ایران‌بوم

سنگ نگاره‌های تیمره خمین با نقوش منحصر به فردی که قدمت برخی از آنها به بیش از ۴۰هزار سال قبل می رسد، حرف‌های زیادی برای گفتن با گردشگرانی دارد که به این صخره ها قدم می گذارند.

خبرگزاری مهر، گروه استان ها: تیمره منطقه ای باستانی و صخره ای در شهرستان خمین است که ۲۱ هزار سنگ نگاره را همراه با اسرار شگفت انگیزی در دل خود جای داده است.

بزرگ ترین تابلوی سنگی کشور در منطقه تیمره به مساحت ۴۰ هزار متر مربع به تصویر کشیده شده که به کتیبه بزرگ معروف است. در این تابلوی سنگی بیش از ۱۵۰نقش یک جا جمع شده است که رازگشایی از این سنگ نگاره به تنهایی سال ها کار پژوهشی در سطح بین المللی نیاز دارد.

کهن ترین خط کشف شده در ایران نیز متعلق به سنگ نگاره های تیمره خمین است و همچنین یک سوم الگوی کتیبه های خطی و تصویری موجود در باغ کتیبه های کاخ نیاوران، متعلق به تیمره است.

چندی پیش طی بررسی های کارشناسان در منطقه تیمره خمین، سنگ نگاره هایی کشف شد که مشابهت زیادی به نقش زیگورات ها در جهان دارد. کشف این نشانه ها و قدمت بالای آنها در مقایسه با سنگ نگاره های مربوط به معابد نیایشی جهان در کشورهای دیگر، این تفکر را برمی انگیزد که ساختار معابد نیایشی جهان نیز ابتدا از این منطقه سرچشمه گرفته است.

اینکه در جهان باستان و زندگی ابتدایی چگونه مفاهیم و باورها در مناطق مختلف منتشر می شده خود سوالی است که هنوز بی جواب مانده است و همین سوال ها مسافران و گردشگران علاقمند را طی سال های اخیر به دیدار سنگ نگاره های پر رمز و راز تیمره خمین کشانده است.

آوازهای گذشتگان را در دل سنگ نگاره های تیمره می توان شنید و رد پای نیاکانی را که روزگاری در تلاش برای زندگی بودند را دید. تیمره جلوه بروز نخستین خطوط نوشتاری بشر است و تاکنون بیش از ۲۱ هزار سنگ نگاره با ۴۰ هزار سال قدمت در این منطقه کشف شده است.

گستردگی و فراوانی سنگ‌نگاره‌ها، تنوع تکنیک های حکاکی، قدمت آنها و… باعث شده تا یکی از گسترده‌ترین نقوش صخره‌ای ایران در این منطقه قرارگیرد. هنرهای صخره ای یا سنگ نگاره های خمین از کهن ترین ادوار گذشته به شمار می آیند که در هیچ جای دنیا بدیلی برایش متصور نیست و به تعبیری مادر تاریخ، هنر، زبان، خط، اسطوره ها و فرهنگ ها، این سنگ نگاره ها هستند.

آن زمان که خط و نگارشی وجود نداشته و آدمی مجبور بوده، مجموعه اطلاعات معیشتی و شکار، حفاظت، و اعلام خطر، آیین و رسومات و شیوه زندگی را از طریق نقش و نگاره ها به دیگران منتقل کند، این سنگ نگاره های منحصر به فرد به وجود آمد.

عمده نگاره های این منطقه مربوط به جانوران بویژه بز کوهی و شکار آنان توسط انسان است و ابزار اصلی شکار انسان تیر و کمان و نیزه بوده است.

طرح ها و نقاشی های ابتدایی و جالبی در این منطقه وجود دارد که حکایت انسان های اولیه و عصر حجر را برای انسان های عصر فناوری بازگو می کند، صخره هایی که در زیباترین فصل خدادادی جلوه ای دیگر یافته و در میان باد و باران در انتظار مسافران نوروزی و علاقمندان به جاذبه های پر رمز و راز باستانی است.

کهن ترین نشانه تمدن بشری در تیمره خمین

تیمره منطقه ای در نزدیکی خمین و از سرچشمه های رود اناربار است و قدیمی ترین نشانه های تمدن بشری در این مکان، در منطقه مابین محلات، خمین و گلپایگان در قیدو و مزاین قرار کشف شده است.

آن زمان که خط و نگارشی وجود نداشته و آدمی مجبور بوده، مجموعه اطلاعات معیشتی و شکار، حفاظت، و اعلام خطر، آیین و رسومات و شیوه زندگی را از طریق نقش و نگاره ها به دیگران منتقل کند، این سنگ نگاره های منحصر به فرد به وجود آمد.

