دكتر هوشنگ طالع
ایرانیان به سنت دیرین كهن، در آغاز نو شدن سال، سفره‌ی نوروزی میگسترانند. سفره‌ی نوروزی، همهی نمادهای آفرینش مادی را در بر دارند. البته امروز، مفاهیم اصلی آن با گذشت هزارهها از دست رفتهاند اما نمادها هم‌چنان پا بر جا ماندهاند.
nike flex contact boys shoes gray - Nike Air Force 1 Shadow Cashmere/Pale Coral - Pure Violet CI0919 - 700 | Jordan 1 Retro High OG University Blue (PS) - 134 - AQ2664 - nike shox pet print pages for kids free dinosaur
دكتر هوشنگ طالع
ایرانیان به سنت دیرین كهن، در آغاز نو شدن سال، سفره‌ی نوروزی میگسترانند. سفره‌ی نوروزی، همهی نمادهای آفرینش مادی را در بر دارند. البته امروز، مفاهیم اصلی آن با گذشت هزارهها از دست رفتهاند اما نمادها هم‌چنان پا بر جا ماندهاند.
بر اثر نا آگاهی پارهای از به اصطلاح پژوهندگان و روشنفكرنمایان، چندی است كه بحث بر سر هفت‌سین یا هفتشین، در گرفته كه به گفته‌ی حافظ :
چو ندیدند حقیقت، ره افسانه زدند
به باور كهن ایرانیان، اهورامزدا، پس از بیهوش شدن اهریمن، دست به آفرینش مادی میزند. بدینسان، از زمان بیكران، زمان كرانمند میآفریند تا هنگام مناسب آن را به جنبش درآورد. او در شش بار، نخستین نمونههای شش پدیدهی اصلی آفرینش، یعنی آسمان، آب، زمین، گیاه، جانور و انسان را میآفریند. البته میان این گاهان آفرینش، میلیون‌ها یا میلیاردها سال فاصله بوده است.
سال‌گرد آفرینشهای ششگانه به جشنهای « گاهنبار» یا گهن بار، معروفاند. این جشنها عبارتند از :
1ـ آفرینش آسمان ( مدیوم رزگاه )كه معنای آن میانه بهار است و مربوط به آفرینش آسمان میباشد كه در ماه اردی‌بهشت قرار دارد.
2ـ آفرینش آب ( مدیوشمگاه )، به معنای میانهی تابستان است و مربوط به آفرینش آب میباشد و در تیر ماه قرار دارد.
3ـ آفرینش زمین ( پتیهشهیمگاه ) كه معنای آن گردآوری غله و مربوط به آفرینش زمین در شهریور ماه است.
4ـ آفرینش گیاهان ( ایاسیریمگاه )كه معنای بازگشت به خانه و مربوط به آفرینش گیاهان است و در مهر ماه قرار دارد.
5ـ آفرینش جانوران ( مدیاریمگاه )كه معنای آن میانهی سال و مربوط به آفرینش جانوری و در دی ماه است.
6ـ آفرینش مردمان ( هم سپه مدیمگاه ) كه معنای آن حركت همهی سپاه و مربوط به آفرینش انسان در روزهای پایانی سال است.
اهورامزدا ، آسمان را روشن و بیكران میآفریند.
نمونهی نخست آب : قطرهای است به پهنای همهی آبها
نمونهی نخست زمین : زمینی است گرد و هموار، بدون هر گونه پستی و بلندی
نمونهی نخست گیاه : یك شاخه است كه در برگیرندهی همهی گیاهان است.
نمونهی نخست چارپایان سودمند : گاو « ایوداد» یا « ایوك داده» است كه در كنارهی راست رودخانهی داییتینیك در ایرانویچ آفریده شد.
نمونه نخست انسان : گیومرث یا زندهی میرا بود. اهورامزدا، او را در كنارهی چپ رودخانهی داییتینیك در ایران ویچ آفرید. آفریدگار، گیومرث را برای یاری به خود، آفرید.
همچنین، به باور كهن ایرانیان، اهورامزدا، امشاسپندان را كه جلوههایی از ذات او هستند، میآفریند. امشاسپند، به معنای ورجاوند جاودانه است. تعداد امشاسپندان، شش تاست كه عبارتند از: بهمن (منش خوب یا نهاد نیك)، اردی‌بهشت (بهترین اشه یا ارته «راستی») شهریور (شهریاری آرمانی یا توانایی مینوی آرمانی یا آرمان شهر) سپندارمذ یا اسفند (خردكامل)، خرداد (رسایی و كمال) امرداد (جاودانگی و نامیرایی).
