زبان پژوهی

چکیده مقالات نخستین همایش بین المللی گسترش زبان و ادبیات فارسی - استادان زبان فارسی - 1

برگرفته از تارنمای شورای گسترش زبان فارسی

مقدمه : گسترش زبان و ادبیات فارسی دارای اهمیت راهبردی است. زبان‌ فارسی‌، زبانی‌ فاخر، زیبا، رسا و پرظرفیت‌ است‌ و محمولۀ بسیار عظیمی‌ از گنجینه‌ معارف‌بشری‌ و میراث‌ ذهنیات‌ و عقلیات‌ بشری‌ را با خود به‌ همراه‌ دارد، بنابراین‌ فارسی‌زبانان‌ و علاقه‌مندان‌ و دوستداران‌ این‌ زبان‌ در سراسر جهان‌ و صاحبان‌ذوق‌ و اندیشه‌ باید با جدیت‌ کامل‌ و اهتمام‌ فراوان‌، تلاش‌ مضاعفی‌ را برای‌اعتلای‌ زبان‌ فارسی‌ به‌ عمل‌ آورند. اهمیت زبان فارسی به درستی در نقشۀ جامع علمی کشور مورد توجه قرار گرفته و به همین سبب ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبان‌های بین‌المللی یکی از 8 هدف کلان نظام علم و فناوری کشور در نظر گرفته شده است (سند نقشه جامع علمی کشور، ص 7، بند 6). شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی به عنوان یکی از مهمترین متولیان تحقق این هدف کلان، به فاصلۀ یک سال پس از هفتمین مجمع بین‌المللی استادان زبان و ادبیات فارسی اقدام به برگزاری نخستین همایش بین المللی گسترش زبان و ادبیات فارسی؛ چشم‌انداز، راهکارها و موانع نمود. فراخوان این همایش علمی با 12 محور تخصصی به شرح زیر، شهریور 1390 در درگاه اختصاصی همایش به نشانی www.gostareshfarsi.ir قرار گرفت:

1.     ملاحظات طراحی برنامه درسی ملی برای ترویج زبان وادبیات فارسی
2.     نقد و بررسی فرایند سیاستگزاری و برنامه‌ریزی آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان
3.     نظریه‌های آموزش زبان دوم/ خارجی و جایگاه آنها در ارتقاء برنامه‌های فارسی آموزی
4.     رویکردهای طراحی برنامه درسی و اهمیت آنها در ارتقاء کیفی منابع آموزش زبان و ادبیات فارسی
5.     روش‌شناسی آموزش زبان فارسی به غیرایرانی‌ها (با تأکید بر شیوه‌های نوین آموزش زبان)
6.     راهبردهای آموزش زبان دوم/خارجی و نقش آنها در ارتقاء کیفی آموزش مهارت‌های زبان فارسی
7.     نظریه های ارزشیابی و آزمون سازی و کاربرد آنها در برنامه‌های فارسی آموزی
8.     راهکارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان
9.     ارزیابی تحلیلی عملکرد و دستاوردهای مراکز آموزش زبان وادبیات فارسی به غیرایرانیان
10.    نقش دفاتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در ترویج زبان و ادبیات فارسی
11.    ارزیابی برنامه‌های شورای گسترش در ترویج زبان و ادبیات فارسی
12.    طراحی و اجرای المپیاد ادبی و نقش آن در ترویج زبان و ادبیات فارسی

در فاصلۀ کمتر از 3 ماه بیش از 220 چکیده مقاله (از جمله 25 مقالۀ خارجی) به دبیرخانه همایش ارسال گردید که گواه روشنی بر استقبال محققان زبان و ادبیات فارسی از این همایش است. پس از بررسی و داوری چکیده‌ها، در مجموع حدود 190 چکیده پذیرفته شد که به عنوان سند آغازین همایش در کتاب پیش‌رو تقدیم علاقه‌مندان می‌گردد. در برنامه‌ریزی و اجـرای این همایش نقش اصـلی را دبیـرخانۀ شـورای گـسترش زبــان و ادبیات فارسـی، به ویـژه استـاد محـترم دکتر عباسـعلی وفایی، ایفـاء نمود. میزبانی دانـشگاه علامه طباطبایی با مساعدت و همراهی ریاست محترم آن جناب آقای دکتر شریعتی بر غنا و قوّت هرچه بیشتر این اجـلاس علمی افزود. اینجانب به سهم خود و به نمایندگی از شرکت کنندگان از همۀ دست اندرکاران این دو نهاد تشکر نموده و برای آنها آرزوی توفیق الهی دارم.

 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
دبیر علمی همایش

فهرست مطالب
راه‌کارهای برنامه‌ریزی درس زبان و ادبیات پارسی .........................................
فرامرز آدینه کلات  
جهانی شدن و زبان فارسی: بحثی در ضرورت اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه درخصوص جایگاه زبان فارسی در عصر جهانی شدن ........................................
فردوس آقاگل‌زاده / حسین داوری   
آموزش مهارت نوشتاری به فارسی‌آموزان غیرایرانی از الفبا تا جمله ...............
صفورا احمدبگی/ دکتر غلام‌محمد فقیری   
شاهنامۀ فردوسی: پیوندگاه ایران، تاجیکستان و ازبکستان ................................
ابوالفضل اخلاقی/ شهلا شریفی  
طراحی برنامۀ درسی آموزش زبان فارسی بر پایۀ روایت؛ چرا و چگونه ..........
علی اصغر ارجی  
دستاوردهای زبان‌شناسی در آموزش زبان: بررسی موردی کانون‌نمای «که» .....
محمدرضا اروجی  
آسیب‌شناسی دستگاه‌های متولی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور ........
زهرا استادزاده/  ارسلان قربانی  
روش‌های آموزش زبان، با توجّه به سیر تاریخی آنها .......................................
زهرا استادزاده/ فرج‌الله طالبی  
دین و زبان؛ دو بازوی مکمل در توسعۀ فرهنگ ایران اسلامی .........................
بهاءالدین اسکندری  
شیوۀ نوین تقویت املا ...............................................................
بهاءالدین اسکندری/ علی زمانی  
زبان‌آموزان و مشکلات زبانی ......................................................
بهاء‌الدین اسکندری/ ماندگار محمودی   
بررسی موانع و مشکلات آموزش زبان فارسی در فضای مجازی ...
مهدی اسلامی  
نقش دفاتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترویج زبان و ادبیات فارسی .....
دکتر علیم اشرف‌خان  
نقش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو در رشد زبان وادب فارسی در شبه‌قاره ....................................................
دکتر سیدکلیم اصغر   
تحلیل محتوای فرهنگی مجموعۀ زبان فارسی .............................
فاطمه اکبری  
تحلیل محتوایی فرهنگی مجموعۀ زبان فارسی با معرّفی روش سازمان‌دهی منطقی کلام بر پایۀ واژگان و ساخت‌های دستوری ........
فاطمه اکبری   
تأملی در رویکردها و روش‌های آموزش زبان فارسی در ایران ...............
فریدون اکبری شِلدره  
پیوند فکری ومعنوی با ملل، بارزترین راهبرد ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی ......
آنیتا الداغی  
تجلی زبان و ادبیات فارسی در مائده‌های زمینی اثر آندره ژید .........................
حسن امامی/ ملیحه زارعی  
نقش ادبیات تطبیقی در تعاملات فرهنگی ................................
محمد امامی  
مطالعۀ تطبیقی ضرب‌المثل‌های زبان فارسی، آلمانی و روسی ........
الهام بابایی ولتی  
توالی فراگیری فرایندهای صرفی در کودکان فارسی‌زبان و تأثیر آن در تهیۀ محتوا در حوزۀ آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان دوم ....................................
مونا بافته دمنه  
توجه به ذوق مخاطب در گسترش زبان فارسی ...........................
حمید باقری فارسانی  
پیام‌های بازرگانی، آموزش فرهنگ، ارتباط و تفکر منتقدانه .................
آناهیتا بردبار/ آزاده شریفی مقدم  
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان .............
فاطمه برقعی/ رضا بنایی  
بررسی کتاب زبان فارسی اثر دکتر احمد صفارمقدم ..................
دکتر حسن بساک/ زهره حیدری   
راه‌کارهای گسترش زبان فارسی مبتنی بر الگوهای زبان‌های بین‌المللی با کمک وسایل جدید ارتباطی...........................
علیرضا بگلری  
بررسی میزان تطابق واژگان مجموعه‌کتاب زبان فارسی با واژگان پایه .............
آناهیتا بیرجندی   
بازی در کلاس‌های آموزش زبان .......................................................
دارا تفضلی/ حمیدرضا کارگزاری  
ارزشیابی کیفی(توصیفی) دربرنامه‌های فارسی‌آموزی ...................
دکتر ناصر جان‌نثاری/ جواد یارعلی  
تأثیر زبان مادری بر واژه‌آموزی زبان بیگانه ...................................
لیدا جعفروند گیگلو  
گسترۀ زبان‌های ایرانی ................................................................
دکتر محمود جعفری دهقی   
بررسی تطبیقی زبان و ادبیات فارسی با روان‌شناسی ....................
الهه جعفری هرفته  
آموزش زبان و خط فارسی در مکاتب همگانی جمهوری تاجیکستان ..............
ملا احمدشاه چرغاسی‌اف  
نقش رسانه‌های آموزشی در آموزش زبان  فارسی به غیرفارسی‌زبانان ..........
سمیه حاجتی  
آموزش واژگان زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان با استفاده از انیمیشن: نمونۀ موردی  انیمیشن «درخانۀ ما» ...............................
زهراسادات حسینی  
گسترش زبان فارسی در فرصت زیارت ............................................
سمیه حقیقت‌نیا  
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان .......
دکتر احمدرضا حیدریان شهری/ کلثوم صدیقی  
بررسی راه‌کارهای کاربردی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (با محوریت گروه سنی کودکان و نوجوانان) ....................................
هادی حیدری‌نیا نایینی / فرزانه فرازمند  
بررسی عوامل مؤثر بر فرایند آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان
هادی حیدری‌نیا نایینی/ محبوبه نصیریان   
تأثیر نقد نو (فرمالیسم) در گسترش مفاهیم فراقاموسی واژگان ادب پارسی .....
الناز خجسته  
نظریۀ پویا الگوی فردی و انتخاب متون برای آزمون‌های تک .................
ابراهیم خدادادی / هانیه حسنی   
روش بینامتنیت در آموزش زبان فارسی ........................................
مینا دارابی امین / ندا اکبرنژاد   
آموزش مهارت نوشتن در دورۀ ابتدایی: هدفمند یا کلّی و مبهم؟ ........
مریم دانای طوس  
فرصت‌ها و چالش‌های آموزش زبان فارسی به روسی‌زبانان .............
لیلا درویشعلی پورآستانه / دکتر علی صفایی   
نقش دفاتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در ترویج زبان و ادبیات فارسی ....
علیرضا دولتشاهی  
اهداف آموزش و گسترش زبان فارسی از دیدگاه صاحب‌نظران ........
دکتر محمد دیانتی   
شیوه‌های آموزش الفبای زبان پارسی به زبان‌آموزان خارجی...............
نفیسه رئیسی  
روش‌ها و راه‌کار‌‌‌‌های آموزش آرایه‌های ادبی به غیر‌فارسی‌زبانان .........
عبد‌الله راد‌مرد/ هما رحمانی   
ترویج و تقویت زبان و ادبیات فارسی در مصر، فرصت‌ها؛ چالش‌ها .......
ابوالفضل رحمنی/ دکتر فرامرز میرزایی   
چگونگی روند ترویج زبان و فرهنگ پارسی در زبان عربی ...................
مریم رحیمی/ صدیقه زینلی   
آموزش اصطلاحات وتعارفات زبان فارسی و تأثیر آن بر میزان درک متقابل در گفت‌وگوی زبان‌آموزان غیرفارسی‌..............................
نسترن رستم‌زاده  
نگاهی به مطالعات زبان فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاه پنجاب .....
دکتر نجم ‌الرشید  
رویکردی به تأثیر زبان فارسی در ترویج فرهنگ ایرانی در هند و راهکارهایی برای آینده
سمیه رشیدی/  الناز معتمدی       
نگرشی جدید به طبقه‌بندی نمودی فعل در زبان فارسی .................
والی رضایی   
راه‌کاری برای واژه‌سازی گسترده و نظام‌مند در گونۀ علمی زبان فارسی ..........
عادل رفیعی/ رضامراد صحرایی  

بررسی انتقادی فرهنگ‌های دو زبانه (فارسی ـ خارجی) در حوزۀ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبا..........................................
زهرا روحی  
مطالعۀ برنامه‌ریزی آموزش مهارت‌های گوش دادن و سخن گفتن  زبان فارسی در دورۀ ابتدایی ایران و مقایسۀ آن با کشورهای آمریکا و فنلاند
آرزو زرزا  
نقش و اهمیت بخش‌های فارسی در شبه‌قاره در توسعۀ زبان و ادب فارسی .....
پروفسور عراق‌رضا زیدی   
مشکلات و راه‌کارهای آموزش تلفظ زبان فارسی به چینی‌ها ..............
ندا سام  
آموزش فعل فارسی به  فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان ....................
شهره‌السادات سجادی  
بررسی علمی ـ انتقادی متون آموزش زبان فارسی در جامعۀ المصطفی ‌العالمیۀ ..
دکتر غلامعباس سعیدی   
پیشنهاد طرحی آواشناختی جهت پیش‌بینی خطاهای آوایی فارسی‌آموزان خارجی..
دکتر غلامعباس سعیدی   
واکاوی خطاهای دستوری فارسی‌آموزان عرب در فراگیری جمله‌های اسنادی فارسی .....
دکتر غلامعباس سعیدی   
بررسی مجموعۀ زبان فارسی از منظر نظریۀ زبانی و نظریۀ یادگیری ..
مریم سلطانی  
ادب فارسی در جهان معاصر عـرب ..............................................
علی سلیمی/ پیمان صالحی/ مهدی مراتی   
نقد شیوه‌های آموزش در رشتۀ دانشگاهی زبان و ادبیات فارسی .......
علی سلیمی/ فروزان الهی/ خسرو شهیدی   
شیوۀ سنجش عملکرد و کاربردهای آن در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان ......
علی سلیمی/ مریم ترکاشوند  
ادب و فرهنگ  فـارسی در مصر (تأملی در ظهور و افول آن در قرن گذشته)...
علی سلیمی/ فاروق نعمتی  
خدمات استادان دانشگاه پنجاب در ترویج زبان‌فارسی در پاکستان .......
پرفسور محمد سلیم مظهر  
اهمیت و چگونگی آموزش نکات فرهنگی در کلاس آموزش زبان فارسی
سارا سیاوشی  
آزموش فعل مرکّب در زبان فارسی براساس طرح‌واره‌های تصوری ......
فائقه شاه‌حسینی  
بررسی مراکز آموزشی و تحقیقی زبان فارسی در حوزۀ بهاولپور ........
دکتر محمد اقبال شاهد  
بررسی انتقادی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی و روند تحولات آن .........
آزاده شریفی  
استفادۀ بیشینه از انبوه امکانات فناوری رایانه و وب در آموزش فارسی از طریق اینترنت
شهلا شریفی/ بهداد بهمدی مقدس  
بررسی متون درک مطلب مجموعه زبان فارسی بر اساس مدل نیل اندرسون ....
منیره شهباز  
نقش دانشکده‌‌های بانوان لاهور و در ترویج زبان فارسی در پاکستان ...
دکتر صوفیه صابر  
آموزش زبان فارسی برپایۀ راهبردهای غیرمستقیم یادگیری زبان ........
دکتر رضا صحرایی/ شراره خالقی‌زاده  
بررسی تأثیر آگاهی از نشانه‌های زبانی درون‌متنی بر حدس معنایی از واژه‌ها ...
زهره صدیقی‌فر  
چالش‌هایی (فرصت‌ها و محدویت‌های) آموزش زبان و ادبیات فارسی به دانشجویان خارجی عرب‌زبان ............................................................
دکتر علی صفایی  
اصطلاحات و لغات دانش پزشکی، عاملی در گسترش زبان فارسی در دوره‌های گذشتۀ تاریخی ...................................................................
دکتر علی صفایی/ دکتر فاطمه مؤمنی  
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی به غیرایرانیان .....................
مهدیه صفری/ مجید نصیری  
بررسی قاعدۀ سوم دستور خط فارسی مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
در نظام نوشتاری فارسی و انگلیسی ............................................
طاهره طارمی/ عادل رفیعی  
ترویج فرهنگ و ادب پارسی برای اردوزبانان از راه مطالعۀ تطبیقی ادبیات معاصر
سیدسکندر عباس‌زیدی  

بعدهای مغفول آموزش دستور زبان فارسی؛ رویکردی نوین به آموزش دستور زبان فارسی .................................
زهرا عباسی  
بررسی و مقایسۀ فرایند اشتقاق در دو گونۀ علمی و محاوره‌ای زبان فارسی ..
مجید عباسی  
بررسی وندهای اشتقاقی زایا و غیرزایا در زبان فارسی معاصر .........
لیلا عرفانیان قونسولی  
ترکیبات اندام‌واره‌ای «سر» و میزان درک آن توسط فارسی‌آموزان خارجی .......
ملیحه عشقوی  
نگاهی به آموزش زبان فارسی در سایت‌های شبکه‌‌های رادیویی برون‌مرزی ایران ..
فاطمه عظیمی ‌فرد  
نقد و بررسی برنامۀ درسی ملّی وزارت آموزش و پرورش از منظر آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان اول، دوم و خارجی ...................
بهنام علوی‌مقدم  
نقش کتاب‌خانه‌های الکترونیکی در حفظ و گسترش زبان فارسی ........
علی علیزاده/ ملیحه زارعی   
زبان و ادب فارسی، انعکاس فرهنگ و تمدن ایران در دنیای مجازی؛ پیشنهاد راه‌کار برای حضور فعال‌تر زبان و ادبیات فارسی در عرصۀ فناوری اطلاعات...
علی علیزاده/  ایمان سعیدی مبارکه  
ترویج فرهنگ و ادب ایران از طریق تصوّف و عرفان ........................
دکتر ناصر علیزاده / اصغر برزی   

بررسی اصول ترویج زبان و ادبیات فارسی در بسترهای جغرافیایی ...
محمود عیوضلو/ فرشته رضایی/ احمد صحرایی  
واکاوی نیازهای زبانی: گام اساسی در برنامه‌ریزی آموزشی ...........
افسانه غریبی  
ضرورت آموزش فرهنگ پارسی به فارسی‌آموزان آلمانی‌زبان  (با تکیه بر کتاب‌های تدوین‌شدۀ آموزش فارسی به آلمانی‌زبانان) ..................
دکتر آرمین فاضل‌زاد/ مریم خلیل‌خانه  
پیوند ناگسستنی فرهنگی ایران و هند زمینه‌ای برای گسترش زبان فارسی ......
دکتر ملک‌محمد فرخ‌زاد  
نقش دانشگاه‌های پاکستان و مراکز فرهنگی ایرانی در ترویج زبان فارسی در پاکستان ..
دکتر سیدمحمد فرید  
آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان و نیز فرزندان ایرانیان در اقصی نقاط جهان..
میترا فریدی  
طرح تدوین کتاب‌های آموزش زبان فارسی بر مبنای مثلث TMS ......
دکتر غلام محمد فقیری   
بررسی و تحلیل انواع خطاهای زبانی در 2000 جمله از متون نوشتاری فارسی‌آموزان دانشگاه بین‌المللی قزوین ....................................
دکتر غلام‌محمد فقیری/ محبوبه تاجعلی  
شیوه‌های لازم برای رشد و بالندگی زبان فارسی در میان ملل دیگر ....
دکتر حسین فقیهی  
بررسی انواع علایم سجاوندی به‌کاررفته در خط فارسی و چگونگی آموزش آن ...
 آیلین فیروزیان پور اصفهانی/ اعظم استاجی  
ضرورت طراحی برنامۀ درسی نوین برای آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان ...
دکتر حسین قاسم‌پور مقدم  
شیوه‌های مدرن زبان‌آموزی با تاکید بر آموزش زبان فارسی ..........
طاهره قاسمی  
نگاهی گذرا به گسترش زبان فارسی در فراسوی مرزها ................
علی‌اکبر قاسمی گل‌افشانی   
پیشینۀ زبان فارسی در بالکان و راه‌کارهای گسترش آن ................
محمد قربانپور دلاور   
سطح کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان ................
مهری قره‌گزی / مهرداد اصغرپور ماسوله   
نقش دفاتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در ترویج زبان و ادبیات فارسی..
کمیل قزلباش  
تعریف فرهنگ و بازتاب عناصر فرهنگی در متون آموزش زبان فارسی .
علی‌رضا قلی فامیان / مهرنوش درودی   
واکاویِ نمونه‌سؤال‌های استادان درس فارسی عمومی: تحلیل روایی سازه‌ای ...
بهزاد قنسولی/ سیده مریم فضائلی   
چالش‌ها و راه‌کارهای گسترش زبان فارسی در اقلیم کردستان .........
دکتر نادر کریمیان سردشتی  
آموزش حروف اضافۀ «از، با، به، در» به شیوۀ آموزشی ـ پردازشی به غیرفارسی‌زبانان..
راحله کلانتری درونکلا  
ترویج زبان فارسی در ورارود از راه نسخ خطی فارسی ..................
دکترسید محمد باقر کمال‌الدینی  
تفاوت‌های موجود در ادراک هم‌خوان‌های زبان فارسی توسط فارسی‌آموزان هندی ـ اروپایی و غیر‌هندی ـ اروپایی .......................
احمد کولی‌وند  
بررسی مطابقت فاعل و فعل در گفتار فارسی‌آموزان بر اساس رویکرد کمینه‌گرا ....
سارا کیانی/ دکتر فریده حق‌بین   
رابطۀ تکمیلی آموزگار و تصاویر در کتب آموزشی زبان‌آموزان غیرفارسی‌زبان در پیشبرد فرهنگ و ادب فارسی ...........................
مرضیه گرامی طیبی   
آموزش زبان و ادبیات فارسی به دانشجویان اعزامی روس‌زبان در دانشگاه گیلان...
آرش گل‌اندام  
طراحی و اجرای المپیاد ادبی و نقش آن در ترویج زبان و ادبیات فارسی .........
تمنا گل‌بابایی  
آموزش زبان فارسی چرا و چگونه ................................................
منیژه گله‌داری  
آزمون بین‌المللی زبان فارسی، ضرورت‌ها و راه‌کارها ......................
ندا متانی  
تأثیر گویش‌های یک زبان در ترویج فرهنگ و ادب آن زبان ...................
فرشته محمدپور   
بررسی تطبیقی مفاهیم کاربردی حرف اضافۀ «با» در زبان‌های فارسی و روسی ......
فرشته محمدزاده  
آموزش زبان فارسی تاجیکی و الفبای نیاکان در دانشگاه‌های تاجیکستان .........
شمس‌الدین محمدی/ صبح‌الدین ضیاء  
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی ازطریق آموزش زبان فارسی به غیر ایرانیان ...
سپیده محمود سلطانی   
پژوهشی در کتاﺏهای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: بررسی ابعاد زباﻥشناختی و فرهنگی ........................................
مصطفی مرادی‌مقدم  
طرح تدوین گزیده‌ای از اشعار مولانا برای غیرفارسی‌زبانان ................
دکتر پروین‌دخت مشهور  
لزوم دستور خط واحد؛ حرکتی در راستای گسترش زبان فارسی .......
داوود ملک‌زاده  
ارزیابی روایی و پایایی آزمون فارسی و میزان کاربردپذیری آن ..........
هانیه ممقانی  
کاستی‌های سازمانی و آموزشی در ترویج زبان و ادب فارسی ..........
محمدرضا موحدی  
فرهنگ ظرفیتی فعل: تلاشی در جهت آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان ........
امیر سعید مولودی/ منوچهر کوهستانی/ محمدصادق رسولی  
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی ازطریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان   
آموزش فرهنگ و زبان فارسی به پزشکان غیر‌فارسی‌‌زبان ...................
دکتر مهین‌ناز میردهقان/ پریا اکبرشاه   
آموزش اصطلاحات زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: راهبر‌دهایی آموزشی در طراحی دروس
دکتر مهین‌ناز میردهقان/ فرانک کیانفر   
چالش‌های آموزش خط فارسی برای زبان‌آموزان خارجی ............................
میرزا ملا احمد  
ظرفیت‌های پنهان گسترش زبان فارسی در مصر ......
فرامرز میرزایی   
راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی ازطریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان .....
دکتر علیرضا نبی‌لو  
بررسی موانع و مشکلات گسترش زبان و ادبیات فارسی در ترکیه و آذربایجان .....
پیمان ندایی  
بررسی ویژگی‌های روش آموزش زبان به‌کمک رایانه و تأثیر آن بر عملکرد زبان‌آموزان غیر‌فارسی‌زبان ..........
محبوبه نعمتی  
تجزیه و تحلیل خطاهای فارسی‌آموزان عرب‌زبان و بررسی موانع یادگیری آنان .....
اعظم‌السادات نوابی قمصری  
آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان: ویژگی‌های یک مدرس کارآمد .........
دکتر امیررضا وکیلی فرد/ محمدباقر میرزایی حصاریان  
آموزش زبان و ادبیات فارسی از طریق موسیقی کلامی (آواز، تصنیف، ترانه، پاپ و...)، بر بستر تلفن‌های همراه هوشمند و تبلت‌ها .................
مهدی ییلاقی  

