زیست بوم
پروژه‌های انتقال آب، حیات ساکنان جنوب کرمان را تهدید می‌کند / آواره شدن 200 خانوار به خاطر خشکیدن جازموریان
منبع: روزنامه جام‌جم
پروژه‌های انتقال آب، حیات ساکنان جنوب کرمان را تهدید می‌کند و 200خانوار به خاطر خشکیدن جازموریان آواره شده اند.
ساكنان مجاور تالاب جازموریان، آواره شده و برای كار به جیرفت مهاجرت كرده‌اند. تعداد آوارگان بیش از 200 نفر است كه این روزها روزگارشان كم از كارتن خوابی نیست، چرا كه بیشترشان در پارك جیرفت ساكن شده‌اند، اما آنچه نمود خارجی پیدا كرده، گروهی از كارگران هستند كه در این پارك می‌خوابند. افراد دیگری هم هستند كه با خانواده‌های خود به شمال كرمان رفته و در گلخانه‌ها و مراكزی از این دست، سكنی گزیده‌اند.
فرماندار منطقه هم در واكنش به حضور كارگران در پارك جیرفت، اعلام كرده است كه این كارگران درآمد دارند و به همین دلیل باید برای خود خانه بگیرند و ما نمی‌توانیم برای آنها كاری انجام دهیم. هلیل رود كه رودخانه‌ای دائمی در شرق كشور بود، حالا به لطف ساخت سد جیرفت و 42 بند سیمانی آبخیزداری، تبدیل به رودخانه‌ای فصلی شده است. آب این رودخانه در پشت سد جیرفت و این بندها تبخیر می‌شود. بخش دیگری هم با پمپ‌های آب غیر‌مجاز طرح طوبی به یغما می‌رود و همان اندك آب باقیمانده در طرحی كه دو سال است كلید خورده، قرار است به نام شرب، برای صنایع آب بر پتروشیمی، فولاد و مس به كرمان كه مردمش با تكیه بر آب قنات زندگی می‌كردند، منتقل شود. جازموریان كه بستر آن در فصول كم بارش بزرگ‌ترین مرتع خاورمیانه را می‌ساخت، خشك شده و مردمی كه زندگی‌شان به كشاورزی و دامپروری متكی بود، دیگر نمی‌توانند با همان سبك گذشته به زندگی خود ادامه دهند. مردم حاشیه تالاب جازموریان، كوله بار خود را بسته و به جیرفت مهاجرت كرده‌اند، اما گویا مسؤولان برای حاشیه نشینی آنها نگران نیستند. مردم جنوب كرمان كه به آوارگان امروز تبدیل شده‌اند، قربانیان تبعات تغییر اقلیم و پروژه‌های بی‌حساب و كتاب انتقال آب هستند كه لابی سیاستمداران، زندگی طبیعی آنها را دچار اختلال كرده و متاسفانه صدای این مردم هم به جایی نمی‌رسد.
تالاب جازموریان كه حالا از كانون‌های مهم تولید گرد و غبار در شرق كشور است (و زمانی معصومه ابتكار رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام كرده بود منشا 25درصد گرد و غبار كشور این تالاب است)، این روزها دچار مشكل جدیدی به نام انتقال آب شده است. آب هلیل رود به تالاب جازموریان منتهی می‌شد و در سال‌های خیلی مرطوب، باتلاقی در منطقه ایجاد می‌كرد. این باتلاق محل رویش علف‌هایی بود كه خوراك دام‌ها را تامین می‌كرد و در واقع، بزرگ‌ترین مرتع خاورمیانه را می‌ساخت. به دلیل شرایط طبیعی منطقه، بخش عمده‌ای از ساكنان جنوب كرمان و مجاور تالاب جازموریان دامدار یا كشاورز بودند، اما این روزها دامدارها، دام‌هایشان را به دلیل خشك شدن تالاب جازموریان فروخته‌اند.
