ایران‌بوم

عنوان فوق نام کتابی است که شادروان احمد کسروی 80 سال قبل در مورد زبان باستان آذربایجان منتشر نمود. اکثر هم‌میهنان با نوشته‌های کسروی آشنایی دارند و خوش‌بختانه، نوشته‌هایش همیشه با استقبال روشنفکران و اندیشمندان مواجه بود و هست. ولی احتمالا نسل جوان که به لحاظ شرایط زمان، اطلاعات لازم را در این موارد کم‌تر دارند، و یا عده‌ای که بی‌دلیل، سعی می‌کنند که گفتار و نوشتار او را به خلاف واقع وانمود کنند، لازم دانستم که در این باره مطلبی را بنویسم:
روان شاد احمد کسروی در تبریز متولد شد. تحصیلات مقدماتی در مورد زبان فارسی و عربی را با امکانات و شرایط محدود آن زمان آموخت. چون مدتی در مدرسه‌ی آمریکایی «‌‌مموریال» (Memorial) تبریز مشغول تدریس زبان فارسی بود. لذا ظرف چند سال زبان‌های انگلیسی و سپس فرانسه را هم آموخت. به هر حال در عنفوان جوانی به زبان‌های فارسی، ترکی آذربایجان و ترکیه، ارمنی، عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت و تا حدودی هم زبان‌های روسی و آلمانی و اسپرانتو را می‌دانست. این معلومات و اطلاعات، دریچه‌هایی بودند که دنیای علوم و تحقیقات را به روی او گشودند. کسروی که دارای استعداد و ذوق و شوق فراوانی برای کسب معلومات بود. فضای کوچک تبریز را برای پرواز در آسمان دانش و علوم کافی نمی‌دید، لذا در سال 1299 خورشیدی (1920 میلادی) از تبریز به تهران آمد و در مدرسه سیاسی در رشته‌ی حقوق اسم‌نویسی کرد و در زمینه‌های مختلف دست به پژوهش زد، علاوه بر انتشار کتاب‌های مختلف که تعداد آن‌ها کمابیش 70 جلد است، اقدام به انتشار دو نشریه به نام‌های هفته‌نامه‌ی پرچم و ماهنامه‌ی پیمان نمود که در زمان خود، از نشریات علمی و اجتماعی پرباری بودند.
وی درباره‌ی گرایش به زبان‌شناسی می‌نویسد: «‌‌در نتیجه‌ی پیش‌آمدهایی، به زبان‌شناسی گرایش یافته به آن پرداختم و در پیرامون زبان فارسی به آگاهی‌هایی رسیدم. بدین‌سان که چند تا از نیم زبان‌های شهرستان‌ها را از مازندرانی، دماوندی، شوشتری، سمنانی، سرخه‌ای، کردی، گیلکی و مانند این‌ها را در سفرهای خود یاد گرفتم و یا آگاهی از آن‌ها یافتم. زبان پهلوی را نیک آموختم و به زبان‌های سانسکریت و اوستایی و هخامنشی درآمدم، و زبان‌های کهن و نوارمنی را درس خواندم. آن‌ها مرا در فارسی، بینا گردانیدند. چون درنگریستم، این زبان ]فارسی[ را پریشان و نابسامان یافتم، ولی در همان حال، این زبان را یکی از روان‌ترین و آسان‌ترین زبان‌ها دیده، آن را برای درستی و آراستگی شایسته شناختم.»
احمد کسروی یکی از محققین و مورخین وز بان‌شناسان به‌نام و کم‌نظیر، نه تنها در ایران، بلکه در دنیا شناخته شده است. خیلی از آثار او به زبان‌های فرانسه، انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی ترجمه شده و از طرف مجامع علمی و نشریات علمی و تحقیقی مورد بحث و نقد و تقدیر قرار گرفته.
شاید بتوان گفت که کسروی اولین کسی بود که درباره‌ی زبان باستان آذربایجان ضمن بررسی‌های محلی، با ارائه‌ی مدارک و اسناد معتبر از مورخین و محققین ایرانی، عرب و یا عرب‌زبان، روسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی از طریق زبان‌شناسی علمی، اعلام نمود که زبان ترکی که امروز مردم آذربایجان به آن سخن می‌گویند، یک زبان وارداتی است که از هزار سال قبل با ورود اقوام ترک و قرن‌ها سکونت و حکومت آن‌ها در ایران به تدریج شروع شده و تقریبا از زمان صفویه به بعد زبان باستان آذری، رو به ضعف گذاشته و زبان ترکی جایگزین آن گردیده است.