 

 

 

 

 

 

 

راه‌کارهای برنامه‌ریزی درس زبان و ادبیات پارسی
فرامرز آدینه کلات
امروزه کتاب‌های درسی مورد استفاده در نظام آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها، جُنگی است از شعر و نثرهایی که بی‌هیچ پیوند شایسته‌ و به‌سامانی از پس هم می‌آیند. در بهترین شیوه، زنجیرۀ زمانی سنجۀ گزینش، از پی هم آوردن نمونه‌هاست که در این میانه، برخی حلقه‌های زنجیر هم به‌سبب انگـیزه‌های شخـصی گردآورندگان یا خواسته‌های سیاسی ـ اجتماعی گم می‌شوند؛ جز آن‌که باید برای گزینش نمونه‌های نظم و نثر و چیدمان آن، راه‌کار درستی یافت، می‌بایست روحی هم در کالبد این کـتاب‌ها دمید و زمینۀ آموزشی هدف‌داری نیز برای این کار درنظرگـرفت. در ایـن مقـاله، برخی از مهم‌ترین این پیشنهادها بررسی شده‌اند: 1. پدید آوردن احساس دلبستگی به زبان پارسی و برجسته کردن آن به‌عنوان یکی از محورهای یکپارچگی ملی؛ 2. گزینش مـتن‌های دلپذیر، شیرین و پرکشش؛ 3. نشان دادن برجستگی فرهنگی ـ تاریخی و شناساندن شخصیت‌های مهم ادبی ـ علمی با آوردن نمونه‌ای از آثارشان؛ 4. پرهیز از تنگ‌نظری در پرداختن به موضوعات گوناگون؛ 5. آشنا کردن دانش‌آموزان و دانشجویان با مسائل و جریان‌های مهم زبانی و ادبی؛ 5. به‌دست دادن چهرۀ روشنی از تاریخ زبان پارسی؛ 6. آموزش و پافشاری بر حفظ پاره‌ای از برجسته‌ترین اشعار به‌ویژه با درون‌مایۀ میهنی و تاریخی برای هم‌خوانی و افزایش هم‌دلی و یکپارچگی ملی(همانند سرود ملی).
کلیدواژه‌ها: زبان پارسی، آموزش و برنامه‌ریزی، راه‌کارهای گسترش.

جهانی شدن و زبان فارسی: بحثی در ضرورت اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه درخصوص جایگاه زبان فارسی در عصر جهانی شدن
فردوس آقاگل‌زاده
حسین داوری
جهانی شدن به‌مثابه پدیده‌ای اجتناب‌‌ناپذیر، از جمله برجسته‌ترین مشخصه‌های عصر حاضر شناخته می شود که به‌سبب ماهیت پیچیدۀ خود، کم و بیش بر تمامی ابعاد و عرصه‌های مختلف زندگی بشر تأثیر گذاشته است. بی‌تردید، زبان به‌عنوان یکـی از مهم‌ترین عناصر و شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی، از تأثیرهای این پدیدۀ عالم‌گیر مصون نمانده و در سایۀ تغییر و تحول‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فنی، دست‌خوش تغییرات بسیاری شده است. بی‌شک، زبان فارسی نیز از این روند مستثنی نبوده، در آینده نیز در سایۀ گسترش تحولات ناشی از پدیدۀ جهانی‌ شدن، بر دامنۀ این تأثیرپذیری‌ها افزوده خواهد شد. با توجه به اهمیت موضوع، این مقاله بر آن است تا ضمن تاکید بر انتخاب رویکردی واقع‌بینانه و پرهیز از هرگونه نگاه شعاری و جانب‌دارانه، ابتدا به ترسیم جایگاه زبان فارسی در این عصر پرداخته و از مخاطرات پیشِ روی آن پرده بردارد و بر این نکته تاکید کند که پاسداری از زبان فارسی در این عصر، در وهلۀ نخست، نیازمند طراحی و تدوین سیاست زبانی‌ای بر پایۀ مبانی علمی و لحاظ کردن مؤلفه‌های متعدد سیاسی، فرهنگی، اجتمـاعی و زبانی اسـت؛ سیاست زبانی‌ای که اولویت نخست آن، حفاظت از جایگاه زبان فارسی در داخل و سپس تقویت آن در منطقه باشد. به بیانی روشن‌تر، ضمن تأکید مجدد بر مخاطرات پیشِ‌روی زبان فارسی در داخل کشور که نتیجۀ مستقیم نبودِ سیاست و برنامه‌یزی روشن نهادها و متولیان این موضوع اساسی است، بر این نکته تأکید می‌کـند که در وضعـیت حاضر، بی‌توجهی به این مهم و پرداختن به برخی شعارهای غیرواقع‌بینانه و دور از دسترس که عمدتاً پشتوانۀ علمی ندارد، می‌تواند به سوختن فرصت‌ها و دامن زدن به مشکلات و پیامدهای غیرقابل جبرانی برای زبان فارسی در سطح ملی و متعاقب آن در عرصۀ جهانی بینجامد.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، جهانی شدن، سیاست زبانی، پاسداشت زبانی.

 

 

 

 

 

 

آموزش مهارت نوشتاری به فارسی‌آموزان غیرایرانی از الفبا تا جمله
صفورا احمدبگی 
دکتر غلام‌محمد فقیری
آموزش مهارت نوشتاری از سطح مبتدی تا پیشرفته، یکی از حوزه‌های چهارگانۀ آموزش زبان دوم و خارجی است که در شکل‌گیری توانش دستوری یا زبان‌شناختی زبان‌آموزان نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. در مقالۀ حاضر، برنامۀ درسی آموزش مهارت نوشتاری از الفبا تا جمله، بررسی و شیوۀ آموزش الفبا، واژه، عبارت تا انواع جملات، به‌لحاظ معنایی و دستوری ـ با توجه به سطح زبان‌آموزان ـ ارائه شده است. حوزۀ تحقیق این مقاله، مهارت نوشتاری و مبانی نظری آن، دستور زبان، نگارش و آموزش مهارت نوشتاری است. مسئله‌ای که در این مقاله در پی پاسخ‌گویی به آنیم، این است که مدرسان، آموزش مهارت نوشتاری را چگونه آغاز می‌کنند و بر چه مبنایی گسترش می‌دهند. روش تحقیق نظری ـ کاربردی است و نتایج نظری به‌دست‌آمده، در برنامۀ درسی پیشنهادی مورد مداقه قرار می‌گیرد. مقالۀ حاضر می‌تواند یک برنامۀ درسی برای آموزش مهارت نوشتاری از الفبا تا جمله پیشنهاد دهد.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، جهات نوشتاری، فارسی‌آموزان غیرایرانی، برنامۀ درسی.

 

شاهنامۀ فردوسی: پیوندگاه ایران، تاجیکستان و ازبکستان
ابوالفضل اخلاقی
شهلا شریفی
شاهنامۀ فردوسی، شناسنامۀ فرهنگ و زبان ایرانی، که بیش از 1000 سال از سرایش آن می‌گذرد، ازجمله آثاری محسوب می‌شود که جایگاهی والا در میان کشورهای منطقۀ آسیای مرکزی به‌ویژه ایران، تاجیکستان و ازبکستان داشته و دارد. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله سعی داریم به بررسی نقش بالقوۀ شاهنامۀ فردوسی در ایجاد پیوند میان این سه کشور بپردازیم و راه‌های رسیدن به این امر را با ارائۀ پیشنهادهایی روشن کنیم. در کنار انجام بررسی‌های مروری نظرات برخی از صاحب‌نظران به‌ویژه محققان کشورهای آسیای مرکزی، به بررسی دقیق جایگاه شاهنامه در میان کشورهای تاجیکستان و ازبکستان پرداخته‌ایم و در ادامه برای بهره‌برداری از این عامـل بالقـوه، راه‌کارهایی برای گسترش پیوندها و روابط فرهنگی میان ایران، تاجیکستان و ازبکستان پیشنهاد کرده‌ایم. نتایج این بررسی نشان داد که تقویت و گسترش اقداماتی ازقبیل: تجهیز و راه‌اندازی موزه‌های تخصصی شاهنامه و فردوسی‌شناسی، تجزیه و تحلیل زبان شاهنامه بر مبنای نظریه‌‌های نوین زبان‌شناسی توسط گروهی مشترک از زبان‌شناسان و ادیبان این کشورها، تأسیس رشتۀ فردوسی‌شناسی در دانشگاه‌های منطقه، افزایش مراکز فردوسی و شاهنامه‌شناسی، تبادل دوسویۀ دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلات تکمیلی در زمینۀ شاهنامه‌پژوهی، استفاده از پتانسیل علاقه‌مندی بی‌وصف بسیاری از مردم این منطقه به فردوسی بزرگ و همچنین افزایش برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها دربارۀ شاهنامۀ فردوسی، می‌تواند جایگاه شاهنامه را در تحکیم پیوند‌های فرهنگی و همچنین گسترش روابط فرهنگی میان ایران، تاجیکستان و ازبکستان بیش از پیش روشن کند.
کلیدواژه‌ها: زبان و ادب فارسی، شاهنامۀ فردوسی، آسیای مرکزی، ایران، تاجیکستان، ازبکستان.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

طراحی برنامۀ درسی آموزش زبان فارسی بر پایۀ روایت؛ چرا و چگونه
علی اصغر ارجی
محققان می‌گویند برای دانستن، دو شیوۀ اساسی وجود دارد: یکی شیوۀ پارادیکماتیک، یعنی شیوۀ علوم طبیعی و فیزیکی و دیگری شیوۀ روایی. از منظر دیگر، انواع شیوه‌های بیان به روایی، توضیحی، توصیفی و تفسیری تقسیم‌بندی شده است. از این رو، می‌توان گفت قصه و روایت، نه‌تنها سرگرم‌کننده و لذت‌بخشند؛ دربردارندۀ الگوهای منطقی یادگیری نیز هستند؛ این الگوها به جنبه‌های عاطـفی، زبانـی، گستـردگی معانی، ساخت‌مندی و تکثر گونه ادبی تعمیم‌پذیرند. روایت‌ها برانگیزانندۀ عاطفه و فراهم‌کنندۀ اسباب تحرک و یادآوری عالم ناخوداگاهی و طبیعتاً اقناع‌کننده‌اند، زبان ساده و نزدیک به گفتار دارند، ایجازگون و بیش از هر زبانی تصویرسازند. روایت‌ها از ساده‌ترین شکل تمثیلی تا معانی رمزی و استعاری، نظام معنایی گسترده‌ای تولید می‌کنند، ساخت‌مندند و آغاز و پایان منسجمی دارند. این خصیصۀ کلی، زمینۀ شکل‌گیری بعضی نظریه‌های یادگیری روان‌شناسان را به‌وجود آورده است. روایت‌ها فوق‌العاده متکثرند و حضور خود را در تاریخ، نقاشی، موسیقی، سینما، عکس، خبر، گزارش و... اعلام می‌کنند. بر این مبنا، در تـدوین و طراحی آمـوزش زبان فارسی می‌توان از شگردهای روایت و انواع آن بهره برد؛ به شرطی که متن‌ها موضوعات مستقلی نداشته باشد و بر یک محور اساسی حرکت کنند؛ به این معنی که مثلاً محور بحث را انسان در نظر گرفت و ارتباطش را با اسطوره، عشق، کودکی، طبیعت، مرگ و اجتماع سنجید و در هر فصل نیز متون روایی انتخاب کرد که در عین داشتن تقارن با یکدیگر، تمایز و تفاوت نیز داشته باشند. در این مقاله می‌کوشیم به تفصیل، به چرایی کاربرد روایت در متون درسی و چگونگی چینش آن بپردازیم.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان‌فارسی، برنامۀ درسی، روایت، متون روایی.
دستاوردهای زبان‌شناسی در آموزش زبان: بررسی موردی کانون‌نمای «که»
محمدرضا اروجی
در این مقاله عنصر «که»، یکی از کانون‌نماهای زبان فارسی، در چارچوب دو دیدگاه ساخت‌گرا و نقش‌گرا معرفی و تحلیل و به اهمیت و ضرورت آن برای آموزش زبان اشاره، همچنین به بررسی کارآمدتر بودن دیدگاه‌های نقش‌گرا برای تحلیل کانون‌نماهای زبان فارسی پرداخته می‌شود.
عنصر «که» در زبان فارسی، می‌تواند به غیر از نقش بند پیروساز، نقش کانون‌نمایی، نیز بگیرد. این عنصر در نقش کانون‌نمایی می‌تواند انواع سازه‌های زبان فارسی شامل انواع افزوده‌ها، فاعل دستوری، مفعول مستقیم، جزء غیرفعلی فعل مرکـب، تـکواژ منفی‌ساز و مانند آن را کانونی کند. سازه‌های کانونی‌شده می‌توانند در جایگاه اصلی خود باشند یا به ابتدای بند حرکت کنند. حرکت این سازه‌ها به انگیزۀ کانونی‌سازی نیست؛ زیرا هر سازه می‌تواند در جایگاه خود کانونی شود. دیدگاه‌های ساخت‌گرا، عمدتاً جایگاه سازه را در تحلیل عناصر ساخت اطلاع، اعم از مبتدا و کانـون، درنـظر می‌‌گیرند. داده‌های این پژوهش نشان می‌دهند که: دیدگاه‌های نقش‌گرا که بر نقش یک سازه تأکید می‌کنند، در تحلیل این عناصر کارآمدترند؛ عنصر «که» دارای دو نقش بند پیروساز و کانون‌نمایی است؛ در‌حالی‌که در کتاب‌های دستور و منابع آموزشی، نقش دوم در نظر گرفته نشده است. به‌دلیل بسامد بسیار و اهمیت این سازه در درک مطلب و ساخت اطلاع سازه و تمایز معنایی آن با نقش دیگر «که»، پیشنهاد می‌شود که در کتاب‌های دستور و منابع آموزشی، به نقش‌های ساخت اطلاعی عناصر نیز پرداخته شود. 
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان، کانون‌نما، ساخت‌گرایی، نقش‌گرایی.
آسیب‌شناسی دستگاه‌های متولی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور
زهرا استادزاده 
ارسلان قربانی
یکی از مهم‌ترین اهداف فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، گسترش زبان فارسی درخارج از کشور است که برای نیل به این هدف، مجموعه‌ای از سیاست‌ها، قوانین و اقدامات را پیش‌بینی و اجرا کرده است. موضوع این مقاله، آسیب‌شناسی دستگاه‌های مذکور در گسترش زبان فارسی است. از جمله سؤال‌هایی که در این مقاله به آنها پاسخ داده می‌شود، عبارتند از:  1. کدام دستگاه‌ها متولی اجرای اقدامات مربوط به گسترش زبان فارسی در خارج از کشور هستند؟ 2. سیاست‌ها و قوانین کلی موجود برای تحقق گسترش زبان فارسی کدامند؟ 3. دستگاه‌های متولی، براساس سیاست‌ها و قوانین موجود، تاکنون در زمینۀ گسترش زبان فارسی درخارج از کشور چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اند؟ 4. ریشه‌ها و دلایل اصلی توفیق یا بی‌توفیقی در این حوزه کدامند؟
در این مقاله، بعد از معرفی اجمالی دستگاه‌های متولی اجرای برنامۀ گسترش زبان فارسی در خارج از کشور، به سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی برای گسترش زبان فارسی در خارج از کشور اشاره و سپس به بحث اصلی یعنی آسیب‌شناسی عملکرد نهادهای متولی این وظیفه پرداخته شده است و بعد از مقایسۀ عملکرد ترویج زبان فارسی و دیگر زبان‌ها در سطح جهان، آسیب‌شناسی در سه حوزۀ سیاست‌گذاری، ساختاری و فرایندی را تشریح کرده است. در پایان نیز ضمن جمع‌بندی مطالب، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت موجود داده شده است.
کلیدواژه‌ها: گسترش زبان فارسی در خارج از کشور، آسیب‌شناسی ساختاری، آسیب‌شناسی فرایندی، آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری.
روش‌های آموزش زبان، با توجّه به سیر تاریخی آنها
زهرا استادزاده
فرج‌اله طالبی
ازقرن نوزدهم به بعد، به‌دلیل گسترش ارتباطات بشری، به آموزش زبان توجه خاصی شد. از همان زمان تاکنون، روش‌های مختلفی برای یادگیری زبان‌های خارجی پیشنهاد و آزمایش شد؛ امّا در همۀ آنها نقایصی وجود داشت که هیچ‌یک در عمل نتوانستند به هدف خود یعنی آموزش طیف وسیعی از داوطلبان زبان خارجی دست یابند. هرچند در ایران آموزش زبان به‌ویژه زبان فارسی به خارجیان، براساس روش‌های رایج و تجربه‌شده در دنیا نبوده است، جا دارد برای شناخت روش‌های آموزشی خودمان، روش‌های تجربه‌شدۀ گذشته و حال دنیا را بشناسیم. در این مقاله روش‌های مختلف دستور ـ ترجمه، روش مستقیم، فشرده‌ای ارتش، شنیداری ـ گفتاری، تدریس خاموش، تلقین‌پذیری، یادگیری جمعی زبان و... معرفی و به نقد روش‌های آموزشی مذکور، انتخاب روش آموزشی مناسب و نقش معلم در آموزش پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها: روش‌های آموزش زبان، نقد روش‌های آموزش، آموزش نوین، معلم.

 

 

دین و زبان دو بازوی مکمل در توسعه فرهنگ ایران اسلامی
بهاء‌الدین اسکندری
امروز در کشور نهادهای گوناگون با رویکردهای متفاوتی به آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان مشغولند و برای توسعۀ زبان فارسی می‏کوشند. جامعۀ المصطفی با انگیزه‏ای متعالی، رساندن پیام دین رهایی‏بخش اسلام و مکتب زنده، پویا و مترقی تشیع، به جهان به‌بحران‌نشسته و جویای معنویت، نهادهایی چون بنیاد سعدی، به دنبال اشاعۀ زبان پارسی به‌عنوان جلوه‏ای از تمدن و فرهنگ ایران اسلامی و مراکزی چون دانشگاه بین‏المللی قزوین به‌منظور آماده کردن دانشجویان غیرایرانی برای تحصیل در رشته‏های مختلف دانشگاهی در ایران، به این مهم مشغولند.
به نظر می‏رسد دین، فرهنگ و زبان فارسی در ایران سه ضلع مثلثی هستند که سخت در هم تنیده‏اند و هر کدام بی ‏دیگری چیزی کم دارد. فرهنگ ایران به سختی با دین اسلام گره خورده است و فارغ از آن، پوسته‏ای خالی از محتوایی درخور می‏نماید و زبان فارسی محملی گران‌قدر بوده است برای توسعۀ اندیشۀ دینی و نیز فرهنگ و تمدن ایران در تمامی ابعاد خویش. امروز نیز اگر بناست پرچم‏دار اسلام در جهان باشیم و اگر برآنیم که ایران در عرصه‏های مختلف، از جمله فرهنگی، حضوری نیرومند داشته باشد، می‏باید این دو بازوی کارآمد (دین و زبان) را دوشادوش تقویت کرد و هر کدام را در خدمت توسعه و گسترش دیگری قرار داد. در جامعۀ‌المصطفی که اساساً پذیرای دانش‏پژوهانی است که تشنۀ آموختن معارف و علوم اسلامی‌اند، این مهم به‌خوبی پیش می‏رود و نتایج خوبی داشته است. در این نهاد، با داشتن مراکزی چون مرکز آموزش زبان و معارف اسلامی، طلاب، زبان فارسی را تا سطوح بسیار خوبی می‏آموزند و سپس در مراکز مختلف وابسته به جامعۀالمصطفی، به آموختن رشته‏های مختلف معارف و علوم اسلامی، حقوق، فلسفه، علوم سیاسی و نیز زبان و ادبیات فارسی مشغول می‏شوند؛ بنابراین طلابی که با هدف آموختن معارف دینی در رشته‏های مختلف به ایران می‏آیند و این معارف و علوم را به زبان فارسی می‏آموزند، پس از بازگشت به کشور خویش، در همان حال که انگیزۀ نخستین و اصلی آنان اشاعۀ این معارف است ـ معارفی به زبان فارسی‌ است ـ واسطه و ابزاری مناسبی برای آموزش و توسعۀ زبان فارسی در کشور خود خواهند بود. از سوی دیگر، در برخی کشورها که برای فعالیت دانش‏آموختگان معارف دینی موانعی ایجاد می‏کنند، طلاب ـ که زبان و ادبیات فارسی را آموخته‌اندـ می‌توانند با تصاحب کرسی‏های آموزش زبان و ادبیات فارسی در کشور خویش، ضمن آموزش این زبان، برای گسترش معارف دینی نیز بکوشید.
کلیدواژه‌ها: دین اسلام، تشیع، زبان فارسی، گسترش زبان فارسی.

