برگرفته از مجله چشم انداز ارتباطات فرهنگی، فروردین 1385، شماره 22، ص 37 تا 41
علی محمد سابقی
رایزن سابق فرهنگی سفارت ج.ا.ایران در چین و رییس اداره شـبه قـاره د سـازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
صفحات تاریخی و کهن هر ملت بـاسابقه و مـتمدن، علاوه بـرارزش تاریخی که دارد، جلوه‌های نمادینی از باورها، آرزوها، افسانه‌ها و بن‌مایه‌های هویت فرهنگی آن جامعه است که از طریق برگزاری جشن‌ها و آیین‌ها و بـرپایی مراسم‌های دینی، آیینی و فرهنگی و هنری، این میراث گرانبها را نسلی به نسلی منتقل و بدین طریق بقا و استمرار هـویت فرهنگی آن ملت را تـضمین می‌کند.
جشن‌ها و آداب و رسـوم آغاز سال نو به دلیل فراگیری و همراه بودن با خوشحالی و شادی مردم و پشت سرگذاشتن خوبی‌ها، بدی‌ها، کامیابی‌ها و ناکامی‌های سال قبل و آغاز سال نو و صفحه جدیدی از زندگی و تلاش و کوشش فردی و جمعی؛ به‌ویژه برای دهقانان و کشاورزان که در انـتظار بارش خوب باران، شکوفایی درختان، به دست آمدن محصولات خوب و سرسبز شدن دشت‌ها همراه است، یکی از شایع‌ترین آیین‌های جهانی است که فرهنگ و تمدن کم‌تر ملتی را می‌توان یافت که ازآن بی‌بهره باشد.
ملت ایران، هندیان و چینیان از روزگاران باستان و حتی مـلت‌های کـهن و باسابقه اروپایی و آفریقایی براساس تلقی دینی و تاریخی و فرهنگی خود آغاز سال جدید را در قالب مراسم و جشن‌های سال نو پاس می‌داشتند.عید نوروز در جهان فرهنگ ایرانی،عید کریسمس در جهان مسیحیت و عید بهاره در جهان فرهنگ چینی نمونه‌های بـارزی از ایـن آیین‌های تاریخی - فرهنگی و دینی است که امروزه هم به صورت گسترده و همه جانبه در سراسر جهان برگزار می‌شود و روز به روز بااستفاده از فن‌آوری‌های نوین و دستاوردهای جدید بشری، در اقصی نقاط گیتی بهتر و فراگیرتر از گذشته برپا داشـته می‌شود و ازایـن طریق روح و روان انسان‌های خسته از بی‌روحی و کم‌عاطفگی عصر ماشین تازه و نیازهای درونی و عاطفی آنان را برآورده می‌سازد.دراین‌جا به پاره‌ای از آداب و رسوم و سنت‌های آیینی سرزمین کهن چین در زمینه جشن‌های مختلف مربوط به آغاز سال نـو و عـید بـهاره و دیگر جشنواره‌های مربوط به فصل‌های تـابستان و پایـیز می‌پردازیم.
آیین‌های سـنتی اعیاد چینی
کشور چین از جمله کشورهایی است که از سابقه و تمدن دیرینه‌ای برخوردار است.امروزه از این تمدن و مدنیت کهن باورها و نشانه‌هایی باقی است که قسمتی از آن‌ها در جـشن‌ها و آداب و رسـوم اعـیاد چینی مشاهده می‌شود. هرچند در طول تاریخ برخی از آداب و رسوم و جشن‌ها و اعـیاد کـهن از بین رفته و یا متحول شده‌اند، ولی ماهیت اصلی آن‌ها که تأکیدی برجمع اعضای خانواده و اتحاد،یگانگی و تقویت همکاری و همبستگی بین خانواده است،همچنان بـاقی مـانده اسـت.این تأکیدها گاهی به صورت گردهمایی و صرف یک نوع غذای خاص مـتجلی می‌شود و گاه به صورت حرکاتی هماهنگ در ساخت،تزیین و پارو زدن دسته‌جمعی یک قایق ظهور می‌یابد.به‌هر صورت در فرهنگ چینی به اعتبار سـابقه دیـرین آنـ،جشن‌ها و مراسم و اعیاد منطقه‌ای و محلی و سراسری فراوانی وجود دارد که آن‌را به درستی سـرزمین جـشن‌ها می‌نامند؛ولی اعیاد اصلی چینی که تقریبا به صورت عمومی و یکنواخت در سراسر چین موردتوجه همه است عبارتند از:
1-جشن عید بـهاره(آغاز سـال نو)
2-جشن فانوس‌ها
3-جشن مـسابقه قایقرانی(جشن تابستانی)
4-جشن نیمه‌ماه(جشن پاییزی)
جشن عید بهاره
جشن بهاره همه ساله مقارن با روز اول از نخستین ماه قمری در تـقویم سـنتی کـشاورزی چین برگزار می‌شود.دراین ایام تمامی افرادی که دور از خانواده به تحصیل یا کار اشتغال دارند،سعی می‌کنند به خـانه بـرگشته تـا دراین روزها جشن سال نو را در کنار خانواده بگذرانند.
