یادمان

تخریب پایتخت امپراتوری

بر گرفته از همشهری آنلاین

فاطیما کریمی

کاخ آپادانا در شهر تاریخی شوش، پایتخت زمستانی داریوش اول بود که تا زمان حمله اسکندر به ایران، شکوه و عظمت خود را حفظ کرد. این کاخ اکنون در اثر تخریب‌های گاه و بیگاه توسط عوامل انسانی در معرض خطر قرار دارد.

اگر هزاران سال پیش هنرمندان دوران داریوش، کاخی بنا کردند که هم‌اکنون در فهرست مهم‌ترین میراث فرهنگی کشور قرار دارد و از گزند تخریب و نابودی طی دوره‌های مختلف تاریخی درامان مانده است، امروز به‌دلیل بی‌توجهی‌ به حفاظت از بنای این کاخ،خطر تخریب عامل انسانی آپادانا را تهدید می‌کند.

در میان همه عواملی که به تخریب یک اثر باستانی دامن می‌زند عامل انسانی بدترین نوع تخریب را انجام می‌دهد و اقدامات تلافی‌جویانه به‌منظور آسیب‌ رساندن به بنای کاخ آپادانا در شهر شوش بیانگر بی‌علاقگی برخی افراد به حفظ آثار باستانی و تاریخی کشور است. علاوه بر این باید دانست که جبران تخریب‌ها در بناها و محوطه‌های تاریخی و باستانی از سوی عامل انسانی دشوار و در برخی موارد غیرممکن است.

کاخی که محصور نیست

کاخ آپادانا در شهر شوش امروزه در مسیر عبور مردم و مسافران قرار دارد. این کاخ در خیابانی قرار دارد که به مقبره «دانیال نبی» و «دعبل خزایی» منتهی می‌شود. به همین دلیل بیشتر گردشگرانی که به شهر شوش سفر می‌کنند بی‌شک از بناهای تاریخی این شهر به‌ویژه کاخ آپادانا و محوطه 400 هکتاری شوش بازدید می‌کنند. گردشگران البته از کاخ و نمای بیرونی قلعه فرانسوی‌ها بازدید می‌کنند و بازدید از محوطه شوش به‌دلیل تعریف نشدن مسیر گردشگری برای آنها ناممکن است.

بدین ترتیب تنها دور تا دور سمت غربی کاخ «آپادانا» و تپه «آکروپل» محصور شده و دیگر بخش‌های دور کاخ در جهت شمال، جنوب و شرق آن محصور نشده است. همین موضوع امکان تردد گردشگران و هر فرد دیگری را در این بخش از کاخ آپادانا فراهم ساخته و گاه حتی تردد خودروهای نیمه سنگین نظامی روی تپه‌های تاریخی حریم کاخ آپادانا نیز مشاهده می‌شود.

انگارتنها گردشگرانی که به شکل هدفمند به شهر شوش می‌روند و از کاخ آپادانا بازدید می‌کنند می‌بایست از بخش غربی محصور شده، یعنی دروازه ورودی به محوطه کاخ وارد شوند اما اشخاص دیگر قادر به ورود به محوطه کاخ از جهات محصور نشده هستند و بدون هیچ مشکلی می‌توانند به کاخ وارد شوند. سال‌ها پیش دردهه 70 دیوارهایی دورتا دور محوطه کاخ آپادانا کشیده شده بود که اکنون بخش زیادی از همان دیوار محافظ نیز به‌دلیل بی‌توجهی و عدم‌رسیدگی از بین رفته است.

اگرچه مدیر پایگاه میراث فرهنگی شوش در سال 87 اعلام کرد که با تخصیص اعتبارات ملی و استانی، حصارکشی سریع اطراف محوطه باستانی شوش در اولویت‌ پایگاه وسازمان میراث فرهنگی استان خوزستان قرار دارد، ولی این پایگاه با وجود دریافت اعتبار برای کشیدن حصار در اطراف محوطه آپادانا تنها موفق به ساماندهی دیوار غربی آن شد.

به‌رغم آنکه محوطه 400هکتاری باستانی شوش دارای بودجه سالانه است ولی روند رو به‌رشد حصارکشی در اطراف محوطه باستانی آپادانا مشاهده نمی‌شود. همین موضوع سبب شده آنها که عمدا به قصد آسیب رساندن به این محوطه وارد کاخ می‌شوند به راحتی به هدف خود برسند.