 

 

 

زبان‌آموزان و مشکلات زبانی
بهاء‌الدین اسکندری
ماندگار محمودی
هر زبان‏آموزی با انبوهی از نادانسته‏های زبانی روبه‌روست. شیوه‏های مختلف آموزش زبان می‏کوشند به‌تدریج ذهن زبان‌آموزان را با این نادانسته‏ها آشنا کنند. تجربه نشان می‏دهد که ذهن زبان‏آموز در برابر تمامی حوزه‏های مختلف زبان، رفتاری یکسان ندارد؛ برخی مطالب را ساده‏تر و سریع‌تر می‏آموزد و برخی را دیرتر و با مشکل و چه‌بسا در برخی از عرصه‏ها با مشکلاتی پایدار و ماندنی برخورد کند. این رفتار ذهن زبان‏آموز، به‌ویژه اگر الگوهای زبان مادری‌اش شناخته‌شده باشد، تحلیلی کاملاً علمی و منطقی دارد. تردیدی نیست که آگاهی اساتید از رفتار ذهنی زبان‏آموزان و درک درست آنان از حوزه‏های مختلف مشکلاتی که زبان‏آموزان با آن درگیر خواهند شد و میزان شیوع و گسترش این مشکلات در میان زبان‏آموزان مختلف، فرصتی مناسب و ابزاری کارآمد خواهد بود که استاد را در ایجاد ارتباط بهتر با زبان‏آموز و تأکید و اصرار بر نکات لازم، او را در فهم بهتر و سریعتر زبان یاری می‏رساند. در این مقاله، با استفاده از پژوهشی میدانی که در میان عده‏ای از زبان‌آموزان مدرسۀ المهدی وابسته به جامعۀ المصطفی(ص) العالمیه، در طی امتحان شفاهی پایان ترم آنان انجام و مشکلات زبانی آنها شناسایی شده است که برخی از آنها عبارتند از:
کاربرد حروف؛ زبان دستوری؛ صفت و موصوف؛ وجه التزامی؛ قید؛ همکرد خطا؛ ساختار جمله؛ حذف فعل؛ کاربرد فعل نامناسب؛ عدم تطابق فعل و فاعل؛ تلفظ غلط؛ وجه اخباری.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، زبان‏آموز، مشکلات زبانی.

نقش دفاتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترویج زبان و ادبیات فارسی
دکتر علیم اشرف خان
رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو، یکی از رایزنی‌های قدیم ایران است که حدوداً 50 سال پیش در دهلی نو گشایش یافت و پس از آن، در پیشرفت و ترویج زبان و ادبیات فارسی پیوسته مؤثر بوده است. دفتر رایزنی فرهنگی، نقش مهمی در ترویج زبان فارسی، فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی، معرفی مبانی انقلاب اسلامی و اندیشه‌های حضرت امام و مقام معظّم رهبری، ویژگی‌ها و جریان‌‌های فرهنگی هند، حفظ هویت فرهنگی هند و ایران در اذهان مخاطبان هندی، برگزاری سمینارها، همایش‌ها، کنفرانس‌های ملّی و بین‌المللی و جلسات علمی در موضوعات مورد علاقه دو طرف ایران و هند دارد.
حضور محقّقان و پژوهشگران سرشناسی چون دکتر کریم نجفی برزگر در سِمَت رایزن فرهنگی، علیرضا قزوه، مدیر مرکز تحقیقات فارسی و آقای علی دهگانی، مسئول خانۀ فرهنگ ج.ا.ا، در دفتر رایزنی فرهنگی در هند، نشان می‌دهد که این دفتر، یکی از فعال‌ترین مراکز رایزنی است. در این مقاله، به بررسی فعالیت‌های این دفتر در ترویج زبان و ادب فارسی در کشور هند، پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، ترویج زبان فارسی، دفتر رایزنی فرهنگی ج.ا.ا در هند.

 

 

نقش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو در رشد زبان وادب فارسی در شبه‌قاره
دکتر سیدکلیم اصغر
از مهم‌ترین مراکزی که نقش مهمی در توسعۀ زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره و در کل، در همۀ محیط‌های فارسی‌زبان داشته، قطعاً رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو است. اگر فعالیت‌های این رایزنی را از آغاز بررسی کنیم؛ درمی‌یابیم که رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی، کارهای قابل ملاحظه‌ای انجام داده است؛ همچون: آموزش زبان فارسی برای علاقه‌مندان به زبان شیرین فارسی، کمک به رشد بخش‌های فارسی در همۀ دانشگاه‌های هندوستان و شبه‌قاره، همکاری مادی و معنوی در راه‌اندازی همایش ملّی و بین‌المللی همکاری و مشارکت با دانشگاه‌های سراسر هندوستان و چاپ صدها جلد کتاب اعم از کتب و متون کهن فارسی و تألیفات اساتید هندی.
نگارندۀ این مقاله، خدمات رایزنی علمی و فـرهنگی جـمهوری اسـلامی ایران در شبه‌قاره را معرفی و بررسی کرده است. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، با نشر فصل‌نامه‌های قند پارسی و هم‌زمان فصلنامۀ دیگری به زبان‌های انگلیسی و اردو، خدمات مهمی را به زبان و ادب فارسی کرده است. قند پارسی که یکی از معتبرترین فصل‌نامه‌های فارسی در شبه‌قاره و منطقه است، نقش مهمی در نشر مقالات علمی استادان هندی و ایرانی داشته که همواره به‌عنوان یک منبع مهم علمی و ادبی، مورد استفادۀ محققان زبان و ادب فارسی در هندوستان و سراسر جهان بوده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، دفاتر رایزنی فرهنگی ج.ا.ا، دهلی‌نو.

تحلیل محتوای فرهنگی مجموعۀ زبان فارسی
فاطمه اکبری
انتقال محتوای آموزشی در کلاس‌های آموزش زبان، به راه‌های گوناگونی صورت می‏گیرد. از نظر بسیاری از متخصصان و جامعه‏شناسان آموزش، ازجمله  اپل و وکسلر، کتاب‌های آموزشی بیشترین و مهم‌ترین نقش را در این زمینه برعهده دارند. یکی از اهداف نگارش کتاب‌های آموزش زبان، آموزش فرهنگ است. ارزش محتوای فرهنگی این کتاب‌ها را می‏توان هم‏سنگ با محتوای زبانی آنها دانست. از این رو، بررسی و نقد محتوای فرهنگی کتاب‌های آموزش زبان، همواره از موضوعات مورد توجه برنامه‌ریزان و نویسندگان کتاب‌های آموزش زبان بوده است. خوشبختانه در سال‌های اخیر، شاهد ارتقاء سطح کمّی و کیفی کتاب‌ها و مواد آموزش زبان فارسی بوده‏ایم. تعدد و تنوع این مواد، به زبان‏آموزان قدرت انتخاب بیشتری می‌دهد؛ به این ترتیب، می‌توانند بنا بر نیاز خود، یک یا چند مورد را انتخاب کنند. مجموعه‌کتاب‌های زبان فارسی تألیف دکتر صفارمقدم، یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین منابع آموزش زبان فارسی در سطح دانشگاه‌های جهان بوده و توجه بسیاری از استادان و زبان‌آموزان را به خود جلب کرده است. نگارندۀ مقاله بر آن است که بر اساس مطالعات و تجربیات خود، به‌عنوان مدرس زبان فارسی در ایران و خارج از کشور، به تحلیل محتوای فرهنگی این مجموعه بپردازد؛ به‌ این امید که نگارش و تدوین مواد آموزشی زبان فارسی را به صورتی کاملاً حرفه‌ای دنبال کنیم و از قافلۀ جهانی عقب نمانیم. در این مقاله، مجموعه زبان فارسی تألیف دکتر احمد صفارمقدم از دیدگاه زبان‌شناسی اجتماعی مورد بررسی قرار می‏گیرد و به پرسش‌های ذیل پاسخ داده می‏شود:
1.     این مجموعه به چه عناصر فرهنگی و اجتماعی پرداخته و احتمالاً از چه عناصری غافل شده ‏است؟
2.     هریک از آنها به چه نحو بازنمایی شده ‏است؟
3.    از کدام‌یک کارکردهای ارتباطی زبان برای ارتباط میان افراد و دادوستد اطلاعات استفاده شده است؟
4.     براساس این تحلیل‌ها، چه راه‌کارهایی برای ارتقاء ترویج فرهنگ و ادب فارسی از طریق آموزش زبان پیشنهاد می‌شود؟

کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، فرهنگ، محتوای فرهنگی، منابع آموزش زبان‌فارسی، مجموعۀ فارسی بیاموزیم.

 

 

 

 

تحلیل محتوایی فرهنگی مجموعۀ زبان فارسی با معرّفی روش سازمان‌دهی منطقی کلام بر پایۀ واژگان و ساخت‌های دستوری
فاطمه اکبری
بیشتر کسانی که به آموزش زبان فارسی مبادرت می‌ورزند، تدریس فارسی برایشان کاری جنبی است، نه تخصّصی و آموزش زبان فارسی اغلب به دست افرادی غیرمتخصّص که یا فارسی را خوب نمی‌شناسند یا روش‌های تدریس زبان خارجی را نمی‌دانند، سپرده شده است. برای بهبود این وضعیت، باید هر سه عامل انگیزه، معلم و روش را تقویت کنیم و با بهره‌مندی از روش‌هـای پیـشرفتۀ روز دنیا، زبان فارسی را به‌صورت علمی و روش‌مند دراختیار مشتاقان آن قرار دهیم.
نگارندۀ این مقاله، با بیش از 10 سال تجربۀ آموزش زبان فارسی به خارجیان در سطوح مختلف، این فرصت را داشته است که راه‌های متعدّد آموزش زبان فارسی را آزمایش، کتاب‌های را بررسی، و روشی جدید، باتوجّه به روش‌های متعدّد آزمون شدۀ آموزش زبان در دنیا و ایران پیشنهاد کند. وی در این روش، نگاهی نو به موضوع «روش» و «تکنیک» در آموزش زبان فارسی داشته و آموزش زبان فارسی را در چهار بخش آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی بررسی کرده و برای تبیین هر بخش زبانی، تکنیک‌هایی را معرفی کرده است.
کلیدواژه‌ها: روش، تکنیک، آموزش دستور و واژگان، روش سازمان‌دهی منطقی کلام.

 

تأملی در رویکردها و روش‌های آموزش زبان فارسی در ایران
فریدون اکبری شِلدره
این مقاله در قلمرو آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان رسمی و ملّی در نظام آموزش و پرورش ایران است. در این تحقیق، رویکرد و روش‌های آموزش زبان فارسی در گام نخست زبان‌آموزی بررسی می‌شود؛ بنابراین به اولین مرحلۀ آموزش رسمی و برنامۀ آموزش فارسی توجه کرده، تنها به بررسی کتاب‌های فارسی اول دبستان پرداخته‌ایم؛ چون در نخستین قدم ورود به دنیای یادگیری رسمی، زبان و نمادهای خطّی آن برپایۀ بنیان‌های نظری، ساختار، محتوا، چینش نشانه‌ها (الفبا) و چگونگی روش آموزش آن، سامان می‌یابد. برای این کار، دو زمینۀ متفاوت را پیش رو داشتیم: دورۀ کتاب‌محوری، (از آغاز آموزش رسمی تقریباً از سال 1275 خورشیدی تا دهۀ40)؛ در این دوره، نوشته و سندی غیر از کتاب درسی، برای چگونگی آموزش زبان فارسی دیده نمی‌شود که بتوان از راه آن با مبانی نظری آموزش و یادگیری زبان، رویکرد، اصول، اهداف و روش‌های آموزش و ارزش‌یابی آشنا شد. در دورۀ برنامه‌محوری (تقریباً از سال 1348) نخستین‌بار سندی به‌نام «برنامۀ درسی» نوشته شده، که فرایند آموزش و تألیف کتاب درسی در مبانی، اصول، اهداف، رویکرد و روش، از آن متأثر است و کتاب درسی، رنگی از مبانی و چهارچوب برنامۀ درسی را بر پیشانی خود دارد. به بیان دیگر، این برنامۀ درسی است که به فرایند یاددهی ـ یادگیری و سازماندهی فکری مؤلفان کتاب فارسی و زبان‌آموزان، جهت می‌بخشد. در فرجام این بررسی‌ها، رویکرد‌ها و روش‌های فارسی‌آموزی را در هر دوره به‌دست داده‌ایم.
کلیدواژه‌ها: آموزش، ادبیات، رویکرد، روش سازه‌نگر، روش پیکره‌نگر، روش تلفیقی، زبان فارسی.

پیوند فکری ومعنوی با ملل، بارزترین راهبرد ترویج و گسترش زبان و ادبیات فارسی
آنیتا الداغی
همان‌طور که می‌دانیم، ماهیت و جوهر تبادل فرهنگی و زبانی، شناخت و آشنایی عمیق با روح و فرهنگ و تمدن ملل دیگر است که در محیط و شرایط مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، دینی و... پدید آمده است. به‌عبارت دیگر، بدون درک و شناخت، ترویج هر زبانی در میان ملتی دیگر، به‌طور تقلیدی و طوطی‌وار، نه‌تنها هیچ ثمری نمی‌بخشد، ضرر هم می‌رساند. با نزدیکی فکری و معنوی دو ملت، آنها قادر خواهند شد که محاسن هم‌دیگر را بیاموزند و با کنار گذاشتن اختلاف‌نظرهای سیاسی یا فرهنگی، با رغبت وخرسندی به آموزش زبان یکدیگر و ترجمۀ آثار برجستۀ ادبی خود، اقدام کند.
در این مقاله سعی بر آن است که با تأکید بر لزوم آشنایی روزافزون ملت‌ها با زبان و ادبیات فارسی، ایجاد روابط دوستانه و پیوند فکری و معنوی به‌عنوان راه‌کاری بارز برای انتقال و ترویج  زبان و ادبیات فارسی، معرفی، تحلیل و بررسی شود.
کلیدواژه‌ها: زبان و ادبیات فارسی، ملت‌ها، روابط فکری و معنوی، ترویج زبان، انتقال فرهنگ.

 

 

تجلی زبان و ادبیات فارسی در مائده‌های زمینی اثر آندره ژید
حسن امامی
ملیحه زارعی
سرنوشت زبان‌های علمی چون یونان و لاتین و وضعیت فعلی زبان‌هایی چون فرانسه و انگلیسی در جهان، نشان می‌دهد تولید علم، ابزار گسترش و حفظ زبان در هر جامعه‌ای است. زبان فارسی نیز که ابزار انتقال گنجینۀ پربار علـوم ادبی ایران است، در طول سال‌ها، مرزها را درنوردیده و پیام‌رسان فرهنگ و ادب ایران به جهانیان بوده است؛ چنان‌که متفکران بسیاری در سراسر جهان بی‌آن‌که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند، تحت‌تأثیر این ادبیات پربار و با ریشه، دسـت به آفرینـش آثار ماندگاری زده‌انـد؛ از این‌رو، در این مقاله برآنیم با بررسی نفوذ زبان و ادبیات فارسی بر آثار آندره ژید، نویسندۀ فرانسوی، که باوجود ناآشنایی با زبان فارسی، متأثر از مفاهیم و واژگان ادبی فارسی، مائده‌های زمینی خویش را می‌آفریند، نشان دهیم که بخش عظیمی از  ماندگاری  و گسترش زبان فارسی، وام‌دار آثار بزرگ ادبی فارسی بوده؛ بنابراین در میان علوم متفاوت، ادبیات نقش مهمی در حفظ  زبان فارسی داشته و رمز ماندگاری زبان  فارسی، آفرینش آثار ارزشمند ادبی فارسی است.
کلیدواژه‌ها: زبان و ادبیات فارسی، غزلیات حافظ، رباعیات خیام، مائده‌های زمینی، آندره ژید.

نقش ادبیات تطبیقی در تعاملات فرهنگی
محمد امامی
ادبیات تطبیقی، ذاتاً رشتهای فراملیتی و بین فرهنگی است؛ بنابراین زمینۀ مناسبی برای ایجاد، توسعه و گسترش روابط و تعاملات بین‌فرهنگی دارد. فراهم کردن زمینههای مساعد برای جذب محققان و دانشجویان دیگر کشورها و آشنایی آنها با فرهنگ و ادب فارسی از طریق ایجاد روابط ادبی میان رایزنی‌های فرهنگی در کشورهای مختلف، یکی از راههایی است که می‌تواند به گسترش فرهنگ، ادب و زبان فارسی کمک کند. پدید آمدن آثار بزرگی چون شاهنامۀ فردوسی، مثنوی مولانا، غزلیات حافظ و رباعیات خیام، بیان‌کنندۀ ظرفیت بالای زبان فارسی است. آثاری که اینک به ادبیات جهان تعلق دارد. ادبیات فارسی با وجود چنین پشتوانۀ عظیم فرهنگی، تنها از راه داد‌ و ‌ستد می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. گسترش تعاملات بین‌فرهنگی و ادبی، موجب شناخت بهتر «دیگری» را فراهم می‌آورد و شناخت، به تفاهم و گسترش فرهنگ می‌انجامد؛ در این فرایند، زبان نیز به‌نوبۀ خود، عنصری پویا و فعال است.
کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی، زبان فارسی، تعامل فرهنگی، روابط ادبی.

 

 

 

مطالعۀ تطبیقی ضرب‌المثل‌های زبان فارسی، آلمانی و روسی
الهام بابایی ولتی
همه به این موضوع که زبان بخشی از فرهنگ است، وافقند؛ زیرا ازجمله توانایی‌هایی است که انسان به‌مثابۀ یک عضو جامعه، آن را کسب می‌کند. زمانی که فرهنگ با عناصر زبانی آمیخته می‌شود، با مناقشۀ انسان‌شناختی رو‌به‌رو می‌شویم. ورف معتقد است که هر زبانی تفکر سخن‌گویان خود را شکل می‌بخشد و هرجا فرهنگ و زبانی با هم رشد کرده باشند، ارتباط‌های مهمی میان جنبه‌های عام دستور زبان و ویژگی‌های آن فرهنگ، موجود است. او بر همین مبنا می‌گوید که میان زبان و فرهنگ رابطۀ علّی وجود دارد؛ البته روشن نمی‌کند که کدام‌یک بر دیگری تأثیر  می‌گذارد. شاید یکی، عامل علّی دیگری باشد و شاید هر دو، معلول‌های علت مشترکی باشند. درواقع، با در نظر گرفتن این امر که زبان و فرهنگ، عواملی مرتبط با هم و پایدارند، وجود رابطۀ علّی متقابل پذیرفتنی است. در این مقاله، نگارنده به بررسی پاره‌ای از عوامل فرهنگی مؤثر در ایجاد ارتباط گفتاری پرداخته است که یکی از این عناصر فرهنگ‌محور در آموزش زبان به خارجیان، ضرب‌المثل است. ضرب‌المثل‌های یک زبان، ضمن دارا بودن ویژگی‌های زبانی، دریچه‌ای هستند به فرهنگ و شیوۀ نگرش متفاوت هر زبان به جهان پیرامونش. در این مقاله، ابتدا شمه‌ای از تاریخچۀ هر سه زبان فارسی، آلمانی و روسی بیان شده و سپس به گردآوری ضرب‌المثل‌های مشترکی که فقط اجزای صورت در آنها به‌کار رفته، پرداخته شده است. در ادامه، نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که این ضرب‌المثل‌های مشترک، با وجود تفاوت‌های نحوی، حیطۀ وسیعی از واژگان مشترک و گاهی مفاهیم یکسان دارند. پس از جمع‌آوری اطلاعات، به تحلیل و نتیجه‌گیری پرداخته شده است که اساس مقاله را تشکیل می‌دهد. در این بخش نشان داده شده که چگونه می‌توان از ضرب‌المثل‌های مشترک برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان استفاده کرد. داده‌ها نشان می‌دهد که ارائۀ مطالب فرهنگی (ضرب‌المثل‌ها) بر آموزش زبان دوم تأثیر مطلوبی دارد و می‌تواند سبب ارتقاء سطح یادگیری زبان فارسی شود. همچنین آموزش زبان بدون توجه به فرهنگ، ناقص است و بدون داشتن چنین اطلاعاتی، شخص نمی‌تواند در نظام جدید زبانی به‌درستی رفتار کند و تنها زمانی ارتباط واقعی برقرار می‌شود که ما اطلاعات خود را در زمینه‌ای که قصد گفت‌وگو دربارۀ آن را داریم، کامل کنیم.
کلیدواژه‌ها: ضرب‌المثل، آموزش زبان، مطالعۀ تطبیقی، زبان فارسی، زبان آلمانی، زبان روسی.

 

 

 

 

 

 

توالی فراگیری فرایندهای صرفی در کودکان فارسی‌زبان و تأثیر آن در تهیۀ محتوا در حوزۀ آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان دوم
مونا بافته دمنه
این مقاله با هدف بررسی و تعیین روند فراگیری فرایندهای صرفی ازجمله تک‌واژهای تصریفی، اشتقاقی و واژه‌بست‌ها در کودکان فارسی‌زبان در سه گروه سنی 18 تا 24 ماهه، 24 تا 30 ماهه و 30 تا 36 ماهه انجام شده است.
بر اساس نظریۀ «ترتیب رشد زبانی»، کودکان هنگام یادگیری زبان مادری خود، مراحل مشابهی را سپری می‌کنند. عرضه‌کنندگان نظریۀ «ترتیب طبیعی» نیز همانند نظریۀ ترتیب رشد زبانی معتقدند افرادی که درحال یادگیری زبان دوم یا زبان خارجی هستند، همان مراحلی را پشت سر می‌گذارند که کودکان (گویشـوران بـومی آن زبان) از آن می‌گذرند؛ بنابراین تعیین این مراحل از جنبه‌های متفاوتی حائز اهمیت است. متون آموزشی‌ای  که برای آموزش زبان دوم تألیف می‌شود، باید براساس اصول و قواعد و چارچوب منطقی و درستی تهیه شود. تعیین این ترتیب نیز یکی دیگر از اصول و قواعد ضروری‌ای است که در تهیۀ متون درسی باید به آنها توجه شود.
نتایج این بررسی نشان می‌دهد که کودکان فارسی‌زبان، تک‌واژهای تصریفی و اشتقاقی و واژه‌بست‌ها را با ترتیب نسبتاً مشابهی فرامی‌گیرند و در نظر گرفتن این ترتیب، در تهیۀ محتوای آموزش زبان فارسی به‌عنوان زبان خارجی، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه فارسی‌آموزان نیز تقریباً به‌صورت مشابه این مراحل را سپری می‌کنند.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، غیرفارسی‌زبانان، کودکان فارسی‌زبان، زبان دوم، فرایندهای صرفی، نظریۀ ترتیب رشد زبانی، نظریۀ ترتیب طبیعی.

