ایران‌بوم

قلعه مازیار که در استان مازندران واقع شده نیز یکی از همین بناهای با ارزش دفاعی است. اگر کسی نداند که به طور دقیق در کدام نقطه قرار دارد با دیدن نام «ورسک» بی‌گمان محل آن را در ذهن خود نقطه یابی خواهد کرد.

nike flex contact boys shoes gray - Nike Air Force 1 Shadow Cashmere/Pale Coral - Pure Violet CI0919 - 700 | Women's Nike Air Max 270 trainers - Latest Releases

وقتی از قلعه سخن می‌گوییم از سویی واژه‌هایی مانند یورش، حمله، تهاجم، شهر، دشمن، نا امنی و از سوی دیگر واژه‌هایی که نقطه مقابل آنها تلقی می‌شوند بی درنگ به ذهن ما خطور می‌کنند؛ دفاع، محافظت، نگهبانی، امنیت، مبارزه،... اگر قلعه‌ها نبودند، یعنی اگر انسان‌ها از روزگاران گذشته به فکر ساختن قلعه‌ها نمی‌افتادند، مردمان بسیاری در شهر و دیار خود از بین می‌رفتند و نقاط بسیاری در دنیا دستخوش ویرانی می‌شدند. همچنین وجود قلعه‌ها باعث شد تا انگیزه وطن‌پرستی و دفاع در ساکنان شهرها برانگیخته شود و فرهنگ اتحاد و یکدستی در میان افراد یک جامعه شکل گیرد و تقویت شود. قلعه‌ها پیشینه تاریخی و باستانی کهن دارند و به دلیل استحکام بالای آنها که حاکی از کارکرد دفاعی و حفاظتی آنها است شاید بیش از دیگر بناها از آسیب تخریب در امان مانده باشند.‏

قلعه مازیار که در استان مازندران واقع شده نیز یکی از همین بناهای با ارزش دفاعی است. اگر کسی نداند که به طور دقیق در کدام نقطه قرار دارد با دیدن نام «ورسک» بی‌گمان محل آن را در ذهن خود نقطه یابی خواهد کرد. قلعه مازیار که نام ورسک را نیز به دنبال دارد، همجوار با پل معروف ورسک است که در دهه 1310 شمسی با نقشه و نظارت مهندسی آلمانی به همین نام ساخته شده است. قلعه مازیار بر فراز کوهی که در سمت راست پل قرار دارد خودنمایی می‌کند. ارتفاع این کوه از سطح دریا 1900 متر و از سطح جاده 350 متر است. ورسک در 29 کیلومتری جنوب شهر «پل سفید» واقع شده و پرجمعیت‌ترین روستای شهرستان سوادکوه است.‏

برای رسیدن به قلعه که مساحتی بیش از یک هکتار را اشغال کرده است، باید از کوره راهی سنگی عبور کرد. با فرض این که همه آثار آن در زمان «مازیار»1 ساخته شده باشند پیشینه تاریخی آن دست کم به 12 قرن پیش می‌رسد. در صورتی که این بنای باستانی از اسلاف مازیار به یادگار مانده باشد به همان نسبت قدمت آن به سده‌های پیش‌تر می‌رسد.‏

‎ ‎بخش‌های اصلی قلعه شامل ورودی، حصار و مزغل‌ها، اتاق‌ها و دیواری از بنای ارگ است. ورودی به شکل «قوس شمشیری» و با ارتفاع 20/2 متر که فاصله دو پایه آن 80/1 متر و ضخامت آن یک متر است. پایه قوس در امتداد دیواری به ارتفاع 40/2 و ضخامت 2 متر با مصالح لاشه سنگ، ملات گچ و خرده سنگ ساخته شده است. مزیت دیوار در این است که به خوبی رانش قوس را مهار می‌کند.‏

پس از عبور از زیر قوس فضای داخلی قلعه نمایان می‌شود. در این جا هنوز شیب تندی که قلعه روی آن واقع است محسوس است. بنای ارگ حدود 50 متر بعد از ورودی مشاهده می‌شود. حصار قلعه از داخل 3 متر ارتفاع دارد و طول آن حدود 50 متر است. در فاصله 8 متری از قسمت ورودی سه مزغل به فاصله یک متر از یکدیگر تعبیه شده‌اند.

مزغل‌ها یا همان روزنه‌هایی که در عمق دیوار و برابر با قطر آن درست شده‌اند در ابعاد 30×20 سانتی متر هستند. کاربرد این روزنه‌ها برای دیده بانی و تیراندازی بوده است. ارتفاع آنها از کف فعلی قلعه بین 40 تا 60 سانتی متر و از بیرون حدود 7 متر است. تمامی دیوار مزغل از سنگ و ملات گل ساخته شده و تا به امروز استوار و پا برجا باقی مانده است.‏

با پیشروی در قلعه می‌توان آثار دو اتاق مربع شکل را مشاهده کرد که هر ضلع آنها 5 متر است. از این دو اتاق فقط پی آنها به ضخامت 80 سانتی متر باقی مانده است. در دیوار اتاق دوم که همان دیوار حصار را تشکیل می‌دهد پنجره‌ای رو به خارج قلعه ایجاد شده است که قوس تخت دارد و آثار چوبی که در آن به کار رفته بر جا مانده است.‏

در مورد دیوار ارگ، که اکنون فقط دیواری به ارتفاع 13 متر از آن باقی مانده است باید گفت که در آغاز شیب غربی قلعه قرار دارد. آثار چوب‌های سقف و پنجره‌ها از وجود ساختمانی 4 طبقه حکایت دارد. قلعه مازیار یک حصار شمالی - جنوبی هم داشته که در حال حاضر فقط یک دیوار به طول 25 متر و به ارتفاع بین 4 تا 5 متر و ضخامت 20/1 متر باقی مانده است.‏

در پایان لازم به ذکر است که تعدادی قطعات سفالی با پوششی از خمیر قرمز رنگ در سطح قلعه یافت شدند که احتمالاً مربوط به دوره تاریخی یا اوایل دوره اسلامی هستند.‏

‏* آناهیتا هیشتا‏

‎ ‎

* این متن برگرفته از کتاب «قلاع باستانی مازندران» به قلم «سامان سورتچی» است که توسط انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور در زمستان 1381 به‏ چاپ رسیده است. ‏

1- مازیار پسر «ونداد هرمز» از فرزندان «سوخرای بزرگ» بود که از سال 208 هـ .ق از جانب مأمون حاکم طبرستان، رویان و دماوند شد. او از سال 224 هـ .ق به دستیاری افشین از فرمان خلیفه سرپیچی کرد و با بابک خرمدین هم پیمان شد. او سرانجام با توطئه برادر خود کوهیار در بغداد به قتل رسید.‏

منبع: روزنامه اطلاعات