چین کشوری است با پنجاه و شش ملیت و نژاد کـه بـسیاری از آنان اعیاد ویژه خود را دارند، ولی عید بهاره بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عید در سراسر چین اسـت کـه تـقریبا همه ملیت‌های مختلف این کشور آن‌را گرامی می‌دارند.
در زمان‌های قدیم، مردم در پایان سال قمری و در آستانه سال جدید قـربانی‌هایی را بـرای خدایان و نیاکان خود عرضه می‌داشتند تا در سال جدید محصولات،احشام و نزولات جوی بیش‌تری داشته باشند.از ایـن‌رو،مردم چـین هـمیشه عید بهاره را مهم‌ترین عید خود می‌دانستند.
گرچه در طول تاریخ مراسم و آیین‌های جشن بهاره تغییر و تحولات زیادی را بـه خـود دیده،ولی معنی و مفهوم اساسی آن همچنان محفوظ مانده است که می‌توان آن‌را در قـالب یـک ضرب المـثل چینی چنین خلاصه کرد: هرکس در بهار آغاز خوبی داشته باشد، در تمام سال موفق خواهد بود (سالی که نـکو است از بـهارش پیـدا است).
از زمان حاکمیت سلسله هان (220 م-206 ق.م) تا دوران آخرین امپراتور چین(1910) آغاز فصل بهار و عـید سـال نو براساس تقویم سنتی قمری چین محاسبه و سال مالی نیز بر همین اساس بود. ولی در سال 1921 دولت وقت جمهوری چین، تقویم مـیلادی را کـه در بیش‌تر کشورهای غربی مورد استفاده بود جایگزین تقویم قمری کرد. ازآن پس آغاز سال مالی بـراساس تـقویم میلادی و اولین روز اولین ماه قمری به عنوان سـال نـو و عـید بهاره شناخته می‌شود، ولی چون سال قمری هرسال ده روز بـه جـلو حرکت می‌کند، عید بهاره چین هم دچار تغییرات شده و معمولا بین بیست و پنج ژانویه تـا دهـم فوریه در نوسان است.
در روز عید بهاره از سـوی سـازمان‌ها و مراکز دولتـی ضـیافت و مـراسم باشکوهی برگزار می‌شود. عید بهاره برای مـردم چـین به منزله کریسمس برای غربی‌ها و عید نوروز برای ایرانی‌ها است. چون ماه آخر سـال فـرار می‌رسد، مردم در و دیوار خانه‌ها را تمیز نموده و بر درودیـوار و پنجره‌ها تصاویر زیبایی کـه نـماد سال نو است،می‌چسبانند.از مهم‌ترین تصاویر ویـژه سـال نو تصویر قهرمانان ملی به نام یانگ لیوچینگ از استان خه‌بی و فنگ شیان از استان شان‌سی است.
در روز لابـا (Laba) هـشتمین روز از ماه آخر سال، به‌عنوان استقبال از سال جـدید، مردم غـذای مـخصوص این روز را به نـام غذای لابـا (نوعی آش) تهیه می‌کنند و می‌خورند. این روز یـکی از روزهـای مهم سال برای پیشکش کردن هدایا به خدایان و جشن شکرگزاری به خاطر محصولات خـوب بـه دست آمده در سال در حال سپری شـدن اسـت. درواقع، لابا پیش درآمـد جـشن عید بـهاره است و به دنبال آن روز جـیزائو (Jizao) روز بیست و سوم از ماه پایان سال که روز هدیه دادن به خدای آشپزخانه نیز نامیده می‌شود،فرا می‌رسد.سپس آیین‌های سـال جـدید و سرانجام جشن فانوس در روز پانزدهم از اولین مـاه سـال جـدید برگزار می‌شود.
