زیست بوم
آب‌های زیرزمینی شمال هرسال نیم‌متر پایین‌تر می‌رود
- زيست بوم
- نمایش از جمعه, 05 مهر 1392 17:29
- بازدید: 5288
برگرفته از تارنمای همشهری آنلاین
هشدار رئیس مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران:
آب‌های زیرزمینی شمال هرسال نیم‌متر پایین‌تر می‌رود
اسدالله افلاکی
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران با اعلام اینکه الگوی کشت نامناسب و آبیاری سنتی باعث افت نیم‌متری آب سفره‌های زیرزمینی در شمال کشور می‌شود، نسبت به ادامه این روند هشدار داد و گفت: تغییر کاربری زراعی به مرکبات، استفاده بی‌حساب و کتاب کود شیمیایی و سموم دفع آفات، خستگی خاک ناشی از بهره‌برداری بی‌وقفه از اراضی کشاورزی، استفاده از بذر و گیاهان غیربومی، یکنواختی کشت و دستکاری ژنتیک برای افزایش محصول، منابع طبیعی و کشاورزی شمال کشور را تهدید می‌کند.
دکتر محمد امینی با تأکید بر ضرورت حفاظت از منابع پایه کشور (آب، خاک، پوشش گیاهی و هوا) تصریح کرد: درحال حاضر، راندمان آبیاری در بخش کشاورزی حداکثر 30درصد است یعنی 70درصد آب هدر می‌رود این در حالی است که ما با بحران کم‌آبی مواجهیم برهمین اساس ارتقای آبیاری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که می‌توان با به‌کارگیری سیستم‌های روزآمد ازجمله تبدیل شیوه آبیاری سنتی به آبیاری مدرن این راندمان را تا 70درصد ارتقا داد.
صرف 10هزار لیتر آب برای تولید یک کیلو برنج
رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران در ادامه از «تغییر نوع محصول» به‌عنوان یکی از راهکارهای اساسی برای استفاده بهینه از آب و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی نام برد و افزود: امروزه برای تولید هرکیلو برنج به شیوه غرقابی 10هزار لیتر آب مصرف می‌شود که این رقم بسیار قابل توجهی است درحالی‌که برنج محصول استراتژیک نیست و می‌توان با جایگزین کردن کشت برنج با محصولی دیگر علاوه بر کسب درآمد، باعث صرفه‌جویی در مصرف آب شد. حتی اگر قرار باشد کشت برنج تداوم داشته باشد می‌توان از روش‌ها و گونه‌های جدیدی که از سوی مؤسسه تحقیقات برنج ارائه شده استفاده کرد. براساس این روش‌ها برای تولید برنج نیازی به روش غرقابی نیست.
این عضو هیأت علمی ضمن انتقاد از الگوی کشت نامناسب و آبیاری سنتی در کشور تأکید کرد: شیوه نادرست کشت و آبیاری در سراسر کشور باعث افت سفره‌های آب زیرزمینی شده حتی شمال کشور هم از این معضل در امان نمانده است به‌طوری که هر سال با نیم‌متر افت آب در سفره‌های زیرزمینی شمال کشور مواجه هستیم. امینی در ادامه افزود: از یک سو، برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی ادامه دارد و ازسوی دیگر، کشاورزان با استفاده از کود و سموم شیمیایی دفع آفات تلاش می‌کنند تولید محصول را افزایش دهند درحالی‌که استفاده بی‌رویه از کود شیمیایی و سموم دفع آفات سبب آلودگی منابع آب وخاک در شمال کشور شده تا آنجا که اثرات این آلودگی‌ها در آب دریای خزر، رودخانه‌ها و منابع زیرزمینی به شکل هشدار دهنده‌ای آشکار شده است.
