ایران‌بوم

یکی از قدیمی ترین مصالحی است که بشر از بدو حیات بر روی زمین شناخته است وازآن برای تهیه وسایل مختلف زندگی و همین طور بنای آثارخود سود جسته است.در آثاربدست آمده از جوامعی که در دوره ی پارینه سنگی می زیسته اند، ابزار کار و اسلحه ی سنگی دیده شده است

بعد از آن این مصالح فراوان ودر دسترس در ساخت بنای ساختمان پرستشگاهها به کار رفت. این بناها بعد از هزارها سال در تمام جهان به جای مانده اند تا پیام انسانهای نخستین را به ما برسانند. در دوره نو سنگی به کارگیری سنگ در ساختمان افزایش می یابد و بعدها با شناخت بیشتری که بشر از خواص به کارگیری سنگ های گوناگون وابزار فلزی به دست می آورد،آثار متنوع وبه جای ماندنی از جمله تندیس ها ، پرستشگاهها ، مقابر وکاخ های عظیمی از خود به یادگار می گذارد که هر یک به عنوان عجایب دنیای قدیم شناخته شده اند.

این ابنیه در آغاز با قطعات تخته سنگ و بدون ملات ساخته شده اند و در بعضی از آنها از بست وقلاب واتصالات فلزی استفاده شده است. بعدها بشر ملات های گوناگونی را شناخت وبه کار گرفت و به این وسیله از سنگ هایی با ابعاد کوچک تر استفاده کرد

آسيب شناسي

عامل اصلی فساد در سنگ ها اثر نمک های محلول در آنها می باشد. آلودگی محیط، یخبندان و پوسیدگی در قطعات فلزی و وجود رگه های ضعیف وهمچنین عملیات اجرایی ضعیف نیز موجب تخریب سنگها میشوند.

- اثر نمک های محلول: چنانچه رطوبتی که با خود نمک های محلول دارد از سطح سنگ تبخیر شود مقداری نمک در سطح آن به صورت شوره و لایه ای هم در خلل و فرج سنگ باقی می گذارد. تداوم رطوبت و تبخیر، موجب افزایش حجم بلورها و پوسته شدن سطح سنگ می گردد. لذا سنگ هایی که متخلخل ترند در برابر نمک های محلول حساس تر می باشند.

- آلودگی محیط: سنگ های دارای کانی کربنات کلسیم به خصوص دربرابر محیط های اسیدی حساس هستند. اکسید گوگرد در محیط مرطوب و اکسیژن موجود در هوا تولید اسید سولفوریک می نمایند که بر سنگ های آهکی اثر می گذارد و تولید سولفات کلسیم می نماید.

سنگ های آهکی وماسه سنگ های آهکی در این مورد حساس ترند.

در مورد سنگ های آهکی، سولفات کلسیم حاصل شده در سطح در اثر آب شسته می شود ولی در سطوحی که قابل شست و شو نیستند، سطح به وسیله ی دوده سیاه می شود و مبدل به پوسته های سخت و برآمدگی هایی می شود که گردآهکی دراطراف آن می باشد. درانواع سنگ های آهکی منیزیم دار، ایجاد سولفات منیزیم روند فساد را تسریع می کند. در ماسه سنگ ها خلل و فرج توسط گچ پر می شوند و پوسته های سخت ایجاد شده اغلب به علت تفاوت انبساط حرارتی فرو می ریزند. ماسه سنگ های سیلیسی گرچه مستقیماً بر اثر تهاجم اسید های موجود در هوا صدمه نمی بینند ولی سنگ گچ تولید شده توسط سنگ آهک موجب خرابی در آنها می شود که به علت تخریب حاصل از تبلور در سطح ماسه سنگ به وجود می آید.

مرمر که اساساً کربنات کلسیم است مورد هجوم اسیدهای موجود در هوا قرار می گیرد و سطح صیقلی آن به مرور زمان زبر می شود. ولی به علت بافت متراکم و چگال آن کمتر تحت تأثیر عمل تبلور قرار می گیرد.

