ایران‌بوم

اشاره: یکی از نیروهایی که در جریان 8 سال دفاع مقدس توانست نقش بی بدیلی را در پیروزی رزمندگان در عملیات های مختلف ایفا کند، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده است. فرا رسیدن هفته دفاع مقدس (31 شهریور تا ششم مهر) بهانه ای شد تا مروری بر عملیات شاخص نداجا در جنگ تحمیلی داشته باشیم. بخش نخست این گزارش در پی می آید.

***

عملیات 34 روزه دفاع از خرمشهر

گردان یکم تکاور دریایی همزمان با تجاوز دشمن، به طرف خرمشهر عزیمت کرد و در بامدادنخستین روز مهر1359 در خرمشهر مستقر شد. پس از انجام شناسایی از محورهای پیشروی دشمن و کسب آمادگی‌های لازم، یگان‌های تابعه گردان در مناطق اقدام به سد پیشروی دشمن کردند. با توجه به وسعت منطقه، استعداد و گسترش نیروهای دشمن، یگان های تکاور دریایی با اجرای عملیات ایذایی، پدافند در نقطه اتکا عملیات تأخیری و عملیات کمین توانستند نقش مؤثری را در تأخیر انداختن حرکات و کند کردن پیشروی ارتش عراق ایفا کنند. با وجود استعداد کم یگان‌های تکاور دریایی در مقایسه با استعداد برتر نیروهای متجاوز (یک گردان در برابر 3 تیپ عراقی) شدت و اثرات این عملیات در حدی بود که بنا به اظهار یک افسر اسیر عراقی، دشمن مدافعان منطقه را حداقل یک تیپ تکاور دریایی تقویت شده با یگان‌های زرهی برآورد کرده بود. پس از محاصره نزدیک خرمشهر بر اثر تهدید حملات دشمن که از حجم آتش سنگین توپخانه و سایر جنگ افزارها برخوردار بود، تنها مدافعان خرمشهر یگان کوچکی متشکل از نیروهای تکاور دریایی (یگان های تکاور دریایی بر اثر فشار شدید دشمن تلفات زیادی را متحمل شدند و استعداد آنها به مراتب کمتر از آغاز جنگ شده بود) و نیروهای مردمی با تجهیزات نامناسب بود. این نیروها تا آخرین نفس با حماسه آفرینی توانستند مدت 34 روز در مقابل دشمن با قدرت عظیم مقاومت کنند.

عملیات پدافندی خرمشهر که حاصل 34 روز نبرد شدید و خونین بود. دشمن را در تحقق طرح اشغال سه روزه خرمشهر ناکام گذاشت و با وجود عبور دشمن از رودخانه کارون در محور مارد در تاریخ 21 مهر 1359 و رسیدن به نزدیکی جاده خرمشهر –آبادان با پدافند یگان‌های تکاور دریایی در ایستگاه‌های 7 و اسکله 12 آبادان متوقف شد.

اگر چه در عملیات پدافندی خرمشهر عناصری از نیروهای زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای مردمی شرکت فعال داشتند، مقاومت سرسختانه و حماسه آفرینی تکاوران در 34 روز نبرد نابرابر در برابر دشمن، برگ زرینی در تاریخ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آفرید.

در این عملیات غرور آفرین نقش فرماندهی دریاداردوم بازنشسته داریوش ضرغامی و ناخدایکم بازنشسته هوشنگ صمدی در هدایت یگان‌ها در مقابل ماشین عظیم جنگی عراق در محور شلمچه –خرمشهر به رغم نبود پشتیبانی لازم قابل تقدیر است.

عملیات تاخت شبانه در منطقه پل خرمشهر

این عملیات برای به تأخیر انداختن پیشروی نیروهای دشمن، با شرکت گردان یکم تکاور دریایی و یک گردان از نیروهای فدائیان اسلام طرح‌ریزی و اجراء شد.یگان های مذکور ساعت یک بامداد 14 مهر1359 تک غافلگیرانه‌ای را به منطقه تجمع لشکر 3 زرهی در منطقه عمومی پل نو اجراء کردند.

این عملیات که حدود چهار ساعت به طول انجامید دشمن را غافلگیر و سر در گم کرد و ابتکار عمل را از او سلب کرد. دشمن در این عملیات تلفات انسانی شدیدی را متحمل شد و تعداد قابل توجهی تجهیزات و ادوات زرهی شان منهدم و سبب کند شدن آهنگ پیشروی دشمن شد.