توجه به ذوق مخاطب در گسترش زبان فارسی
حمید باقری فارسانی
فرهنگ را می‌توان مجموعۀ باورها، گفتارها (ادبیات) و کردارهایی دانست که یک تبار در درازنای تاریخ از نیاکان خویش میراث برده‌اند. فرهنگ ایرانی بی‌گمان بیش از هر فرهنگ دیگر، بر ادبیات و زبان خود استوار است. آن‌که زبان فارسی می‌آموزد، به ناگزیر با فرهنگ ایرانی یا به عبارت دیگر با تاریخ درونی و روان‌شناختی ایرانی نیز آشنا می‌شود. فرهنگ ایرانی، فرهنگی است سرشار از مهرورزی و روح انسان‌دوستی و بی‌گمان، در زمرۀ انسانی‌ترین فرهنگ‌ها، شایستۀ جایگاهی بلند و درخور رواج و گسترش در جهان امروز. انسان امروز، دل‌زده از دنیای ماشینی و ناگزیر از شتابناکی این عصر، خوراک فکری خود را از بین نوشته‌های معناگرا، طبیعت‌گرا و در عین حال کوتاه و فشرده می‌جوید. طبیعی است که ما نیز اگر بخواهیم شنیده شویم، در شناساندن خود باید پسند و ذوق مخاطب را فرا رو داشته باشیم. در ادبیات فارسی، جهان‌بینی ایرانی و فرهنگ مهرورزی در ساختار کوتاه‌سرایی‌هایی چون دوبیتی و رباعی و... می‌تواند با پسند مخاطب غیرفارسی‌زبان سازگار آید و او را به آموختن فارسی برانگیزاند. این جریان را می‌توان با پیش نهادن برگردان‌های پیراسته به دیگر زبان‌ها آغاز کرد. این مقاله چند و چون متنی که بخواهد و بتواند برای مخاطب غیرفارسی‌زبان دل‌انگیز باشد و درنهایت رغبت او را به آشنایی بیشتر با این فرهنگ و زبان برانگیزاند، جست‌و‌جو و گزارش کرده است.
کلیدواژه‌ها: زبان‌فارسی، فرهنگ ایرانی، جهان امروز.

پیام‌های بازرگانی، آموزش فرهنگ، ارتباط و تفکر منتقدانه
آناهیتا بردبار
آزاده شریفی مقدم
در فرایند زبان‌آموزی، تدوین مواد درسی کاربردی می‌تواند به فراگیر در برقراری ارتباط و درک فرهنگِ زبان مقصد کمک و روحیۀ تفکر انتقادی را نیز در وی تقویت کند.
آموزش پیام‌های بازرگانی و گونه‌های مختلف کلامی و غیرکلامی آن به‌عنوان بخشی از مواد آموزشی کاربردی در کلاس‌های تدریس زبان فارسی به غـیرفارسـی زبانان، می‌تواند در تقویت و بهبود مهارت‌های درک و تولید زبان در زبان‌آموزان این رشته بسیار مفید باشد. از طرفی، مدرسان می‌توانند با پرورش و تقویت قدرت خطرپذیری در فراگیران، مهارت تفکر انتقادی آن‌ها را نیز افزایش دهند. تفکر انتقادی روشی است که توسط آن، فرد کنترل فرایند تفکر را خود به‌دست می‌گیرد و می‌تواند به روشی مؤثرتر و منطقی‌تر عمل کند. به عبارت دیگر، این فرایند، هدایتِ آگاهانۀ تفکـر به‌گونه‌ای دقیق‌تر، واضح‌تر و باثبات‌تر است. تفکر انتقادی، به فراگیر می‌آموزد که بتواند سؤالات مرتبط با بحث را طرح کند، شواهد و قراین مربوط را بسنجد، مسائل پیچیده را تفسیر کند و درنهایت، تصمیم منطقی بگیرد.
استفاده از آگهی‌های بازرگانی به‌عنوان مواد درسی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، به زبان‌آموز این فرصت را می‌دهد که آنچه را می‌بیند، می‌خواند یا می‌شنود، تجزیه و تحلیل کند و درنهایت، بتواند نشانه‌ها و تبلیغات کلامی و غیرکلامی را تفسیر کند. درواقع، سعی فراگیر بر آن است که بتواند آنچه را می‌شنود، درک و آن را به‌درستی بیان کند و نیز اطلاعات پیام را با دانش قبلی خود بسنجد، مقایسه و سپس آن را تفسیر کند. در طول فرایند تحلیل و تفکر، فراگیر تلاش می‌کند مطالب جدیدی در مورد محصول ارائه‌شده بیاموزد تا خود بتواند محصول را معرفی و نظریات خود را توجیه کند و توضیح دهد.
این مقاله، پژوهشی است دربارۀ استفاده از پیام‌های بازرگانی به‌عنوان یکی از منابع کاربردی در تهیه و تدوین مطالب و مواد درسی برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان؛ بدین معنا که به کمک این پیام‌ها، می‌توان در ارتباطات روزانه، آموزش فرهنگِ زبان مقصد و نیز تقویت فرایند تفکر انتقادی در فراگیران این رشته بهبود ایجاد کرد.
کلیدواژه‌ها: پیام‌های بازرگانی، ارتباطات روزانه، فرهنگ زبان مقصد، تفکر انتقادی.

 

 

 

 

راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان
فاطمه برقعی
رضا بنایی
آنچه بیش از پیش موجب ترویج فرهنگ و ادبیات ایران می‌شود، آشنایی غیرایرانیان با پیشینۀ غنی ادبی و فرهنگی ایران‌زمین است که موجب توجه بسیاری از زبان‌آموزان به یادگیری زبان فارسی شده است. هدف نگارنده از این نگـارش ایـن مـقاله، پیـشـنهاد راه‌کارهایی برای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی است که شامل سه محور اصلی می‌شود: 1. توجه به چارچوب برنامۀ درسی آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان و لزوم توجه سیاست‌گزاران برنامه‌ریزی درسی به این امر؛ 2. برگزاری نمایش‌گاه‌های فرهنگی و نمایش ابزارهای نوین و مدل‌های آمـوزشی جـدید کارشـناسی‌شده در داخل و خارج از مرزها؛ 3. برگزاری نشست‌های فرهنگی و ادبی از طرف مراکز رایزنی فرهنگی ایران در خارج و داخل کشور با حضور زبان شناسان، ادیبان، استادان آموزش زبان فارسی و زبان‌آموزان. ایـن مقاله می‌کوشـد به برنامـه‌ریزان و دست‌اندرکاران آموزش زبان فارسی و رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برای اشـاعۀ فـرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسـی به غیرایرانیان پیشنهادهایی بدهد.
کلیدواژه‌ها: فرهنگ، ادبیات، آموزش زبان فارسی، ترویج زبان فارسی.        

بررسی کتاب زبان فارسی اثر دکتر احمد صفارمقدم
دکتر حسن بساک
زهره حیدری
مجموعۀ زبان فارسی اثر دکتر احمد صفارمقدم را اولین بار، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی در سال 1386، به‌چاپ رساند. مخاطبان آن عمدتاً دانشجویان دانشگاه‌های خارج از کشور و سایر فارسی‌آموزان محیط‌های غیرفارسی‌زبان هستند که مطابق برنامۀ آموزش و یا بنا به میل خود، به فراگیری توأم و هم‌زمان مهارت‌های زبانی می‌پردازند. این مجموعۀ نُه‌جلدی شامل چهار جلد کتاب درسی، چهار جلد کتاب کار، یک جلد کتاب راهنما و لوح فشرده است. موضوع متون درسی ابتدا محیط کلاس، دانشگاه، محل زندگی و بعد معرفی ایران و فرهنگ ایران است.
نگارندگان این مقاله، با توجه به این‌که منابع آموزش زبان فارسی به خارجیان در جذب و افزایش میزان علاقه و تسهیل یادگیری بسیار اهمیت دارد، تلاش می‌کنند کتاب زبان فارسی را که ازجمله منابع خوب آموزش زبان فارسی به خارجیان است، نقد و بررسی کنند.
کلیدواژه‌ها: کتاب زبان فارسی، آموزش زبان، منابع آموزش زبان فارسی.

 

راه‌کارهای گسترش زبان فارسی مبتنی بر الگوهای زبان‌های بین‌المللی با کمک وسایل جدید ارتباطی
علیرضا بگلری
زبان فارسی طی قرون متمادی، زبان رسمی ایرانیان و زبان میانجی اقوام گوناگونی در خاورمیانه، شبه‌قارۀ هند و به‌طور کلی از غرب چین تا شرق اروپا بوده؛ ولی امروزه فقط زبان رسمی ایران و تاجیکستان و یکی از دو زبان رسمی افغانستان و در عین حال زبان دوم جهان اسلام است. با توجه به گسترش روزافزون تولید علم در ایران و با در نظر گرفتن چشم‌انداز سال 1404، گسترش زبان فارسی امری اجتناب‌ناپذیر است. اما پرسش این است که چگونه می‌توان زبان فارسی را با‌ سرعت و به‌سهولت میان جهانیان رواج داد و بر تعداد فارسی‌آموزان افزود؟ در این مقاله، برای یافتن پاسخ مسئله، نخـست به ویژگی‌های زبان (به‌خصوص ویژگی جامعه‌شناختی آن) و نیز رابطۀ میان تولید (به‌ویژه تولید علم) و گسترش زبان پرداخته، سپس ویژگی‌ها و قابلیت‌های زبان فارسی و ظرفیت آن برای زبان علم بررسی می‌شود. هدف این مقاله، پیشنهاد راه‌کارهایی برای تسهیل و تسریع گسترش زبان فارسی از طریق وسایل جدید ارتباطی به‌ویژه اینترنت است. یافته‌های پژوهش، شامل این موارد می‌شود: راه‌کارهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای گسترش زبان فارسی با توجه به طیف فارسی‌آموزان در جهان و نیازسنجی مخاطبان مبتنی بر نوع روابط و مناسبات زبانی، فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی و... آنان با فارسی‌زبانان.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، زبان بین‌المللی، گسترش زبان، آموزش زبان، ‌اینترنت.

بررسی میزان تطابق واژگان مجموعه‌کتاب زبان فارسی با واژگان پایه
آناهیتا بیرجندی
آموزش واژگان، به‌مثابه یکی از مؤلفه‌های مهم زبان‌آمـوزی، همـواره مـورد تـوجه زبان‌شناسان بوده و نظرات مختلفی در این زمینه مطرح شده است. گاهی چنان از این موضوع غفلت شده، که آن را نیازمند توجه رسمی و جدی در کلاس ندانسته‌اند. امروزه با گسترش رویکردهای ارتباطی به آموزش زبان، واژگان اهمیت خاصی یافته و بخش عمده‌ای از مطالب درسی را تشکیل داده است. در این مقاله، برآنیم که دریابیم در کتاب‌های آموزش زبان فارسی، تا چه میزان به واژگان پرداخته شده است. از میان کتاب‌‌‌‌‌های موجود، مجموعۀ چهار جلدی زبان فارسی تألیف دکتر احمد صفار مقدم را برگزیده‌ایم که از بهترین و جامع‌ترین کتاب‌های تألیف‌شده برای آموزش زبان فارسی است. آموزش واژگان در این مجموعۀ ارزشمند مورد توجه قرارگرفته و بخش ویژه‌ای به آن اختصاص یافته است. مقالۀ حاضر گزارشی پژوهشی است برای یافتن میزان تطابق واژگان این مجموعه با واژگان پایه. برای دستیابی به این هدف، ابتدا تعریفی از واژه را آورده، سپس به اصول آموزش واژگان پرداخته و در پایان، واژگان مجموعۀ زبان فارسی را مورد بررسی قرار داده‌ایم. با شمارش و بررسی واژگان دو جلد اول این مجموعه، به این نتیجه رسیدیم که بیش از نیمی از این واژگان، با واژگان پایه فارسی دانش‌آموزان ایرانی دورۀ ابتدایی مطابقت دارد.
کلیدواژه‌ها: واژگان، اصول آموزش واژگان، واژگان پایه، آموزش زبان فارسی.

 

بازی در کلاس‌های آموزش زبان
دارا تفضلی
حمیدرضا کارگزاری
یک راهبرد مفید برای تشویق زبان‌آموزی، استفاده از بازی‌های زبانی است. برای کارآمدتر بودن استفاده از بازی‌های زبانی، لازم است ضمن داشتن درک کاملی از معانی بازی، فواید آن را نیز در نظر بگیرند. در نهایت نیز باید این ارزیابی را داشته باشند که چگونه به‌درستی از بازی‌ها در کلاس استفاده کنند. این مقاله سعی دارد بازی را به‌طور کامل تعریف کند، نحوۀ انتخاب بازی مناسب را توضیح دهد و فواید آن را بیان و زمان قرار دادن آن را در برنامۀ درسی روشن کند.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان، بازی‌های زبانی، یادگیری.

 

 

 

ارزشیابی کیفی(توصیفی) دربرنامه‌های فارسی‌آموزی
دکتر ناصر جان نثاری
 جواد یارعلی
آزمون‌ها و امتحان‌های کتبی به‌طور یکی بر سطوح مختلف حیطۀ شناختی متمرکزند و به‌ندرت می‌توان از آنها برای اندازه‌گیری آموخته‌ها، مهارت‌ها، ارزش‌ها و نگرش‌های حیطۀ روانی ـ حرکتی و عاطفی استفاده کرد. از سوی دیگر، یادگیری در حیطه‌های سه‌گانۀ شناختی، عاطفی و روانی ـ حرکتی، تفکیک‌ناپذیر است؛ بنابراین باید از ابزارها و روش‌های دیگری متناسب با هر حیطه استفاده کرد. آزمون‌های عملی کتبی، تشخیصی، مجازی و واقعی، پوشۀ کار، پروژه در انواع گوناگون آن، سیاهۀ رفتار و... نمونه‌هایی از این ابزارها و روش‌ها هستند.
به گفتۀ گرانلاند، آزمون‌های عملی با مهارت‌ها سرو‌کار دارند؛ مهارت در استفاده از فرآیندها و شیوه‌های اجرایی و نیز مهارت در تولید فرآورده‌ها.
به زعم گیج و برلینر، کار پوشه ملازم طبیعی روش‌های سنجش عملکرد است. این روش شامل آرشیوی از اسناد و مدارک مربوط به رشد یادگیرنده در زمینه‌هایی است که معرف پیشرفت واقعی او هستند.
سیاهۀ رفتار که از آن به فهرست وارسی نیز یاد می‌شود، شیوه‌ای منظم برای ثبت و ضبط و گزارش کردن مشاهدات افراد مشاهده‌گر است.
جست‌وجو، کاوشگری و کنجکاوی از نیازهای فطری و درونی آدمی است. کارهای تحقیقی(پروژه) می‌تواند با توجه به سطح سن، استعداد و توانایی‌ آزمودنی‌ها تقریباً در تمامی پایه‌ها و دروس به‌عنوان یک تکلیف به‌کار رفته و از حاصل آن برای ارزشیابی وضعیت تحصیلی آزمودنی استفاده شود.
مطالعه، کلید آگاهی و دانایی و دروازۀ ورود آدمی به دنیای دورن و برون خویش است و به‌جرأت می‌توان گفت پس از مشاهده، بشر از هیچ راهی جز مطالعه، این‌همه به آگاهی، شناخت، بینش و اطلاعات دست نیافته است؛ این روش اگر با یادداشت‌برداری و به‌ویژه فیش نویسی باشد قطعا مفیدتر ومناسب‌تر خواهد بود. اینها معدودی از روش‌های ارزشیابی کیفی است که تفصیل آن در اصل مقاله است.
کلیدواژه‌ها: ارزشیابی، ارزشیابی کیفی، ارزشیابی توصیفی، فارسی آموزی.

 

 

 

 

تأثیر زبان مادری بر واژه‌آموزی زبان بیگانه
لیدا جعفروند گیگلو
در این مقاله، نقش زبان مادری بر یادگیری لغت، هم‌چنین بر خواندن و درک مطلب، مورد بررسی قرار می‌گیرد. تا چندی پیش، محققان بر این باور بودند که ساختار زبان، در مقایسه با لغت، نقش مهم‌تری در یادگیری و فهمیدن زبان بیگانه دارد؛ ولی در سال‌های اخیر، به این موضوع پی برده‌اند که لغت، نقش به‌سزایی در فهمیدن و یادگیری  زبان بیگانه ایفا می‌کند و این نقش را حتی مهم‌تر از ساختار می‌پندارند.
دو فرضیه در این تحقیق مطرح می‌شود. 1- آیا یادگیری واژگانی که ارتباط معنایی دارند/ تشکیل معنایی می‌دهند‌، آسانتر از مجموعۀ  واژگانی است که بدون ارتباط معنایی هستند؟ 2- آیا بین سادهکردن متون از نظر ساختاری واژگانی و ارجاعی و درک مطلب توسط فراگیران زبان دوم، ارتباطی وجود دارد؟
در این تحقیق: سه گروه مختلف از دانشجویان انتخاب شده، سپس آزمونی از متن انگلیسی به آنها داده می‌شود. گروه اول معانی لغت جدید متون را در داخل پرانتز به فارسی، گروه دوم معانی همان لغت را به انگلیسی و گروه سوم متون انگیسی را بدون هیچ‌گونه معانی دریافت می‌کنند. از دانشجویان خواسته می‌شود که بعد از خواندن، متن به سؤالات درک مطلب که به‌صورت چهارجوابی طرح شده، جواب دهند‌. بعد از یک هفته، از آنان آزمون لغت گرفته می‌شود. لغات این آزمون از همان لغات جدیدی است که در متون قبلی آمده است.
کلیدواژه‌ها: واژگان ـ  رویکرد واژگانی ـ یادگیری و آموزش واژه.

 

 

 

گسترۀ زبان‌های ایرانی
دکتر محمود جعفری دهقی
گسترۀ زبان‌های ایرانی، به‌عنوان ابزاری توانا برای انتقال اندیشه و دین و دانش ایرانیان، محدودۀ وسیعی را دربرمی‌گیرد که از شمال، تا ارمنستان و از جنوب، تا فراسوی خلیج فارس و دل سرزمین‌های عربی، از شرق تا سراسر شبه‌قارۀ هند و بخشی از سرزمین چین و از غرب، تا آن‌سوی میان‌رودان و بخش‌هایی از آسیای صغیر ادامه یافته است. در عهد باستان، زبان‌های اوستایی و سکایی در شمال و شرق، مادی در شمال غرب و فارسی باستان در جنوب غربی فلات ایران رواج داشته است. زبان‌های ایرانی میانه با عنوان زبان‌های پهلوی و پارتی در غرب و سغدی، ختنی، بلخی و خوارزمی در شرق فلات ایران تکلم شده است. افزون بر این، شاخه‌ها و شعبه‌های زبان‌های مذکور، با نام گروه زبان‌های ایرانی نو، گسترۀ چشم‌گیری را دربر می‌گیرد؛ به‌طوری‌که زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو غربی، عبارتند از: گویش‌های حاشیۀ دریای خزر و گویش‌های شمال غرب ایران؛ گویش‌های مرکزی ایران در محدودۀ ماد بزرگ، کردی، گورانی و زازا در عراق و سوریه و مشرق ترکیه؛ تالشی، تاتی و گیلکی در غرب و شمال غرب ایران؛ گویش‌ها و زبان‌های ایرانی نو شرقی شامل پشتو، یدغه و مونجی، زبان‌های پامیری، زبان‌های آسی در قفقاز، یغنابی در جمهوری تاجیکستان؛ پراچی، ارموری و گروه زبان‌های ایرانی جنوب شرقی؛ زبان‌های جنوب شرق ایران شامل لارستانی، کمزاری و بشکردی. بررسی زبان‌های ایرانی از منظر تاریخی، نشان می‌دهد که با اسلامی شدن سرزمین‌های ایرانی‌زبان، زمینۀ پیدایی فارسی نو فراهم شده است.
هدف از نگارش این مقاله، بررسی سیر تاریخی استقرار زبان‌های ایرانی در سراسر سرزمین‌هایی است که روی‌هم، جـغرافیای زبـان‌های ایـرانی را تشکیل می‌دهـند تا بدین‌وسیله، بتوان راه‌کارهای توسعه و گسترش آن را فراهم کرد.
کلیدواژه‌ها: زبان‌های ایرانی، گویش‌های ایرانی، ایران باستان.
 

 

 

 

بررسی تطبیقی زبان و ادبیات فارسی با روان‌شناسی
الهه جعفری هرفته
یکی از راه‌های گسترش زبان و ادبیات فارسـی، بـررسی تطبیـقی آن با نظریه‌های روان‌شناسی به‌ویژه روان‌شناسی غرب است. با بررسی و تلفیق این دو رشتۀ مجزا، به بسیاری از وجوهات مشترک می‌رسیم که می‌تواند به گسترش آثار تعلیمی ادبیات فارسی در سطح جهانی کمک کند. تأثیر این‌گونه کارکرد، علاوه‌بر نمایاندن آراء و نظریات بسیار ارزشمند ادبا و حکمای ایران قدیم چون سعدی، خواجه نصیرالدین طوسی و... به عرصۀ مطالعات جهانی، نشان‌دهندۀ اهمیت بررسی این آثار در کرسی‌های تحقیق و پژوهش بین‌المللی و روان‌شناسی غرب است. اگرچه در این زمینه کارهای مهمی انجام شده، هنوز راه بسیار طولانی در پیش است تا توجه روان‌شناسان به آثار تعلیمی ادبیات فارسی جلب شود. مطالعۀ این آثار به روش تطبیقی، می‌تواند انگیزه‌ای برای یادگیری زبان فارسی باشد. نگارندۀ این مقاله، می‌کوشد با تبیین شیوۀ تطبیقی ادبیات و روان‌شناسی، تأثیر آن را در گسترش زبان و ادبیات فارسی در سطح بین‌المللی و جهانی بررسی کند.
کلیدواژه‌ها: زبان وادبیات فارسی، آثار تعلیمی، روان‌شناسی، بررسی تطبیقی، اصول اخلاقی.