اثر یخبندان : تخریب در اثریخبندان در قسمتی از ساختمان رخ می دهد که در شرایطی که بسیار مرطوب است یخ می زند مثلاً در محل درپوش ها، سایه بانها، کرسی بنا و کف پنجره این پدیده بیشتر دیده می شود. یخبندان موجب جدا شدن قطعات می شود ولی آنچنان که در تبلور مشاهده شد تولید شوره نمی کند. عموماً سنگ آهک و دولومیت بیش از ماسه سنگ در معرض تهاجم اثر یخبندان هستند. مرمر، شیست و گرانیت به علت تخلخل اندک تحت تأثیر اثر یخبندان واقع نمی شوند.

- پوسیدگی فلزات: آب بارانی که از سطوح مسی و آلیاژهای آن به سطح سنگ می ریزد موجب بروز لکه های سبز رنگی می شود.زنگ زدگی حاصل از سطوح فلزی و فولادی بسیار سخت و مشکل از روی سطوح متخلخل سنگها پاک می شود. بیشترین آسیب دیدگی به علت انبساط ناشی از زنگ زدن قطعات آهنی و فولادی داخل سنگ کاری نما رخ می دهد. کلیه ی قطعات فلزی نصب سنگ باید از فولاد ضد زنگ و یا فلزات غیر آهنی انتخاب شوند.

- آتش : آتش به ندرت موجب تخریب کلی در کارهای سنگی می شود. سطح نمای سنگ گرانیت، مرمر و ماسه سنگ ها ممکن است در اثر آتش سیاه و یا خرد شوند. سنگ های آهکی عموماً تحت تأ ثیر آتش قرار نمی گیرند فقط سنگ های با رنگ روشن به علت اکسید شدن آهن موجود در آنها برای همیشه صورتی رنگ می شوند. ماسه سنگ های آهکی اگرچه برای فضای خارجی مناسب وبا دوام نیستند ولی در برابر آتش مقاومت می نمایند.

نگاهداری کارهای سنگی

- تمیز کردن: سنگ های گرانیت، مرمر وشیت استفاده شده در نمای ساختمان به تناوب نیاز به شست و شو با مواد تمیز کننده ی رقیق دارند. برای جلوگیری از کدر شدن همیشگی سطح مرمر حد اقل هر سال دو بار باید سطح نما را شست و شو داد. سطوح سنگ آهک که به کمک باران به خودی خود پاک نمی شوند نیاز به کشیدن برس سیمی خواهند داشت تا رسوبات و پوسته های گچی را جا به جا نماید. شست وشوی سنگ های آهکی ممکن است موجب پیدایش شوره ولک پس از خشک شدن و یا موجب پوسیدگی در گیره های آهنی شود، لذا کنترل آب مصرفی بسیار مهم است. ماسه سنگ ها معمولاً به کمک وسایل مکانیکی و مواد شیمیایی تمیز می شوند. مواد زبر برای تمیز کردن سطح سنگ های سخت مناسب است،ولی در مورد سنگ های نرم موجب صدمات غیر قابل جبرانی می شود.

آيينه كاري

آسيب شنا سي :

عوامل سا زه اي (نشست ،ترك، ... )

آلودگي

رطوبت

وانداليسم (تخريب به وسيله انسان )

مرمت :

براي پشت آينه كاري، تزريق پريمال 5 درصد ، همراه گچ الك شده توصیه می شود.

در خود آينه اگر تخريب بيش ا ز حد باشد ، عمل تعويض ا نجام مي شود.

استفاده از آيينه در اين بنا زياد است بطوري كه در ارسي ها و با تركيب شيشه رنگي بكار رفته است و در سقف و ديوارها نيز با تركيب گچ بصورت بسيار زيبايي كار شده است . براي آيينه كاري از نقوش متنوع و چشم نوازي استفاده شده است .

آسيب شناسي :

- آينه ها در آينه كاري پس از مدتي در اثر رطوبت موجود كدر مي شوند كه اين كدورت به خاطر از بين رفتن اكسيد پشت آينه است .

- از بين رفتن چسبندگي بين آينه و ديوار .

- ايجاد عوامل مخل سازه اي مانند ترك در ديوار يا رانش .

- از آنجايي كه آينه توسط ملات گچ به ديوار متصل مي شود ، در صورتي كه بستر آينه آسيب ديده باشد ، از مواد تثبيت كننده گچ استفاده مي شود .

