ایران‌بوم

موقعیت و تاریخچه
روستای لاجیم از توابع بخش مرکزی شهرستان سوادکوه، در 30 کیلومتری شمال شرقی پل سفید و 35 کیلومتری جنوب شرقی ساری قرار دارد. این روستا، از شمال به جنگل و روستاهای ورکی، آقمشه و آمره، از شرق به جنگل‏های آچو، منطقه دودانگه و قارن سرا، از جنوب به جنگل و روستاهای اتو و پیر نعیم و از غرب به روستاهای ولیلا و سوخته سرا محدود می‏شود.

آندره گدار، باستان شناس فرانسوی با اطلاعاتی که از دو زمین‌شناس سوئیسی از امام زاده عبدالله روستای لاجیم به دست آورده بود، برای مطالعه برج و کتیبه‌های کوفی و پهلوی آن به سال 1933 م به لاجیم رفت. او نخستین شرق‌شناس غربی است که این برج را مورد بازدید و مطالعه قرار داده است.

به باور گدار لاجیم در حقیقت شهری با برج و باروی مستحکم بوده، او در این مورد چنین می‌نویسد: «...با این همه چند سال پیش که سقف بنای امامزاده نیاز به بازسازی پیدا کرده بود، ساکنین محل آجرهای مورد نیاز را از محلی که روستاییان به من نشان دادند، به دست آوردند. در آنجا، در لبه پرتگاه خندقی بود با دیوارهای کاملاً عمودی که حاکی از وجود یک دیوار قطور بود؛ این دیوار که از آن برای بازسازی بنا هر چه لازم بود برداشته‌اند، به برج بسیار بزرگ مدوری متصل می‌شده که با توجه به عظمت تپه ای که بر آن قرار گرفته، بی‌گمان، ساختمان اصلی قلعه بوده است.

روستای لاجیم، از سطح دریا 760 متر ارتفاع دارد و تحت تأثیر اقلیم معتدل کوهستانی، تابستان‏های معدل و زمستان‏های سرد دارد. رودخانه کسلیان در غرب آبادی جریان دارد.

آثار باقی مانده گورستان گبری در تپه‏های اطراف و برج تاریخی لاجیم از آثار دوره آل زیار، نشانگر قدمت تاریخی روستاست. تاریخ استقرار این روستا، به پیش از قرن‏های چهارم و پنجم هجری قمری می‏رسد.

الگوی معیشت و سکونت
درآمد اکثر مردم روستای لاجیم، از فعالیت‏های زراعی، دامداری و نیز تولید صنایع دستی تأمین می‏شود. مهم‏ترین محصولات زراعی آن شامل برنج، گندم، جو و سیب‏زمینی است. دامداری به طور سنتی در روستا متداول است و پرورش طیور خانگی نیز رواج دارد. آلوچه و سیب از تولیدات باغی روستاست.
صنایع دستی روستا شامل جاجیم، جوراب، حوله، پتو، لاک تراشی، چرم‏سازی، آهنگری و نجاری است. گروهی از مردم در کارخانه چوب‏بری تراورس و در واحد تولید گل و گیاه زینتی و جنگلی داخل روستا اشتغال دارند.
روستای لاجیم، با بافت مسکونی متمرکز، در میان جنگل‏های انبوه و کوه‏های سر به فلک کشیده البرز استقرار یافته است. هسته اولیه روستا در پایین محله و در اطراف مسجد و برج شکل گرفته است. بافت قدیمی روستا که معماری سنتی خاصی دارد، در میان جنگل‏های انبوه از دیده‏ها پنهان است.
دیوارهای گلی، کف کرسی سنگی، سقف شیروانی، ایوان‏های بزرگ و اتاق‏های تو در تو، از ویژگی‏های معماری روستاست. خانه‏های جدید به سبک معماری خانه‏های قدیمی ساخته می‏شوند، ولی در ساخت آن‏ها از مصالح جدید و مقاوم‏تر استفاده می‏شود.

جاذبه‏های گردشگری
استقرار روستا بر دامنه کوه و در میان جنگل موجب بازتاب زیبایی‏های منحصر به فرد طبیعی شده است. ارتفاعات اطراف روستا، با جنگل‏های متراکم و زیبا پوشیده شده است. قیاس کوه در شمال، پاتاق کوه در غرب، آچوکوه و کیجا قلعه در شرق، اروگاء و گرد غول در جنوب، روستای لاجیم را چون حصاری در بر گرفته‏اند.
رودخانه لاجیم یا کسلیان، از سرشاخه‏های رود تجن، از کوه‏های سامان سرچشمه می‏گیرد. مردم روستا، آب رودخانه را با نهربندی (معروف به هندازی) به سمت مزارع هدایت کرده‏اند.چشمه چرچری در داخل روستا قرار دارد و ضمن تأمین آب آشامیدنی بر طراوت و زیبایی روستا می‏افزاید.

