ایران‌بوم

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی با بیان اینکه ایران همیشه مهد حکمت بوده و این خاک و سرزمین افرادی همچون ابن سینا، فارابی، ملاصدرا و بسیاری از حکمای دیگر را پرورش داده گفت: شخصیت ملاصدرا که یک عارف عقلانی است باید تبیین شده و به جامعه معرفی شود.

دکتر دینانی، استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران در مراسم بیستمین سالگرد گرامیداشت بنیاد حکمت اسلامی صدرا به ارائه سخن پرداخت و طی سخنان کوتاهی گفت: فلاسفه اگرچه با یکدیگر اختلاف دارند اما با همدیگر دوستی حکمت دارند، اگرچه شاید با هم دوست نباشند اما محبان حکمت را دوست دارند.
وی ادامه داد: «فلسفه»، واژه‌ای غربی است و در قرآن کلمه فلسفه نداریم بلکه واژه حکمت داریم، قرآن حکمت را خیر کثیر خوانده و دنیا را متاع قلیل برشمرده است اما این حکمت چیست که از دنیا برتر است و چه ربطی با فلسفه دارد؟

این استاد فلسفه با طرح این سؤال که چرا یونانی‌ها فلسفه را دوستی و قرآن حکمت را خیر کثیر می‌خواند و این دو چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟!، اظهار داشت: پاسخ به این سؤال جای بحث دارد. حکمت خیر کثیر و ازلی و ابدی است و همه چیز جز آن نابود می‌شود، خدا حکیم ازلی و فناناپذیر است و از خود در قرآن به واجب‌الوجود نام نبرده بلکه خود را حکیم خوانده است.

دینانی با اشاره به اینکه قرآن ما را به حکمت دعوت کرده است اما متأسفانه این سخن قرآن در میان ما خیلی جدی گرفته نشده است، بیان کرد: ایران همیشه مهد حکمت بوده و این خاک و سرزمین افرادی همچون ابن سینا، فارابی، ملاصدرا و بسیاری از حکمای دیگر را پرورش داده که ما به آن می‌بالیم.

وی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه امروز پس از ملاصدرا و بعد از گذشت 400 سال هنوز هم‌طراز وی روی کار نیامده اگرچه حکیمان بسیاری بعد از ایشان بودند، گفت: البته باید هر سرزمین و شرایط آنرا جدی بگیریم، با این وجود باید دید آیا یک ابن سینا از اروپا سر برآورده است، آمریکا که جای خود را دارد، بنابراین شخصیت ملاصدرا که یک عارف عقلانی است باید تبیین شده و به جامعه معرفی شود.

***

آیت الله محقق میرداماد:اگر اهل اندیشه سستی و غفلت کنند ما از پشت خنجر خواهیم خورد

آیت الله محقق میرداماد تأکید کرد: دوای درد عرفان‌های مبتذل همین عرفان عقلانی مبتنی بر تعالیم اهل بیت(ع) ملاصدراست. اگر اهل اندیشه سستی و غفلت کنند ما از پشت خنجر خواهیم خورد و از در و دیوار مملکت خرافه فرو خواهد ریخت.

آیت الله محقق داماد با بیان اینکه رنج‌ها و زحمات بنیاد صدرا سد آهنینی در برابر عرفان‌های مبتذل بود که اگر این بنیاد نبود معلوم نمی‌شد این عرفان‌ها تا کجا به پیش می‌روند، گفت: دوای درد عرفان‌های مبتذل همین عرفان عقلانی مبتنی بر تعالیم اهل بیت(ع) ملاصدراست.
آیت الله سیدمصطفی محقق میرداماد، استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: در قرآن کریم، 16 بار کلمه حکمت به میان آمده که آنرا میِ‌توانیم به سه دسته تقسیم کنیم: یک دسته آیاتی است که به افراد خاص حکمت داده شده مانند حضرت داوود و لقمان و دسته دوم آیاتی است که اشاره دارد پیامبران حکمت را به امت خود تعلیم می‌دهند اما براساس آیه «يُؤتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا» از یک‌سو حکمت به هر فردی داده شده و منحصر به شخص خاصی نیست. بنابراین به قول صدرالمتألهین، حکمت رحمت خاص الهی است و نه عام چرا که قید «مَن يَشَاءُ» در آیه آمده است.

عضو شورای علمی بنیاد حکمت اسلامی صدرا در ادامه سخنانش اظهار داشت: در قرآن متاع دنیا ذلیل و کم و حکمت خیر کثیر قلمداد شده است یعنی ارزش آن از همه متاع دنیا بیشتر است. صدرالمتألهین در مقدمه جلد ششم اسفار، حکمت را به علم الهیات تعریف کرده است یعنی علم به هستی جهان و بایستی انسان. این حکمتی است که در قرآن آمده و نام شریف این بنیاد، بنیاد حکمت صدراست یعنی حکمتی با تعریف صدرایی.

آیت الله محقق داماد با اشاره به اینکه 20 سال پیش بود که به صراحت می‌گویم هیچ امیدی به رشد این درخت طیبه که «كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء» باشد، نبود؛ آن روز سخن از تشکیل یک کنگره بود نه بنیاد و امروز شاهد این اتفاق خوشایند هستیم. علم اگر طیبه باشد شجره طیبه به بار می‌آورد و ثمره آن فراوان است. قدم بزرگی که درون بنیاد صدرا برداشته شده است این است که فلسفه اسلامی صدرالمتألهینی درون آن شکل گرفت.

