حکمت و فلسفه

هر که به دنبال تحصیل حکمت است «حکمت ‌الاشراق» را بخواند

برگرفته از تارنمای دایرة المعارف بزرگ اسلامی

اسماعیل منصوری لاریجانی، استاد فلسفه و عرفان دانشگاه اهل بیت (ع) درباره وصیت سهروردی و توجه ویژه این فیلسوف بزرگ اسلامی به عرفان و حکمت اشراقی گفت: وصیت او برای دستیابی به حکمت این است که انسان باید یک اربعین بگیرد خودش را پاک کند، از خور و خواب کم کند، قرآن زیاد بخواند، گوشت نخورد، ریاضت بکشد تا نورانیت درون پیدا کرده و خورشید حکمت در قلبش طلوع کند.

نویسنده کتاب «عرفان اسلامی و مباحث کلامی» با تأکید بر اینکه سهروردی حکمت را خمیره ازلی می‌داند، توضیح داد: هیچ دوره‌ای از تاریخ را پیدا نمی‌کنیم که در آن حکمت وجود نداشته باشد بنابراین خمیرمایه ازلی عالم آفرینش حکمت است و این حکمت می‌تواند یونانی، خسروانی یا هر مکتب و مشرب دیگری باشد.
وی با اشاره به کتاب ارزشمند و نفیس سهروردی «حکمت‌الاشراق» توضیح داد: سهروردی طلوع خورشید حکمت را اشراقی در قلب انسان می‌داند بنابراین براساس این تعبیر اگر انسان طهارت نفس یابد خودش را از همه تعلقات دنیوی و نفسانی پاک کند، طلوع حکمت را مشاهده خواهد کرد.
نویسنده کتاب «ساحت ربوبی» تفکر فلسفی و مشرب فکری شیخ اشراق را مبتنی بر نور دانست و افزود: این عالم همه ظهور نورالانوار است اصل بدیهی که همه فلاسفه به عنوان مبنای نظام فلسفی قرار می‌دهند مثل صدرا که وجود را مبنا قرار داده، شیخ اشراق نور را و دکارت کوجیتو را. مولانا می‌گوید:

بسته‏ شیر زمینی چون حبوب / جو فطام خویش از قوت القلوب
‏حرف حکمت خور که شد نور ستیر / ای تو نور بی‏حجب را ناپذیر
تا پذیرا گردی ای جان نور را /تا ببینی بی‏حجب مستور را
چون ستاره سیر بر گردون کنی / بلکه بی‏گردون سفر بی‏چون کنی‏

وی با تأکید براینکه نور الانوار همان حقیقت است و در مشرب سهروردی فلسفه و عرفان با هم جمع شده است، یادآور شد: حتی در مشرب ابن سینا هم همینطور است، متأسفانه ما در حق ابن سینا جفا کرده‌ایم و او را یک فیلسوف مشاء دانستیم درحالی که وی مکتب فلسفی کاملاً متفاوت از ارسطو دارد و حکمتش به اشراق نزدیک است.
لاریجانی یادآور شد: حکمای اسلامی ما چون ابن‌سینا، سهروردی، ملاصدرا، عین‌القضات همدانی، محی‌الدین عربی و ... همه عارف و فیلسوف‌اند، بنابراین ما شیخ اشراق را تنها یک فیلسوف نمی‌دانیم بلکه مبنای تفکرش اشراق یعنی تابش نور بر دل است منتها روشش برهانی است و یافته‌های شهودی را به زبان برهان و عقل ارایه می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه همه آثار حکیم سهروردی برای تمام اعصار کاربرد دارد، اظهار داشت: ما کاملاً غبار غربت را بر آثار او می‌بینیم، او فلسفه و عرفان را در خدمت دین قرار داده است. امروز در دانشگاه‌ها، نظام آموزشی و حتی افکار عمومی نیاز به این اندیشه‌ها داریم.
وی در پایان گفت: در نهایت ما به فلسفه غرب هم توجه داریم منتها اینها در ساحت اندیشه سهروردی‌ها به حساب نمی‌آیند، پس حیف است که ما این گنج فاخر را در اختیار داریم ولی جوانانمان با آن آشنا نیستند، باید با یک رویکرد عالمانه و پژوهشی به آثار بزرگان بپردازیم چرا که این اندیشه‌ها پاسخگوی بسیاری از نیازها و پرسش‌های ما خواهد بود.