عملیات پدافندی در کوی ذوالفقاری آبادان

21 مهر1359، در حالی که نبرد شدیدی در جبهه خرمشهر ادامه داشت، لشکر 3 زرهی عراق با عبور از رودخانه کارون در محور مارد، موفق شد تا 5/2 کیلومتری سه راهی آبادان پیشروی کند. دشمن قصد داشت با عبور از پل‌های ایستگاه 12 و ایستگاه 7 وارد جزیره آبادان شود که با مقاومت شدید یگان های تکاور دریایی و نیروهای مردمی مواجه و تا 23 مهر1359 در مواضع اشغالی متوقف شد. دشمن پس از برخورد با ادامه مقاومت در این جبهه، سه راهی آبادان –ماهشهر –اهواز را تصرف و به منظور محاصره آبادان به طرف جنوب پیشروی کرد و با دسترسی به رودخانه بهمن‌شیر در شمال شرقی آبادان مستقر شد. سپس لشکر 3 زرهی عراق با عبور از رودخانه بهمن شیر در کوی ذوالفقاری قصد داشت محاصره آبادان را کامل کند که با پدافند سرسختانه یگان‌هایی از لشکر 77 نیروی زمینی ارتش و یگان‌های تکاور دریایی نداجا و نیروهای مردمی مواجه و پس از تحمل تلفات و ضایعات و از دست دادن سر پل تصرف شده در ساحل غربی بهمن‌شیر در جزیره آبادان مجبور به عقب نشینی شد.

در این عملیات غرور آفرین، تکاوران دریایی با پشتیبانی جنگ افزارهای سنگین و با همکاری سایر نیروها توانستند تعدادی از نفربرهای زرهی لشکر 3 را که در حال عبور از رودخانه بهمن‌شیر بودند، غرق کنند.

شماری از فرماندهان ارشد عراق در این عملیات اسیر شدند. دشمن پس از تحمل شکست در این عملیات به طرف جاده ماهشهر –آبادان عقب نشینی کرد و در جنوب جاده مذکور و در میدان تیر آبادان مستقر شد.

عملیات پدافندی در کرانه‌های اروند رود

پس از اشغال بخش شمالی خرمشهر توسط عراق و احتمال عبور نیروهای دشمن از اروند رود به منظور تصرف جزیره آبادان، مأموریت پدافند از کرانه های اروند‌رود به نیروی دریایی ارتش واگذار شد. در اجرای این مأموریت یگان‌های تکاور و تفنگدار دریایی با استقرار در بخش جنوبی خرمشهر، جزیره مینو، منطقه دیری فارم و خسرو آباد، پدافند از جزیره آبادان در محورهای یاد شده را عهده‌دار شد. در مدت عملیات پدافندی از کرانه‌های اروند‌رود که تا سال 1365 به طول انجامید، یگان‌های تکاور و تفنگدار دریایی با اجرای آتش سنگین و مداوم روی مواضع دشمن در ابتدای اروند‌رود، تلفات و ضایعات سنگینی را به دشمن وارد کرد و از نفوذ نیروهای ویژه و غواص دشمن که قصد نزدیک شدن به سواحل آبادن را داشتند، ممانعت به عمل آوردند.

مشارکت در عملیات ثامن الائمه (شکست حصر آبادان)

از نکات قابل توجه در این عملیات، طراحی کلاسیک و انجام پیش‌بینی‌های مورد نیاز در همه زمینه‌ها بود. همچنین حضور موثر هواناوهای نیروی دریایی در شکست حصر آبادان را نمی‌توان نادیده گرفت. تعداد چهار فروند هواناو از 25 مهر59 تا مورخه 7 مهر59 در این عملیات حضور داشتند.

عملیات هواناوها در مسیر عملیات از بندر امام به منطقه‌ای واقع در رودخانه بهمن‌شیر به صورت شبانه‌روزی صورت گرفت که به طور متوسط هر یک از هواناوها 12 ساعت پرواز در طول شب داشتند.

عملیات هواناوها زمانی آغاز شد که همه راه های مواصلاتی آبادان قطع و شهر در محاصره کامل قرار داشت و دشمن تا ایستگاه 7 پیشروی و جاده آبادان، ماهشهر را قطع کرده و توانسته بود وارد نخلستان در سواحل رودخانه بهمن شیر شود. در طول این مدت هواناوها توانستند به طور ضربتی محموله‌های مورد نیاز از قبیل مهمات، جنگ افزار، دارو، مواد غذایی و... را در منطقه تخلیه و مجروحان و شهداء را به بندر امام بازگردانند. هواناوها جمعاً بیش از 900 ساعت پرواز موفقیت آمیز انجام دادند.