بعد از انتشار کتاب «‌‌آذری یا زبان باستان آذربایجان» از سوی وی، زمینه‌ای فراهم و دریچه‌ای به سوی دانشمندان و اندیشمندان گشوده شد و در تایید نظر او، صدها مقاله و کتاب از سوی مورخین و محققین، مانند: علامه محمد قزوینی، دکتر احسان یارشاطر، عبدالعلی کارنگ، یحیی ذکاء، محمد محیط طباطبایی، یحیی ماهیار نوابی، سعید نفیسی، عباس اقبال، منوچهر مرتضوی، محمد امین ادیب طوسی، عنایت‌الله رضا، محمدامین ریاحی، رحیم رییس نیا، جواد مشکور و ... منتشر گردید.
برپایه‌ی مطالعات و تحقیقات چندین ساله خود درباره تدوین تاریخ آذربایجان یا «آتورپاتکان در آیینه زمان» کوشیده‌ام تا با بررسی نظرات و نوشته‌های عده زیادی از مورخین و محققین ایرانی و غیر ایرانی و با ارائه‌ی اسناد و مدارک در شناساندن زبان آذری و نشان دادن این‌که زبان ترکی رایج در آذربایجان، یک زبان وارداتی است، دین خود را در این زمینه ادا کرده باشم. در این راستا، اکثریت قریب به اتفاق هم‌ولایتی‌ها و سایر هم‌میهنان، هم‌عقیده‌ایم که آذربایجانی‌ها، ایرانی‌هایی هستند که امروز به زبان ترکی تکلم می‌کند.
ولی عده معدودی هم چه در گذشته چه در حال، بودند و هستند که ندانسته به لحاظ بی‌اطلاعی از مطالب علمی و تاریخی و عده‌ای دیگر، ندانسته در جهت مقاصد و منافع بیگانگان!، آذربایجانی را به علت تکلم به زبان ترکی، ترک‌نژاد می‌نامند! و اصولا منکر وجود زبانی به نام آذری هستند و نظرات همه مورخین و محققین ایرانی و غیر ایرانی را بی‌اساس دانسته و به استناد نوشته‌های مجعول و مردود تئوریسین‌های خود! از قبیل محمدتقی زهتابی و جواد هیات و نویسندگان پان‌ترکیست ترکیه و جمهوری آذربایجان، در جهت مقاصد سیاسی دول بیگانه، همه‌ی سعی‌شان در جهت اثبات ترک نژاد بودن آذربایجانی است!!، علاوه بر آن‌که منکر وجود زبان باستانی آذری در آذربایجان هستند، ادعا می‌کنند که از هزاران سال پیش، سرتاسر آسیای میانی، فلات ایران و بین‌النهرین محل سکونت اقوام ترک بوده و زبان ایلامی‌ها هم ترکی بوده!!، دروغ‌گویی یا به عبارت درست ژاژخوایی را به آن‌جا می‌رسانند که ادعا می‌کنند که اقوام کرد نیز ترک نژادند و حتی حضرت زرتشت هم ترک نژاد و ترک زبان بوده!!!.
علاوه بر صدها مدرک و سند علمی و تحقیقی و زبان‌شناسی در رد ادعای چنین افراد بی‌اطلاع یا مغرض، اشاره به دو مورد زیر نیز ضروری است:
1ـ در سال 1996 میلادی دو نفر از دوستان گرامی و ارجمند من، جناب آقای دکتر خلیل انداچه به همراه همسرشان سرکار خانم دکتر پوران اسلامی، برای تحقیقات باستان‌شناسی و جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی مسافرتی به ایران و منطقه آذربایجان داشتند. این دو استاد عالی‌قدر با داشتن اطلاعات لازم در زمینه‌ی زبان آذری، به چندین روستا در اطراف مرند و زنوز از قبیل کرینکان، گلین قیه و ... رفته و با چند نفر افراد سال‌خورده که به زبان آذری باستان آشنایی داشتند، مصاحبه کرده و از گفت‌وگوی دو نفر که به زبان آذری صحبت می‌نمودند، فیلم ویدیویی تهیه کرده‌اند که این فیلم چندین بار در تلویزیون‌های ایرانی در لوس‌آنجلس نشان داده شد.
