یادمان
چهل و یکمین اثر میراث فرهنگی کشور تخریب می‌شود
- يادمان
- زیر مجموعه: ديده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبيعی ایران
- دوشنبه, 04 بهمن 1389 11:23
- آخرین به روز رسانی در دوشنبه, 04 بهمن 1389 11:23
- نمایش از دوشنبه, 04 بهمن 1389 11:23
- بازدید: 3439
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ با اجرای طرح بهسازی و نوسازی گرگان، اثر تاریخی ثبت شده به شماره 41 سازمان میراث فرهنگی کشور تخریب می‌شود. این در حالی است که تاکنون کارشناسان بارها نسبت به غیرقانونی بودن این طرح هشدار داده‌اند؛ اما متولیان و سازمان عمران و مسکن سازان که مجری طرح است بی توجه به فرازهای حقوقی این اعتراض، گام‌های جدیدی را برای ادامه طرح برداشته است.
«حسین کتولی»، کارشناس ارشد معماری و عضو هیات علمی دانشگاه جامع گلستان در این‌باره به CHN گفت: «منطقه‌ای که قرار است این طرح در آن پیاده شود در سال 1310 با شماره 41 در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. با این حساب می‌توان گفت که چهل و یکمین اثر فهرست میراث ملی در معرض خطر است.
وی گفت: «هنگامی که یک اثر تاریخی به ثبت ملی می‌رسد، قوانین میراث فرهنگی کشور ناظر بر آن است؛ یعنی در داخل آن هیچ حق دخل و تصرفی وجود ندارد و در خارج از آن هم حریم تعیین می شود.»
کتولی می‌گوید: «در طرح فوق، مجری وارد منطقه ثبت شده میراث شده است و این ورود به بافت تاریخی، محدوده را به طور کامل از بین می برد. این در واقع، زیرپا گذاردن ضوابط ملی و قوانین بین‌المللی است و تخلفات قانونی این طرح در سراسر کشور ما بی‌سابقه است.
به گفته کتولی، این منطقه که محدوده آن در اسناد میراث فرهنگی کشور، شمال خیابان امام خمینی گرگان تعیین شده و شامل مرکز محله و محله‌های سرچشمه، درب نو، میدان، سبزمشهد و ..... است بناهایی با قدمت چند صدساله دارد که در طرح بهسازی و نوسازی فوق یا به طور کامل تخریب می‌شود؛ یا حریم بصری آن مورد تجاوز قرار می‌گیرد. از سوی دیگر به دلیل دسترسی شهروندان بدون نظارت سازمان متولی، تحت نابودی قرار می‌گیرد.
این عضو هیات علمی دانشگاه جامع گلستان می‌گوید: «طبق منشور میراث فرهنگی که به عنوان آیین نامه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مطرح است هر اثر تاریخی، نمونه‌ای منحصر به فرد و دارای ارزش است؛ اما تعریفی که مجریان این طرح از اثر تاریخی ارائه می‌دهند چیز دیگری است؛ به گمان آنها یک اثر فقط هنگامی ارزشمند است که منحصر به فرد باشد و مانند آن وجود نداشته باشد.»
به گفته وی در حالی که یونسکو و ایکوموس (شورای بین‌المللی ابنیه و محوطه‌ها ICOMOS) تعریف دیگری دارند و هر اثر تاریخی را منحصر به فرد و ارزشمند می‌دانند. ضمن اینکه این تنها بنا و معماری نیست که ارزشمند است؛ بلکه شکل گیری یک شهر و عرصه فرهنگ، حاصل تجمیع تجربیات چندهزار ساله است که یک منطق سنتی در آن به کار رفته، با چنین تعریفی، تمام آن خانه‌ها و بناها و کوچه‌ها و راسته‌ها نیز دارای ارزش هستند.
ارزش های خارج از معماری
کتولی درباره دیگر ارزش های بافت های تاریخی گفت : علاوه بر تمام اینها و خارج از بحث معماری ، حال و هوای یک مجموعه و یک محل و اتفاقاتی که در آن افتاده است نیز دارای ارزش است . ما در محله سرخواجه که طرح آفتاب در آن پیاده شد ، بناهایی را داشتیم که علاوه بر خود بنا، منبرهای بسیار قدیمی در آنها بود و مرسوم بود که در شب عاشورا ، مردم به آنجا می رفتند و نذورات و مراسم عزادرای خود را برگزار می کردند ؛ اما متاسفانه تمام اینها تخریب شد ؛ بدون اینکه توجهی به اهمیت آن منبرهای تاریخی و ارزش این رسوم شده باشد .