ساعت دوازده در شـب سـی‌ام آخرین ماه سـال قـمری،سال نو فرا می‌رسد،شبی که تمامی اعضای خانواده دور هم جمع شده و برسر یک سفره غذای مخصوص شب عـید را بـاهم می‌خورند تـا وحدت و یگانگی و همدلی خانواده در سال جدید نـیز ادامه یـابد.بعدازظهر روز آخـر سـال هـمه اعـضای خانواده زودتر از همیشه به خانه باز می‌گردند تا در تدارک شام به یکدیگر کمک کنند و پیشکش ویژه خدایان و اجدادشان را آماده نمایند.دورهم بودن در کنار سفره سال نو برای تمام خانواده‌ها بـسیار مهم است؛ زیرا معتقدند این در کنار هم بودن،سال خوبی را برای آن‌ها به ارمغان خواهد آورد.آن‌ها پس‌از صرف شام برای شگون بیش‌تر نوشیدنی و شیرینی به یکدیگر تعارف می‌کنند.بعداز شام مردم تمام شب را بیدار می‌مانند تـا بـا سال کهنه وداع کنند.
در دوران قدیم مردم دراین شب چراغ‌های نفتی را تا صبح روشن نگه می‌داشتند و تمام شب بیدار می‌ماندند تا زشتی‌ها و بدی‌ها را دور کنند و معتقد بودند هرکس بتواند تمام شب را بدون خـستگی بـیدار بماند در طول سال آینده فعال و موفق خواهد بود.
امروزه به‌خاطر تغییراتی که در زندگی اجتماعی ایجاد شده مردم دور هم جمع شده چای و سایر نوشیدنی‌ها می‌نوشند، راجع به گذشته و آیـنده صـحبت می‌کنند و مراسم تحویل سال را از تـلویزیون بـه تماشا می‌نشینند.زنان خانه‌دار هم مشغول پختن جیائوزه(یک نوع غذای چینی)می‌شوند. پختن این غذا برای سال نو سنتی است که هزاران سال سابقه دارد. در نیمه شب که لحظه تحویل سـال اسـت، مردم برای استقبال از سال نو تـرقه‌بازی و آتـش‌بازی می‌کنند و برای خوشبختی و سعادت اعضای خانواده جیائوزه می‌خورند و در فردای آن دیدوبازدیدهای سال نو آغاز می‌شود. (از سال 1994 به منظور جلوگیری از آتش‌سوزی و صدمات جانی و جلوگیری از آلودگی هوا، ترقه‌بازی در داخل شهر، پکن و بعضی از شهرهای بزرگ ممنوع شده و دولت بـرای ایـن امر محل مناسب و امنی را در چهارگوشه شهر که مجهز به سیستم اطفای حریق و با حضور نیروهای انتظامی می‌باشد اختصاص داده است). در دیدوبازدیدها ابتدا کودکان و نوجوانان و به طورکلی جوان‌ترها به دیدار بزرگ‌ترها می‌روند و بزرگ‌ترها پولی را کـه در کـاغذ قرمز پیـچیده شده به‌عنوان عیدی به آن‌ها هدیه می‌کنند.
روز بعد پس‌از صرف صبحانه،مردم برای شرکت در جشن‌ها به پارک‌ها و گردشگاه و نقاط دیـدنی می‌روند تا از برنامه‌های ویژه سال نو شامل عملیات آکروباتیک و رقص یانگ‌گه (Yang Ge) ،نـوعی رقـص سـنتی با بادبزن لذت ببرند و به دیدن دوستان و همکاران و ارسال کارت‌های تبریک سال نو و گل می‌پردازند.در سال‌های اخیر با فـراگیر شـدن فن‌آوری نوین اطلاعات و ازدیاد موبایل،مردم اغلب تبریکات خود را از طریق پیامک ارسال می‌کنند که طبق آمار مـنتشره در آغـاز سـال نو 2006 مجموعا 25 میلیارد پیام تبریک سال نو از طریق موبایل ارسال شده و رکود جدیدی دراین زمـینه از خود برجای گذاشته است.