2ـ آقای دکتر انداچه با یک نفر استاد زبان شناسی آمریکایی به نام پروفسور دکتر دانلداستیلو آشنایی داشت. این شخص سالیان زیاد در چند دانشگاه معتبر از جمله U.C.L.A ]دانشگاه کالیفرنیا ـ شعبه شهر لوس‌آنجلس[ مشغول تدریس در رشته زبان‌شناسی بوده. ایشان چند سال پیش از انقلاب به مدت پنج سال در ایران در نقاط گوناگون، مانند سمنان و طالش و آذربایجان و ساوه و ...، مشغول بررسی درباره گویش‌های مختلف، به ویژه گویش‌های آذری، تاتی و وفسی بوده و تحقیقات وسیعی در مورد زبان‌شناسی به عمل آورده و تسلط کامل به زبان فارسی و ترکی دارد. اخیرا هم دو جلد کتاب به زبان فارسی و انگلیسی درباره ایران تحت عنوان Modern Persia منتشر نموده.
دکتر استیلو طبق قراردادی که با دانشگاه‌های آلمان و سوئد منعقد نموده، برای ریشه‌یابی زبان آذری و پیوستگی آن با زبان هندواروپایی، چند سال است که مقیم اروپا می‌باشد، دکتر استیلو مدتی پیش برای چند روزی در لوس‌آنجلس بود. با همت آقای دکتر انداچه و آقای فرهنگ فرهی در تاریخ 29 آوریل 2005 مصاحبه‌ای با وی درباره‌ی مسایل زبان‌شناسی و تحقیقات انجام شده درباره‌ی زبان‌های هندواروپایی و آذری و ترکی در تلویزیون «یاران» ترتیب داده شد و آقای دکتر استیلو با زبان فارسی سلیس و صحیح به پرسش آقایان انداچه و فرهی پاسخ دادند. چون پرسش‌ها و پاسخ‌ها در موارد مختلف در طول یک ساعت برنامه انجام شده و زیاد است، در اینجا به اختصار، به چند نکته اساسی اشاره می‌شود:
پرسش ‌ـ زبان باستان ایران چه بوده؟
پاسخ‌ ـ زبان باستان ایران یکی از گروه‌های زبان هندواروپایی بود که با آریایی‌ها وارد فلات ایران شد و طی قرون در نقاط مختلف با زبان اقوام بومی درآمیخت.
پرسش ـ زبان ترکی چه زبانی است؟
پاسخ ـ زبان ترکی جزء زبان‌های آلتایی است.
پرسش ـ آیا بین زبان هندواروپایی و آلتایی ارتباطی وجود دارد؟
پاسخ ـ ابدا.
پرسش ـ زبان آذری چه زبانی است؟
پاسخ ـ زبان آذری یکی از گویش های زبان هندواروپایی است که در زمان مادها در آذربایجان رایج بود.
پرسش ـ زبان ترکی از چه زمانی در ایران مخصوصاَ در آذربایجان رایج شده؟
پاسخ ـ زبان ترکی با آمدن اقوام ترک، سلجوقی‌ها یعنی از هزار سال قبل وارد ایران شد.
پرسش ـ آیا با رایج شدن زبان ترکی در آذربایجان، زبان آذری کاملا از بین رفته است؟
پاسخ ـ خیر، زبان آذری به تدریج رو به ضعف گذاشته، ولی هنوز در خیلی نقاط آذربایجان و جمهوری آذربایجان و اطراف ساوه با اسامی آذری، پهلوی آذر، تاتی ، به آن تکلم می‌کنند.
پرسش ـ نظر شما درباره افرادی که دارای عقیده پان‌ترکیسم هستند و به هر طریقی که ممکن است، می‌خواهند ثابت کنند که اقوام ترک از چند هزار سال قبل در آسیای میانی، فلات ایران، بین‌النهرین ساکن بودند، و ایلامی‌ها هم که چند هزار سال قبل دارای فرهنگ و تمدن بودند، زبان‌شان ترکی بوده چیست؟!!
پاسخ ـ آقای دکتر استیلو با خنده: امروز زبان ایلامی کاملاَ خوانده شده، زبان ایلامی ترکیبی از زبان دراویدی جنوب هندوستان و زبان بومی اقوام بین‌النهرین مثل سومری‌ها است، و هیچ‌گونه ارتباطی با زبان ترکی ندارد.