- اگر خود آينه آسيب ديده باشد ، چون زمان چنداني از آينه كاري نمي گذرد و هزينه جابجايي آينه بسيار كمتر از ترميم آينه است ؛ بنابراين به جاي آينه آسيب ديده ، آينه جديدي قرار مي دهند .

آسيب شناسي در آینه کاری :

- آينه ها در آينه كاري پس از مدتي در اثر رطوبت موجود كدر مي شوند كه اين كدورت به خاطر از بين رفتن اكسيد پشت آينه است .

- از بين رفتن چسبندگي بين آينه و ديوار .

- ايجاد عوامل مخل سازه اي مانند ترك در ديوار يا رانش .

- از آنجايي كه آينه توسط ملات گچ به ديوار متصل مي شود ، در صورتي كه بستر آينه آسيب ديده باشد ، از مواد تثبيت كننده گچ استفاده مي شود .

-اگر خود آينه آسيب ديده باشد ، چون زمان چنداني از آينه كاري نمي گذرد و هزينه جابجايي آينه بسيار كمتر از ترميم آينه است ؛ بنابراين به جاي آينه آسيب ديده ، آينه جديدي قرار مي دهند.

گچبري

شواهد باستانشناسی نشان می دهد که تاریخ ساخت گچ به پیش از ساختن خشت و پخت آن به صورت آجر می رسد. در قدیمی ترین بنای دنیا، یعنی اهرام ثلاثه مصر که قدمتی چهار هزار و پانصد ساله دارد، از گچ به عنوان ماده چسبنده مقاوم بعد از ازاره در بین سنگ ها و جهت کلاف سازی آنها استفاده شده است. یکی از کاربردهای ویژه گچ، اندود کردن دیوارها و سطوح داخلی ساختمان ها است و هنر گچبری، این آراستگی را به حد کمال و دلنوازی می رساند.

تازه ‌ترين بررسي‌هاي باستان ‌شناسان به كشف اولين گچ‏ بري روي ديوار متعلق به حدود 2 هزارسال پيش (اواخر اشكا ني - اوايل ساساني) در شهر باستاني شوشتر منجر شد. در كاوش‌هایی نيز بخش‌هايي از يك پنجره‎‎‎‎‎‎ي گچ ‏بري متعلق به حدود 2 هزار سال پيش (اواخر اشكاني - اوايل ساساني) كشف شد. اين پنجره اولين پنجره گچي است كه تا اين زمان از يك محوطه باستاني در كشور به دست مي آيد.

تازه ‌ترين كاوش در شهر باستاني دستوا به كشف گچ‏ بري‌هاي بسيار زيبا منجر شد. اين گچ‏بري‌هاي با موضوع‎ هاي گوناگون روي ديوار كار شده است. تزئينات روي ديوار شامل شمسه، نيم‌ستون فلس مانند و كنگره دار است.» «اين گچ‏ بري روي تالار كار شده و در اندازه 2×2 است. هم‏چنين گچ ‏بري داراي موضوع‎هاي گوناگون گياهي، هندسي و حيواني است.

گچ از مصالحی است که در صنایع ساختمان‌ سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به علت ویژگیهای آن از زمانهای قدیم در بسیاری از ساختمانهای قدیمی مصرف داشته است. گچ از جمله مصالحی است که به علت خواص خود می تواند از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین

می باشد تا استفاده به صورت موارد زیر کاربری داشته باشد :

آژند(ماده ای خمیری شکل که میان مصالح بنایی را پر می کند و نقش پیوند دهنده دارد جهت تیغه زنی وایجاد طاق ضربی )

اندود(ماده ای خمیری شکل که با استفاده از دست یا ماله بر روی سفت کاری بنا کشیده می شود جهت آستروسفید کاری)

آمود( رو کاری یا رو سازی بنا به صورت تزیینات گچ بری)بکار رود.

بطور کلی تا آخرین مراحل کار ونصب سنگ باز هم گچ مورد نیاز است ، حتی در نقاشی ساختمان هم از گچ استفاده می شود.

آسيب شناسي گچ

برای پاک کردن نقاشی های نفیس روی گچ ،در گذشته از آمونیاک استفاده می شد که به آن آسیب وارد می کرده است.امروزه بجای آمونیاک از دی متیل فرم آمید استفاده می شود.