یکی از تصمیم‌های خوب دولت چین در خصوص ایام تعطیلات رسمی که از دو دهه قبل به مـورد اجرا گذاشته شده این اسـت کـه تمام تعطیلات مختلف طول سال را در سه تعطیلی یک هفته‌ای خلاصه کرده که به تعطیلات سه‌هفته‌ای طلایی معروف است و غیر از این سه مورد تعطیلات رسمی دیگری وجود ندارد.اولین هفته تعطیلات رسمی مربوط به آغاز سال نـو چینی است؛ دومین تعطیلات همزمان با اول ماه مه روز کارگر است که رسما یک هفته تعطیل است و سومین تعطیلات مهارت زیادی به راه رفتن و رقصیدن می‌پردازند که جالب و مهیج است.
رقص یانگ‌کو،یک نوع رقص رایج سنتی در شمال چـین است.یانگ‌کو مـمکن است با دو یا سه نفر برگزار شود که در آن به بازسازی و نمایش یک داستان ساده طنز اجتماعی و یا اخلاقی پرداخته می‌شود.همچنین ممکن است ده‌ها نفر در اجرای آن مشارکت نمایند که دراین صورت ازایـن طـریق پیچیده‌ترین داستان‌ها و حماسه‌های تاریخی به نمایش گذاشته می‌شود.هنرمندان دراین نمایش برای القای شادی بیش‌تر در بینندگان از اشکال رنگی،بادبزن‌های کاغذی‌متنوع،تورها و دستمال‌های رنگارنگ استفاده می‌کند.
جشن قایق اژدها یا جشن تابستانی
جشن قایق اژدها در روز پنجم از ماه پنجم سـال قـمری از تقویم چینی برگزار و ازآن به‌عنوان یکی از سه جشن مهم چینی یاد می‌شود. داستان این جشن باستانی مجلل به یک واقعه تاریخی برمی‌گردد.فردی به نام چویوان (Chuyuan) حدود سه قرن قبل‌از میلاد زندگی می‌کرد و وزیـر یـکی از پادشـاهان دوران حکمرانان هم‌ستیز در جنگ‌های داخلی بـود. چویران در ابـتدا بـسیار مورداحترام و اعتماد پادشاه بود،ولی با گذشت زمان به‌علت حسادت و تحریک مخالفانش مورد تهمت‌های ناروای بسیاری قرار گرفت و مغضوب دربار واقع و سرانجام بی‌اعتبار گـشت. پس‌از ایـن واقـعه،وی اشعار ماندگاری تحت‌عنوان"رویاویی با مصائب"سرود و درآن به شرح فعالیت‌ها و خدماتش بـه پادشـاه پرداخت،ولی دیگر هرگز نتوانست اعتماد امپراتور را دوباره به دست آورد.به‌همین دلیل و برای خلاص شدن از ملامت دیگران،در پنجمین روز از ماه پنجم سال 295 قبل از مـیلاد در سـن 37 سـالگی با بستن سنگی بزرگ برپای خود،خود را به داخل رودخانه میلو (Milo) در اسـتان هونن انداخت و غرق شد.بیش‌تر ساکنان آن منطقه برای نجات جان این مرد شریف و درستکار،بلافاصله سوار قایق‌های خود شده و باتمام توان بـه جـستجوی وی پرداخـتند؛ ولی متاسفانه نتوانستند وی را نجات دهند.برای بزرگداشت این واقعه ازآن پس‌هرساله این عملیات نجات نـاموفق،به صـورت نمایش قایق‌های نجات اژدها شکل برگزار می‌شود که مهیج‌ترین و جالب‌ترین بخش آن اجرای مسابقه قایق‌های اژدها است.این مسابقه نه تـنها سـمبل نـجات چویران،بلکه بیانگر ویژگی‌های مردم چین در همکاری و انجام کارهای گروهی است.
قایق‌های اژدها بیش‌تر به شکل سـر و دم اژدهـا سـاخته می‌شود که موجود اساطیری قوی در فرهنگ چین و نماد قدرت و تسلط و حکومت برآب‌ها و کنترل بارندگی اسـت و بـسیار مـورد احترام جامعه کشاورزی محور چین است.