وی تأکید کرد: صدرالمتألهین شخصی است که ما به عنوان مسلمانی با رنگ و لعاب شیعی به او می‌بالیم و از هر جای آثار او که وارد شویم به جرقه‌هایی از آموزه‌های اهل بیت (ع) می‌رسیم. با وجود اینکه 20 سال از سابقه این بنیاد می‌گذرد رنج‌ها و زحمات بنیاد صدرا سد آهنینی در برابر عرفان‌های مبتذل بود که اگر این بنیاد نبود معلوم نمی‌شد این عرفان‌ها تا کجا به پیش می‌روند.

آیت الله محقق میرداماد تأکید کرد: دوای درد عرفان‌های مبتذل همین عرفان عقلانی مبتنی بر تعالیم اهل بیت(ع) ملاصدراست. اگر اهل اندیشه سستی و غفلت کنند ما از پشت خنجر خواهیم خورد و از در و دیوار مملکت خرافه فرو خواهد ریخت. معرفی این اندیشمند بزرگ به جهان اقدامی ضروری است البته متأسفانه هنوز این فیلسوف در کشور ما ناشناخته باقی مانده و جای خود را باز نکرده است، این در حالی است که خارج از ایران غزالی را 10 برابر صدرالمتأهلین می‌شناختند.

***

داوری اردکانی: فلسفه توجه به افق آینده و دیدن آن از ورای ابرهای غبارآلود است

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه فلسفه توجه به افق آینده و دیدن آن از ورای ابرهای غبارآلود است، گفت: با کشف این افق همه چشم‌ها و دست‌ها هم‌سو و یک‌جهت شده و اتحاد به وجود می‌آید.

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم گرامیداشت بیستمین سال تأسیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا عصر روز گذشته 8 آبان ماه با حضور اساتید فلسفه و علاقه مندان در مجموعه فرهنگی تلاش برگزار شد.

دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران در این مراسم به ارئه سخن پرداخت و طی سخنانی گفت: مشکل اهل فلسفه با مسئله همه دانشمندان متفاوت است، یعنی فقیه و فیزیکدان و پزشک ندارد، برای این قشر روشن است که علم آنها چکاره است و چه آثار و نتایج و برکاتی دارد اما در فلسفه این‌گونه نیست. از ما می‌پرسند فلسفه چیست؟، برای چه هست؟ و باید برای چه باشد؟

وی افزود: اگر گمان کنیم فلسفه و آرایی که در آن بیان شده مانند علوم دیگر که در زندگی به کار می‌آید آن‌ هم باید در زندگی به کار آید باید دانست که این‌طور نیست. مشکل ما این نیست که فلسفه کارآمد است یا خیر!، مسئله این جاست که درباره فلسفه تلقی موهن داشته و راه پیشنهاد کنیم؛ فلسفه جسم دارد و یا جان و در واقع جان جامعه و زندگی است، این‌ طور نیست که با خواندن چند کتاب فلسفی بخواهیم آن را در زندگی جاری کنیم. فلسفه یعنی دوستی و دوستی جان زندگی است، اگر دوستی نباشد تشتت و تفرقه به وجود آمده و بر جامعه حاکم می‌شود.

این چهره ماندگار فلسفه با بیان اینکه اگر بخواهیم ملاصدرا را مصرف کنیم باید بدانیم این فیلسوف مصرف‌شدنی نیست، اظهار داشت: اگر بخواهیم تمام نظریات ملاصدرا را بپذیریم ایرادی به این کار وارد نیست اما می‌توان نظریه دیگری هم نسبت به آرای او داشت. فیلسوفان فقط مدرسان مباحث فلسفی نبوده‌اند، آنها به ما درس تفکر داده‌اند. ما کتاب فلسفه می‌خوانیم و به آن می‌پردازیم تا چگونه تفکر کردن و طرح مسایل را یاد بگیریم.

رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه علمی که امروز داریم علمی سودمند است و ملاک صحت آن منشأییت اثر آن است، تصریح کرد: ارسطو می‌گفت الهیات اشرف علوم است چرا که بی سودمندترین علوم است یعنی این علم چندان شرف دارد که قصد انتفاع از آن را ندارم. فلسفه را نمی‌توان مصرف کرد زیرا آموزگار و معلم ماست، دو نوع معلم داریم، یکی معلمی که معلومات را می‌‌آموزد که قدر وی محترم است و دسته دیگر معلمانی هستند که راه را نشان می‌دهند. این افراد کسانی هستند که تعلیم را می‌سازند و اگر آنها نبودند تعلیم بعدی موجودیت نداشت.

داوری اردکانی در ادامه سخنانش بیان کرد: فیلسوفان راهنمایان هر قومی هستند که هر یک در هر دوره‌ای زبان و حرف و تعلیم‌شان متفاوت است، امروز اخلاق ارسطویی اخلاقی است که می‌تواند راهنمای ما باشد. فلسفه را می‌آموزیم تا مشکلات را شناسایی کنیم و بدانیم چرا و چگونه به وجود آمدند و چگونه از این مشکلات می‌توان راه برون‌ رفت پیدا کرد، چرا که کار علوم حل مسایل است.

وی با اشاره به اینکه در همه علوم مسایل را طرح کرده و حل می‌کنند و حل مسایل در واقع کارگشای زندگی هستند، تأکید کرد: اما در فلسفه مسایل دایم در حال ازدیاد هستند و البته در کنار آن راه‌حل را نیز می‌جوئیم، بنابراین مسایل در فلسفه هیچ‌گاه حل نمی‌شود و فلسفه همواره فلسفه خواهد بود و مسایل آن کنار گذاشته نمی‌شود. فلسفه توجه به افق آینده و دیدن آن از ورای ابرهای غبارآلود است، با کشف این افق همه چشم‌ها و دست‌ها هم‌سو و یک‌جهت شده و اتحاد به وجود می‌آید.