پنج شنبه, 09ام فروردين

شما اینجا هستید: رویه نخست تازه‌ها گزارش جهانی است بنشسته در گوشه‌ای / آیین نکوداشت «دکتر پرویز اذکایی» برگزار شد

گزارش

جهانی است بنشسته در گوشه‌ای / آیین نکوداشت «دکتر پرویز اذکایی» برگزار شد

 

گزارشگر: نسرین زندی
عکاس: احمدرضا گنجه‌ای

آیین نکوداشت «دکتر پرویز اذکایی» پژوهشگر برجسته و جشن امضا و رونمایی از مجموعه کتاب‌های ماتیکان او همزمان با روز بزرگداشت سهروردی در روز سه‌شنبه 8 امرداد 1389 در خانه اندیشمندان علوم انسانی تهران برگزار شد.

پرویز اذکایی (سپیتمان) سال 1318 خورشیدی در همدان زاده شد. تحصیلات خود را در همدان، تهران و سپس در انگلستان گذراند. مطالعات و پژوهش‌های او به طور عمده در حوزه تاریخ و فلسفه است. در رشته‌های کتاب‌شناسی، رجال‌شناسی و تاریخ علم نیز تالیفاتی دارد. تاکنون بیش از 450 عنوان اثر از وی منتشر شده است که شامل 60 کتاب، 80 رساله علمی و گفتارهای بلند و کوتاه در دایره‌المعارف‌ها و نشریات معتبر است. یکی از آثار ارزشمند اذکایی مجموع 5 جلدی ماتیکان است که شامل ماتیکان تاریخی، علمی، فرهنگی، فلسفی و کتاب‌گزاری است. آیین نکوداشت این پژوهشگر برجسته همدانی و جشن امضا و رونمایی از مجموعه کتاب‌های ماتیکان او همزمان با روز بزرگداشت سهروردی در خانه اندیشمندان علوم انسانی تهران برگزار شد.

در این برنامه که به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی، انجمن سرو سایه فکن، انجمن شاهنامه‌خوانی چکاد و هفته‌نامه همدان‌نامه برگزار شد، دکتر نصرالله پورجوادی، دکتر میرجلال‌الدین کزازی، دکتر محمد باقری، دکتر داریوش رحمانیان، دکتر بهرام پروین گنابادی و دکتر شروین وکیلی سخنرانی کردند. همچنین تعدادی از اهالی فرهنگ از جمله محمدحسین حلیمی، پرویز شکری، منوچهر مشیری، جمشید کیانفر، اکبر ایرانی، جلال میرزاپور، مسعود احمدی، علی معصومی، دکتر امیرحسین ماحوزی، دکتر محمدی، علی پاشا رجبلو، ریحان سروش‌مقدم، فرهاد قوام‌پور، مهران مهرنیا، محمد نصرتی، محمد افشار، علی اصغر بشیری، کمال شفیعی، فرزاد سپهر، حیدر زندی، احمدرضا گنجه‌ای، خسرو خواجه نوری و مهدی محبتی در این برنامه حضور داشتند.


مفاخر هویت ما هستند

«علی اصغر قاسمی» رئیس خانه اندیشمندان علوم انسانی ضمن خوش‌آمدگویی اظهار کرد: اگر کشور ما پیشرفت و بالندگی داشته است به یمن قلم، توان و پژوهش بزرگانی چون پرویز اذکایی و دیگر بزرگان بوده است. نسل جوان نیازمند این است که این بزرگان و مفاخر را بشناسد چراکه آنان اصالت و هویت ما هستند.


ناسپاسی در برابر فرهیختگان

«محمد باقری» پرویز اذکایی را از افراد مرتبط با بزرگان همدان مانند ابن سینا، باباطاهر و عین­القضات دانست و گفت: من برای دانش گسترده و پشتکار کم­‌نظیر اذکایی ارزش زیادی قائلم و این نه به او بلکه بر قدر من می‌افزاید. من اذکایی را به خاطر تواضع، خوشرویی، شوخ‌طبعی و ساده‌زیستی‌اش دوست دارم. چند سال پیش که هنوز ارزش ریال این‌قدر کاهش پیدا نکرده بود کتابخانه پرویز اذکایی را با صرف نظر از ارزش معنوی کتابخانه‌اش 6 میلیارد تومان می‌خریدند اما اذکایی کتابخانه را نفروخت و به کتابخانه مرکزی همدان اهدا کرد و این نشان از غنای او دارد. اذکایی با وجود ناسپاسی و نالایقی‌ها دلسرد نمی‌شود.
باقری با انتقاد به این‌که چرا جامعه ما از پژوهشگران و فرهیختگان کشور که همچون گنجی گرانبها هستند حمایت نمی‌­کند و پژوهشگران ما کشور خود را ترک می­‌کنند و دیگر برنمی‌­گردند، خاطرنشان کرد: چون مسئولان قدر آن­‌ها را نمی­‌دانند و آن­‌ها را می‌­رنجانند و آن‌ها مجبور می‌شوند کشور خود را ترک می‌کنند. اگر از اول انقلاب نفت را مجانی به غرب صادر می‌کردیم تا این حد به او خدمت نکرده بودیم که این همه تحصیلکرده و دانشمند که جامعه برای آن­‌ها زحمت کشیده است و ما با آن‌­ها برخورد خوب و مناسبی نداشته‌ایم کشورشان را برای دریافت امکانات لازم و جایگاه علمی و اجتماعی درخور شان خود ترک می­‌کنند.