پس‌از اتمام جشن،سر و دم قایق که به شکل اژدها است، از قایق جـدا شـده و تا سال آینده در کنار ساحل نگه‌داری می‌شود و فقط در ایام این جشن آن‌ها را جـهت انـجام مـسابقه مجدد به بدنه قایق متصل می‌کنند.پس‌از اتصال دوباره سرودم اژدها به قایق،لازم است طی مراسمی بـه‌آن دوبـاره روح زندگی دمیده شود.این‌امر طی یک مراسم رسمی و بانظارت یک روحانی تائویی برگزار می‌شود.مراسم با آتـش‌بازی و تـرقه‌بازی عـظیم همراه است که چشم‌های اژدها را نقاشی و پول‌های کاغذی را به عنوان هدیه در دهان اژدها گذاشته و سپس تـوسط قـایقرانان قوی و ماهر به رودخانه انداخته می‌شود.همه این کارها برای دور کردن ارواح خبیثه‌ای صورت مـی‌گیرد کـه مـمکن است در کمین بوده و بخواهد برای برهم زدن جشن اقدامی نماید.
دیگر فعالیت مربوط به این جشن درست کـردن و خـوردن نوعی غـذای به نام زونگ‌زی (Zongzi) است(دلمه با برگ بامبو).پس‌از مرگ چویران مردمی که در کنار رودخـانه زنـدگی می‌کردند به‌عنوان تجلیل از قهرمان از دست رفته،برنج پخته درآب رودخانه می‌ریختند.بعدها برای این‌که ماهی‌ها نتوانند برنج‌ها را بخورند تا آن‌ها بـه دسـت چویران برسد،برنج را در برگ بامبو پیچیده و به درون رودخانه می‌ریختند.برای مردم چین ماه پنجم تـنها بـه معنای جشن قایق‌های اژدها نیست؛بلکه از گذشته‌های دور اعـتقاد داشـتند کـه این ماه پرخطر و مهلک است.گفته می‌شود کودکانی کـه درایـن ماه متولد می‌شوند نسبت به بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر هستند و مردم تلاش می‌کنند که دراین ماه پاکـیزگی و بـهداشت را بیش‌تر رعایت کنند تا آسیبی نـبینند.در روز جـشن برای تـضمین سـلامتی بـیش‌تر چاشنی گیاهان دارویی را بر غذاهای خود مـی‌افزایند.اعتقاد بـر این است که این داروها به جهازهاضمه کمک می‌کنند و از بیماری‌های سخت پیشگیری مـی‌کنند.غذاهای ایـن ایام بیش‌تر از موادی درست می‌شوند کـه ارزش دارویی بیش‌تری دارند مانند سـبزیجات و نـوعی ماهی محلی.
روش دیگر دور ساختن خطر از مـراسم جـشن اژدها،گذاشتن خال قرمز بر پیشانی کودکان و بستن طلسم‌هایی حاوی داروهای گیاهی به پایین لباس است.
دراین روز جـمع کـردن کیسه‌های حاوی گیاهان معطر در مـیان کـودکان بـسیار رایج است.آن‌ها در جـمع کـردن کیسه‌ها مسابقه می‌دهند.معمولا بزرگ‌ترها نـیز درایـن روز به نشانه احترام به کودکان،کیسه‌هایی را حمل می‌کنند که با قلابدوزی‌های ظریف بسیاری زیبا تزیین شده‌اند.
جشن نیمه‌ماه یـا جـشن پاییزی
مردم این سرزمین در روز پانزدهم از ماه هشتم سـال قـمری از تقویم چـینی جـشن نـیمه‌ماه را برگزار می‌کنند.دراین شب مـاه به صورت قرص کامل است.دراین روز جوان‌ترها به همراه همسر و فرزندان خود به دیدار والدین می‌روند و در مواردی حـتی افراد مـقیم خارج تلاش می‌کنند برای دیدار پدر و مـادر خـود بـه چین برگردند.
جشن نـیمه‌ماه هـم مانند جشن‌های دیـگر دارای غـذاهای مخصوص به خود است که معروف‌ترین آن کیک نیمه‌ماه است.این شیرینی با کنجد و گردو درست می‌شود و مورد علاقه همه اسـت.در اسـتان‌های افـسانه‌ای چین آمده است که دختری به نام چـانگه پسـ‌از خـوردن داروی زنـدگی جـاوید کـه شوهرش از ملکه خدای آسمان دزدیده بود،به همراه خرگوشی برای همیشه به ماه رفته و درآن‌جا زندگی می‌کند و مردم هر سال دراین جشن این غذا را با نیت دست یافتن به زندگی جاویدان مـیل می‌کنند.