برج تاریخی لاجیم، از زیباترین آثار تاریخی بسیار ارزشمندی است، که بر سر گردنه‏ای مرتفع استقرار یافته و از سه طرف به پرتگاه‏های عمیقی اشراف دارد. در گذشته، در کنار پرتگاه‏ها، خندقی با دیوارهای عظیم وجود داشته است که احتمالاً قلعه‏ای وسیع را در بر می‏گرفته است و برج لاجیم در مرکز آن قرار داشته است. این اثر باستانی در زمان حکومت آل زیار بر طبرستان، در فاصله سال‏های 316 تا 443 هـ . ق ساخته شده است. مصالح به کار رفته در آن شامل آجر، ملاط و ساروج است. نمای بیرونی برج، بدنه‏ای مدور با گنبدی مخروطی و ساده است و پایه گنبد به وسیله یک ردیف طاق نما تزیین شده است. در کمربند زیر گنبد، دو کتیبه به خط کوفی و پهلوی ساسانی وجود دارد. کتیبه‏ها به شکل زیبایی با آجرهای تراش خورده بر زمینه گچ نصب شده‏اند. بر روی کتیبه، اسم صاحب بنا کیا اسماعیل ابوالفوارس شهریار عباس آل باوند و تاریخ 413 هجری قمری حک شده است.

متن کتیبه چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم. هذا قبر القیم الکیا الجلیل ابوالفوراس شهریار بن العباس بن شهریار مولی امیرالمؤمنین رحمه الله امر بینائه فی سنه ثلاث محشر و اربعمانه، عمل الحسن بن علی.
اهمیت برج لاجیم مانند برج رسکت، به دلیل کتیبه پهلوی در کنار کتیبه کوفی است که از نشانه‏های توجه حکمرانان (قرن 5 هـ . ق) به خط و زبان پهلوی بوده است. این برج برای مردم روستا مکان مقدسی است.
مردم روستای لاجیم همانند سایر ایرانیان در اعیاد ملی و مذهبی نوروز، قربان، فطر، غدیر و میلاد پیامبر (ص) به جشن و سرور و نیایش، در وفات و شهادت ائمه و در ایام محرم به سوگواری می‏پردازند. از مراسم ویژه این روستا، می‏توان به مجمع سری در جشن عروسی، سیزده شو، عید مردگان و آیین 26 عید ماه اشاره کرد.

کشتی لوچو از بازی‏های محلی رایج جوانان روستا ست.
موسیقی، آوازها و آهنگ‏های محلی به خصوص در مراسم شادی همراه با سازهای تمبک، سرنا و لَله وا به صدا درمی‏آید. مردم روستای لاجیم، به آوازه‏خوان‏های محلی، لوطی می‏گویند.
پوشاک مردان روستای لاجیم، شامل کت وشلوار و پوشش زنان نیز، لباس‏های معمولی است. اما زنان در برخی مراسم و جشن‏های روستا، از لباس محلی استفاده می‏کنند.
صنایع دستی روستای لاجیم مشتمل بر چرم‏سازی، جوراب‏بافی، جاجیم‏بافی، آهنگری، پتوبافی، لاک تراشی، نجاری و حوله‏بافی است.
انواع غذاهای محلی و خوش‏طعم در روستای لاجیم طبخ می‏شود. کتی خورشت، آش ترش، آش دوغ و بنه بزه‏آش از غذاهای معروف روستای لاجیم هستند.

دسترسی:
جاده دسترسی به روستای لاجیم از شهر زیرآب آغاز می‌شود و پس از طی یک مسافت ۲۷ کیلومتری به سر گردنه مرتفعی می‌رسد که از طبیعت و ارتفاعات جنگلی خارج و به چمنزار و بوته زارهای زیبا بدل می‌گردد. در میان سبزه زاران وسیع و گسترده یک منطقه بدون پوشش بوته‌ای مانند شبه‌جزیره‌ای که از سه طرف به پرتگاه‌های عمیق مشرف است به چشم می‌خورد. در حاشیه پرتگاه در قدیم خندقی با دیوارهای عظیم وجود داشته است که احتمالاً قلعه‌ای وسیع و پر اهمیت را تشکیل می‌داده است که برج مشهور لاجیم را در میان آن بنا کرده بودند.
راه دیگر از طریق جنگل و از میانه راه خاکی ساری به کیاسر به روستای لاجیم منتهی می‌گردد.