نکات دیگری که در نگاه نخست به کاخ آپادانا درخصوص ضعف حفاظتی از این مجموعه کهن می‌توان مشاهده کرد فقدان برجک‌های دید‌بانی، دوربین‌های مداربسته و حتی ماموران حفاظتی ناکافی در اطراف و یا داخل این محوطه باستانی است. تلاش کمرنگ مسئولان حفاظت از کاخ و محوطه آپادانا منجر به حضور افراد مختلف از راه‌های علامت‌گذاری نشده و باز بخش‌های دیگر غیراز بخش غربی کاخ شده است که به گفته افراد محلی به‌ویژه در تاریکی شب اقدام به تخریب کتیبه‌های بنا و محوطه آن می‌کنند.فقدان دوربین‌های مداربسته حفاظتی نیز آسیب رساندن به بدنه کاخ آپادانا و محوطه اطراف آن را به دور از چشم محافظان یگان حفاظت از آثار تاریخی بدون هیچ مانعی به راحتی فراهم ساخته است. از موانع حایل دسترسی به کاخ آپادانا نیز امروز تنها تیرک‌های بلااستفاده برجای مانده است.

تخریب تنها کتیبه میخی آپادانا

محوطه وسیع کاخ آپادانا و نداشتن حفاظت قوی از این مجموعه، اجازه نظارت مستقیم بر رفتار بازدیدکنندگان از محوطه آپادانا را نمی‌دهد. بدین ترتیب اگر فردی به قصد تخریب این محوطه و یا کتیبه آن وارد مجموعه شود به راحتی قادر به اجرای نیت خود برای از بین بردن کتیبه، بنا و حتی پایه‌های ستون‌ها خواهد بود.

همین 2سال پیش بود که افراد ناشناس با تخریب یکی از پایه ستون‌های کاخ آپادانا تنها کتیبه موجود در محوطه را نیز از بین بردند و پس از آن بود که پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش با توجه به محصور نبودن محوطه و غیرقابل کنترل بودن آن به‌دلیل وسعت زیاد، تصمیم به حفاظت اضطراری از کتیبه و محصور کردن آن گرفت؛ هر چند که این اقدام نیز در حکم نوشدارو پس از مرگ سهراب بود!

اقدامات تخریبی دیگری که به تازگی در کاخ آپادانا رخ داده است نیاز به ایجاد یک سیستم حفاظتی قوی به‌منظور جلوگیری از آسیب‌رساندن به این محوطه باستانی را اثبات می‌کند.

تازه‌ترین اقدام تخریبی در محوطه کاخ آپادانا این بود که چند روز پیش تصاویری در یک سایت مجازی منتشر شد که به وضوح ضعف سیستم حفاظتی از آپادانا و به تمسخر گرفتن و تخریب بناهای تاریخی را گوشزد کرد.

اعتراض به انتقام‌جویی از میراث باستانی

انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در خوزستان با مشاهده این تصاویر، اعتراض خود را به پایگاه میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در شوش اعلام کرده و همچنین موضوع را به اداره کل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اطلاع داده است.

مجتبی گهستونی، دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا در خوزستان می‌گوید: در پی این اتفاق که با هدف تحقیر بناهای تاریخی و اقدامات حفاظتی انجام شده بود، مسئولان حفاظت از میراث فرهنگی در اقدامی به موقع و قابل قدردانی گردانندگان این وب‌سایت را چند روز پیش به اداره میراث فرهنگی شوش احضار کرده و از آنها اظهارنامه‌ای مبنی بر اعتراف به این اقدام گرفتند.وی درخصوص بازدیدکنندگان از محوطه باستانی شوش می‌گوید: تمام کسانی که به دیدن آثار تاریخی شوش می‌روند در برنامه خود بازدید از مکان‌های تاریخی و مذهبی مانند مقبره دانیال نبی و دعبل خزایی از شاعران دوره امام رضا(ع) را نیز جای می‌دهند. بنابراین هیچ گردشگری به احترام وجود این افراد به‌خود اجازه نمی‌دهد به بناهای تاریخی، مذهبی و گردشگری شوش توهین کند.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا تصریح کرد: در این محوطه تاریخی کسی نمی‌تواند بدون اجازه وارد محوطه حفاظت شده کاخ شود و مشخص نیست چطور این افراد با توجه به اینکه نگهبانان حفاظت از آثار تاریخی در آن محل حضور دارند به حریم کاخ آپادانا وارد شده‌اند. آنطور که دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا می‌گوید، با این اتفاق پیش آمده می‌توان گفت که خطر تخریب پایه ستون‌ها و ورود متخلفان به حریم کاخ وجود دارد و لازم است مسئولان حفاظت توجه بیشتری به این موضوع کنند.
اتفاقات اخیر همچون گذشته بار دیگر این سؤال را ایجاد می‌کند که اگر برای چندمین بار فردی اقدام به تخریب کتیبه‌ها و پایه‌های ستون‌های کاخ آپادانا در شهر شوش کند آیا سیستم حفاظت از میراث باستانی کشور قادر به تشخیص و پیگرد آن خواهد بود؟

• < قبلی
• بعدی >