اگر در گچبری ترک داشته باشیم، درمحل ترک با تزریق پلی وینیل استات + کازئبنات کلسیم ، استحکام بخشی می کنیم.

اگر گچبری طبله کرده باشد و مقدار این طبله زیاد باشد، اول روی قسمت طبله شده را برای استحکام یک لایه پارالوئید می کشند و تزئینات را به کمک اهرم هایی نگه می دارند تا فرو نریزند، سپس پشت آن را کاملا تمیز کرده ،فضای خالی را با خرده چوب و چسب و پریمال پر می کنند،بعد تا جایی که امکان داشته باشد و موجب تخریب گچبری ها نشود ،سعی می شود بوسیله همین جک ها و اهرمهای مکانیکی قسمتهای طبله کرده را به جای اولیه خود باز گردانند.

گچبري

گچ در اين بنا بصورت اندود روي كاربندي و ديوارها بكار رفته است . در قسمت مقصوره كتيبه هاي گچبري وجود دارد كه بسيار نفيس و ارزشمند هستند و متعلق به دوره سلجوقي است . در حال حاضر اين قسمت بدليل مرمت بسته است و نمي توان اين قسمت را ديد .

- براي استحكام بخشي تركهاي گچ زماني كه طبله نكرده باشد مي توان از تزريق ( پلي وينيل استات + كازئينات كلسيم ) استفاده كرد .

- براي استحكام بخشي قسمتهايي كه طبله كرده ابتدا سطح مورد نظر را با يك لايه پارالوييد مي پوشانيم . پشت قسمت طبله كرده را تميز مي كنيم و اين فضاي خالي را با خرده چوب ، خرده پارچه ، چسب و پريمال پر كرده و قسمت طبله كرده را تا جايي كه امكان داشته باشد به كمك اهرمهاي مكانيكي به محل اول بر مي گردانيم .

استحکام بخشی گچبری ها:

- براي استحكام بخشي تركهاي گچ زماني كه طبله نكرده باشد مي توان از تزريق ( پلي وينيل استات + كازئينات كلسيم ) استفاده كرد .

- براي استحكام بخشي قسمتهايي كه طبله كرده ابتدا سطح مورد نظر را با يك لايه پارالوييد مي پوشانيم . پشت قسمت طبله كرده را تميز مي كنيم و اين فضاي خالي را با خرده چوب ، خرده پارچه ، چسب و پريمال پر كرده و قسمت طبله كرده را تا جايي كه امكان داشته باشد به كمك اهرمهاي مكانيكي به محل اول بر مي گردانيم .

هنر گچبري در تمام اين بنا وجود دارد كه در بعضي از قسمتها بيشتر و پر جزئيات است و در بعضي از قسمتها ساده تر است . نقوش گچبري دربالاي ديوارها و كنج ها در هر سه تالار به يك شكل است . اين بنا كه در دوره قاجاريه ساخته شده است از نوع گچبري هاي آن دوره بهره برده است .

- براي استحكام بخشي تركهاي گچ زماني كه طبله نكرده باشد مي توان از تزريق ( پلي وينيل استات + كازئينات كلسيم ) استفاده كرد .

- براي استحكام بخشي قسمتهايي كه طبله كرده ابتدا سطح مورد نظر را با يك لايه پارالوييد مي پوشانيم . پشت قسمت طبله كرده را تميز مي كنيم و اين فضاي خالي را با خرده چوب ، خرده پارچه ، چسب و پريمال پر كرده و قسمت طبله كرده را تا جايي كه امكان داشته باشد به كمك اهرمهاي مكانيكي به محل اول بر مي گردانيم .

گچ :

براي استحكام بخشي تركهاي گچ زماني كه طبله نكرده باشد مي توان از تزريق ( پلي وينيل استات + كازئينات كلسيم ) استفاده كرد.

-براي استحكام بخشي قسمتهايي كه طبله كرده ابتدا سطح مورد نظر را با يك لايه پارالوييد مي پوشانيم . پشت قسمت طبله كرده را تميز مي كنيم و اين فضاي خالي را با خرده چوب ، خرده پارچه ، چسب و پريمال پر كرده و قسمت طبله كرده را تا جايي كه امكان داشته باشد به كمك اهرمهاي مكانيكي به محل اول بر مي گردانيم .