آنطور که این مسئول محلی می‌گوید: سموم شیمیایی دفع آفات و نیز مواد شیمیایی شوینده‌ای که در مراکزی نظیر بیمارستان‌ها، پادگان‌ها، دانشگاه‌ها و واحدهای صنعتی مثل قالیشویی‌ها به‌کار گرفته می‌شود سر از دریای خزر درمی‌آورد، در نتیجه آب‌های ساحلی خزر را به‌شدت آلوده می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان شوینده‌ها و پساب‌های کشاورزی آلوده به سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی موجود در آب‌های ساحلی خزر بیش از حد استاندارد است. وی در بخشی از این گفت‌وگو درباره خستگی عرصه‌های زراعی شمال کشور هشدار داد و گفت: کشاورزان شمالی بی‌آنکه فرصتی برای ترمیم و جایگزینی مواد به زمین و خاک بدهند بی‌وقفه از اراضی کشاورزی بهره‌برداری می‌کنند. به‌عبارت دیگر، آنچه اکنون در عرصه‌های کشاورزی شمال کشور اتفاق افتاده بهره‌برداری بدون قائل شدن زمان استراحت برای زمین است به همین دلیل خاک‌های کشاورزی به‌شدت فرسوده و خسته شده‌اند. با وجوداین، کشاورزان برای جبران این خستگی، از کود شیمیایی استفاده می‌کنند تا میزان تولید پایین نیاید.
هشدار نسبت به تغییرات ژنتیک گیاهان
امینی با اشاره به اینکه استفاده از بذر و گیاهان غیربومی، عامل دیگری است که به معضلات منابع طبیعی و کشاورزی دامن زده است، تصریح کرد: آنچه امروز در بخش کشاورزی شمال کشور شاهدیم استفاده از گیاهان و بذر غیربومی و استفاده از بذر و گیاهانی است که تغییرات ژنتیک زیادی روی آنها صورت گرفته و اصطلاحا به آنها گیاهان تراریخته اطلاق می‌شود. بدیهی است که ما برای تأمین غذا نیاز به شناسایی منابع جدید داریم ولی دستکاری ژنتیک و استفاده از گونه‌های جدید غیربومی که با هدف افزایش تولید وارد منطقه می‌شود زمینه شیوع آفات، بیماری‌ها و توسعه علف‌های هرز را فراهم می‌سازد. با ورود این آفات، کشاورزان ناگزیر به استفاده از سموم شیمیایی هستند که بزرگ‌ترین آسیب را به آب و خاک وارد می‌کند. این عضو هیأت علمی در گفت‌وگو با همشهری از«یکنواختی کشت» به‌عنوان یکی دیگر از عوامل تهدید‌کننده بخش کشاورزی شمال کشور نام برد و افزود: کشت خالص در سطوح گسترده و از بین بردن تنوع ژنتیک بومی که با حذف گونه‌هایی که ظاهرا صرفه اقتصادی ندارند معضلی است که دامنگیر اراضی زراعی شمال شده است.
هشدارهای رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران فراتر از مباحث مربوط به کود و سم و شیوه کشت و آبیاری، زوایای دیگری را هم دربرمی‌گیرد آنجا که می‌گوید: تقسیم اراضی زراعی بین فرزندان کشاورزان از دیگر مصایب بخش کشاورزی شمال کشور است زیرا با تقسیم این اراضی سطح زیرکشت کاهش می‌یابد و این سطوح کوچک شده دیگر هزینه خانواده را تأمین نمی‌کند در نتیجه کشاورزانی که درحاشیه مراتع و جنگل‌ها زندگی می‌کنند برای اینکه صرفه اقتصادی در واحد مساحت ایجاد کنند با تعرض به جنگل‌ها و مراتع بخش‌هایی از این عرصه‌ها را به اراضی کشاورزی تبدیل می‌کنند و از آنجایی که زراعت ما مکانیزه و علمی نیست مجموع این اقدامات بیشترین صدمه را به طبیعت وارد می‌کند این درحالی است که برخی کشاورزان با تغییر محصول به کشت مرکبات رو می‌آورند و در نهایت این اراضی را به واحدهای تجاری و ویلا تبدیل می‌کنند.
