ایران‌بوم

میرزا شکورزاده از جمله‌ی نویسندگان و مورخان زمانه‌ی ما است. نخستین بار او را به همراه عده‌ی دیگری از فاضلان و ادیبان در پیاده‌روهای روزهای جمعه در کوهپایه‌ی جنگل سوهانک دیدم. آن دوران مصادف با ناآرامی‌های داخلی تاجیکستان بود و میرزا گویندگی بخش‌های تاجیک رادیو مشهد و نیز، مدتی رادیو تهران را می‌کرد. در همان دوران کتاب مهم و سودمند او با عنوان تاجیکان در مسیر تاریخ (انتشارات المهدی، تهران 1373) منتشر شد و به زودی در میان دوست‌داران و خواهندگان از آن استقبال شد. پس از چند سال انتشارات سروش جلد دوم آن کتاب را منتشر کرد که آن نیز با استقبال ایرانیان روبه‌رو شد. کتاب اخیر تاجیکان، آریایی‌ها و فلات ایران نام دارد.

در سفر یکی دو سال پیش به دوشنبه، بار دیگر بخت دیدار وی را بازیافتم. در انفاق نویسندگان تاجیک (کانون نویسندگان تاجیک) دفتری داشت و در آن‌جا می‌نوشت. دفترش کانون شاعران و نویسندگان بود و من در آن‌جا با عده‌ای از نامورترین گویندگان، نویسندگان، و شاعران تاجیک آشنا شدم. در همین سفر نسخه‌ای از کتاب تازه‌ی خود را به من پیشکش کرد:‌ حماسه‌ی رادمردان خراسان و پاسخ به کتابچه‌ی شیطان. کتاب در سال 2008 میلادی در شهر دوشنبه چاپ شده بود. هر سه‌ی این کتاب‌ها به خط نیاکان است (نه سیرلیک، که اگر جز این بود سعادت خواندن آن‌ها به این آسانی میسر نمی‌شد.)

کتاب اخیر در قطع رقعی و در دویست صفحه با ویرایش شهاب‌الدین شجاع توسط انتشارات دیوشتیچ (دیوستیز) منتشر شده است. کتاب اصلا در پاسخ بر نوشته‌های زهرآلود «سمور افغان» تهیه شده که در کتابی به نام سفاری دوم آن‌چه می‌خواسته در توهین و تخفیف بزرگان تاجیک به‌ویژه تاجیکان افغانستان فروگذار نکرده است. این کتاب در سال 1998 میلادی به وسیله‌ی مرکز روابط فرهنگی افغانستان در آلمان نشر یافته. سپس دکتر خلیل‌الله وداد بارش آن را به فارسی ترجمه کرده است. بر مترجم معلوم شده این سمور افغان یک نفر است یا جمعی با هم، مامور به نوشتن آن شده‌اند. به نوشته‌ی شکورزاده عنوان کتاب «سقاوی دوم» برای فارسی‌زبانان خارج از افغانستان مرموز و تا حدی عربت‌انگیز است اما در اصل، تعبیری ریشخندآمیز، اهانت‌بار و اشاره‌ای به دو مرحله از تاریخ افغانستان است:

الف) دوران حکومت نُه ماهه‌ی شهید بزرگوار حبیب‌الله کلکانی و روزگار حکم‌رانی برک کارمل،
ب) حکومت بیش از چهارساله‌ی استاد برهان‌الدین ربانی. میرزا، ضمن شرح معانی سقا، توضیح می‌دهد که شهید حبیب‌الله کلکانی که به تاریخ 17 ژانویه 1929 حکومت امان‌الله خان را با هم‌دستی مردم آزادی‌خواه و مسلمان واژگون نموده به اریکه قدرت تکیه زد. بنا به روایت دروغین دشمنان، گویا فرزند سقا - یعنی آبکش یا آبرسان – از خانواده‌های تاجیکی از منطقه‌ی کلکان واقع در شمال کابل بوده است. سپس ضمن آن‌که سقا بودن را عار و ننگ نمی‌داند، توضیح می‌دهد غرض از کاربرد این قبیل تعبیر یا کوچک‌کردن و خوار ساختن بزرگان تاجیک در نظر پشتون‌ها است. میرزا در صفحه‌های بعدی پاسخ‌نامه‌ی خود به تفصیل مشت سمور افغان را باز می‌کند و به خوبی نشان می‌دهد که میان مرکز روابط فرهنگی آلمان و افغانستان و شوونیست‌های پشتون، رابطه‌ی مودت‌آمیز وجود دارد!

کتاب در دو فصل بزرگ، از زوایای مختلف، به اهمیت و نقش تاجیکان افغانستان – بیشتر خراسان – در حفظ یگانگی این کشور نگریسته و اطلاعات سودمندی درباره‌ی تیره‌های قومی آن در اختیار خواننده می‌گذارد. از خواندن کتاب خوانندگان متوجه اهمیت گویش تاجیکی (فارسی) میان تاجیکان افغانستان می‌شوند. این زبان چون روح و روان در کالبد ساکنان خراسان بزرگ جاری است و خوش‌بختانه هنوز در افغانستان رسم خط نیاکان رسمیت دارد و به آن می‌نویسند. بی‌شک یکی از عوامل حفظ پیوند و یگانگی تاجیکان افغانستان استفاده از همین رسم‌خط است. دراین میان وظیفه‌ی ایران به عنوان کانون زبان و ادب فارسی بسیار سنگین است. ما نباید راسا در تاجیکستان و دیگر مناطق فارسی‌زبان، و دارای خط‌های غیر نیاکان برای برگردانیدن خط جاری اقدام کنیم. مسئولیت اصلی با بزرگان تاجیک است. با شاعران، نویسندگان و ادیبان تاجیک، وظیفه‌ی ما حمایت بی‌قید و شرط از ایشان و خواست ایشان است.

برای میرزا شکورزاده که از کوشندگان این آرمان و رهرو این راه است عمری دراز همراه با موفقیت‌های بیشتر آرزو می‌کنیم. دوست‌داران شکورزاده چشم‌به راه نشر آثار ارزشمند دیگر از این استاد گرامی هستند.