ایران‌بوم

هرچند همان طور که از اسمش پیدا است کوهی در دل دریاچه هامون است که این دریاچه نیز رو به خشکی گذاشته است اما شگفتی این کوه در معماری خشتی آن است که بزرگترین معماری خشتی بر جای مانده از دوره «پارتیان»در منطقه سیستان دانسته می شود.

و یکی از مهمترین آثار دوره‌های اشکانی، ساسانی- اسلامی است.در این کوه یا قلعه اشکانی کاخ، آتشکده، قبرستانی از دوران مختلف و زیارتگاه خواجه مهدی قرار دارد و این کوه نیز نام خود را از همین زیارتگاه گرفته است.

این کوه نزد ادیان زرتشتی، مسیحی و اسلام از قداست خاصی برخوردار است. مجموعه کوه خواجه برای نخستین بار 96سال پیش (1295 خورشیدی) به وسیله یک باستان‌شناس انگلیسی شناسایی و کشف شد و چند سال بعد پروفسوری آلمانی به کاوش در آثار کوه خواجه پرداخت. در سال 1370 نیز میراث فرهنگی بررسی و نقشه‌برداری از آثار کوه خواجه را آغاز کرد و توانست 11 اثر از دوران مختلف تاریخی در این محل کشف کند.

این کوه با نام های دیگری مانند کوه نور،خواجه غلطان، کوه موعود و کوه باطنی نیز نامیده شده است.از مهمترین آثار بر جای مانده از دوران تاریخی در کوه خواجه «کهن دژ»، «کک کوهزاد» و قلعه«کافران» است.آتشدان، اتاق طواف، رواقهایی با نقاشیهای دیواری زیبا و محلی که به دلیل تعداد زیادی نقاشی گالری نام گرفته است. از جمله آثار مهم کشف شده در کوه خواجه نقاشی دیواری سه مغ یا سه پادشاه، نقش الهه «اوروس» الهه پیروزی سوار بر اسب، نقش شاه و ملکه و تصاویری از بزرگان پارتی و برج و باروهای قلعه نیز از نقوش اصلی این بنا است.

دو نقش برجسته گلی با تصویر سه سوار بر اسب در حال حرکت در پشت هم و دیگری تصویر شیری که یورش برده به سوی فردی که سوار بر اسب است که به وسیله میخهای چوبی به دیوار نصب شده از دیگر آثار به دست آمده از کوه خواجه است.

در کاوشهای انجام شده در کوه‌خواجه و قلعه‌های موجود در آن، دیوارهای خشتی با ارتفاع 40 متر و قدمت بیش از یکهزار سال نیز کشف شده‌است.