ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، تپه علی کش در جنوب غربی استان ایلام در شش کیلومتری بخش موسیان شهرستان دهلران در میان ارضی کشاورزی و در کنار رودخانه دویرج قرار گرفته است.

علی کش تپه ای محکم و استوار است که همه تاریخ را در دل خود جای داده است و همچون نگینی درخشان در گرمای موسیان حرفهای زیادی برای گفتن دارد چرا که شروع کشاورزی در خاورمیانه از تپه علی کش موسیان بوده و این تپه یکی از قدیمی ترین مکانهایی است که در آن به کشت و اهلی کردن دانه های گیاهی اشاره شده است.

در سال 1961 میلادی (سال 1340 شمسی) فرانک هول و کنت فلانری در یک بررسی کوتاه مدت، تعدادی محل باستانی در شهرستان دهلران شناسایی کردند و در این راستا در تپه علی کش اقدام به حفاری کردند و در کاوش آنها سه دوره فرهنگی در این منطقه مشخص شد که دوره بزمرده 7500 تا 6750 ق.م ، دوره علی کش 6750 تا 6000 ق.م و در دوره محمد جعفر 6000 تا 5600 ق. م بوده است.

فرج فاضلی کارشناس ارشد باستان شناسی در خصوص این تپه گفت: تپه علی کش که به دوران (آغاز تولید غذا و استقرار در روستاها) متعلق است که بنا به کاوش فرنک هول ساکنان علی کش اقدام به کشت دو نوع غله، یکی گندم درشت و دیگری جو کرده اند.

وی بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد شروع کشاورزی در خاورمیانه از تپه علی کش شهرستان دهلران بوده چون این قدیمی ترین تاریخی است که در آن به کشت و اهلی کردن دانه های گیاهی اشاره شده است.

این کارشناس اظهار داشت: تپه علی کش در دوره علی کش همزمان با دوره نوسنگی بدون سفال جارمو در کردستان عراق و تپه گوران در غرب ایران بوده که با داد و ستد با سایر نقاط در این دوره توسعه پیدا کرده و علاوه بر "ابسیدین" اطراف دریاچه وان در ترکیه، فیروزه و مس فلات ایران به علی کش وارد شدند.

فاضلی عنوان کرد: در دوره بزمرده علاوه بر جمع آوری و دروی غلات، اهالی بزمرده به عنوان یک دهکده کوچک ابتدایی گله دار بوده اند و رمه های بز نگهداری می کردند و بر اساس کاوش "هول" بز در اصل بومی منطقه جبل حرمین و سیاه کوه بوده است.

کارشناس باستان شناسی اظهار داشت: اشیای سنگی دوره بزمرده میکرولیت، مته، رنده های مختلف، اسکنه و درفشهای فراوان برای دروی کشاورزی از داسهای ترکیبی استفاده کرده اند.

وی افزود: بنا به کاوشهای باستان شناسان فرهنگ بزمرده از نظر نقطه نظر به طور کلی در همان افق زاوی شیمی و کریم شهیر در کردستان عراق و تپه آسیاب و گنج دره در غرب ایران قرار می گیرند.

وی گفت: بر اساس بررسی های صورت گرفته درباره وطن اصلی مردم بزمرده این اعتقاد وجود دارد که آنها شبانان منطقه لرستان بوده اند که برای چرای حیوانات خود در فصول مناسب سال به طرف خوزستان می آمدند و در دهلران اقامت می کردند و بعدها در همین محل به طور دائم مستقر شدند.

فاضلی تصریح کرد: در دوره محمدجعفر که به عنوان جدیدترین دوره علی کش مطرح است فرهنگ پیشرفته تری به چشم می خورد تا جایی که هول معتقد است دامنه گسترش با خارج از منطقه را هم می توان مشاهده کرد چرا که با شباهت موجود میان آثار به دست آمده اهالی محمدجعفر همانند خلیج فارس، کردستان عراق، حاجی فیروز در دوره سلدوز آذربایجان، جنوب دریاچه ارومیه و... ارتباط فرهنگی داشته است.

وی گفت: در سال 1388 این تپه باستانی تعیین حریم شده و اراضی کشاورزی اطراف آن خریداری شده است.

فاضلی افزود: در آبان ماه سال جاری فرانک هول باستان شناس برجسته و کاوش گر تپه علی کش از دشت های چغاسفید و علی کش بازدید کرده و در صورت مساعدت و همکاری مسئولان ممکن است مجدد در تپه علی کش به حفاری بپردازد.

این تپه در سال 79 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

---

گزارش از مجتبی کاور