آسيب شناسي :

- آسيبهاي بيولوژيكي : در اين حالت سوراخهاي حشرات را با مواد رزيني پر مي كنند .

- طبله كردن در اثر خشكي زياد : به آن مخلوط ( پريمال + گچ ) تزريق مي كنند .

- طبله كردن در اثر رطوبت زياد : به آن پريمال 5 % الي 7 % تزريق مي كنند .

-شوره زدن : كه دليل آن حل شدن نمكهاي محلول موجود در آهك است .براي جلوگيري از شوره بايد راه تنفس در پشت ديوار ايجاد شود تا رطوبت پشت به تعادل برسد . براي پاك كردن شوره از روش هاي مكانيكي ( ابزارهاي فلزي ، تيغ ويا

-تراشيدن دقيق ) استفاده مي شود .

-كاشيكاري

-كاشيكاري اين بنا بر ديوار بيروني طبقه اول ، بالاي قوسِ ميان هر ستون قرار دارد كاشيكاري از نوع هفت رنگ است و با نظر به اينكه در اين كاشي ها از رنگ قرمز استفاده شده است ، احتمالاً در زمان قاجاريه بر روي بنا نصب شده اند .

- - براي پر كردن قسمتهاي از بين رفته كاشي از ( گچ + آب + plexytol ) استفاده مي شود .

-- براي تميز كردن دوده و چربي : 15 % الي 25 % الكل اتيليك

- براي استحكام بخشي : 5/3 % الي 10 % پارالوييد

-براي چسباندن قطعات جدا شده : سيانو اكريلات

-

- براي پر كردن قسمتهاي از بين رفته كاشي از ( گچ + آب + plexytol ) استفاده مي شود .

- براي تميز كردن دوده و چربي از روی کاشی ها: 15 % الي 25 % الكل اتيليك

- براي استحكام بخشي کاشی ها: 5/3 % الي 10 % پارالوييد

- براي چسباندن قطعات جدا شده : سيانو اكريلات استفاده می شود.

کاشی ها ی به کار رفته در بنا دارای اشکالی با نقوش پرندگان در میان گلها و ابر های چینی ، گل بوته های پیچ در پیچ ، عمارت کلاه فرنگیو.. می باشد. این کاشی ها هفت رنگ بوده و نقوش آن بیشتر دارای رنگهای قهوه ای وسبز و سفید می باشد.

- براي تميز كردن دوده و چربي : 15 % الي 25 % الكل اتيليك

- براي استحكام بخشي : 5/3 % الي 10 % پارالوييد

- براي چسباندن قطعات جدا شده : سيانو اكريلات

نقاشی های که عناصر و خصوصیات نقاشی تعزیه ایو بعضی قواعد نقاشی مینیاتوراز جمله عدم رعایت پرسپکتیو وتخت بودن نقوش درآن قابل مشاهده است بر دیوار نقش بسته است.

-براي پاك كردن نقاشي روي گچ در گذشته از آمونياك استفاده مي شدكه به كار آسيب مي رساند . امروزه از دي متيل فرم آميد استفاده مي شود .

-

آسيب شناسي آجر :

- با مواد سنتتيك مثل پارالوييد است كه در آب نامحلول است

و براي آجرهاي آسيب ديده اي كه نمي توان آنها را تعويض كرد

، استفاده مي شود . براي استفاده آن را به نسبت

5 الي 15 درصد در تينر حل كرده و داخل آجر تزريق مي نمايند .

در گذشته از موم داغ استفاده مي شد تا آجر ضد اب شود ،

اما اين روش مطرود شده است .

- ايجاد سيكلهاي حرارتي و استحكام بخشي ساختار آجر

- تعويض آجرها با آجرهاي جديد به صورتي كه آجرهاي

جديد جنسيتي هماهنگ با آجرهاي قديمي داشته باشند .