یکی از مهمترین و شاید کاملترین مجموعه سنگ نگاره کشور که در خمین قرار دارد، نمادها، کتیبه ها و سنگ نگاره های تاریخی منطقه تیمره است. این نگاره ها نشات از تجربیات عینی و باورهای اعتقادی و فرهنگی انسان های دوره باستان استبا . مروری بر صفحه های صخره ای منطقه تیمره خمین در می یابیم که چگونه انسان های اولیه دانش و تجربه کسب شده خود را از طریق این نمادها به نسل های بعد از خود انتقال داده اند.

۳۰هزار سنگ نگاره، کلکسیون قدمت تمدن در خمین و اطراف آن

مرتضی فرهادی در کتاب موزه هایی در باد تعداد سنگ نگاره های موجود در تنگ غرقاب قیدو و همچنین سرشاخه های رودخانه خمین و گلپایگان را بالغ بر ۲۵ تا ۳۰هزار عدد برآورد کرده است که عمده این نگاره ها مربوط به جانوران به ویژه بز کوهی و شکار آنان توسط انسان است و ابزار اصلی شکار انسان نیز، تیر و کمان و نیزه بوده است.

با بررسی های صورت گرفته، تصاویر پستاندارانی همانند بزکوهی، قوچ، پلنگ، گرگ، گوزن، شیر، گراز، آهو، گورخر، شتر و پرندگانی همانند کبک، بوقلمون، هد هد و درنا، بیشترین نگاره ها این منطقه را تشکیل می دهد.

شکار با چماق، کمند، چنگک، تصاویر شکارچیان سوار بر اسب، رقص های جادویی، زنان باردار و زایش آدمی، نبردهای پهلوانی و جنگ های تن به تن از دیگر تصاویر قابل توجه است.

از دیگر سنگ نگاره های موجود در منطقه می توان به سنگ نبشته ها و کتیبه های تنگ غرقاب در صخره کتیبه دار و چم اسبه اشاره نمود که نشانگر شروع کتابت و استفاده از حروف و اشکال برای نگارش است.

اشکال هندسی و عجیب و غریب در سنگ نگاره های تیمره

اشکال هندسی، گیاهان، حروف رمزی، نمادهای گوناگون، حیواناتی که نسل آنها منقرض شده و پیچ های متوالی، متناوب و متحد المرکز که شبیه آنها در ۲۳ کشور جهان وجود دارد، نشان می دهد که در اعصار باستان مردم زیادی در این سرزمین زندگی می کرده اند.

در این سنگ نگاره ها صدای چکش انسان هایی را احساس می کنی که با وجود اختراع نشدن خط، با کشیدن دست و محراب نماد تقدس این مکان را فریاد زدند.

شگفتی سنگ نگاره های تیمره در این است که گویی متعلق به انسان های پیشین است و گویا دست خلاقانه ای با ابزاری پیشرفته نقوش را بر سنگ ها کشیده است.

با مشاهده سنگ نگاره های تیمره به نقش های شگفت انگیزی برخورد می کنیم که به جز آثار انسان هایی فرازمینی برای آنها پاسخ قانع کننده‌‌ دیگری متصور نیست. نقش انسان هایی با ظواهری ملبس و شبیه به فضانوردان امروزی، سرهایی بزرگ و تنه هایی کلفت و پاهایی ظاهراً کوتاه.

وجود نقوش انسان های بالدار به تعداد زیاد در این منطقه به چشم می خورد که شاید نشان از آرزوی پرواز و نقوش فرشتگان برای استمداد انسان دوران باستان باشد و یا انسان هایی که از کرات و سیارات دیگر به زمین آمده اند.

از دیگر ویژگی های شگفت انگیز این منطقه شباهت این نقش ها با نقش های باستانی قاره های دیگر است زیرا نقش های متعددی که در هزاران سال پیش حکاکی شده اند در قاره هایی ایجاد شده که عمر کشف بعضی از آنها از ۵۰۰ سال فراتر نمی رود و آنقدر این نقوش شبیه یکدیگرند که گویی کار یک هنرمند واحد است.

در گذشته های دور هیچگاه یک انسان عادی قادر به مسافرت و کسب دانش و مهارتی شبیه به هم نبوده و طوری زندگی می کرده که حتی از وجود هم نیزمطلع نبوده اند تا چه رسد به اینکه از طرح و سبک های نقوش یکدیگر با جزئیات کپی برداری و تقلید کنند و این ویژگی که هیچ دلیل قانع کننده ای برای آن نمی توان بیان کرد بر رمز و راز و مسحورکنندگی این مکان باستانی می افزاید.