 

آموزش زبان و خط فارسی در مکاتب همگانی جمهوری تاجیکستان
ملا  احمدشاه چرغاسی‌اف
پس استقلال جمهوری تاجیکستان، بسیاری از سنت‌های ملی این کشور احیا شد که خط فارسی یکی از دستاورد آن است. از زمان استقلال تاکنون، در همۀ مدارس، از کلاس چهارم، آموزش خط نیاکان یعنی فارسی شروع می‌شود و تا کلاس هفتم ادامه می‌یابد. در این مراکز، در یک سال، 68 ساعت درسی به خواندن اختصاص داشت. هم‌اکنون، هم فراگیری و آگاهی دانش‌آموزان روند بهتری دارد و هم ساعات مربوط به خواندن افزایش یافته است؛ هم‌چنین تدریس الفبای فارسی تا سال یازدهم ادامه دارد. در این مقاله، ضمن بررسی سیر تاریخی آموزش زبان فارسی در مراکز آموزشی تاجیکستان، به بررسی وضعیت کنونی آموزش این زبان پرداخته می‌شود و بر مواردی مانند نظارت بر شیوۀ املاء و ترویج این زبان درمیان دانش‌آموزانی که زبان انتخابی آنها در تحصیل روسی یا ازبکی است، تأکید می‌شود.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، جمهوری تاجیکستان، زبان روسی، زبان ازبکی.

 

 

 

نقش رسانه‌های آموزشی در آموزش زبان  فارسی به غیرفارسی‌زبانان
سمیه حاجتی
تحول روز افزون دنیای امروز تا حد بسیاری به رسانه‌های الکترونیکی وابسته است که با سرعت چشم‌گیری جنبه‌های مختلف زندگی بشر را تحت‌تأثیر قرار داده است. گسترۀ اطلاعاتی که توسط تکنولوژی‌های جدید الکترونیکی چون رایانه، شبکه‌های اینترنتی، لوح‌های فشرده، فن‌آوری‌های جدید ویدئویی و.. مبادله می‌شود، در نوع و کیفیت آموزش تأثیر بنیادینی پدید آورده است. یکی از روش‌های بهبود آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، بهره‌گیری از رسانه‌های جدید در فراگیری و آموزش زبان فارسی به آنان است؛ زیرا فارسی‌آموزان در استفاده از فنّاوری‌های نـو محدودیتـی ندارند و به این‌که فقط در محیط کلاس و تنها از طریق مدرسان و کتاب‌ها و منابع چاپی مطالب را فراگیرند، مقید نیستند. رسانه‌های الکترونیکیِ دیداری و شنیداری، این امکان را فراهم می‌کنند که مطالب بهتر، راحت‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر در اختیار زبان‌آموزان قرار گیرد. این ابزار، در رشد و بهبود محتوا، کیفیت، میزان و مدت‌زمان یادگیری نیز نقش عمده دارد. در این مقاله کوشش شده است که ضمن بررسی و تحلیل نقش‌ انواع رسانه‌های الکترونیکی در روند آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، نشان داده ‌شود که کاربرد رسانه‌های الکترونیکی به‌عنوان ابزارهای آموزش، در تعلیم دقیق، برقراری ارتباط فارسی‌آموزان با یک‌دیگر و با مدرسان زبان فارسی در سطح جهانی، تبادل حجم گسترده‌ای از اطلاعات و ایجاد تعامل پویا، ترغیب و تشویق افراد در فراگیری زبان فارسی و افزایش تعداد فارسی‌آموزان، اهمیت خاصی دارد؛ هم‌چنین می‌تواند در کنار آموزش حضوری، مکمل روند آموزش نیز باشد.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، بهبود آموزش، رسانه‌های الکترونیکی، تعامل.

 

 

 

آموزش واژگان زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان با استفاده از انیمیشن:
نمونۀ موردی  انیمیشن «درخانۀ ما»
زهراسادات حسینی
در آموزش زبان، مواد آموزشی و روش تدریس امر بسیار مهمی است. در این مقاله با توجه به نظریۀ flow، به بررسی این مطلب خواهیم پرداخت که آیا می‌توان از انیمیشن به‌عنوان مادۀ درسی در آموزش زبان استفاده کرد یا خیر؟ طبق این نظریه، شیوۀ آموزشی که با احساس و عواطف خواننده درگیر شود، انگیزه را در خواننده بالا می‌برد و خواننده را تا پایان با خود همراه می‌کند و زبان‌آموز، در موقعیتی آرام و بدون اضطراب، به درک داده‌های زبانی قابل هضم و جذاب می‌پردازد. در مقالۀ حاضر، به آموزش واژگان در این چهارچوب می‌پردازیم. نگارنده خواهد کوشید نشان دهد که چگونه در نظر گرفتن انیمشن به‌عنوان مادۀ درسی، در بهبود کیفیت آموزش تأثیر بسیاری دارد و چگونه می‌توان از انیمیشن به‌عنوان یک شیوۀ آموزشی در آموزش واژگان زبان فارسی استفاده کرد. برای بررسی میزان موفقیت، در یک بررسی میدانی، تعدادی از واژگان زبان فارسی به هفت دانشجوی خارجی فارسی‌آموز، در دو گروه (آزمایش و کنترل)، با استفاده از انیمیشن و بدون انیمیشن آموزش داده شد. در پایان باید این نکته را نیز افزود که با استفاده از این روش، زبان‌آموز می‌تواند با فرهنگ و ادبیات زبان فارسی آشنا شود، جذابیت‌های آن را درک و با آنها ارتباط برقرار کند.
 کلیدواژه‌ها: نظریۀ flow، انیمیشن، آموزش واژگان.

گسترش زبان فارسی در فرصت زیارت
سمیه حقیقت‌نیا
زبان فارسی، به‌مثابه زبان دوم جهان اسلام و زبان اول جهان تشیع، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد. از سوی دیگر، شهرهای زیارتی به برکت بارگاه ملکوتی ائمه علیهم‌السلام، همواره کانون توجه بسیاری از گردشگران مسلمان و غیرمسلمان از اقصی نقاط دنیاست. بنابراین زیارت و بازدید، فرصتی مناسب برای گسترش زبان فارسی و به‌تبع آن، بهره‌مند کردن زائران از سرچشمه‌های معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام و ترویج فرهنگ اسلامی ـ ایرانی است. نگارنده که در سال 1388 با پیشنهاد طرح آموزش زبان فارسی در فضای حرم مطهر رضوی، سه سال آموزش زبان فارسی به زائران غیرایرانی را تجربه کرده است، کوشیده در این مقاله، راه‌کارهای گسترش زبان فارسی در فرصت زیارت را در دو بخش رسالت شهرهای زیارتی در ترویج و گسترش زبان فارسی در فرصت زیارت و ضرورت بهره‌برداری و استفاده از اوقات فراغت زائران شهرهای زیارتی برای گسترش زبان فارسی و اشاعۀ فرهنگ اسلامی ـ ایرانی بررسی کند.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، غیرفارسی‌زبان، ضرورت‌های آموزش، شهر زیارتی، زیارت.

 

 

راه‌کارهای ترویج فرهنگ و ادب پارسی از طریق آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان
دکتر احمدرضا حیدریان شهری
کلثوم صدیقی
نگارندگان این مقاله برآنند که با تکیه بر محورهای ذیل، راه‌کارهایی برای ترویج فرهنگ و ادب پارسی پیشنهاد کنند:
الف) ازنظر زبان‌شناسان، زبان فارسی، دومین زبان از نظر آسانی و سهولت آموزش شناخته می‌شود؛
ب) زبان فارسی از بُعد نوشتاری شباهت بسیاری به زبان عربی داشته و این دو، به سبب ارتباط دینی، فرهنگی، ادبی ـ عرفانی و سیاسی کشورهای عرب‌زبان با ملل پارسی، پیوندی دیرینه‌ای دارند؛
ج) زبان فارسی، ابزار اندیشه‌ورزی بخش وسیعی از ملل مشرق‌زمین در طول تاریخ و دربردارندۀ غنی‌ترین گونه‌های انـدیـشۀ فلسـفی، عرفانـی و زیبایی‌شنـاسی بوده‌اند و به‌عبارتی، تاریخ این ملت‌ها به‌شمار می‌رود.
مهمترین راه‌کارهایی که که در این مقاله پیشنهاد می‌شود، بدین شرح است:
ترویج زبان و فرهنگ فارسی باید از مهم‌ترین اولویت‌های مراکز علمی و دانشگاهی کشور باشد؛ در این فرایند آشنایی زبان‌آموزان غیرایرانی با جغرافیا و تاریخ دیرین ایران‌زمین، پیشینۀ مردمانش و شیوۀ زندگی آنان به همراه شناساندن آئین‌ها، مراسم و جشن‌های کهن این سرزمین به آنان، بسیار راه‌گشا خواهد بود؛ بی‌تردید تحقق چنین اهداف و آرمان‌های والایی، راه‌اندازی دانشگاه‌هـا و مراکز برجستـۀ ایران‌شـناسی، مردم‌شناسی پارسی، آموزش زبان فارسی، معرفی فرهنگ پارسی، معرفی تاریخ، جغرافیا، ادبیات و هنر پارسی در ایران و دیگر کشورهای جهان را می‌طلبد.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، فرهنگ، ادبیات، ایران.

 

 

 

 

 

بررسی راه‌کارهای کاربردی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان (با محوریت گروه سنی کودکان و نوجوانان)
هادی حیدری‌نیا نایینی 
فرزانه فرازمند
زبان فارسی، یکی از پرکاربردترین و جامع‌ترین زبان‌های موجود، دربردارندۀ گنجینۀ عظیمی از مضامین مفاخره‌برانگیز فرهنگ و تمدن کهن پارسی و ایرانی است؛ ولی در مقایسه با مظاهر افتخارآمیز سایر زبان‌ها و تمدّن‌ها، آن‌گونه که باید و شاید، حق این زبان ادا نشده است و این گنجینه‌ها به زبان‌ها و فرهنگ‌های دیگر انتقال داده نشده است. بدون شک، انتقال زیبایی‌ها و ظرافت‌های ادبیات فارسی به غیرایرانیان، جزء ضرورت‌هایی است که خوشبختانه در سال‌های اخیر به آن بیشتر توجه شده است.
یکی از بخش‌هایی که در هر زبان و ادبیاتی مورد توجه منتقدان قرار می‌گیرد،‌ ادبیات کودک و نوجوان است که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. به‌نظر می‌رسد پژوهشگران و دست‌اندرکاران آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبان، از توجه به ادبیات کودک و نوجوان در آموزش زبان فارسی غفلت کرده‌اند.
نگارندۀ این مقاله سعی دارد با پیشنهاد روش‌های تجربی،‌ راه‌کارهایی را برای آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان در گروه سنی کودکان ارائه دهد. در این مقاله، با استفاره از روش کتاب‌خانه‌ای و نیز بهره‌مندی از تجربیات کاربردی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نشان داده شده که تلفیق روش‌ها و آموزه‌های هنری با شیوه‌های مدرسه‌ای زبان‌آموزی،‌ امکان آموزش زبان فارسی به کودکان و نوجوانان غیرایرانی را بسیار آسان و سریع کند.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، بازی‌های کلامی، آموزه‌های نوشتاری، روش‌های هنری.

بررسی عوامل مؤثر بر فرایند آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان
هادی حیدری‌نیا نایینی
محبوبه نصیریان  
زبان و ادبیات هر ملت، انعکاسی از فرهنگ و آیین و آداب و رسوم آن ملّت است. برای شناخت هرچه بهتر تمدن و فرهنگ آن ملّت، آگاهی از ویژگی‌های ادبی و زبانی آن ضروری می‌نماید. بدون شک، زبان و ادبیات فارسی، به‌مثابۀ یکی از غنی‌ترین و پرمغزترین ادبیات‌های جهان شناخته شده است؛ بنابراین آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، برای آشنایی با فرهنگ و ادب پارسی، اجتناب‌ناپذیر است. بررسی این‌که برای معرفی و شناساندن این زبان شیرین به دیگران از چه راه‌کارهایی باید استفاده شود، از مباحثی بوده که عرصۀ پژوهش و بررسی اندیشمندان در دوره‌های مختلف شده است.
نگارندۀ این مقاله، در ابتدا به مهم‌ترین عوامل مؤثر بر آموزش زبان فارسی می‌پردازد و در ادامه، اهمیت هریک از این عوامل را به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهد. هدف اصلی از نگارش این مقاله، اولویت‌بندی شیوه‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان و تبیین اهمیت هریک از آنهاست. ازجمله نتایج این تحقیق می‌توان به این موارد اشاره کرد: عامل روانی ازقبیل ایجاد انگیزش و رغبت و معرفی فرهیختگان تمدن فارسی و شناساندن ظرافت‌های آثار کهن فارسی
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، راه‌کارهای آموزشی، ایجاد انگیزش، معرفی تمدن فارسی.

تأثیر نقد نو (فرمالیسم) در گسترش مفاهیم فراقاموسی واژگان ادب پارسی
الناز خجسته
نقد نو (فرمالیسم)، شیوه‌ای روشمند در بازخوانی متون ادبی است که در پی آن، توجه مخاطب ـ با چشم‌پوشی از زمینۀ متن ـ فقط به خود متن معطوف می‌شود؛ از این رو اهمیت پردازش هرگونه مفاهیم غیرادبی در آن رنگ می‌بازد. بنابراین، هنگامی‌که توجه صرفاً بر متن متمرکز است، مفاهیم و روابط واژگانی، دلیل کاربرد آنها، پیوستگی، انسجام و کیفیت‌ تحلیلشان، و در نهایت پیوند صورخیال با این شبکۀ متنی آشکار خواهد شد. این شیوه از خوانش متن، می‌تواند ژرف‌ساخت زبان شاعر را تحلیل ‌کند و قدرت وی را در «واژه‌سازی» به‌چالش بکشد.
زبان پارسی، گنجینه‌ای غنی از واژگان را دربر دارد که با خوانش صرف متون، تنها قابلیت‌های قاموسی واژگان رخ می‌نمایاند؛‌ درحالی‌که به‌نظر می‌رسد شعرای متقدم پارسی، با بهره‌گیری از قابلیت‌های استعاری و مجازی زبان، پیش از هر چیز ظرفیت‌های فراقاموسی واژگان را کثرت می‌بخشیده‌‌اند؛ بنابراین درصورتی که متون فارسی با اتکا بر روش‌های فرمالیستی بررسی شود، کیفیت واژگان گذشته از سطح قاموسی، در سطح فراقاموسی نیز بررسی خواهد شد و ترویج این رویکرد، علاوه‌بر وسعت‌بخشی به گسترۀ مفاهیم فراقاموسی واژگان، به شمار واژگان قاموسی نیز خواهد افزود.
کلیدواژه‌ها: فرمالیسم، متن، واژگان قاموسی، واژگان فراقاموسی، استعاره، مجاز.

 

نظریۀ پویا الگوی فردی و انتخاب متون برای آزمون‌های تک
ابراهیم خدادادی
هانیه حسنی 
این مقاله بر آن است که ضمن معرفی آزمون تک، به بررسی و طراحی آن در زبان فارسی بپردازد که به‌وسیلۀ آن بتوان میزان بسندگی و پیـشرفـت تحصـیلی زبان فـارسی را اندازه‌گیری کرد. متون بررسی‌شده در این مقاله، به‌‌صورت روش‌مندی انتخاب شده و با استفاده از نظریۀ پویا الگوی فردی تمام لغات یا عبارات به‌کار‌رفته در متن شناسایی، دسته‌بندی و نشانه‌گذاری شده‌اند. نشانه‌گذاری‌ها براساس حوزه‌های معناشناسی، نحوی و فرانحوی است. هر حوزه به مقوله‌های دستوری مختلف تقسیم‌بندی و بر اساس آن، اقسام مقولات دستوری لغات/ عبارات مشخص شده؛ سپس با استفاده از روش‌های آماری، تفاوت معنادار پویا الگوهای فردی و چگونگی تأثیر آنها بر طراحی آزمون‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. پیشنهاد می‌شود این روش در انتخاب و طراحی آزمون‌های پیشرفت تحصیلی و بسندگی به‌کار برده شود؛ چراکه به نظر می‌رسد نظریۀ پویا الگوی فردی از لحاظ نظری و عملی برتر از سایر نظریه‌هاست. این مقاله، برتری‌های این نظریه را در طراحی آزمون‌های تک مورد استفاده قرار داده، ارزیابی می‌کند.
کلیدواژه‌ها: آزمون‌سازی، آزمون تک، نظریۀ پویا الگوی فردی، بسندگی زبان فارسی.

 

 

روش بینامتنیت در آموزش زبان فارسی
مینا دارابی امین
ندا اکبر نژاد
پس از آن‌که ژولیا کریستوا، نظریۀ بینامتنیت را پیشنهاد و مطرح کرد، زبان نوعی متن درنظر گرفته شد؛ به‌عقیدۀ کریستوا، متن نظامی از نشانه‌هاست. جای تردید نیست که هر زبان متشکل از مجموعه‌ای از نشانه‌هایی است که اغلب در میان دیگر نظام‌های نشانه‌ای زبانی نیز یافت می‌شوند. در روش‌های نوین آموزش زبان، به‌مدد همین اشتراک نشانه‌ای است که زبان‌آموز می‌تواند تجربۀ زبان‌آموزیِ خود را در کنار دیگر تجربیات زندگی‌اش، ازجمله تجربۀ تاریخی، ادبی و فرهنگیِ خود بازیابی کرده، به درک جامعی از زبان دیگر برسد. در این فرایند، بازشناسیِ عوامل دیرآشنای یک زبان با تکیه بر روش بینامتنیت، از عوامل مشترک آوایی و ساختاری جملات گرفته تا عوامل ادبی و فرهنگی، می‌تواند در آموزش مؤثر واقع شده، پیش‌متن‌هایی را در ذهن زبان‌آموز ایجاد کنند که به زبان‌آموز اجازه مىدهند تا در خوانش خود از زبان مقصد، آن را درگذر از متنهاى پیشین (در زبان مبدأ) درک کند. به این ترتیب، شایسته است بینامتنیت به‌عنوان رویکردی نوین در روش‌شناسیِ آموزش زبان مورد توجه و مطالعۀ بیشتر قرار گیرد. در این مقاله تلاش کرد‌ه‌ایم با تکیه بر روش بینامتنی، آموزش زبان فارسی به فرانسوی‌زبانان را مورد بررسی قرار دهیم.
کلیدواژه‌ها: بینامتنیت، نظام زبانی، نظام نشانه‌ای، زبان فارسی‌، آموزش.

آموزش مهارت نوشتن در دورۀ ابتدایی: هدفمند یا کلّی و مبهم؟
مریم دانای طوس
مهارت‌های زبان فارسی از دورۀ ابتدایی شکل‌‌ می‌گیرد و آموزش آنها در تمام سال‌های مدرسه ادامه می‌یابد. برای این‌که دانش‌آموزان بتوانند به‌خوبی منظور خود را متناسب با مخاطب و موقعیت بنویسند، باید خرده‌مهارت‌های مربوط به نوشتن به آنها آموزش داده شود؛ درحالی‌که در وضعیت کنونی، آموزش نوشتن بیشتر، با توجه به شمّ و تجربۀ فردی مؤلّفان کتاب‌های درسی، برنامه‌ریزی می‌شود. شاهد این ادعا، نبود هدف‌های آموزش مهارت نوشتن به‌صورت سطح‌بندی‌شده است. هدف این مقاله، تبیین موارد قوت و ضعف راهنمای برنامۀ درسی زبان فارسی برای دورۀ ‌ابتدایی، به‌لحاظ توجه به عمق و گسترۀ  آموزش نوشتن است. برای نیل به این هدف، محتوای برنامۀ درسی زبان ملّی آمریکا (ایالت نیوجرسی، 2004) ، انگلستان (2007)، استرالیا (1998) و راهنمای برنامۀ درسی زبان فارسی دورۀ ابتدایی ایران (ویراست 1388)، به شیوۀ کیفی تحلیل شدند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که در چارچوب برنامۀ درسی زبان ملّی کشورهای مورد نظر، مهارت نوشتن و خرده‌مهارت‌های آن، به‌دقت تعـریف شـده و راه‌کار آموزش آنها در پایه‌های مختلف تحصیلی، به‌روشنی بیان می‌شوند. امّا در چارچوب برنامۀ درسی زبان فارسی، مهارت نوشتن امری بدیهی فرض می‌شود؛ چراکه تعریف نشده، خرده‌مهارت‌های آن نیز معرفی نمی‌شوند. همین امر به تدوین هدف‌های آموزشی کلّی و مبهم برای آن انجامیده است.
کلیدواژه‌ها: مهارت نوشتن، برنامۀ درسی زبان فارسی، هدف‌های آموزشی، دورۀ ابتدایی.

فرصت‌ها و چالش‌های آموزش زبان فارسی به روسی‌زبانان
لیلا درویشعلی پورآستانه
دکتر علی صفایی
با وجود ریشۀ هند و اروپایی مشترک زبان فارسی و روسی، تنها در برخی واژگان با هم اشتراک زبانی دارند و در حوزۀ صرف افعال شخص و شمار و پایانه‌های کلمات، به قواعد زبان عربی نزدیک‌ترند؛ به گونه‌ای که فارسی‌زبانان که با زبان عربی آشنایی دارند، راحت‌تر می‌توانند زبان روسی بیاموزند. با وجود محدودیت‌های موجود در آسیا، روسیه اقدامات چشم‌گیری برای تعامل فرهنگی و زبانی با ایران ترتیب داده است. اهمیت آموزش زبان فارسی به روس‌زبانانان در این است که روسیه طی سال‌های اخیر، در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی، مناسبات فرهنگی، تجاری و سیاسی خوبی با ایران داشته است؛ اگراین تعامل‌ها در قالب گسترش آموزش زبان فارسی در دانـشگاه‌های روسیه با اعزام اساتید ایرانی ادامه یابد، به تحکیم و استمرار روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نیز کمک خواهد کرد. مقالۀ حاضر می‌کوشد با رویکرد توصیفی ـ تطبیقی، ضمن تشریح وضعیت آموزش زبان فارسی در روسیه، راه‌کارهایی را برای آموزش مجازی به روس‌زبانان و برطرف کردن محدودیت پژوهش و چاپ و نشر الکترونیک عرضه کند.
کلیدواژه‌ها: آموزش، پژوهش، زبان روسی، زبان فارسی، مکالمه.