مشکلات درون بافت تاریخی
بهانه شرکت مجری طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده گرگان و کمیسیون‌های مختلفی که برای این شرکت اجازه تخریب بافت‌های تاریخی را صادر کرده‌اند این بود که شهروندان ساکن در این محله‌ها با مشکلاتی از قبیل عبور و مرور خودرو، فرسوده شدن بنا و ... مواجه هستند.
به همین دلیل در طرح اولیه، از بازسازی و بهسازی این بافت‌ها سخن راندند. اما این بازسازی در عمل به تخریب بنای تاریخی و ساخت بناهایی جدید و کاملا بی ارتباط با فرهنگ و سابقه منطقه مبدل شد.
کتولی در این‌باره به CHN گفت: «اینکه درون این بافت‌ها مشکلاتی هست را ما هم قبول داریم؛ کجای دنیا می‌توان بافت تاریخی پیدا کرد که دارای مشکل نباشد و بتواند نیازهای امروزی شهروندان را با همان فرسودگی مصالح صدساله، پاسخ دهد؟ اما در کجای دنیا سراغ دارید که بولدوزر به دست بگیرند و برای حل این مشکلات، آثار باستانی و بناهای ارزشمند تاریخی شان را با خاک یکسان کنند؟ آیا این پاک کردن صورت مسئله نیست؟
این کارشناس ارشد معماری با تاکید بر اینکه از اوایل قرن بیستم به این‌سو که دیگر تخریبی اینچنینی در بافت‌های ثبت شده اروپا انجام نشد گفت: «امروز دنیا راه حل‌های جدید برای مشکلات شهروندان یافته است که هم بافت تاریخی حفظ شود و هم شهروندان در آن به راحتی زندگی کنند.»
وی در ادامه گفت: «در کشورهای بزرگ پیشرفته، برای حفظ بافت تاریخی، خودروهای مخصوص طراحی کرده اند. در ایتالیا خودروی فیات ، در انگلستان ماشین مینی ماینر و در فرانسه خودروی رنو به منظور تردد در کوچه‌های باریک در محدوده بافت تاریخی شان طراحی و تولید شد و حتی از این خودروها برای جمع‌آوری زباله و آتش نشانی نیز استفاده شد تا آثار ملی ارزشمند و روح زندگی درون آن حفظ شود.
امروزه گران‌ترین هتل‌های دنیا در اروپا در محدوده بافت تاریخی قرار دارد و هتل‌های تازه ساز مجلل گاه تا یک پنجم آن قدیمی‌ها، قیمت دارند.
چرا مرکز شهر؟!
بسیاری از سکونتگاه‌های واقع شده در مناطق مختلف مرکز استان گلستان، دارای بحران‌های جدی هستند که تاکنون هیچ طرحی برای رفع مشکلات آنها به منظور کمک به شهروندان به انجام نرسیده است. اما اینکه چرا شرکت مجری و متولی "طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده" برای کمک به شهروندان، دست روی یک منطقه ثبت شده میراث کشوری گذاشته است جای پرسش‌های بسیاری را باقی می‌گذارد.
شاید مرکزیت داشتن منطقه فوق و وسوسه ارزش افزوده‌ای که از آن منطقه مهم تجاری به دست می‌آید انگیزه‌ای منطقی و اقتصادی به شمار آید؛ انگیزه‌ای که در این بازار گرم انبوه‌سازی و تجارت، هر ارزش انسانی و قانونی را نادیده گرفته است.
کتولی تاکید می‌کند که طرح مذکور، یک پروژه غیرقانونی و زیر سوال است و میراث فرهنگی گلستان، کاری خلاف قانون را همراهی می‌کند.
وی علت این امر را زیر فشار بودن و تنها شدن این اداره کل به دلیل خبر ندادن و کمک نخواستن آنها از بدنه کارشناسی و مردم علاقمند می‌داند که در موقع لزوم در برابر دیگر دستگاه‌ها از میراث حمایت کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه در آخر یادآوری می‌کند که عمر مفید تمام بناهایی که امروزه ساخته می‌شود طبق گزارش سازمان مسکن و شهرسازی 35 سال است؛ در حالی که بناهای موجود، میراث صدها ساله هستند. ما می‌خواهیم این بناهای ارزشمند را خراب کنیم و در مقابل، 30 سال دیگر هیچ چیزی برای تاریخ و بچه‌هایمان باقی نگذاریم. آیا روزگاران ما را می‌بخشد ؟!
گزارش از الهه موسوی