درگذشته‌های نه‌چندان دور،این افسانه انگیزه اصلی برگزاری جشن نیمه‌ماه بوده است،ولی اکنون اصل داستان به فراموشی سپرده شده و فقط کیک نیمه‌ماه است که هرسال تنوع و عمومیت بیش‌تری می‌یابد و انواع بسیاری ازآن یک ماه قبل از فـرا رسـیدن این جشن برای فروش در بازار عرضه می‌شود.بعضی از این کیک‌ها از قیمت و کیفیت بالایی برخوردار و بسیار خوشمزه هستند.چینی‌ها به گردشگران خارجی توصیه می‌کنند که در صورت حضور در چین در این ایام،خوردن کمی از کیک نیمه‌ماه را فـراموش نکنند.
جشن نـوروزی در منطقه سین‌کیانگ چین
منطقه سین‌کیانگ چین با مساحتی تقریبا به اندازه مساحت ایران از گذشته‌های دور تاکنون همواره باایران و فرهنگ ایرانی بیش‌ترین ارتباطات را داشته و به دلیل مشابهت‌های فراوان، جزیی از جـهان فـرهنگ ایرانی به حساب می‌آمده اسـت.این منطقه بـه‌دلیل واقع شدن در محل تلاقی مرزهای غرب چین و شرق ایران باستان با گذرگاه‌های کویری و کوهستانی و راه‌های مبادلات تجاری امن و پرسود جاده ابریشم و تنوع آب و هـوایی و فـرهنگی،در حقیقت محل تلاقی فـرهنگ ایـرانی و چینی نیز بوده است.ازاین‌رو، هر مسافر آشنا به فرهنگ ایرانی در سین‌کیانگ هرگز احساس غربت نمی‌کند و در برخورد بامردم مسلمان منطقه خود را جزیی از آنان و یا به تعبیر دیگر آن‌ها را نزدیکترین مردم و فرهنگ آنان را شبیه‌ترین فرهنگ بـه مـردم و فرهنگ ایرانی می‌یابد. گویش ساکنین این منطقه اویغوری است؛ شایان ذکر است استفاده فراوان از کلمات و واژه‌ها و جملات فارسی در زبان اویغوری (35 درصد کلمات زبان اویغوری فارسی هستند) و استفاده از حروف و الفبای فارسی در زبان نوشتاری آشناترین غریبه‌های دنیای امروز برای ایرانیان به حساب مـی‌آیند. برای هر ایرانی و یا علاقه‌مند به زبان و فرهنگ ایرانی،اسامی شهرهایی همچون کـاشغر، ختن، تورفان و...نام‌هایی آشـنا مـحسوب می‌شوند. دراین منطقه در گذشته‌های دور ایرانیان حکومت کرده به تجارت پرداخته و همچون خانه خود درآن سکونت نموده و به نشر و تـوسعه زبـان فارسی، فرهنگ ایرانی و آیین‌های زرتشتی، مانوی و در نهایت اسلام پرداخته‌اند.دراین منطقه شعرای فارسی‌گوی سین‌کیانگ، قصه‌پردازان شیرین‌بیان و مولفین و مصنفین فـرهیخته‌ای کـم نبوده‌اند کـه آثار خود را به زبان فارسی خلق کرده و آن‌را برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند.
اگرچه در طول تاریخ مردم ایـن منطقه حکومت‌ها و دولت‌های متنوعی از چینی گرفته تا بخارایی و از ایرانی گرفته تا مغولی و محلی و از اسـلامی گرفته تا کمونیست را تـجربه کـرده و با ناملایمات فراوانی مواجه شده‌اند؛ولی هرگز ریشه‌های تاریخی -فرهنگی خود را فراموش نکرده و باتمام توان در حفظ هویت و آداب و رسوم ملی،دینی و فرهنگی خود تلاش نموده و آن‌را تقریبا دست نخورده تا به امروز حفظ کرده‌اند. اصیل‌ترین آداب و رسوم و آیـین‌های ایرانی را که شاید امروزه در خود ایران هم مشاهده نمی‌شود و به فراموشی سپرده شده و یا مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند،می‌توان در شهرها و روستاهای مناطق دور افتاده سین‌کیانگ یافت.شاهنامه فردوسی با زندگی روزمره مردم منطقه عجین است و سطر سطر افـسانه‌های آنـ‌را بخشی از تاریخ خود می‌دانند.در منطقه‌ای به نام تاشقورغان که محل زندگی قوم تاجیک،مردم براین باروند که جدال بین رستم و اسفندیار دراین منطقه روی داده است. درمحل وسیعی در دامنه کوه‌های بدخشان و پامیر تپه‌های خاکی کـوچکی وجـود دارد که بنابه گفته مردم،محل رزم رستم و افراسیاب است و این تپه‌های کوچک از خاک‌های درون چکمه رستم که پس‌از هر کارزار آنان را برروی زمین خالی می‌کرد به وجود آمده‌اند. تاجیک‌ها تاشقورغان حتی معتقدند داشتان شیرین و فرهاد شاهنامه درهـمین مـنطقه اتفاق افتاده و شکاف کوهی دراین منطقه را محل کوهکنی فرهاد برای رسیدن به معشوق خود شیرین می‌دانند و در دهانه شکاف مجسمه‌ای از فرهاد درحال کندن کوه برپا ساخته‌اند.موارد گفته شده تنها نمونه‌های کوچکی از مشابهت‌های فرهنگی،ادبی و افـسانه‌ای بـین ایـران و سین‌کیانگ است که دست‌یابی بـه دیـگر مـوارد نیاز به پژوهشی ژرف و گسترده درآینده دارد و امید است روزی با همکاری مشترک محققین ایرانی و اویغوری این‌امر صورت گیرد تا مشترکات فرهنگی و وابستگی‌ها و پیوستگی‌های فرهنگی و تـاریخی دو مـلت بـیش‌ازبیش روشن گردد.