نقش دفتار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترویج زبان و ادبیات فارسی
علیرضا دولتشاهی
در این مقاله برآنیم تا با تأکید بر نقش زبان فارسی بهعنوان دومین زبان جهان اسلام و پیوند ناگسستنی آن با زبانهای هند و اروپایی، به بررسی وظایف دفاتر رایزنیفرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترویج و گسترش این زبان درمیان غیرفارسیزبانان بپردازیم. به عقیدۀ نگارندۀ این مقاله، رواج و احیای زبان فارسی در دیگر کشورها، به موارد ذیل بستگی دارد:
1ـ پایان دادن به وابستگی نهاد نمایندگی فرهنگی به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و ایجاد وابستگی این نهاد به شورای گسترش زبان فارسی؛
2ـ استفاده از دانش‌آموختگان رشتههای ایرانشناسی و آموزش زبان فارسی در مقام رایزن فرهنگی؛
3ـ استاندارد کردن منابع آموزش زبان فارسی برای استفاده در کلاسهای آموزشی خارج از کشور؛
4ـ ارتباط مداوم با کرسیهای آموزش زبان فارسی در دانشگاههای کشور میزبان؛
5ـ برگزاری امتحان سراسری و جهانی زبان و ادبیات فارسی و در نظر گرفتن جوایزی نظیر اعطای بورس تحصیلی به برگزیدگان این آزمونها؛
6ـ برپایی دورهای هفته‌های فرهنگی ایران با حضور شاعران، نویسندگان و اهالی فرهنگ ایران.
کلیدواژهها: گسترش زبان و ادبیات فارسی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، اسلام، زبانهای هند و اروپایی.
اهداف آموزش و گسترش زبان فارسی از دیدگاه صاحب‌نظران
دکتر محمد دیانتی
مقالۀ حاضر به بررسی اهداف آموزش زبان به‌طور عام و زبان و ادب فارسی به‌طور خاص می‌پردازد. برخی صاحب‌نظران، سه سطح آموزش زبان را بازشناسانده‌اند و سه هدف کلّی (اجتماعی، هنری و فلسفی) در آموزش زبان تشخیص داده‌اند. برخی به اهداف تربیتی توجّه کرده‌اند و آموزش زبان را زمینه‌ساز سیاست فرهنگی و توسعۀ ملّی دانسته‌اند و آموزش زبان را ابزاری برای تبیین فرهنگ معرّفی کرده‌اند. گروهی دیگر با توجّه به جغرافیا و نوع کارایی و بهره‌ای که از زبان خاصّی حاصل می‌شود، برای آن اهداف ویژه‌ای مطرح کرده‌اند. این اهداف در آموزش زبان، انگیزه‌آفرین، ایجاب‌کنندۀ شیوه و روش خاص و نیز مبیّن مهم‌ترین نوع رفتار اجتماعی است. برخی صاحب‌نظران، اهداف آموزش و گسترش زبان فارسی را به اهداف کلّی، آموزشی و مهـارتی تقسیم کرده‌اند که هریک به نوبۀ خود، زیرمجموعه‌هایی دارد. این مقاله، پس از توصیف و تحلیل دیدگاه‌های مزبور، با توجّه به وضعیت کنونی منطقه و جهان، به تبیین اهدافی متناسب و هماهنگ با وضعیت موجود می‌پردازد که در پالایش و آرایش فرهنگ عمومی منطقه و جهان نقش‌آفرین خواهد بود.
کلیدواژه‌‌ها: آموزش زبان فارسی، ادبیات فارسی، دیدگاه‌ها، اهداف، فرهنگ.

 

 

شیوه‌های آموزش الفبای زبان پارسی به زبان‌آموزان خارجی
نفیسه رئیسی
نخستین گام آموزش نوشتن در هر زبانی، یاد دادن الفباست. در کتاب‌ها و منابعی که برای آموزش زبان فارسی نگاشته شده، از روش‌های گوناگونی برای این هدف استفاده شده است. این مقاله در ابتدا به  بررسی سیر تاریخی آموزش الفبای فارسی پرداخته، سپس شیوه‌های‌ آموزشی تصویری، نوشتاری و صوتی الفبا را با توجه به محیط آموزشی و زبان‌آموزان، طبقه‌بندی کرده و در پایان، کامیابی هر شیوه را بررسی کرده است.
کلیدواژه‌ها: الفبای زبان فارسی، زبان‌آموزان خارجی، منابع آموزش زبان فارسی.

 

 

 

روش‌ها و راه‌کار‌‌‌‌های آموزش آرایه‌های ادبی به غیر‌فارسی‌زبانان
عبد‌الله راد‌مرد
هما رحمانی
یکی از راه‌های آشنایی با فرهنگ هر ملت، مطالعۀ آثار ادبـی اسـت. ادبـیات فـارسی به‌سبب غنای ملی و اسلامی، تأثیری شگرف بر ادبیات و فرهنگ دیگر ملل داشته است. بهره‌گیری از این ادبیات در انتقال آن به غیر‌فارسی‌زبانان امری مفید و ضروری است؛ زیرا گذشته از این‌که آموزش ادبیات، فارسی‌آموزان را در یـادگیری زبان ادبی یاری می‌رساند، آنها را با فرهنگ غنی این مرز و بوم آشنا کرده، حس زیبایی‌شناسی و ذوق ادبی آنها را تقویت می‌کند. دانستنی است که برای خوانش هر متن ادبی، ابتدا باید بر زبان ارتباطی و ارجاعی آن زبان تسلط کافی یافت؛ سپس با انتخاب متونی که از لحاظ محتوای زبانی، فرهنگی و ارزش ادبی غنی بوده و با سن، میزان تحصیلات، محیط اجتماعی و باورهای زبان‌آموزان تناسب دارد، کار آموزش را آغاز کرد. در این بین، آرایه‌ها و فنون ادبی ـ بلاغی از مؤلفه‌های برجستۀ‌ متون ادبی به‌شمار می‌روند که در ادبیّت بخشیدن به کلام، نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در این مقاله سعی شده، ضمن بیان ضرورت و لزوم یادگیری آرایه‌های ادبی، آگاهی زبان‌آموزان از تحولات تاریخی و معنایی آرایه‌ها، آگاهی از میزان تأثیر کاربرد فنون ادبی در قدرت بیان گوینده، آگاهی از کاربرد هنرمندانۀ آرایه‌ها، امکان تحلیل اثر و تعیین ارزش ادبی آن و....، راه‌کارهایی برای بهتر شدن فرایند یادگیری زبان‌آموزان پیشنهاد دهد؛ مانند: کمک گرفتن از متون ادبی متعلق به فرهنگ زبان‌آموزان؛ توجه به آرایه‌های جذاب و پر‌کاربرد؛ دسته‌بندی آرایه‌ها ازلحاظ شباهت ظاهری و توجه به تحولات تاریخی آرایه‌ها. توجه به این اصول، مسیر فراگیری صنایع و فنون ادبی را برای فارسی‌آموزان هموار و انگیزه‌ای بیش از پیش برای مطالعۀ آثار ادبی در آنها ایجاد می‌کند.
کلید‌واژه‌ها: آموزش زبان فارسی، متون ادبی، آرایه‌ها، غیر‌فارسی‌زبانان.

 

 

 

ترویج و تقویت زبان و ادبیات فارسی در مصر، فرصت‌ها؛ چالش‌ها
ابوالفضل رحمنی
دکتر فرامرز میرزایی
پیوند فرهنگی ایران و مصر، با توجه به اسناد و مدارک تاریخی، پیشینه‌ای دیرینه دارد و قدمت آن به ابتدای نیمۀ دوم هزارۀ اول ق.م، زمان حکومت هخامنشینان می‌رسد. در دنیای مدرن، برای گسترش شناخت و نفوذ بر دیگر ملت‌ها، گسترش زبان و ادبیات، اولین و مهم‌ترین راه‌کار محسوب می‌شود؛ از این رو، برای احیای مجد و عظمت زبان و ادبیات فارسی در مصر و برقراری روابط شایسته با این کشور، گسترش زبان و ادبیات فارسی بسیار اهمیت دارد. سؤال این اسـت که بـرای تحقق این هـدف، چـه راه‌کارهایی وجود دارد؟ پاسخ گفتن به این سؤال، هدف اصلی نگارش این مقاله است. بعضی از مواردی که در متن مقاله به آن پرداخته شده، عبارتند از:
1. تعدیل برنامۀ آموزشی وگنجاندن بیشتر دروس محاوره در واحدهای درسی؛
2. ایجاد مراکز فرهنگی ـ آموزشی ویژۀ آموزش زبان فارسی و مجهز به سیستم سمعی و بصری؛
3. اعطای فرصت‌های تحصیلی و تحقیقی در ایران به دانشجویان مقاطع بالاتر؛
4. اعطای فرصت‌های شرکت در دوره‌های دانش‌افزایی مرکز گسترش زبان و ادبیات فارسی؛
5.گسترش روابط علمی و فرهنگی میان استادان مصری و ایرانی؛
6. تهیه و تدوین منابع آموزشی مناسب برای علاقه‌مندان خارجی؛
7. شرح و توضیح کتاب‌های کهن و منابع سنتّی‌ای که در حوزه‌های علمیۀ مصر تدریس می‌شود؛
8. برگزاری سمینارها و همایش‌هایی برای شناساندن ادیبان و آثار ادبی معروف فارسی؛
9. برگزاری دوره‌های چندروزۀ دانش‌افزایی؛
10. استفاده از واژه‌ها و اصطلاحات فارسی رایج در منطقه؛
11. پشتیبانی از انجمن فارسی با هدف زمینه‌سازی لازم برای گسترش زبان و  ادبیات فارسی (این انجمن فقط جنبۀ تبلیغاتی دارد و تنها در زمینه‌های فرهنگی مانند برگزاری سمینارها و نشست‌ها فعالیت می‌کند).
کلیدواژه‌ها: زبان و ادبیات فارسی، گسترش زبان فارسی، مصر.

 

 

 

 

 

 

چگونگی روند ترویج زبان و فرهنگ پارسی در زبان عربی
مریم رحیمی
صدیقه زینلی
زبان فارسی مانند زبان‌های دیگر، در گذر زمان پیوسته در حال تغییر بوده است. ترویج و نفوذ واژگان پارسی به سایر زبان‌ها، نشانۀ اصالت، گستردگی و جایگاه حائز اهمیت آن در تمامی دوران‌هاست. در محافل مختلف ادبی و علمی، بیشتر از چگونگی تأثیرات زبان‌های دیگر، خصوصاً زبان عربی، بر زبان و ادبیات فارسی سخن به میان آمده است. زبان عربی به‌دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی ایران و نفوذ در حوزۀ دین و مذهب و نشر بسیاری از کتب اسلامی به این زبان، تأثیرات فراوانی بر زبان فارسی گذاشته است. اما نکتۀ جالب توجهی که در این مقاله به آن پرداخته ‌شده ‌است، تأثیرپذیری زبان عربی از زبان فارسی و اصطلاحاً قرض‌گیری زبان عربی از فارسی است. بسیاری از کلمات مشترک فارسی و عربی ریشۀ فارسی دارند. همۀ این کلمات یا به‌طور کامل فارسی‌اند یا معرب. بر این اساس، نگارندگان این مقاله به بررسی مفهوم قرض‌گیری و ارتباطات بین زبان عربی و فارسی و بیان برخی از مصادیق این تأثیرپذیری پرداخته‌اند؛ به‌علاوه، روند گسترش فرهنگ و زبان فارسی در میان جامعۀ عرب نیز مورد تحلیل قرار گرفته است. ضمن این بررسی، نقش و جایگاه جالب توجه زبان فارسی در دگرگونی‌های زبان عربی مورد پژوهش قرار گرفته، مشخص شد آثار علمی و ادبی ایرانیان به زبان عربی، تأثیری عمیق بر فرهنگ عربی گذاشته و ایرانیان در دورۀ اوج نفوذ سیاسی خود، تا آن‌جا‌که توانسته‌اند، تمدن خود را با استفاده از زبان، توسعه داده و عرب‌ها از این علوم و فنون ترجمه‌شده نهایت استفاده را برده‌اند.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، ترویج، قرض‌گیری، زبان عربی، تأثیرپذیری، نفوذ واژگان، تغییر زبانی.

 

 

 

 

 

آموزش اصطلاحات وتعارفات زبان فارسی و تأثیر آن بر میزان درک متقابل در گفت‌وگوی زبان‌آموزان غیرفارسی‌زبان
نسترن رستم‌زاده
یکی از مواردی که در زمینۀ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، کمتر مورد توجه قرار گرفته ‌است، آموزش اصطلاحات زبان فارسی است که بی‌شک، در برقراری ارتباطات و تعاملات روزمره نقش تسهیل‌‌کننده دارند. هدف از نگارش این مقاله، یافتن راه‌کاری برای آموزش اصطلاحات به روشی معناشناختی و با استفاده از جدیدترین راهبردهای آموزشی است. در مقالۀ حاضر، ابتدا به معرفی اصطلاحات و اصول آموزش گفت‌وگو پرداخته شده ‌است. برای انجام این پژوهش، تعدادی اصطلاحات سطح پایه و میانی انتخاب و به‌صورت 12 درس تکلیف‌محور تدوین شدند. پس از برگزاری پیش‌آزمون، زبان‌آموزان به دو گروه تقسیم شدند. گروه آزمایش، افزون ‌بر کلاس‌های عمومی خود، تحت آموزش خاص اصطلاحات قرار گرفتند و گروه کنترل، تحت هیچ آموزش خاصی در این زمینه قرار نگرفتند و تنها در کلاس‌های درس عمومی شرکت کردند. پس از گذشت حداقل چهار هفته، هر دو گروه در پس‌آزمون شرکت کردند. پیش‌آزمون و پس‌آزمون، با تکیه بر بررسی میزان درک متقابل در گفت‌وگو طراحی شدند. با توجه به عملکرد دو گروه آزمایش و کنترل در پیش‌آزمون و پس‌آزمون و میزان پیشرفت گروه آزمایش و تفاوت نتایج آزمون‌های دو گروه، نشان داد که آموزش مشخص اصطلاحات به‌طور مجزا و جداگانه از دروس دیگر، به نحو چشم‌گیری بر درک زبانی زبان‌آموزان، به‌ویژه درک متقابل گفتاری (موضوع این پژوهش)، تأثیرگذار بوده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان،گفت‌وگو، تعارف.

نگاهی به مطالعات زبان فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاه پنجاب
دکتر نجم‌الرشید
گروه ادبیات فارسی دانشگاه پنجاب لاهور، با بیش از یک قرن پیشینه به‌سبب تدریس زبان و ادب فارسی و تحقیقات بسیار باارزش و معتبر، در جهان علم و ادب شهرت ویژه‌ای دارد. دانشگاه پنجاب، تنها دانشگاه پاکستان است که از لحاظ تعداد کرسی‌های ایران‌شناسی، دانشجویان، انتشار کتاب‌های فارسی، برنامه‌های آموزشی و تعداد دانشجویان، زبان و ادب فارسی را به‌صورت جامع عرضه می‌کند. این گروه تنها گروه فارسی در پاکستان است که مجله‌ای علمی ـ پژوهشی به نام سفینه را به زبان فارسی منتشر می‌کند.
برگزاری کنگره‌های گوناگون هم که هدف آن شناساندن اندیشه‌های متفکران و شاعران فارسی‌زبان بوده، از دیگر فعالیت‌های این گروه است. در دانشگاه پنجاب، غیر از گروه زبان و ادب فارسی، کرسی‌های مرتبط با ایران‌شناسی و زبان فارسی نیز وجود دارد که عبارت است از: کرسی فردوسی‌شناسی، کرسی مولوی‌شناسی و کرسی اقبال‌شناسی. این مقاله در بخش‌های ذیل تدوین شده است:
1ـ تاریخچۀ مختصر دانشگاه پنجاب؛ 2ـ برنامه‌های آموزشی فارسی؛ 3ـ معرفی استادان برجستۀ ایران‌شناسی؛ 4ـ تحقیقات و انتشارات فارسی؛ 5ـ کتابخانۀ مرکزی دانشگاه پنجاب؛ 6ـ پیشنهادها.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، ایران‌شناسی، دانشگاه پنجاب.

رویکردی به تأثیر زبان فارسی در ترویج فرهنگ ایرانی در هند و راهکارهایی برای آینده
سمیه رشیدی
 الناز معتمدی    
زبان یکی از مهم‌ترین ابزارهای انتقال فرهنگ و تمدن‌هاست. هم‌گام با جریان نفوذ زبان در مناطقی که زبان اصلی آنها غیر از زبان مبدأ بوده، بخش‌هایی از فرهنگ برآمده از آن هم منتقل می‌شود. در این میان، زبان فارسی نیز در بسیاری از کشورهای هم‌جوار ایران، نفوذ جالب توجهی داشته که به‌تبع آن، به انتقال بخش‌هایی از فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و تحول در نظام فرهنگی آن کشور انجامیده است.
ترویج فرهنگ‌ ایرانی ـ اسلامی، درپی نفوذ زبان فارسی در کشورهایی چون چین، هند، ترکیه و... سابقه‌ای کم‌و‌بیش طولانی دارد که بررسی و شناخت ابعاد مختلف تأثیرگذاری این دسته از فرهنگ‌های اشاعه‌یافته در کشورها، می‌تواند به‌مثابۀ راهکارهای تجربه‌‌شده در آینده نیز راه‌گشا باشد.
هدف از این مقاله، بررسی پیشینۀ نفوذ زبان فارسی در کشور هند و تحلیل تحولات فرهنگی و ادبی آن کشور تحت‌تأثیر فرهنگ ایرانی‌ ـ اسلامی است؛ به نحوی که بتوان به تجاربی هدفمند در انتقال فرهنگ از رهگذر زبان فارسـی رسید و در آینده، از آنها به‌عنوان دستاوردهایی برای آموزش زبان فارسـی به غیـرایرانیان در سـایر کشـورها بهره برد. ناگفته پیداست تنها راه رسیدن به آینده‌ای موفق در این حوزه، شناخت موارد ضعف و علل موفقیت تجربیات گذشته است. درنتیجه‌گیری این مقاله، سعی شده با پیشنهاد راه‌کارهایی عملی و موثق، بتوان روند ترویج فرهنگ و ادب ایرانی از طریق آموزش زبان به غیرایرانیان را بهبود بخشید.
کلیدواژه‌ها: زبان‌ فارسی، آموزش زبان، تعاملات فرهنگی، فرهنگ ایرانی، هند.

نگرشی جدید به طبقه‌بندی نمودی فعل در زبان فارسی
والی رضایی
برخی دستورنویسان، افعال زبان فارسی را به انواعی تقسیم کرده‌اند. گروهی افعال را در گروه جای داده‌اند: لحظه‌ای و تداومی؛ ایشان افعالی مانند افتادن، نشستن، ایستادن و شروع شدن را لحظه‌ای و افعالی نظیر خوردن، بافتن و غلت خوردن را تداومی معرفی کرده‌اند. طبق تعریف آنها، فعل‌های لحظه‌ای بر حالات یا اعمال لحظه‌ای دلالت دارند؛ درحالی‌که افعال تداومی بیان‌کنندۀ حالات یا اعمالی هستند که با تداوم همراه بوده، ابتدا و انتهایشان مدنظر نیست. بعضی مورد دیگری را به این تقسیم‌بندی اضافه کرده‌اند؛ این گروه معتقدند برخی اعمال در یک لحظه اتفاق می‌افتند؛ اما پایان نمی‌یابند و ادامه پیدا می‌کنند؛ مانند: خوابیدن، نشستن، ایستادن، ماندن و چسبیدن که افعال لحظه‌ای ـ تداومی نامیده می‌شوند.
در این مقاله، به بررسی طبقه‌بندی افعال در چارچوب دستور نقش و ارجاع خواهیم پرداخت. در این دستور، چهار طبقۀ اصلی افعال عبارتند از: حالت، تحققی، تکمیلی و کنشی. این چهار نوع فعل بر چهار نوع وضعیت امر شامل وضعیت، رخداد، فرآیند و عمل منطبق‌اند. برای مشخص کردن نوع فعل، از آزمون‌های نحوی و معنایی خاصی استفاده شده است. نتیجۀ استفاده از آزمون‌ها در بررسی افعال مختلف نـشان داد که می‌توان این نوع دسته‌بندی را در مورد زبان فارسی اعمال کرد و زبان فارسی مانند بسیاری از زبان‌ها، جهانی بودن این طبقه‌بندی را تأیید می‌کند. هم‌چنین این طبقه‌بندی در مقایسه با آنچه دستورنویسانی چون وحیدیان کامیار و جهان‌پناه تهرانی عرضـه کرده‌اند، کامل‌تر بوده، می‌تواند رفتارهای متفاوت افعال را توجیه کند؛ برای مثال آنـچه در تقسیم‌بندی وحیدیان کامیار به‌عنوان فعل تداومی معرفی شده، در این تقسیم‌بندی به دو دستۀ کنشی و تکمیلی تقسیم می‌شود؛ هم‌چنین با استدلال نشان خواهیم داد که آنچه به‌عنوان فعل لحظه‌ای ـ تداومی مطرح شده، به معانی مختلف یک فعل مربوط است. مزیت دیگر این دسته‌بندی این است که می‌توان میان نمود دستوری به‌مثابۀ مقوله‌ای تصریفی و نمود واژگانی که به نوع فعل بستگی دارد، تمایز قائل شد؛ تمایزی که از دید بسیاری از دستورنویسان پنهان مانده است.
کلیدواژه‌ها: نمود دستوری، نمود واژگانی، فعل لحظه‌ای، فعل تداومی، زبان فارسی.