خواننده گرامی:
این نوشته مختصر سند دیگری است از اسناد بی‌شمار موجود، بر رد ادعاهای پان‌ترکیست‌ها و عاملین بیگانه که در جهت مقاصد سیاسی و منافع شخصی خود، می‌خواهند بگویند که آذربایجانی چون ترک زبان است، پس ترک‌نژاد است!!، چون با ایرانی‌ها و فارس‌ها نسبتی ندارد، پس خواهان جدا شدن از ایران و پیوستن به برادران و خواهران آن طرف مرز (ترکیه یا جمهوری آذربایجان) است!!!.
در خاتمه ذکر چند نکته را لازم می‌دانم:
1ـ زبان ترکی که امروز در آذربایجان تکلم می‌شود همان زبان چندین قرن قبل نیست زیرا:
با زبان اقوام بومی و آذری و فارسی مخلوط شده، مخصوصا بیش‌تر اسامی افراد و اشیا از زبان فارسی وارد ترکی شده و امروز نه تنها در نقاط گوناگون آذربایجان و ایران لهجه‌ها، حتی واژه های مختلف وجود دارد، بلکه با زبان ترکی کشورهای مجاور مثل ترکیه و ترکمنستان هم متفاوت است.
2ـ به غلط، زبان ترکی که امروز در آذربایجان به آن تکلم می‌شود «آذری» یا «ترکی آذری» می‌گویند!، در صورتی که آذری و ترکی دو زبان کاملا جدا است و ترکیب این دو اسم با هم اصلا درست نیست، بلکه زبان رایج امروز در آذربایجان، نوعی ترکی است.
یادآوری: کسانی که مایل به کسب اطلاعات بیش‌تر در مورد تاریخ آذربایجان و زبان آذری و یا دو فیلم ویدیویی که سند کاملا زنده و مستند در مورد زبان آذری است، می‌باشند، با تلفن یا نمابر 5730356-858-001 آقای نادر پیمایی تماس حاصل فرمایند.

آقای دکتر خلیل انداچه
در سال 1986 درجه فوق لیسانس از دانشگاه ایرواین (Irvine) کالیفرنیا در رشته‌ی جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی
در سال 1989 درجه دکترا از دانشگاه ایروانی در رشته‌ی علوم جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی
از سال 1989 تا 1998 با سمت استادیار دانشگاه ایرواین، تدریس در رشته علوم جامعه‌شناسی و آمار
از سال 1998 تا 2005 با سمت استاد کامیونتی کالج ریورساید (River Side) تدریس در رشته علوم جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی
آقای دان استیلو (Don Stilo)
در سال 1963 درجه لیسانس از دانشگاه جورج تاون (Georgetown) در رشته زبان‌شناسی
در سال 1968 درجه فوق لیسانس از دانشگاه جورج تاون (Georgetown) در رشته زبان‌شناسی
در سال 1971 درجه دکترا از دانشگاه میشیگان (Michigan) در رشته زبان‌شناسی نظری و زبان‌های ایرانی
از سال 1971 تا 1977 با سمت استادیار دانشگاه یو.سی.ال.ا (U.C.L.A) تدریس زبان فارسی و زبان شناسی ایرانی
از سال 1988 تا 1996 با سمت استاد دانشگاه سیتل (ایالت واشنگتن) تدریس زبان فارسی و زبان شناسی زبان‌های خاورمیانه
از سال 1996 تا 2000 همکاری با آکادمی علوم آلمان و پژوهش درباره زبان هندواروپایی
از سال 2000 تا 2005 تدریس در دانشگاه لایپزیک (Leipzig) آلمان در رشته زبان‌های ایرانی (آذری. وفسی و فلکلور)
از سال 2006 در دانشگاه استکهلم (Stockholm) سوئد درباره تاثیر زبان تالشی بر آذری و آذری بر تالشی مشغول پژوهش و تدریس خواهد شد.
آقای دکتر استیلو درباره‌ی علوم زبان‌شناسی دارای تالیفات زیادی است و اخیرا هم دو جلد کتاب به زبان فارسی و انگلیسی تحت عنوان MODERN PERSIA را منتشر کرده.
آقای استیلو برای مطالعات علمی، مدت 5 سال در ایران و یک سال در فرانسه و 8 سال در آلمان به سر برده و به زبان‌های روسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیولی، ترکی، فارسی و ارمنی تسلط دارد.