آجر كاري

تمامي اين بنا با آجر ساخته شده و در قسمتهايي براي تزيينات ، با كاشي بصورت پيش بر بكار برده شده است . آجركاري زير ايوان شمالي با آجرهاي مهري تزيين شده است كه با چيدمان آجرها اسم ائمه اطهار را به زيبايي و وضوح مي توان ديد . براي اين كار از آجرهاي پيش بر استفاده شده است .

آسيب شناسي :

- با مواد سنتتيك مثل پارالوييد است كه در آب نامحلول است و براي آجرهاي آسيب ديده اي كه نمي توان آنها را تعويض كرد ، استفاده مي شود . براي استفاده آن را به نسبت 5 الي 15 درصد در تينر حل كرده و داخل آجر تزريق مي نمايند . در گذشته از موم داغ استفاده مي شد تا آجر ضد اب شود ، اما اين روش مطرود شده است .

- ايجاد سيكلهاي حرارتي و استحكام بخشي ساختار آجر

- تعويض آجرها با آجرهاي جديد به صورتي كه آجرهاي جديد جنسيتي هماهنگ با آجرهاي قديمي داشته باشند .

آسيب شناسي آجر :

- با مواد سنتتيك مثل پارالوييد است كه در آب نامحلول است

و براي آجرهاي آسيب ديده اي كه نمي توان آنها را تعويض كرد

، استفاده مي شود . براي استفاده آن را به نسبت

5 الي 15 درصد در تينر حل كرده و داخل آجر تزريق مي نمايند .

در گذشته از موم داغ استفاده مي شد تا آجر ضد اب شود ،

اما اين روش مطرود شده است .

- ايجاد سيكلهاي حرارتي و استحكام بخشي ساختار آجر

- تعويض آجرها با آجرهاي جديد به صورتي كه آجرهاي

جديد جنسيتي هماهنگ با آجرهاي قديمي داشته باشند .

- قسمت اعظم این بنا از آجر است، برای مرمت آن می توان به روش های زیر اقدام کرد:

با مواد سنتتيك مثل پارالوييد كه در آب نامحلول است و براي آجرهاي آسيب ديده اي كه نمي توان آنها را تعويض كرد ، استفاده مي شود . براي استفاده آن را به نسبت 5 الي 15 درصد در تينر حل كرده و داخل آجر تزريق مي نمايند . در گذشته از موم داغ استفاده مي شد تا آجر ضد اب شود ، اما اين روش مطرود شده است .

- ايجاد سيكلهاي حرارتي و استحكام بخشي ساختار آجر

-تعويض آجرها با آجرهاي جديد به صورتي كه آجرهاي جديد جنسيتي هماهنگ با آجرهاي قديمي داشته باشند.

-

رائه ی روش حفاظتی استفاده از آهک به طور سنتی:

در ساختمان هایی که برای ساختن آنها از آهک استفاده شده، برای مرمت و نگهداری آنها نیز از آهک استفاده کرده اند.( استفاده از آهک به عنوان یک روش حفاظتی (روش آهک) در اروپا معروف بود)

از آهک در این موارد برای مرمت استفاده می شود:

۱- ملات برای تعمیر خسارتها و پوسیدگی ساختمان

۲- ملات برای بند کشی مجدد بندها

۳- دو غاب برای پر کردن خلل وفرج و شکافها

۴- یک پارچه کننده ی سطح

۵- پوشش محافظ و تزیین سطح

۶- شستشو با آهک یک روش معمولی برای حفاظت دیوارها، ازحدود 10 هزار سال قبل متداول بوده است.

۷- استفاده ازلایم واش ( اندود آب و آهک ): لایم واش ، دی اکسید کربن هوا را به آرامی جذب می کند و روی سطح آجر نمی خوابد بلکه در سطح آجری رسوخ کرده و وقتی سفت شود رطوبت را از خود عبور می دهد

استحکام بخشی چوب:

سیب شناسی چوب

چوب با وجود تمام مزايايي كه دارد به دليل برخي معايب وآسيب ها مثل قابليت آتش گيري آسان وتداوم احتراق، تغيير خواص در اثر تغييرات رطوبتي، پوسيدگي ناشي از رطوبت، حمله حشرات وقارچ به آن ( قارچ زدگي )، كرم خوردگي، پوكي بخاطر سوسك چوب و موريانه زدگي و تاب برداشتن ناشي از اختلاف درجه حرارت ورطوبت، عمر مفيد كوتاهي دارد.