 

 

 

 

راه‌کاری برای واژه‌سازی گسترده و نظام‌مند در گونۀ علمی زبان فارسی
عادل رفیعی
رضامراد صحرایی
ازجمله مهم‌ترین مباحث در پرداختن به گونۀ علمی زبان فـارسی، ضـرورت انجام معادل‌سازی نظام‌مند، خودکار و گسترده درمقابل سیل واژه‌هـا و اصطلاحـات واردشـده به زبان فـارسی اسـت. در مـورد نحوۀ معادل‌یـابی، معادل‌سـازی و ارزیابی مـعادل‌هـای به‌دسـت‌داده‌شده در رشته‌های مختلف علمی، مطالب متنوعی بیان شده؛ اما اغلب کارهای صورت‌گرفته در این زمینه، فاقد نگرشی کل‌گرا به واژه‌سازی در گونۀ علمی زبان فارسی هستند و صرفاً به ارزیابی معادل‌های پیشنهاد‌شدۀ قبلی و ذکر دلایل قبول شدن یا نشدن آنها پرداخته‌اند. از میان معدود آثاری که نگرشی کلی به موضوع داشته و سعی کرده‌اند راه‌کاری کلی پیشنهاد دهند، می‌توان به کتاب حق‌شناس (1380) اشاره کرد. مقالۀ حاضر بر آن است که در محدودۀ فرایند واژه‌سازی اشتقاقی، پس از تعیین زیرساخت‌های واژه‌های مشتق، چارچوبی فراهم کند که تا در آن امکان شناسایی نظام‌مند ابزارهای لازم زبان فارسی برای واژه‌سازی کلی ـ دست‌کم در حوزۀ اشتقاق ـ فراهم شود. برای رسیدن به این هدف، ابتدا زیرساخت‌های واژه‌های مشتق گونۀ علمی فارسی مشخص، سپس با زیرساخت‌های واژه‌های مشتق گونۀ علمی زبان انگلیسی مقایسه شدند تا مشخص شود گونۀ علمی زبان فارسی در چه زیرساخت‌هایی ابزارهای اشتقاقی لازم را ندارد. در صورتی که خلاء زیرساختی مورد نظر را هیچ فرایند واژه‌سازی دیگری در زبان فارسی، پر نکند، این نوع زیرساخت، زیرساخت مورد نیاز زبان فارسی خواهد بود. بدین ترتیب، نوع وندهای مورد نیاز برای واژه‌سازی در گونۀ علمی زبان فارسی به‌دست داده می‌شود. پس از مشخص شدن زیرساخت وندهای مورد نیاز، به برخی تجربه‌های موفق پیشین و منابع احتمالی به‌دست آوردن این نوع وندها اشاره می‌شود.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، واژه‌سازی، گونۀ علمی زبان فارسی.

 

 

 

 

بررسی انتقادی فرهنگ‌های دو زبانه (فارسی ـ خارجی)
در حوزۀ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان
زهرا روحی
اهمیت و جایگاه ویژۀ فرهنگ‌های دو زبانه (فـارسی ـ خـارجی)، ضـروری‌ترین و مهم‌ترین مرجع مورد استفادۀ زبان‌آموزان غیرفارسی‌زبان، غیر قابل انکـار است. صـرف‌نظر از مباحث مربوط به کمیت فرهنگ‌های موجود، بررسی تحلیلی و کیفی این مراجع، کاستی‌ها و نواقص بارزی را آشکار می‌کند که سبب غیرکاربردی شدن و مشکلات عدیدۀ زبان‌آموزان در استفاده از آنها می‌شود. در این مقاله، با رویکردی انتقادی، به بررسی برخی کاستی‌ها و نواقص موجود در این فرهنگ‌ها، با توجه به عواملی نظیر تشخیص نیاز و سطح مخاطب، تعداد کلی واژگان و نیز واژگان پربسامد و دیگر عبارات و اصطلاحات کاربردی، پیکره و مجموعۀ دادگان مورد‌استفاده و... پرداخته شده و در پایان، به ضرورت ویرایش، تصحیح و بازبینی این مراجع با هدف کاربردی شدن هرچه بیشتر و تسهیل استفاده از آنها برای زبان‌آموزان، اشاره شده است.
کلیدواژه‌ها: واژه‌نامه (فارسی ـ خارجی)، آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، نقد کیفی.

 

 

مطالعۀ برنامه‌ریزی آموزش مهارت‌های گوش دادن و سخن گفتن  زبان فارسی در دورۀ ابتدایی ایران و مقایسۀ آن با کشورهای آمریکا و فنلاند

آرزو زرزا
 هدف از نگارش این مقاله، بررسی تطبیقی برنامه‌ریزی و مؤلفه‌های آموزش مهارت‌های گوش دادن و سخن گفتن در برنامۀ درسی آموزش‌و‌پرورش  ایران و کشورهای فنلاند و آمریکا به‌منظور گزینش الگوی مناسب برای ایران است. روش پژوهش، تحلیل کیفی محتواست. داده‌های این پژوهش عبارتند از برنامۀ درسی زبان فارسی دورۀ ابتدایی ایران (نسخۀ ویرایش‌شدۀ تابستان 1386)، برنامۀ درسی مهارت‌های زبانی آمریکا (2004) و برنامۀ درسی زبان ملی فنلاند (آخرین نسخه) که با روش کتاب‌خانه‌ای و فیش‌برداری از اسناد و مدارک داخلی و خارجی جمع‌آوری شده است. در این مقاله، ابتدا برنامۀ درسی آموزش زبان ملی در دورۀ ابتدایی کشورمان و کشورهای آمریکا و فنلاند، از لحاظ آموزش مهارت‌های گوش دادن و سخن گفتن بررسی شده، سپس با مقایسۀ برنامه‌ریزی برای این مهارت‌ها در ایران و کشورهای آمریکا و فنلاند ـ که در زمینۀ برنامه‌ریزی برای آموزش زبان ملی در جهان موقعیت ممتازی دارندـ به موارد ضعف و قوت برنامه‌ریزی آموزشی در کشورمان پرداخته شده است. نتیجۀ بررسی‌ها نشان می‌دهد که نظام آموزشی کشورمان در زمینۀ آموزش زبان ملی، سنتی عمل می‌کند. هرچند که اقداماتی برمبنای نظریه‌های نوین زبان‌شناسی و رویکردهای جدید آموزشی برای اصلاح این برنامه‌ها صورت گرفته است، برنامه‌های زبان‌آموزی مخصوصاً آموزش مهارت‌های گوش دادن و سخن گفتن، با نیازهای جهان امروز هم‌گام نیست و مستلزم مطالعۀ منسجم‌تری، به‌ویژه در برنامۀ کشورهای موفق‌تر در این زمینه است.
کلیدواژه‌ها: مهارت زبانی گوش دادن، مهارت زبانی سخن گفتن، برنامۀ درسی زبان ملی، برنامه‌ریزی آموزشی، دورۀ ابتدایی.

 

 

 

نقش و اهمیت بخش‌های فارسی در شبه‌قاره در توسعۀ زبان و ادب فارسی
پروفسور عراق‌رضا زیدی
در شبه‌قارۀ هند، منابع غنی علمی و ادبی به زبان فارسی بسیار است. وجود هزاران نسخۀ خطی فارسی اعم از نظم و نثر و کتب مختلف علمی، دینی، تحقیقی و فلسفی و صدها هزار نامه و رسالۀ فارسی در این دیار، بیان‌کنندۀ اهمیت منابع فارسی در این سرزمین پهناور است؛ بنابراین جا دارد ظرفیت‌های تحقیقی میان دو کشور شناسایی شده، گسترش یابد؛ هرچند همواره جمهوری اسلامی ایران به این موضوع اهمیت فراوان داده، آن را در صدر الویت‌های تحقیقی خویش قرار داده است، بازهم این کار نیاز به دقت و توجه بیشتر مسئولان ایران اسلامی دارد تا از منابع موجود فارسی در هندوستان که در حقیقت میراث کهن دو ملت بزرگ هند و ایران است، استفادۀ بهینه صورت گیرد. در این مقاله، ضمن معرفی فعالیت‌های صورت‌گرفته در بخش‌های فارسی، از جمله رایزنی فرهنگی ج.ا.ا در شبه‌قاره، از ظرفیت‌های موجود در کشور هند برای گسترش زبان فارسی سخن به میان آمده است؛ هم‌چنین راه‌کارهایی برای توسعۀ روابط فرهنگی با هند و نیز جذب و تشویق دانشجویان به فراگیری زبان و ادبیات فارسی، پیشنهاد شده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، تعاملات فرهنگی، رایزنی فرهنگی، شبه‌قارۀ هند.

 

 

 

 

مشکلات و راه‌کارهای آموزش تلفظ زبان فارسی به چینی‌ها
ندا سام
مقالۀ حاضر به بررسی مشکلات و راه‌کارهای آموزش تلفظ زبان فارسی به چینی‌ها می‌پردازد. برای دستیابی به این هدف، بعد از استخراج حوزه های مشکل آفرین تلفظ زبان فارسی برای گویشوران زبان چینی از منابع مختلف آواشناسی، راه‌کارهای مناسب برای آموزش تلفظ زبان فارسی پیشنهاد کرده است. در این مقاله، ابتدا نظام آوایی زبان فارسی با زبان چینی مقابله شده است؛ سپس برای واج هایی که در سطح چهارم دشواری قرار می گیرند، درس هایی به روش ارتباطی تدوین و تدریس شده و در پایان نتایج به‌دست‌آمده از اجرای درس‌ها، در دو گروه کنترل و آزمودنی مورد بررسی قرار گرفته است. لازم به ذکر است که گروه کنترل و آزمودنی هریک شامل سـه فارسی‌آموز بودند که در مؤسسۀ دهخدا و دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین مشغول یادگیری زبان فارسی هستند. برای تحلیل آماری داده ها و نمایش نمودارها از نرم افزار  Excel و از Statview برای تعیین معنی‌داری تفاوت‌های مشاهده‌شده بین دو گروه کنترل و آزمودنی استفاده شده است. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که آموزش تلفظ به روش ارتباطی، تأثیر جالب توجهی در بهبود تلفظ فارسی‌آموزان دارد.
کلیدواژه‌ها: بررسی مقابله‌ای، سطوح دشواری، آموزش تلفظ، فارسی‌آموز.

 

 

آموزش فعل فارسی به  فارسی‌آموزان غیرفارسی‌زبان
شهره‌السادات سجادی
ساختمان فعل در زبان فارسی، ساختمان متنوعی است. این ساختمان، را می‌توان به فعل ساده، مرکب، و پیشوندی تقسیم کرد. یکی از مسائلی که در آموزش زبان مطرح است، گزینش محتواست. برای این کار از دو نوع معیار، که معیار انتخاب واژگانی و دیگری انتخاب دستوری است، استفاده می‌شود. انتخاب واژگانی که باید زودتر تدریس شوند، تابع عوامل متعددی است؛ مانند: بسامد، دامنه، آموزش‌پذیری، همانندی، در دسترس بودن، دامنۀ شمول و توان تعریف. انتخاب دستور نیز در آموزش زبان، مبحثی مهم است و با درجه‌بندی ارتباط مستقیم دارد. دشواری ذاتی، بسامد، قابلیت یادگیری، فاصلۀ زبانی، سادگی و مرکزیت از جمله معیار‌های درجه‌بندی است. در این مقاله سعی شده است، آموزش فعل از وجوه دیگر بررسی شود. این تقسیم‌بندی براساس محتوای افعال، به لحظه‌ای، لحظه‌ای ـ تداومی و تداومی صورت گرفته ‌است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان، آموزش فعل فارسی، لحظه‌ای، لحظه‌ای ـ تداومی، تداومی.

 

 

 

بررسی علمی ـ انتقادی متون آموزش زبان فارسی در جامعۀ المصطفی ‌العالمیۀ
دکتر غلامعباس سعیدی
در طول تاریخ، پژوهشگران زیرشاخه‌های گوناگون دانش بشری ازجمله زبان‌شناسان، رابطۀ تنگاتنگی بین زبان یک ملّت از یک سو و جهان‌بینی و فرهنگ و تمدّن آن از سوی دیگر برقرار کرده‌اند. رابطۀ زبان فارسی و فرهنگ اسلامی نیز از دیرباز، رابطه‌ای دو سویه بوده است؛ به گونه‌ای که زبان فارسی در طول تاریخ و هم‌اکنون، زبان دوّم جهان اسلام و زبان اوّل دنیای تشیّع بوده و هست. پس از پیروزی انقلاب اسـلامی و به‌ویژه پس از گسترش موج بیداریِ برخاسته از این انقلاب، نظر بسیاری از اندیشمندان و صاحب‌نظران کشورهای مختلف، به فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و به آموزه‌های پربار و ریشه‌دار تشیّع جلب شده است. بسیاری از مردم کشورهای دیگر به ایران می‌آیند تا آموزه‌های دینی و فرهنگی را در مراکز دینی ایران فراگیرند و به کشور خود برگردند. بدیهی است که اینان در نخستین قدم، باید زبان فارسی را بیاموزند. معمولاً حوزۀ علمیّه به‌ویژه جامعۀ المصطفی‌ العالمیّۀ، به‌مثابۀ دانشگاهی بین‌المللی که از حوزه مشتق شده، پذیرای این جویندگان حقیقت در ایران است. این نهاد علمی و فرهنگی، هر سال تعداد زیادی طلبۀ خارجی از بیش از 100 ملیّت را می‌پذیرد و سال‌هاست که در شهرهایی چون قم، مشهد، اصفهان، گرگان و... مراکز ویژه‌ای برای آموزش زبان فارسی به طلاب خارجی تأسیس و متون آموزشی متنوّع و خوبی تألیف کرده است. در این مقاله به معرفی و بررسی علمی ـ انتقادی متون آموزش زبان فارسی در مراکز آموزش زبان فارسی جامعۀ المصطفی‌ العالمیّۀ پرداخته‌ایم و خوبی‌ها و کاستی‌های آنها را با توجّه به زبان‌شناسی کاربردی، آموزش زبان و برنامه‌ریزیِ درسی بررسی کرده‌ایم.    
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، متون آموزش زبان، جامعۀ المصطفی‌ العالمیّۀ، زبان‌شناسی کاربردی، برنامه‌ریزی درسی، فارسی‌آموزان خارجی.

 

 

 

 

 

پیشنهاد طرحی آواشناختی جهت پیش‌بینی خطاهای آوایی فارسی‌آموزان خارجی
دکتر غلامعباس سعیدی
یک فارسی‌آموز خارجی، در اوّلین روزها و ماه‌های یادگیری زبان فارسی دو مشکل بزرگ دارد: نخست این‌که هنگام شنیدن، نمی‌تواند آواهای زبان فارسی را در زنجیرۀ گفتار از هم تفکیک کند و به‌تبع آن، نمی‌تواند آنها را در یک نظام آوایی و واجی قرار دهد. دو دیگر آن‌که هنگام سخن گفتن، نمی‌تواند برخی از آواهای فارسی را تولید کند. او هنگام شنیدن و حتّی هنگام سخن گفتن، نظام آوایی و واجی مربوط به زبان مادری خود را به‌عنوان یک معیار به کمک می‌گیرد و ناخودآگاه آواهای زبان فارسی را بر اساس آن می‌شنود و می‌گوید و درنتیجه، مرتکب خطا می‌شود. این خطاها با توجه به توصیف دقیقی که آواشناسان از آواهای هر زبان ازجمله زبان فارسی می‌دهند، قابل پیش‌بینی و پیش‌گیری است. آواشناسان، آواهای هر زبان را به دو دسته تقسیم می‌کنند: هم‌خوان‌ها و واکه‌ها. در تولید هم‌خوان‌ها، سه مؤلّفۀ اصلی دخالت دارند: جایگاه تولید، روش تولید و حرکت یا سکون تارآواها. در تولید واکه‌ها هم دو مؤلفۀ اصلی دخالت دارد: بالا و پایین بودن زبان و عقب و جلو بودن آن. بیشترین خطاهای فارسی‌آموزان خارجی آن‌گاه روی می‌دهد که  یکی از پنج مؤلفۀ بالا را به‌درستی رعایت نمی‌کنند. رعایت نکردن هر مؤلفه، خطاهای آوایی مشخّصی را درپی دارد. این مقاله، با توجه به پنج مؤلفۀ بالا، طرحی را پیشنهاد می‌کند که به مدرسان زبان فارسی به خارجیان، این امکان را می‌دهد که خطاهای آوایی فارسی‌آموزان را پیش‌بینی و از وقوع آ‌نها پیش‌گیری کنند یا دست‌کم، با روشی علمی، برای رفع آنها بکوشند.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، فارسی‌آموز، خطاهای آوایی، آواشناسی، نظام آوایی.

واکاوی خطاهای دستوری فارسی‌آموزان عرب در فراگیری جمله‌های اسنادی فارسی
دکتر غلامعباس سعیدی
زبان‌های بشری در نهاد انسان ریشه دارند. این حقیقت، زبان‌شناسان را به این اعتقاد محکم رسانده که زبان‌های مختلف بشری، ساختار مشابهی دارند. آنها برای نشان دادن این حقیقت، از اصطلاح دستور جهانی بهره برده‌اند. زبان عربی و زبان فارسی افزون‌بر شباهت بسیار، پیشینۀ تاریخی و فرهنگی مشترکی دارند؛ حتّی امروز نیز به‌عنوان دو زبان مطرح در جهان اسلام، ارتباط خود را با هم حفظ کرده‌اند. با توجّه به داد‌و‌ستدهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی کشورمان با کشورهای عرب منطقه، آموزش زبان فارسی به عرب‌زبانان و یادگیری زبان فارسی برای آنها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. بی‌شک تداخل زبان مادری فارسی آموزان عرب، مانعی در راه فراگیری زبان فارسی به‌مثابۀ زبان دوم به‌حساب می‌آید. شباهت‌های ذاتی برخاسته از مشترکات دستور جهانی از یک سو و پیشینۀ تاریخی و فرهنگی مشترک دو زبان از سوی دیگر، این مانع را بزرگ و مشکل‌آفرین کرده است. این مقاله به تداخل ساختار دستوری جمله‌های اسنادی عربی به‌مثابۀ زبان اوّل فارسی‌آموز و تأثیر آن در یادگـیری جمـله‌های اسـنادی فارسـی به‌عنوان زبان دوّم، می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش به استادان آموزش زبان فارسی کمک می‌کند این‌گونه تداخل‌های زبانی را پیش‌بینی کرده، برایشان چاره‌ای علمی بیندیشند.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، تداخل زبانی، جمله‌های اسنادی، زبان عربی، فارسی‌آموزان عرب‌زبان.

بررسی مجموعۀ زبان فارسی از منظر نظریۀ زبانی و نظریۀ یادگیری
مریم سلطانی
فعالان حوزۀ زبان و زبان‌آموزی از ابتدا تاکنون، انواع و اقسام روش‌ها و راه‌کارها را ابداع کرده و به‌کار گرفته‌اند که به‌وسیلۀ آنها، آموزش زبان را تسهیل کنند. پیش از هر چیز، باید درنظر داشت که یک طرح درس ویژۀ تدریس زبان دربرگیرندۀ جزئیات محتوای یک دورۀ آموزشی و فهرستی از مواردی است که می‌بایست در طول این دوره به فرد منتقل شوند. در طول تاریخ آموزش زبان، انواعی از طرح‌های درسی مطرح و معرفی شده‌اند که هر کدام در زمان خود کارآمدترین و نتیجه‌بخـش‌ترین محسـوب می‌شدند. این طرح‌ها عبارتند از: طرح درس ساخت‌گرا، نقشی ـ مفهومی، موقعیتی، مهارتی، تکلیف‌مدار و محتوامحور. روشن است که افراد برای رسیدن به اهداف گوناگون و متنوعی به زبان‌آموزی روی می‌آورند و همچنین نوع نیاز افراد است که سازنده و تعیین‌کنندۀ نوع هدف آنهاست؛ بنابراین لازم است در انتخاب طرح درس و نیز جمع‌آوری اقلام آموزشی و موضوعات دروس مختلف دقت و توجه ویژه‌ای به اهداف زبان‌آموز معطوف شود. در حوزۀ آموزش زبان فارسی نیز کوشـش‌هایی در سال‌های اخیر انجام شده که تازه‌ترین و معتبرترین آنها مجموعۀ زبان فارسی نوشتۀ صفارمقدم است. در این مقاله، با بررسی این مجموعه که شامل چهار جلد کـتاب دانش‌آموز و چهار جلد کتاب کار است، برآنیم که دریابیم مسئلۀ طرح درس چگونه در آن بازنمایی شده است؛ اما پیش از آن و پس از بررسی جلدهای 2 و 3 از نظر شیوۀ ارائۀ واژگان جدید، متوجه شدیم که واژه‌ها به روش‌های متنوعی به فارسی‌آموز شناسانده شده‌‌اند: آوردن واژه در میان متن، آوردن واژه در تمرینات و نکته‌ها، تعریف واژه در قالب جمله یا عبارت، استفاده از معادل انگلیسی، تصویر، واژه‌های مترادف و واژه‌های متضاد؛ در این میان استفاده از معادل انگلیسی بیشترین بسامد را داشته است. بازبینی چهار جلد کتاب دانش‌آموز از نظر ساختاری نیز نشان داد که نویسنده در تألیف این مجموعه، پیرو نظریۀ زبانی ساخت‌گرا و نظریۀ یادگیری رفتارگرا بوده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش، زبان، طرح درس، اهداف، کتاب زبان فارسی.

 

 

 

 

ادب فارسی در جهان معاصر عـرب
(نقد و بررسی کیفی مقالات چاپ‌شده دربارۀ ادب فارسی در مجلات عربی)
علی سلیمی
پیمان صالحی 
مهدی مراتی
از دیر زمان، پیوند میان دو ادبیات فارسی و عربی و تأثیر و تأثر این دو بر هم‌دیگر، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است؛ اما آن‌چه در سال‌های اخیر رخ داده و مایۀ تأسف شدید است، ضعیف شدن تدریجی این پیوند و به‌ویژه، حضور بسیار کم‌رنگ فرهنگ و ادب فارسی از لحاظ کمی و کیفی در عرصۀ مجلات عربی است؛ و به‌حدی رسیده که امروز در صدها شماره از مجلات عربی، گاهی مقالات مربوط به فرهنگ و ادب فارسی، بسیار اندک و در سطحی بسیار نازل منتشر می‌شود؛ تأسف‌انگیزتر آن‌که گاهی، آن‌چه دربارۀ ادبیات فارسی در این مجلات به چاپ می‌رسد، از زبان‌ انگلیسی به عربی ترجمه شده است. در این مقاله، با واکاوی صدها شماره از این مجلات و با تحلیلی مبتنی بر نشانه‌شناسی عناوین مقالات، میزان رابطۀ بین دو ادبیات، در مقایسه با دیگر ادبیا‌ت‌ها، از نظر کیفی بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها: ادب فارسی، ادبیـات عربی، ارتبـاطات زبـانی، مجـلات عـربی، تحلیل نشانه‌شناسی.

نقد شیوه‌های آموزش در رشتۀ دانشگاهی زبان و ادبیات فارسی
علی سلیمی
فروزان الهی
خسرو شهیدی
در روزگار جهانی شدن و رقابت تنگاتنگ جوامع بشری، یگانه راه حضور مستمر و مؤثر در صحنۀ جهانی، ارتقاء کیفیت نظام آموزشی است؛ موضوعی که در دهه‌های اخیر، مهم‌ترین دغدغۀ کارشناسان مسائل تعلیم و تربیت در کشورهای درحال توسعه شده است. امروز مراکز دانشگاهی کشور ما، بیش از هر زمان دیگری، به تجدید نظر اساسی در شیوه‌های آموزشی نیاز دارد و در این میان، ایجاد دگرگونی در نظام آموزشی رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، با توجه به نقش این زبان در حفظ هویت ملی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. برنامه‌های آموزشی زبان و ادبیات فارسی، باید به دور از شور و شیدایی، که جزء ذاتی ادبیات است، طراحی و در آن، موازین علمی و استانداردهایی از قبیل: پرورش تفکر انتقادی، یادگیری معنادار و آموزش هدفمند رعایت شود. بررسی میزان انطباق اصول فعلی آموزش در این رشته، با معیارهای استاندارد، مهم‌ترین هدف نگارش این مقاله است.
کلیدواژه‌ها: آموزش ادبیات فارسی، هویت ملی، تعلیم و تربیت، جهانی شدن، استانداردهای آموزشی.

