ایران‌بوم

در گذشته همانند امروز، شهر علویجه در استان اصفهان منطقه‌ای آباد و پر رونق بوده است. در شهر علویجه آثار تاریخی زیادی وجود دارد که کاروانسرای عباسی (متعلق به دوره صفویه) در روستای حسنیجه، خرابه‌های معابد زرتشتیان (معروف به قلعه سنگی)، قلعه معروف نادری (متعلق به دوره افشاریه)، قلعه کهنه و قلعه پایین و مسجد بزرگ از مهمترین این آثار است. یکی از آثار تاریخی مهم علویجه امامزاده شاه شمس الدین محمد(ع) است که در 2 کیلومتری جنوب غرب علویجه و بر روی کوه واقع است.‏

وجود دو نقطه، یکی معروف به قلعه گبری که خرابه‌های آن بر فراز یکی از تپه‌های اطراف علویجه وجود دارد و دیگری، قلعه‌ای معروف به قلعه سنگی در جوار کوه امامزاده شاه شمس الدین محمد (ع)، می‌تواند نشانگر قدمت این شهر تا پیش از ظهور اسلام باشد.

از دیگر دلایل قدمت شهر علویجه وجود خرابه‌هایی معروف به سرخاله‌است که در آن آثار و بقایای خانه‌های قدیمی به خوبی مشهود است. این محل در طول زمان به سمت شرق و به محلی که معروف به دربند است منتقل شده است.‏

در ادوار تاریخی (احتمالاً دوره افشاریه) به منظور امنیت ساکنین و نیز استقرار نیروهای نظامی برای جلوگیری از حمله مهاجمین قلعه‌ای معروف به قلعه نادری ساخته شد که بقایای آن در بافت قدیمی شهر علویجه موجود است. سپس در جوار آن قلعه‌های دیگری به نام‌های قلعه کهنه و قلعه پایین بنا شد.

پس از گذشت مدتی از سکونت جمعیت در داخل این قلعه‌ها، به دلیل افزایش جمعیت و نیز امنیت نسبی، علویجه خارج از قلعه‌ها گسترش فیزیکی داشته که بیشترین گسترش به طرف غرب بوده ‌است. از مهمترین آثار باقیمانده در این شهر از دوران گسترش خارج از قلعه‌ها می‌توان به مسجد بزرگ یا مسجد جامع اشاره کرد که هنوز در بافت قدیم علویجه پابر جا است. ‏

بلندترین نقطه شهر علویجه با ارتفاع 1980 متراز سطح دریا در شمال و گودترین نقطه با ارتفاع 1840 متر از سطح دریا در جنوب شرق شهر واقع است. ‏

شهر علویجه از شمال به چهار کوه، از جنوب به تیرچه، از شرق به گدار گله گو و از غرب به روستای حسنیجه محدود می‌شود.‏

‏ ارتفاعات زنگاری، کلنگ، چهارکوه، تیرچه از مهمترین ارتفاعات علویجه است. ‏

رودخانه خشکرود، که از ارتفاعات رشته کوه‌های بلغویی سرچشمه می‌گیرد از جنوب علویجه می‌گذرد و پس از آن به زاینده رود می‌ریزد.‏

‏ شهر علویجه از نظر آب و هوایی در منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است.

بالاترین میانگین دما در تیر، 5/27 درجه سانتیگراد و کمترین درجه حرارت در دی، با میانگین 2/1 درجه سانتیگراد است. بیشترین میزان بارندگی در دوره سرد سال در ماه‌های آذر و دی اتفاق می‌افتد.

تا حدود 50 سال پیش، علویجه به شکل نواری باریک در راستای غربی و شرقی امتداد داشت و عرض شمالی - جنوبی آن حداکثر به 300 متر می‌رسید.

ولی بعد از آن به دلیل عواملی مانند ایجاد چاه آب، شبکه آبرسانی، ساخت مراکز آموزشی و اداری، گسترش فیزیکی شهر به سمت شمال مورد توجه قرار گرفت. در سال‌های اخیر به منظور نگهداری باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی از گسترش در شرق و غرب تا اندازه‌ای جلوگیری شده است. برای ایجاد تعادل در ساختار شهر و سهولت در خدمات رسانی، توسعه فیزیکی شهر به سمت شمال توصیه شده است.‏

نژاد مردم علویجه از نوع آریایی است وزبان آنان فارسی است که در آن از واژه‌های اصیل فارسی استفاده می‌شود.

*جاذبه‌های گردشگری ‏

غار سنگریز: این غاردر شمال غرب اصفهان و 15 کیلو متری شرق علویجه قرار گرفته‌است. با ورود به محیط تاریک غار و طی یک مسیر مارپیچ کوتاه و با شیب ملایم، به نخستین تالار غار می‌رسیم که ستون‌های آهکی زیبای استالاگمیت و استالاگتیت در آن خودنمایی می‌کند و قندیل‌های بزرگ با ساختاری گل کلمی شکل در همه جا به چشم می‌خورد. در سکوت و تاریکی وهم انگیز غار صدای ریزش قطرات آب که از سقف غار می‌چکد، شنیدنی است.