عیسی موریان‌زاده از شترداران منطقه برای ما توضیح می‌دهد كه از پنج سال پیش شروع به فروختن دام‌های خود به خاطر تشنگی كرده است. موریان‌زاده - كه در گذشته 20 نفر شتر داشت، بتدریج شترهایش را فروخت و سال گذشته هم با فروش چهار شتر، تعداد شان به پنج نفر رسید - سد جیرفت را عامل بدبختی مردم منطقه معرفی می‌كند. رضاخانی، از عشایر و كشاورزان حاشیه جازموریان هم در گفت‌وگو با جام‌جم تعداد دام‌های طایفه محمد رضاخانی به عنوان یكی از طوایف ساكن در جنوب كرمان را 300 تا 400هزار راس تخمین می‌زند، اما امروز از این تعداد دام خبری نیست.
او می‌گوید: سدسازی بی‌رویه در سرشاخه‌های هلیل رود، تالاب را خشك كرده است و نگهداری گله دیگر به صرفه نیست. گونه‌‌های حاشیه تالاب به دلیل خشكسالی از بین رفته‌اند و پرندگانی كه در تالاب روزگار می‌گذراندند، دیگر به این منطقه نمی‌آیند. همه چیز در حال نابودی است. بستر تالاب هم ریزگردهایی تولید می‌كند كه روی علف‌ها را می‌پوشاند و دام‌ها هم با تغذیه از این علف‌های آلوده مریض می‌شوند.
بلای آبخیزداری و سدسازی
خشك شدن تالاب جازموریان دامداری و كشاورزی و در واقع معیشت مردم حاشیه تالاب جازموریان را بشدت تحت تاثیر قرار داده است. فرود رفعتی از فعالان محیط‌زیست درباره دلایل خشك شدن این تالاب به «جام‌جم» می‌گوید: آبی كه به تالاب منتهی می‌شد از سرشاخه‌های اصلی رودخانه هلیل‌رود واقع در بافت و راور، تامین می‌شود. اما با ساخت یك سد حدود 40 میلیون متر مكعب از حقابه هلیل رود در بافت، 420 میلیون متر‌مكعب پشت سد جیرفت و 24 بند سیمانی و سنگی بالادست سد، نگه داشته می‌شود.
او می‌گوید: طرح طوبی كه در آنها زیتون‌كاری و گردو كاری انجام شده و زمین آنها توسط سازمان‌های دولتی به كشاورزان واگذار شده است، در سرشاخه‌های هلیل رود اجرا شد. صاحبان این باغات آب رودخانه را از طریق پمپ منتقل می‌كنند. این طرح برای رودخانه حقابه دار جدید ایجاد كرده است.
به گفته رفعتی هدف سد جیرفت تولید انرژی برق‌آبی بوده است، اما به دلیل پر شدن مخزن سد از رسوب و بازنشدن دریچه سد، حتی یك مگاوات هم برق در این سد تولید نمی‌شود. آن‌طور كه او می‌گوید اگر كمی آب به بستر تالاب جازموریان برسد، علاوه بر جلوگیری از گرد و غبار، بار دیگر این تالاب به بزرگ‌ترین مرتع طبیعی خاورمیانه تبدیل خواهد شد، اما سدسازی‌های بالادست هلیل رود، همراه اجرای پروژه انتقال آب به سمت كرمان، زمینه خشك شدن این تالاب را فراهم كرده است. به گفته فعالان محیط‌زیست خشكسالی تعدادی از طوایف ساكن در حاشیه جازموریان شامل رودبار جنوب، میل فرهاد، برجك، بامری، ناروئی و غیره را مجبور به مهاجرت كرده است و حدود 200 نفر از كارگران و كشاورزانی كه مهاجرت كرده‌اند، شب‌ها را در پارك جیرفت سپری می‌كنند. رفعتی ادامه می‌دهد: فرماندار در واكنش به آوارگی و كارتن خوابی مردم در پارك جیرفت، اعلام كرده است كه چون این افراد كار می‌كنند باید بروند خانه اجاره كنند و ما نمی‌توانیم برای آنها كاری انجام دهیم. اما كاش فرماندار به این افراد چنین نظری نمی‌داد.