زیست بوم
وضعيت تالاب‌هاي كشور از نگاه يك پرنده‌شناس - برای نجات تالاب‌ها همه باید مشارکت کنند
- زيست بوم
- نمایش از جمعه, 12 مهر 1392 13:46
- بازدید: 4521
برگرفته از همشهری آنلاین
تنها وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی نیست؛ بسیاری از تالاب‌های کشور وضعیت ناگواری دارند.
دکتر اسماعیل کهرم، پرنده‌شناس پیش از آنکه مشاور سازمان حفاظت محیط‌زیست شود در همایش مدیریت بحران‌های شهری، تصویری نگران‌کننده از برخی تالاب‌های کشور به‌دست داد. این استاد دانشگاه درباره دریاچه ارومیه گفت: در سال1352 بیش از 40هزار فلامینگو بر فراز دریاچه ارومیه پرواز می‌کردند. در آن زمان عمق این دریاچه 13متر بود و وضعیت به‌گونه‌ای بود که هیچ کارشناسی حتی تصور نمی‌کرد خشک شدن این دریاچه را ببیند؛ همچنان‌که بختگان، هامون، پریشان، نی‌ریز و گاوخونی خشک شد، درحالی‌که 4دهه قبل حتی یک کارشناس هم‌چنین آینده ناگواری را برای تالاب‌ها پیش‌بینی نمی‌کرد.
کهرم ضمن انتقاد از کسانی که گرمایش زمین را در خشک شدن تالاب‌ها مؤثر می‌دانند، تصریح کرد: خشک‌شدن ارومیه، پریشان، هامون، دشت ارژن، گاوخونی و کاهش وسعت تالاب انزلی از 21هزار هکتار به 7 هزار هکتار هیچ ارتباطی به گرمایش جهانی ندارد بلکه آنچه امروز بر سر این زیست‌بوم‌های آبی آمده ریشه در سوء مدیریت دارد. اگر گرمایش جهانی تا این اندازه اثر‌گذار بود چرا در کشورهای همسایه و سایر کشورها دریاچه‌ای خشک نشده است؟
هامون به سوی مرگ می‌رود
این استاد دانشگاه درباره تالاب هامون خاطرنشان کرد: هامون زمانی 240هزار هکتار وسعت داشت و از نظر تعداد پرنده در منطقه رکورددار بود. من تعداد پرندگان این دریاچه را ثبت کردم. شمار پرندگان این تالاب بالغ بر 720هزار بال بود اما در 7 سال گذشته تعداد اندکی پرنده در این تالاب زندگی می‌کنند.وضعیت این تالاب به‌گونه‌ای است که با مرگ فاصله چندانی ندارد.
کهرم با بیان اینکه سرشماری پرندگان به‌دلیل این است که ظرفیت، ویژگی و خاصیت یک دریاچه مشخص شود، گفت: چند سال پیش وقتی اعلام کردم پرندگان هامون در حال نابودی هستند، گفتند تو نگران پرنده‌ها هستی!؟ درحالی‌که من نگران امروز هامون بودم هر چند نگران پرندگان هم بودم. وی در ادامه از دشت ارژن سخن به میان آورد و افزود: در این منطقه 4هزار پرنده داشتیم که متأسفانه امروز فقط تعداد اندکی از آنها باقی مانده‌اند که وضعیت مناسبی ندارند.
کهرم با اشاره به پیامدهای ناگوار سدسازی به تأثیرات منفی سد گتوند اشاره کرد و گفت: اکثر کارشناسان و منتقدان محیط‌زیست، ساخت این سد را درست نمی‌دانستند و چندین بار نیز اعلام کردند اما این سد ساخته شد و زمین‌های کشاورزی، دامداری، چاه‌ها و باغ‌های مردم منطقه نابود شد، گورستان هزار‌ساله بختیاری از بین رفت و امروز تنها دستاوردش، حل‌شدن تپه‌های نمکی در این سد و شور‌شدن کارون است.
وی با بیان اینکه هیچ دانشمندی نمی‌توانست عواقب خشک شدن هامون را بررسی کند اما امروز هامون خشک شد و 240هزار هموطن آواره شدند، گفت: مشکلاتی مانند خشکی و بلاهایی که بر سر هامون، ارومیه و زاینده‌رود آمد از ماست که بر ماست. ما باید به‌نظر مردم اهمیت دهیم و کارشناسان را وارد چرخه مدیریت کنیم. امروز کارشناسان فنی و با تدبیری در کشور وجود دارند که از چرخه تصمیم‌گیری خارج هستند، اگر به این چرخه وارد شوند مشکلات زنجیروار حل می‌شود.
راهکارها از نگاه مدیر اجرایی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران
محسن سلیمانی‌روزبهانی، مدیر اجرایی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، برای مدیریت، احیا و حفاظت از تالاب‌های کشور نیز می‌گوید: نخستین اقدام «نگاه برنامه‌محور مبتنی بر رویکرد زیست‌بومی» است. چنین برنامه‌ای باید با مشارکت تمامی دست‌اندرکاران تدوین و اجرا شود.
وی می‌افزاید: گام بعدی نگاه ویژه به مشارکت مردم، تشکل‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی است. در این راستا ضروری است بهره‌برداری از تالاب‌ها خردمندانه باشد؛ به‌ویژه در تسهیم منافع ناشی از تالاب باید جوامع محلی دیده شوند. این نگاه باعث حفاظت و مدیریت تالاب‌ها می‌شود.
مدیر اجرایی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در ادامه تصریح می‌کند: حفاظت و مدیریت تالاب‌ها باید در کنار هم و با هم دیده شوند. در این مدل حفاظتی برای بخش دولتی(دست‌اندرکاران اصلی) مثل جهادکشاورزی و وزارت نیرو، باید نقش و مسئولیت قائل شویم و در پی آن، سازمان حفاظت محیط‌زیست نقش این سازمان‌ها را به‌صورت جدی پیگیری کند.
سلیمانی خاطرنشان می‌سازد: یکی دیگر از حوزه‌های مهم برای حفاظت از تالاب‌ها، اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی و ظرفیت‌سازی درخصوص تالاب‌هاست. این اطلاع‌رسانی باید به‌گونه‌ای باشد که منافع تالاب‌ها در راستای منافع مردم محلی باشد.
راهکار دیگری که وی به آن اشاره می‌کند استفاده از تجهیزات پیشرفته برای پایش اکوسیستم‌های تالابی با هدف تقویت سیستم‌های هشدار و مدیریت است. تعیین نیاز آبی و مشخص‌کردن حقابه تالاب‌ها از دیگر راهکارهایی است که به اعتقاد سلیمانی باید در دستور کار قرار بگیرد. وی در پایان تصویب قانون جامع مدیریت حفاظت و احیای تالاب‌ها را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر عنوان می‌کند و می‌افزاید: این قانون که چارچوب کار تالاب‌ها را مشخص می‌کند هم‌اکنون در کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی برای تصویب نهایی و ارائه در صحن علنی مجلس در حال بررسی است.
