ایران‌بوم

پُل‌دختر شهری است در جنوب استان لرستان، بر سر راه خرم‌آباد به اندیمشک. این شهر مرکز شهرستان پل‌دختر است و از شمال و شرق به خرم‌آباد، از شمال و شمال غربی به کوهدشت، از جنوب به خوزستان و ایلام محدود می‌شود. راه اصلی خرم‌آباد ـ اندیمشک از پل دختر می‌گذرد. از این شهر تا خرم‌آباد حدود ۱۱۰ کیلومتر و تا اندیمشک حدود ۱۰۲ کیلومتر فاصله ‌است.

سابقه و آثار تاریخی

منطقه پلدختر سابقه‌ای چند هزار ساله دارد و از دیرباز حائز اهمیت بوده است. در سالهای 1343 تا 1348 که هیأتهای علمی دانشگاههای رایس آمریکاو کمبریج انگلستان در این منطقه بررسیهایی انجام دادند، آثاری از تمدن عصر حجر به دست آوردند. پلدختر جزء سرزمین ایلام بوده که پایتخت قدیمش (ماداکتو) در دره‌شهر کنونی در 45 کیلومتری پلدختر واقع شده است. اوج پیشرفت فرهنگی و تمدنی این منطقه مربوط به دوره ایلام نو ـ هخامنشی و دوره پارت است.

آثار باستانی مربوط به 3 تا 4 هزار سال پیش که از استان لرستان و پلدختر به دست آمده، نشان می‌دهد که این منطقه کلید نظامی خوزستان به شمار می‌رفته است.

وجهه تسمیه این شهر به خاطر پلی از دوره ساسانی بر روی رودخانه کشکان است که به پل کر و دختر (پلدختر) معروف است. هم اکنون ستونهای تخریب شدۀ پل که بر روی رودخانه زده شده، قابل رؤیت است و کنگره آن که جاده سراسری از زیر آن رد می‌شود، همچنان پا بر جاست.

احتمال می‌رود که این پل متعلق به دوره ساسانی باشد و برخی این نام‌ را نشانۀ انتساب پل به ایزدبانو آناهیتا (فرشتۀ موکل بر آب) می‌دانند. این پل در قرن چهارم هجری مورد مرمت قرار گرفت؛ اما هم ‌اکنون تنها یک دهانه از طاقهای آن برجا مانده و جاده شماره ۳۷ از زیرش می‌گذرد. این پل در مسیر ارتباطی شهرهای شاپورخواست و گندیشاپور قرار داشته و از اهمیت راهبردی برخوردار بوده است.

ارتفاع طاق برجای ماندۀ پل ۱۸ متر از سطح جاده و ۳۰ متر از آب رودخانه و عرضش ۱۱،۳۰ متر است. جهت پل شرقی، غربی و طولش ۲۷۰ متر است. این اثر تاریخی به شماره ۱۶۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دیدنیها

از دیدنیهای دیگر پلدختر باید از این مکانها یاد کرد: غار کَلماکَرّه، غارکوگان، قلعه نصیر، کاروانسرای میشوند، پل گاومیشان، مقبره بابازید، پل‌کلهر یا «مملو»، گورستان چشمک و مقبره حیات‌الغیب که از مهمترین مکانهای تاریخی منطقه به شمار می‌آیند.

غارکَلْما کَرَّه (کلما: غار، کره: درخت انجیر کوهی) در یکی از دره‌های کوه مَهله در شمال غربی پلدختر قرار دارد که تعداد زیادی ظروف و مجسمه بسیار ارزشمند و نفیس از دورۀ هخامنشی در آن یافت شده است. برخی این آثار را بخشی از اموال خزانۀ شوش می‌دانند که آنتیگونوس ـ سردار اسکندرـ قصد داشت آنها را به ماد منتقل کند. از این اشیا در موزه‌های بزرگ دنیا نگهداری می‌شود.

غارکَوْگان (کبکان) یکی از غارهای دست‌ساز است که در دل کوهستان ایجاد شده و چند طبقه است و دسترسی بسیار سختی دارد؛ به طوری که رسیدن به آن بدون تجهیزات کوهنوردی و غارنوردی دشوار است. این غار دژ مانند که تماماً با حجاریهای طاقت‌فرسا به وجود آمده، به استناد سکه‌های پیداشده در اطرافش، به دوره اشکانیان تعلق دارد.

پل کِلهر ( کِلِه هُر/ کِلَه هُرد) مشهور به پل مَمُولو دو کتیبه با خط کوفی داشت که یکی از کوه کنده شده و دیگری با احداث تونل مسیر تهران ـ اهواز از بین رفت! این پل متعلق به دورۀ ساسانی است و در 374ق به دستور بدربن حسنویه ترمیم شد.

پل گاومیشان نیز بر روی رود سیمره، ظاهراً در دوره صفویه و قاجاریه تعمیر شده است.

مناظر طبیعی

تالابهای پلدختر به شرح زیر از مناطق حفاظت شدۀ محیط زیست و زیستگاه انواع ماهی و پرندگانی چون عقاب، شاهین، چکاوک و حواصیل است: تالاب تکانه،تالاب لفانه۱و۲،تالاب زردابه،تالاب سیاه، تالاب بلمک، تالاب جمجمه،تالاب کبود،تالاب گلم سوزه و تالاب پیکه. آبشار افرینه و تنگه چمشک نیز از تفرجگاههای زیبای پلدختر است. دژ کهن چمشک متعلق به او ایل دوره صفوی، در این محل قرار دارد.

از مراکز مذهبی و زیارتی منطقه است: مقبره سید سهل‌الدین، مقبره بابازید، مقبره سید نعمت‌الله جزایری، مقبره آقا سیدعلی منطقه طایی و مقبره خلیل اکبر.