از میان امشاسپندان یا جلوههای ذات اهورامزدا، سه امشاسپند نرینه و سه امشاسپند، مادینهاند. سپندارمذ، همراه با خرداد و امرداد، سه امشاسپند مادینهاند.
بدین سان، در آیین ایرانیان كهن، عدد شش كه نشان دهندهی ششگاه آفرینش و نیز شمار امشاسپندان بود، عدد مقدس دانسته میشد. اما با برپایی دین ـ دولت ساسانی و قرار دادن اهورا مزدا یا ایزدسروش بر سرفهرست امشاسپندان، تعداد آن را به هفت رسانیدند و رفتهرفته عدد هفت، جای عدد شش را گرفت و ...
بدینسان، سفرهای كه ایرانیان در سال نو میگستراند و نمادهای آفرینش 6 گانهی استومند (مادی) را بر آن مینهادند، رفتهرفته با جایگزین شدن عدد 7 به جای عدد 6، نام هفت به خود گرفت.
بعدها كه مفاهیم اصلی از دست رفت و به جای « مغز» در درازای هزارهها، «پوست» بر جای ماند، سفره‌ی نوروزی كه دارای مفهوم ویژه و ژرفی بود، دچار دگرگونی شد و سرانجام با نام « هفت‌سین» به ما رسیده است.
بر سر این سفره، آسمان (در نماد آینه)، آب ( نماد رویش زندگی نباتی و جانوری )، خاك (به گونهی بستر رویش گیاه)، گیاه(در قالب سبزه)، جانور (به گونهی ماهی)، و انسانهای گردآمده بر كنار آن كه نشان دهندهی 6 گاه آفرینش‌اند، حضور دارند.
بدون دو دلی، دیگر اجزای این سفره كه امروزه از اصل خود، دور افتاده و بدین گونه پس از گذر هزارهها به ما رسیده، دارای مفاهیم ویژه اند.
سیب، به عنوان نخستین میوهای است كه مردم این فلات بدان دست یافتند و این میوه از سوی یهودانی كه پس از آزادی از سوی كوروش بزرگ در ایران می‌زیستند، به یهودا برده شد، در آن جا میوه‌ی خدایی شد، به تورات ( عهد عتیق ) راه یافت و از آن‌جا، به عهد جدید ( انجیل ) نیز راه یافت.
سركه، نخستین فرآوردهی صنعتی ایرانیان در قالب تولید انبوه بود. البته میدانیم كه سركه، از فراگشت تولید انگور به شراب و سپس دگرگشت شراب به سركه، به دست میآید.
گندم كه به گونهی سنتی، به عنوان نماد آفرینش گیاهی به كار میرود ( سبزه )، بدون تردید، نخستین دانهای بود كه ایرانیان توانستند آن را به گونهی سازمان یافته، بكارند و بدروند و ...
سپند یا اسپند را میتوان به گونهی نخستین « گندزدا» دانست كه ایرانیان آن را شناختند و برای گندزدایی و برطرف كردن بوهای ناخوش به كار گرفتند. ارزش آن برای زمانهایی كه انسان و دام در كنار هم زندگی میكردند، بسیار زیاد و حتا در مواردی حیاتی بود.
تخم مرغ كه آن را رنگ می‌كنیم و بر سر سفره‌ی هفت‌سین می‌نشانیم، نماد « حامل هستی » است به گفته‌ی دیگر، هستی پنهان است كه در یك مدت معین و در دمای معین، به زندگی بدل می‌شود.
این نماد كه از راه آیین مهر به آیین مسیحیت راه یافته، بدون این كه به رمز و راز آن آشنا باشند، در جشن عروج مسیح (عید پاك )، آن را همراه خرگوش، نماد این جشن ساخته‌اند …
سكه نیز ، بعدها كه بازرگانی رونق گرفت و شهرنشینی افزونتر شد و رفتهرفته، پول در زندگی مردمان، جایگاه ویژهای یافت، راه بر سر این سفره پیدا كرد و...
از این رو، شایسته است در تزیین و چیدمان سفره‌ی هفت‌سین، به رمز و رازهای آن، بیشتر توجه كنیم و عوامل اصلی آن را در نظر گیریم.