یکی از مشترکات بارز فرهنگی بین ایران و سین‌کیانگ، برگزاری یـکسان آیـین‌ها و جشن‌های نوروزی است که دراین منطقه همه‌ساله درست در آغاز فصل بهار و در اولین روز فروردین باشور و شوق فراوان و با آداب و رسومی دقیقا عـین آنچه کـه در ایـران وجود دارد،برگزار می‌شود.خانه‌تکانی پیش از عید،تهیه لباس نو،دورهم جمع شدن تـمام اعضای خانواده در شب عید،تهیه سفره هفت‌سین،بازدید و احترام کوچک‌ترها نسبت به بزرگان خانواده،دادن عیدی به کودکان و نوجوانان، تهیه شیرینی‌ها متنوع و پخـت و پز غـذاهای مـخصوص عید نوروز،همگی بخشی از آداب و رسوم سال نو مردم منطقه سین‌کیانگ است که ریشه در فـرهنگ ایـرانی و در واقع ریشه در هویت فرهنگی مردم این منطقه دارد.
روز اول سال نو تحت‌عنوان نوروز در استان سین‌کیانگ از طرف دولت محلی تـعطیل رسـمی اسـت و رادیو و تلویزیون منطقه بدین مناسبت برنامه‌های ویژه پخش می‌کند.مردم در ملاقات با یکدیگر،آغاز سـال نـو را بـه‌هم تبریک گفته و به سرور و شادمانی می‌پردازند.برگزاری مراسم مختلف هنری، شعرخوانی،آوازه‌خوانی و رقص دسته‌جمعی از دیگر ویژگی‌های عید نـوروز در مـنطقه اسـت که همه‌ساله در سراسر منطقه باشور و شوق زاید الوصفی برپا می‌شود.
به احتمال زیاد درگذشته‌های دور در دیگر مـناطق چـین همچون چانگ‌ان(شیان امروز)،چوانجو،یون‌نن و...نیز که محل تجمع و سکونت ایرانیان و بازرگانان ایرانی بوده، مراسم عید نوروز بـرگزار مـی‌شده اسـت؛ ولی بعدها به دلیل قطع ارتباط آنان با ایران و چینی شدن فرزندان آن‌ها، کم‌کم این سنت کهن بـه فـراموشی سپرده شده و یا به دلیل مشابهت‌های زیادی که با جشن بهاره چینی‌ها داشته اسـت، درهم ادغـام و یـکی شده‌اند؛ چون ازنظر زمانی هم تقریبا نزدیک هم هستند. وجود آداب و رسوم شبیه به هم در آیین‌های نوروزی و جشن عـید بهاره چـینی، می‌تواند تأثیرگذاری سنت‌های نوروزی در مراسم و آیین‌های جشن عید بهاره چینی را تایید کند.لذا جـا دارد بـرای اثبات صـحت و سقم این موارد،محققان دو کشور دراین زمینه هم‌پژوهش‌های لازم را به عمل آورند.
اویغورستان، سرزمین فرهنگ و زبان فارسی
سین‌کیان و تاج‌گوران؛ مرز ایران و توران
جایگاه تاریخی زبان و ادب فارسی در سین کیانگ