در کل غار 6 یا 7 تالار وجود دارد که به جز یکی از آنها که سنگی است، بقیه تماماً پوشیده از قندیل‌های آهکی از جنس کلسیت و آرگونیت است.

برای ساخته شدن هر سانتی متر از این ستون‌های آهکی زمان زیادی سپری شده ‌است. آهک‌های این غار متعلق به دوران کرتاسه ازدوره‌های زمین‌شناسی ‌است ولی مسلماً غار در دوران‌های بعدی و شاید در جریان کوهزایی اخیر یا به دلیل وجود جریان‌های آب‌های زیر زمینی ایجاد شده‌است.

در ضمن کف غار پوشیده از خاک رس است که از انحلال آهک‌های فوقانی است.

جانوران غار خفاش‌ها و مارها هستند و به دلیل نبودن نور کافی، غار بدون پوشش گیاهی است.‏

‏*کوه گبری (قلعه گبری)

گبری تپه‌ای تاریخی است که آثار و بقایای قلعه تاریخی گبری بر روی آن وجود دارد و به دوران پیش از اسلام برمی گردد.

ابتدا به آن گوری و سپس گبری گفته شده‌است.

این تپه باستانی که در دوران پیش از اسلام محل زندگی اقوامی بوده، هنوز آثار و بقایایی از زندگی آنان را در خود به یادگار دارد و دردوران پیش از انقلاب بارها مورد تجسس قرار گرفته‌است.

‏

‏*استخر طبیعی قوره

این استخر طبیعی در واقع یک کانال زیرزمینی است که آب قنات را از زیر رودخانه فصلی شهر منتقل می‌کند.

طراحی این کانال به گونه‌ای ‌است که با استفاده از اختلاف سطح آب در دو طرف، آب از یک طرف کشیده (قوره پایین کش) و به طرف دیگر می‌رود و جریان خنک و مطبوع آن همگان را به شنا در آن ترغیب می‌کند.

‏

‏*کوه چهار کوه

این کوه که در شمال علویجه قرار دارد، زیبایی ویژه‌ای به شهر داده وشهر در بستری از دامنه این کوه قرار گرفته‌است.

‏‏*کوه تیرچه

‏ تیرچه کوهی کم ارتفاع است که چون مشرف به باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی است، چشم انداز زیبایی دارد.

‏

‏*کوه چهل دختران

کوهی کم ارتفاع مشرف به باغ‌های علویجه‌است. ایوانچه طبیعی که در این کوه وجود دارد، چشم انداز بسیار زیبایی از باغ‌ها وکشتزارها دارد.

‏

‏*سیاهکوه

این کوه در 25 کیلو متری شرق علویجه واقع است ودر دامنه آن کوه کنده وآغل معروف سیاهکوه قرار دارد. حد شرقی مراتع این محل به کشتزارقلعه خواجه می‌رسد

‏*کوه بلغویی

‏ این کوه دنباله ارتفاعات رشته کوه زاگرس است. بلغویی در قسمت غرب و شمال غرب شهر علویجه و روستای حسنیجه واقع است و به علت مرتفع بودن، از نزولات و بارندگی‌های خوبی برخوردار است وبیشتر ماه‌های سال پوشیده از برف است.

*سلسله قنوات نادری

در شهر علویجه سه رشته قنات تاریخی معروف به قنوات نادری وجود دارد که علاوه بر آبیاری باغ‌ها و کشتزارهای علویجه، مردم از طراوت و زیبایی آنها و ورودی چاه‌ها و دشت سر سبز اطراف آنها، برای تفریح استفاده می‌کنند. از جمله منطقه نابر که بصورت تفریحگاه طبیعی مردم درآمده است. گفتنی است، یک رشته از این قنوات، معروف به قنات کهریزنو از زیر بافت شهر عبور کرده و مردم از طریق ورودی‌هایی که در سطح شهر به زیر زمین ساخته بودند و به«زیر او» یا «زیر آب»معروف بودند به آب این قنات دسترسی داشتند که بعدها به دلیل مسائل بهداشتی و حفظ امنیت جانی مردم بویژه کودکان این ورودی‌ها بسته شدند.

*مسجد نبی اکرم (ص)

این مسجد درفهرست ابنیه تاریخی به ثبت رسیده‌است.

‏

‏*صنایع دستی

‏ در شهر علویجه در گذشته صنایع دستی چون گلیم بافی، گیوه بافی، بافت کرباس و نمد مالی رواج داشته‌است و اکنون نیز هنرمندان علویجه علاوه بر پرداختن به این هنرها، در رشته‌هایی چون معرق، منبت، گلیم حجمی و رشته ابداعی جوانان این شهر یعنی معرق سنگ فعالیت دارند. ‏

‏*صنعت

‏ صنعت در علویجه با وجود شهرک صنعتی علویجه با بیش از 80 کارخانه فعال و همچنین صنایع کارگاهی نیمه مزاحم شهری، از تحرک خوبی برخوردار است.‏

‏*کشاورزی ‏

‏ کشاورزی در علویجه به دو صورت سنتی و مدرن انجام می‌گیرد که البته با مشکلاتی چون خشکسالی روبرو است. از جمله محصولات کشاورزی این شهر، انگور، توت و بادام است ودر دهه‌های اخیر میوه هلوی علویجه نیز شهرت یافته است.