اين آسيب ها به طور كلي به موارد زير تقسيم مي شوند:

1- آسيب هاي مكانيكي (فشار وكشش)

2-آسيب هاي محيطي (امواج الكترومغناطيسي ، نور و تغییرات رطوبت )

3- آسيب هاي بيولوژيك

4- آسيب هاي شيميايي (آلودگي هوا ،اندودهاي مضر)

5- آسيب هاي ارگانيسم (ميكروبها وكپكها)

آسيب هاي چوب

آسيب هاي محيطي:

- رطوبت

مواد استحکام بخش به دو دسته تقسیم می شوند:

مواد طبیعی مثل موم – پارافین : برای استحکام بخشی با موم باید موم را آب کرده و با قلم مو روی چوب کشید.

مواد مصنوعی مانند وِرنی یا روغن جلای رقیق شده یا رزین مصنوعی : چوب ، محلولها را در امتداد رگه ها جذب می کند . به همین دلیل مواد استحکام بخش جذب چوب می شوند و بعد از مدتی حلال تبخیر می شود و ماده رزینی درون چوب باقی می ماند.

رزین های مناسب برای استحکام بخشی بدین قرارند:

پلی وینیل استات: در برابر نور پایدار است ، به علت چسبندگی زیاد و سهولت ترکیب در لاک ها و اندودها دارای ارزش است.

رزینهای اکریلیک محلول در قیر : در مقابل مواد شیمیایی پایدارند ، در مقابل باران و نور خورشید مقاومند و برای کاربرد در هوای آزاد مناسب هستند.

چون درجه حرارت بالا همراه رطوبت زیاد، محیط مناسبی برای رشد کپکها ، قارچها و فعالیت حشرات به وجود می آورد. در نقاطی که رطوبت وجود دارد به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت پارالویید 15% به چوب تزریق می کنند که این عمل مانع از تنفس چوب هم نمی شود.

مبارزه با قارچ زدگی :

قارچها برای رشد و نمو و زندگی نیاز به میزان خاصی از رطوبت دارند. در این مورد از پوسیدگی، الوارهای ساختمانی مستعدترند؛ زیرا امکان قرار گیری آنها در معرض آب و رطوبت بیشتر است. امروزه از مواد شیمیایی مانند فلورور سدیم و فلورور اکسید منیزیم برای جلوگیری از این آسیب ها استفاده می کنند.

آهك بري

مهمترين تزيين در حمام هاي قديمي آهك بري بوده است . اين كار گاهي فقط با اندود ساروج كه سفيد رنگ بود انجام مي شد و گاهي با ساروج رنگي . در حمام صفا از ساروج اخرايي استفاده شده است . با گذشت 200 سال از عمر اين حمام و آسيبهايي كه به آن وارد شده است ، هنوز از آهك بري هاي آن مقدارزيادي باقي مانده است . آهك بري در اين بنا در واقع اندود روي كاربندي سقف است .

آسيب شناسي :

- آسيبهاي بيولوژيكي : در اين حالت سوراخهاي حشرات را با مواد رزيني پر مي كنند .

- طبله كردن در اثر خشكي زياد : به آن مخلوط ( پريمال + گچ ) تزريق مي كنند .

- طبله كردن در اثر رطوبت زياد : به آن پريمال 5 % الي 7 % تزريق مي كنند .

- شوره زدن : كه دليل آن حل شدن نمكهاي محلول موجود در آهك است .براي جلوگيري از شورهبايد راه تنفس در پشت ديوار ايجاد شود تا رطوبت پشت به تعادل برسد . براي پاك كردن شوره از روش هاي مكانيكي ( ابزارهاي فلزي ، تيغ ويا تراشيدن دقيق ) استفاده مي شود .

آهک

طبله كردن در اثر خشكي زياد : به آن مخلوط ( پريمال + گچ ) تزريق مي كنند .

طبله كردن در اثر رطوبت زياد : به آن پريمال 5 % الي 7 % تزريق مي كنند .