شیوۀ سنجش عملکرد و کاربردهای آن در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان
علی سلیمی
مریم ترکاشوند
یکی از شیوه‌های مؤثر در آموزش‌ درست و هدف‌مند، به‌ویژه در ‌آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان، استفاده از روش‌ ارزیابی فرایند یاددهی ـ یادگیری است. به‌کارگیری این شیوۀ ارزشیابی، معمولاً در چگونگی فراگیری یادگیرندگان تأثیر مستقیم دارد و به آموزش آنها جهت می‌بخشد؛ مثلاً وقتی یادگیرنده بداند که معلم برای ارزشیابی از روش آزمون عینی (چندگزینه‌ای) استفاده می‌کند، بیشتر سعی خواهد کرد نکات جزئی را به حافظه بسپارد؛ اما در صورت استفادۀ معلم از آزمون تشریحی، یادگیرنده به مسائل کلی و استنباطی توجه بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین شیوۀ ارزشیابی معلم، درحقیقت، سمت‌و‌سوی آموزش را رقم می‌زند. یکی از انواع روش‌های ارزشیابی جدید که در کیفیت بهتر آموزش نقش مؤثر و جالب‌توجهی دارد، استفاده از سنجش عملکردی است. این روش‌ ارزشیابی، به آزمون‌های واقعی یا اصیل گفته می‌شود و به این دلایل، کاربرد آنها در دنیا روزبه‌روز در حال گسترش است: تأکید بر سنجش مستقیم هدف‌های آموزشی؛ تأکید بر کاربرد (این آزمون‌ها علاوه‌بر دانش، توانایی افراد را نیز می‌سنجند)؛ سنجش یادگیری‌های واقعی (این آزمون‌ها مهارت‌ها و یادگیری‌های واقعی افراد را اندازه می‌گیرند). هدف این مقاله، معرفی این شیوۀ ارزشیابی و نقش آن در فارسی‌آموزی است. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای انجام شده و یافته‌های آن عبارتند از:
1- با استفاده از آزمون‌های عملکردی می‌توان زبان فارسی را به‌شکل واقعی آن آموزش داد؛
2- سنجش عملکردی شیوه‌ای مؤثر در ارزشیابی مهارت‌های شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن غیرفارسی‌زبانان است.
کلیدواژه‌ها: فارسی‌آموزی، غیرفارسی‌زبانان، سنجش عملکردی.

 

 

ادب و فرهنگ  فـارسی در مصر (تأملی در ظهور و افول آن در قرن گذشته)
علی سلیمی
فاروق نعمتی
در نیمۀ اول قرن گذشته، ادب فارسی و به‌تبع آن، فرهنگ و تمدن ایرانی، به کوشش بسیاری از پژوهشگران و ایران‌شناسان مصـری وارد جـهان عـرب شـد و به‌واسـطۀ آن، به شـاخ آفـریقا گسترش پیدا کرد؛ به‌طوری‌که میراث کهن ادب فارسی و آثار بزرگانی هم‌چون فردوسی، حافظ، سعدی، خیام و نیز توجه به شعر و ادب معاصر ایران، موضوع بسیاری از تحقیقات و پژوهش‌های ادبی در مصر شد؛ اما متأسفانه این روند، چنان‌که انتظار می‌رفت، تداوم نیافت و در نیمۀ آخر قرن، رو به ضعف نهاد؛ به‌طوری که امروز، در صدها شماره از بهترین مجله‌های ادبی مصر، گاهی حتی یک مقاله هم دربارۀ ادب فارسی به‌چاپ نمی‌رسد. برای نمونه می‌توان به مقالات مجلۀ فصول که در مصر، طی 30 سال گذشته منتشر شده، اشاره کرد. در 71 شماره از این مجله، صدها مقاله دربارۀ ادبیات ملل مختلف چاپ شده؛ اما در مورد ادب فارسی، حتی یک مقاله هم به چاپ نرسیده است. بازسازی پیوند گذشته میان دو ادبیات فارسی و عربی، با توجه به جایگاه والای مصر در جهان عرب، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای توسعه و ترویج فرهنگ و ادب فارسی در دنیای عرب است. در این مقاله، با روش تحلیلی ـ توصیفی، ضمن واکاوی ظهور و افول ادب فارسی در مصر، راه‌کارهایی برای احیای آن پیشنهاد می‌شود.
کلیدواژه‌ها: اشتراکات عربی و فارسی، مجلۀ فصول، ادب فارسی در مصر.

خدمات استادان دانشگاه پنجاب در ترویج زبان‌فارسی در پاکستان
پرفسور محمد سلیم مظهر
دانشکدۀ خاورشناسی با هدف آموزش دانش‌های شرق به‌ویژه زبان، ادب و فرهنگ آن سرزمین در سال 1870م در شهر لاهور، پایتخت فعلی استان پنجاب پاکستان، تأسیس شد. این دانشکده، 12 سال بعد در 1882م، به جایگاه دانشگاه، به نام دانشگاه پنجاب، ترفیع یافت و در منطقۀ آسیای میانه یک مرکز علمی بزرگ به‌شمار آمد. گروه زبان و ادبیات فارسی یکی از گروه‌های مهم این دانشگاه است. نه‌تنها استادان و پژوهشگران این گروه بلکه استادان و محققان گروه‌های دیگر مانند گروه زبان و ادبیات عرب، زبان و ادبیات اردو، زبان و ادبیات پنجابی، زبان و ادبیات کشمیری، گروه تاریخ، فلسفه و محققان کرسی‌های تحقیقاتی و علمی هجویری‌شناسی و اقبال‌شناسی، با نوشتن مقالات تحقیقی، راهنمایی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد، دانشوری و دکتـری، طراحـی سـرفصل‌های درسی برای مقطع‌های مذکور، تصحیح و تدوین متن‌های فارسی، سردبیری مجلات علمی و پژوهشی، آموزش شاگردان، برگزاری سمینارها و کنگره‌هـای علمـی بین‌المللی، برپایی نشست‌های ادبی و فرهنگی و مجالس شعرخوانی، خدمات شایستۀ ستایشی انجام داده‌اند. شایستۀ ذکر است که نوشته‌ها و سروده‌های شخصیت‌های وابسته به دانشگاه پنجاب را دانشگاه یا ناشران داخلی پاکستان یا ناشران خارجی چاپ و منتشر کرده‌اند. در این مقاله، خدمات ارزندۀ دانشگاه پنجاب و شخصیت‌های وابسته به آن در حوزۀ گسترش زبان و ادبیات فارسی، بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها: زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پنجاب، آموزش زبان فارسی.

اهمیت و چگونگی آموزش نکات فرهنگی در کلاس آموزش زبان فارسی
سارا سیاوشی
این نظر که آموزش فرهنگ برای آموزش زبان دوم مهم است، نظر تازه‌ای نیست؛ اما در بسیاری موارد، مفهوم فرهنگ بسیار تقلیل‌یافته در نظر گرفته می‌شود. از آنجا که زبان یک ابزار ارتباطی است و هدف از آموزش زبان، آموزش مهارت ارتباط است، نباید جنبه‎های دیگر ارتباط را در کار آموزش نادیده گرفت و آموزش نکات فرهنگی نوعی آموزش مهارت ارتباطی است. آموزش نکات فرهنگی از دو جنبه اهمیـت دارد: اول آن‌که ـ همان‌طور که گفته شدـ آگاهی زبان‌آموزان را از تفاوت‌های فرهنگی بالا می‌برد و به آنان کمک می‎کند رفتارهای (کلامی و غیرکلامی) جامعه‎ای که زبان آن را می‌آموزند، به‌درستی درک و تفسیر کنند. دومین اهمیت آموزش فرهنگ، کمک به یادگیری زبان است. یادگیری دستور زبان خارج از بافت، به آموزش موضوعی انتزاعی مانند ریاضی تبدیل می‌شود و کمکی به مهارت ارتباطی نمی‌کند.
در این مقاله به دو تعریف و دو دیدگاه از مفهوم فرهنگ پرداخته شده است. گرچه همواره زبان و فرهنگ درهم‌تنیده قلمداد می‎شـوند و با یادگـیری و یاد دادن زبان فـارسـی، درواقع به‌طور ضمنی، آموزش فرهنگ ایرانی (و دیگر جوامع فارسی‏زبان) هـم صـورت می‌گیرد؛ با این حال معلمان فارسی باید به این نکته توجه کنند که لازم است اوقاتی از آموزش را به آموزش نکات فرهنگی در کلاس بگذرانند. دو مفهوم تقلیل‌یافته و گسترده از فرهنگ در این مقاله بررسی شده و سپس با بیان ضرورت آموزش نکات فرهنگی، به مشکلات این حوزه پرداخته شده است. در پایان نیز پیشنهادها، فعالیت‎ها و راه‌کارهایی برای آموزش نکات فرهنـگی در کلاس‎هـای زبان فارسی برای سطوح مختلف پیشنهاد شده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، زبان دوم، فرهنگ.

 

 

 

 

آزموش فعل مرکّب در زبان فارسی براساس طرح‌واره‌های تصوری
فائقه شاه‌حسینی
مقالۀ حاضر به بررسی «آموزش فعل مرکّب در زبان فارسی براساس طرح‌واره‌های تصوری» می‌پردازد. تاکنون آموزش فعل مرکّب از جنبه‌های مختلفی بررسی شده و یکی از موضوع‌های مطرح در مطالعات دستوریان و زبان‌شناسان بوده است. هرچند در زبان فارسی این ساخت از دیدگاه‌های مختلفی بررسی شده است، تاکنون مطالعه‌ای که به حوزۀ شناختی محدود و هدف آن آموزش به غیرفارسی‌زبانان باشد، انجام نشده است. هدف اصلی از نگارش این مقاله، دستیابی به روشی کارآمد برای آموزش فعل مرکّب بر حسب شناخت است؛ به این منظور، نگارنده پس از مقدمه‌ای کوتاه در زمینۀ معنی‌شناسی شناختی، چهارچوب نظری معنی‌شناسان شناختی و نگرش آنها به طرح‌واره‌های تصوری را معرفی کرده، پس از تحلیل معنایی فعل در زبان فارسی براساس طرح‌واره‌های تصوری، نتایج حاصل از آموزش فعل مرکّب بر حسب این روش را به دو گروه 15 نفرۀ غیرفارسی‌زبان را آورده است. لازم به ذکر است در پیش‌آزمون، هر دو گروه معنی فعل‌های مذکور را نمی‌دانستند و به یک گروه در طول 12 جلسۀ آموزشی برحسب طرح‌واره‌ها و به گروه دیگر، در همان مدت، از طرق دیگر نظیر یافتن افعال سادۀ معادل آنها آموزش داده، سپس، بر حسب نتایج به‌دست‌آمده، دیگر فعل‌های مرکب در زبان فارسی بر حسب طرح‌واره‌ها طبقه‌بندی شده است.
کلیدواژه‌ها: آموش زبان فارسی، فعل مرکّب، طرح‌واره‌های تصوری، آموزش به غیرفارسی‌زبانان.

بررسی مراکز آموزشی و تحقیقی زبان فارسی در حوزۀ بهاولپور
دکتر محمد اقبال شاهد
شهر بهاولپور مرکز و پایتخت ایالت عباسیان بوده است. این شهر در جنوب پنجاب، بزرگ‌ترین و حاصل‌خیزترین شهر پاکستان و در کنار رودخانۀ ستلج واقع است و در زمان محمد بهاول‌خان، دومین حکم‌فرمای خانوادۀ «داودپوتای سند» که به‌نام جدّ بزرگ خود عباس، «خانوادۀ عباسیه» نامیده می‌شود. بهاولپور در سال 1747/160ق تأسیس شد.
حکم‌رانان عباسی، فارسی‌دان و دوستدار فرهنگ و علوم اسلامی بودند، برای تدریس علوم اسلامی و زبان‌های اسلامی، مراکز مختلف در سراسر ایالت بهاولپور بنا کردند و از زمان‌های دور، «اُچ شریف» در بهاولپور، مرکز بزرگ علم و ادب فارسی بوده و اولین تذکرۀ شعرای فارسی یعنی لباب‌الالباب محمد عوفی، در دورۀ ناصرالدین قباچه در همین شهر نوشته شده است. امروز هم تعداد زبادی از نسخه‌های دست‌نویس در کتاب‌خانۀ گیلانیه اُچ محفوظ است که فهرست آنها نیز به کوشش پروفسور دکتر غلام سرور به‌چاپ رسیده است.
خیرپور تامیوالی و صادق‌آباد، از مراکز مهم حوزۀ بهاولپور است که هزاران نسخۀ دست‌نویس و کتاب چاپی فارسی در آنها نگهداری می‌شود. «جامعۀ عباسی بهاولپور» و «دانشگاه اسلامیه بهاولپور»، مراکز بزرگ آموزش و تحقیق زبان فارسی این منطقه‌اند که تا مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی نیز دانشجو می‌پذیرند. در این مقاله، فعالیت‌های این مراکز در حوزۀ آموزش و ترویج زبان فارسی، معرفی و بررسی شده است.
کلیدواژه‌ها: آموزش زبان فارسی، گسترش زبان فارسی، مراکز آموزش زبان، بهاولپور.

بررسی انتقادی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی و روند تحولات آن
(با تمرکز بر مقطع کارشناسی)
آزاده شریفی
در میان رشته‌های علوم انسانی، رشتۀ زبان و ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ چراکه میراث‌دار بسیاری دانش‌های دیگر و نیز بخش مـهمی از پیشینۀ فرهنـگی زبان فـارسی به‌شمار می‌آید. با وجود این، روند تغییر و تحول این رشته تاکنون بسیار ناچیز بوده است تاحدی که می‌توان ادعا کرد وضعیت کنونی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، تفاوت چندانی با دوره‌های آغازین خود ندارد. اعمال نشدن تغییرات مناسب، رخوت و ناکارآمدی این رشته، موجب دل‌زدگی بسیاری دانشجویان و فارغ‌التحصیلان شده است. در سال‌های گذشته، بحث تحول رشتۀ زبان و ادبیات فارسی بارها مطرح و حتی برنامه‌ریزی‌هایی نیز انجام شده است؛ هرچند این برنامه‌ها تاکنون جامه عمل نپوشیده‌اند. موضوع کانونی بحث‌ها و برنامه‌ریزی‌های پیشین، تخصص و گرایش‌های تخصصی بوده است؛ به عبارت دیگر، دردآشنایان گذشته، نبود تخصص و بی‌توجهی به آن را مشکل اصلی دانسته‌اند و تعریف و راه‌اندازی گرایش‌های تخصصی را در مقاطع تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری)،  راه‌حلی مناسب تشخیص داده‌اند. اگرچه نمی‌توان نقش نبود تخصص را در وضعیت نابه‌سامان کنونی نادیده گرفـت، برنامـه‌ریـزی و زمینه‌چینی برای گرایش‌های تخصصی، خود کاری دشوار اسـت. از سـوی دیـگر، در بیشـتر این برنامـه‌ریزی‌ها، مقطع کارشناسی نادیده گرفته شده اسـت؛ مقطعـی که با مشـکلات بی‌شمار خود، بسیاری دانشجویان را از ادامۀ تحصیل در این رشته منصرف می‌کند یا آمادگی لازم برای تحصیل و تحقیق در گرایش‌های تخصصی را از ایشان می‌گیرد. در این مقاله، اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی که تاکنون برای حل مشکلات رشتۀ زبان و ادبیات فارسی صورت گرفته، به‌طور انتقادی بررسی شده است؛ هم‌چنین با بررسی جزئی مقطع کارشناسی و سهم آن از مشکلات یادشده، تلاش شده است تصویر روشن و واقع‌بینانه‌ای از نقش گرایش‌های تخصصی در حل این مشکلات به‌دست‌داده شود.
کلیدواژه‌ها: زبان و ادبیات فارسی، تخصص، گرایش، متن، واحد درسی.

 

 

 

 

استفادۀ بیشینه از انبوه امکانات فناوری رایانه و وب در آموزش فارسی از طریق اینترنت
شهلا شریفی
بهداد بهمدی مقدس
هرچند به‌کارگیری تکنولوژی آموزشی در آموزش زبان دوم، پدیده‌ای مسبوق به سابقه است، ظهور رایانه و یادگیری الکترونیکی و بعدها پیدایش اینترنت و فناوری ارتباطات، موجب شد یادگیری مبتنی بر وب، ابزارهایی فوق‌العاده کارآمد برای یادگیری زبان‌ها (حتی با وجود فرسنگ‌ها فاصله از مدرس) در اختیار افراد قرار دهد. مقالۀ حاضر بنا دارد این ابزارها (برای مثال، شبکه‌های مجازی برای ارتباط زبان‌آموزان با یکدیگر و با سخن‌گویان بومی‌زبان، بازی‌های رایانه‌ای برای آموزش زبان، شبیه‌سازی‌ها برای آموزش آواهای زبان و...) را، با هدف استفاده از آنها در آموزش فارسی مبتنی بر وب، یک‌به‌یک برشمارد و چگونگی تأثیرشان را در آموزش مهارت‌های زبانی بررسی کند. برای تحقق این هدف، علاوه‌بر یاری گرفتن از ایده‌ها، پیشنهادها و پژوهش‌های متخصصان آموزش به کمک رایانه، آن دسته از کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری زبان‌های خارجی که بالفعل برای آموزش دیگر زبان‌ها استفاده می‌شوند، نیز بررسی می‌شود تا بتوان با مقایسه با ابزارهایی که هم‌اکنون برای یادگیری فارسی از طریق اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرند، راه‌حل‌های مفیدی برای بهینه‌سازی و افزایش کارآمدی دوره‌های اینترنتی آموزش فارسی پیشنهاد کـرد. فاصـله مـیان ظرفیت‌های بالقوۀ آموزشی اینترنت و امکانات بالفعل منابع اینترنتی آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان، که در نتیجۀ انجام پژوهش حاضر مشهود می‌شود، ضرورت اعتنا به پیشنهادهای ارائه‌شده و اهتمام به کاربرد ابزارهای مذکور را هویدا می‌کند؛ چراکه هنوز بسیاری از ابزارهای مفید (چون بازی‌های رایانه‌ای، گروه‌هـای مجـازی مباحـثه و گفت‌وگو میان زبان‌آموزان، ایجاد پیکره‌های زبانی برای تدوین متناسب مواد آموزشی و...) در آموزش فارسی جایی ندارند.
کلیدواژه‌ها: زبان فارسی، آموزش مهارت‌های زبانی، رایانه، نرم‌افزارهای آمـوزش زبان، بازی‌های آموزشی رایانه‌ای، وب، آموزش از راه دور، یادگیری الکترونیکی، تکنولوژی آموزشی.

 

 

 

 

 

 

بررسی متون درک مطلب مجموعه زبان فارسی بر اساس مدل نیل اندرسون
منیره شهباز
اگر از میان انبوه مهارت‌های مورد نیاز هر فرد در مسیر کسب میزانی از تسلط بر زبان دوم/خارجی، چهار عمل شنیدن، خواندن، نوشتن و گفتن را مهارت‌های اصلی و اساسی زبانی بنامیم، می‌توانیم خواندن را از این حیث حائز اهمیت بدانیم که به‌مثابۀ مهارتی دریافتی، دروازه‌ای است برای ورود به دو مهارت تولیدی نوشتن و گفتن و به‌ویژه نوشتن؛ هرچند در این نقش خود ـ یعنی دریافتی بودن ـ به مهارت شنیدن شباهت دارد. پژوهشگران حوزۀ‌ خواندن، تاکنون به اصول و قواعد ریز و درشتی برای شناختن و شناساندن این مهارت و آموزش آن به زبان‌آموزان دست یافته‌اند که از این بین، مدل نیل اندرسون از معتبرترین اصول شناخته‌شده است. اندرسون شش اصل فعال‌سازی دانش پیشین، گسترش دایرۀ واژگانی، آموزش درک مطلب، افزایش سرعت خواندن، بازنگری راهبردها و ارزیابی پیشرفت را که همگی در قالب واژۀ انگلیسی  ACTIVEمی‌نشینند، بر اساس شواهدی مستدل مطرح می‌کند و سپس به توجیه آنها می‌پردازد. طی سال‌های اخیر در ایران، کتاب‌ها و مجموعه‌هایی در زمینۀ آموزش فارسی به غیرفارسی‌زبانان تألیف شده که یکی از مهم‌ترین و تازه‌ترین آنها، مجموعۀ زبان فارسی تألیف صفارمقدم است. در این مقاله برآنیم میزان انطباق این مجموعه را با اصول مطرح‌شده در مقالۀ اندرسون دریابیم. با تحلیل متون مجموعه بر مبنای اصول شش‌گانه، به این نتیجه می‌رسیم که مجموعۀ زبان فارسی، انطباق و هماهنگی جالب‌توجهی با اصول معرفی‌شده در مقالۀ اندرسون نداشته؛ اما در اجرای اصل دوم تلاشی اصولی و درخور داشته است. اصل دوم، خود شامل چهار فن است: 1. آماده‌سازی مواد آموزشی به شکل صریح از راه کنترل دقیق لغات موجود در متون؛ 2. بحث دربارۀ لغات ناآشنا، درست هنگام برخوردن به آن لغات در متن؛ 3. آموزش واژگان به‌همراه دیگر فعالیت‌های زبانی؛ 4. آموزش واژگان جـدا از سایر فعالیت‌های زبانی از راه‌های گوناگونی چون تقویت املا، تحلیل ساختار واژه، تکنیک‌های تقویت حافظه، بازگویی و جدول. در این میان، فـنون اول، سوم و چـهارم (به‌جز تکنیک‌های تقویت حافظه) با دقت و وسواس هرچه تمام‌تر پیاده شده‌اند؛ هرچند دقت در اجرای این اصل در کتاب‌های کار این مجموعه، اندکی کاهش یافته است و کتاب‌های دانش‌آموز از این لحاظ پربارتر هستند.
کلیدواژه‌ها: مهارت، خواندن، آموزش، اصول، مدل نیل اندرسون.

• < قبلی
• بعدی >