شوره زدن : كه دليل آن حل شدن نمكهاي محلول موجود در آهك است .براي جلوگيري از شورهبايد راه تنفس در

پشت ديوار ايجاد شود تا رطوبت پشت به تعادل برسد . براي پاك كردن شوره از روش هاي مكانيكي

( ابزارهاي فلزي ، تيغ ويا تراشيدن دقيق ) استفاده مي شود .

نقاشي

با انتقال پايتخت صفويان به قزوين ، دوران شكوفايي مكتب تبريز به پايان رسيد . شاه طهماسب شماري از نقاشان دربار را به نقاشي روي ديوارهاي چهلستون قزوين گماشت . مظفر علي كه قبلاً در مصور ساختن خمسه و شاهنامه طهماسبي ، اغلب آثار كاخ مجلل و تالار چهلستون قزوين را نقاشي كرده است . نقاشي هاي اين بنا بسيار نفيس و ارزشمند است . نقاشي روي ديوار در تمامي اين بنا ديده مي شود كه در بعضي از قسمتها با آب طلا كار شده و بسيار ارزشمند است . طرحهاي به كار رفته در نقاشيها شامل تك پيكره از زنان و مردان ، مجموعي از پيكره ها درمناظر طبيعي ، گل و بوته و اسليمي و ختايي است . علاوه بر داخل بنا ، در خارج بنا و بر زير تيرهاي چوبي سقف و ايوان طبقه دوم و روي ديوار هاي خارجي بنا نيز نقاشي ديده مي شود .براي پاك كردن نقاشي روي گچ در گذشته از آمونياك استفاده مي شدكه به كار آسيب مي رساند . امروزه از دي متيل فرم آميد استفاده مي شود .

شيشه

كاربرد شيشه در اين بنا ، در ارسي هاي طبقه دوم مي باشد . در ديوار هاي شرقي و غربي طبقه دوم كه ارسي ها 3 لت هستند ، در دو طرف ارسي ، روزنه هايي وجود دارند كه با شيشه رنگي پوشيده شده اند . در محور شمالي جنوبي ارسي ها 5 لته هستند .

مرمت آثار فلزی

تقریبا تمامی فلزات ،که گروهی نا همگن اما کاملا مشخص را تشکیل می دهند خورده می شوند .بدین مفهوم که با شکل گیری رسوبات معدنی خصوصیات فلزی خود را ازدست می دهند. این پدیده بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی والکتروشیمیایی مختلف صورت پذیرفته وسرعت یا کندی این پوسیدگی تدریجی بستگی به ماهیت خود فلز وشرایطی که تحت آن قرار می گیرد دارد.خوردگی فلزی باعث بروز تغییر در ظاهر شیِ می شود . به هنگام تصمیم گیری در مورد انتخاب وچگونگی اجرای عملیات مرمت یک اثر فلزی ، باید کیفیت وشرایط آن در نظر گرفته شود تا با کمترین تغییر بهترین راه را از لحاظ ثبات و استحکام شی به دست آورد.

بررسي هاي اوليه شامل:

- دست یافتن به حدود ضخامت فلز ونظم وقاعده قشر رسوبات سطحی.

- استحکام فلز باقی مانده.

- وجود تزیینات وجزییات دیگر سطحی وهمچنین وجود ترک ها وشکاف های احتمالی.

درصورتیکه خوردگی فلز بسیار پیشرفته وشدید باشد می توان برای آشکار نمودن تزیینات احتمالی فلز ،از اشعه ایکس استفاده کرد.

خوردگی فلزات یک پدیده الکتروشیمیایی است . نمک های محلول در مجاورت رطوبت برق را از خود عبور می دهند وبه همین خاطر الکترولیت نامیده می شوند . در واقع فلز خالص تمایل به بازگشت به حالت پایدار خود دارد.

تنها مدفون بودن فلزات در زیر زمین ،الزاما دلیل خوردگی آنها نیست بلکه رطوبت واکسیژن موجود در فضای باز نیزباعث شکل گرفتن لایه اکسید بر روی اشیا ودر نتیجه

به طور کلی برای درمان ومرمت یک شی فلزی خورده شده،سه روش قابل اجراست:

استفاده از مواد شیمیایی

استفاده از احیای الکتروشیمیایی والکترولیت

روش مکانیکی یا دستی