کارهای بی‌نظیر اذکایی

«بهرام پروین گنابادی» عنوان کرد: مقاله نوع ادبی دنیای جدید است و از فیلتر ذهن و زبان ما می‌گذرد. پرویز اذکایی به این اعتبار بسیار متجدد است چون تمام کارهایش را در قالب فردیت و مقاله ریخته است. تمام مقاله‌های او ویژگی علمی را دارد. نظم و سامان دایرة‌المعارف نماد ساخت اندیشه تجدد است. ماتیکان کتابگزاری پرویز اذکایی نمونه خوبی برای نشان دادن نقد کتاب در ایران است. در این کتاب یک سیر نقد کتاب در ایران را می‌توان دید. امروز دیگر زبان وسیله­‌ای برای بیان اندیشه نیست بلکه زبان خود اندیشه است. ذهن است که زبان را می‌سازد از این جهت کارهای پرویز اذکایی بی­‌نظیر است. با توجه این‌که ایجاز که جوهر خرد است در کتاب او نکته‌ای یافت نمی‌شود که بتوان آن را حذف و یا جابه‌جا کرد. روش اذکایی شک و نقد است و شک و نقد است که انسان را به خرد چشم‌مدار می‌رساند. آن‌چه خواننده پس از خواندن کتاب پرویز اذکایی درمی‌­یابد این است که نوسینده یک متجدد تمام عیار است و در دوره‌­ای زندگی می­‌کند که فردگرایی رجحان دارد و مقاله فرزند خلف فردگرایی است او یک بار هم در کتابش «من» نمی‌گوید و با تواضع نظر خود را بیان می­‌کند.


«نصرالله پورجوادی» کتاب‌های اذکایی را از کتاب­‌های مرجع دانست و اظهار کرد: من کتاب‌­های پرویز اذکایی را می­‌خریدم و در کتابخانه­‌ام می­‌گذاشتم به وقت نیاز و برای نگارش کتاب خودم از آن­‌ها استفاده می­‌کردم.


اذکایی به ایران می‌اندیشد

استاد «میرجلال‌­الدین کزازی» با بیان این‌که دیری نیست که دکتر اذکایی را می‌شناسد، اظهار کرد: چند سالی بیش از آشنایی من با او نمی‌گذرد اما انگیزه‌ای نیرومند مرا به این بزم کشاند. چندین انگیزه را می‌توان برشمرد اما یکی از آن‌ها انگیزه‌ای بود که مرا واداشت راهی دراز را بپیمایم و در این بزم با شما همراه باشم. دکتر اذکایی مردی است اندیشه­‌ورز، دانشمند و پژوهشگری توانا. نوشته­‌های او هم در چندی و هم چونی گران­سنگ است. در چندی پرشمار و در چونی ژرف، نغز، به‌­آیین، با روش‌های سنجیده و ستوار در پژوهش است. بسیار گرامی است و گرانمایه. انگیزه‌­ای که مرا بدین­جا کشانید نیرومندتر از این شایستگی­‌ها، یکی ایران­دوستی دکتر اذکایی است. آن‌چه من درباره این می­‌گویم وارونه دیدگاهی که پاره‌­ای از کسان می‌­توانند داشت از سر شیفتگی و شورمندی نیست، من ایران را دوست می‌دارم زیرا باور کرده‌ام که ایران دوست‌‌داشتنی است حتی فزون‌تر و فراتر از آن دلربا است. به برهان، دانشورانه ایران را دوست می‌دارم این سخن شورانگیز نازش­خیز دلاویز وخشور باستانی ایران را بارها بر زبان رانده‌ام. بر زبان خویش یا زبان خانه­‌ام از بن زبان و دندان بدین سخن باور دارم باوری برهانی و استوار. زرتشت می‌گفت: ایران بهترین سرزمینی است که مزدا آفریده است. خواست من ایران در فلان روزگار از تاریخ آن نیست. ایران مانند هر سرزمینی فراز و فرودهایی داشته است. نمی‌گویم ایران ما بهشت برین است هرگز در گیتی که دیولاخ درد و اندوه و رنج است بر پایه باورهای نیاکان ما مگر دوزخ نیست بهشت را نمی‌توان یافت اما اگر فراخ و فراگیر به این سرزمین بنگریم ایران را در همگی آن بکوشیم که بشناسیم باور خواهیم کرد که نیکی‌ها و شایستگی‌ها در ایران از آن نگاه فراخ و فراگیر بسیار بیش از بدی‌ها و ناشایستگی‌ها است. خجستگی بر گجستگی چیره خواهد بود. پرویز اذکایی را گرامی می‌­دارم زیرا به این ایران می‌اندیشد و باورمند است. چگونه می‌توان گفت که ایران پیشینه‌ای در فرهنگ اندیشه و ادب نداشته است. من تنها به یک سخن و برهان، برهانی بهینه و برا بسنده می‌کنم این برهان را دانشور و پژوهشگر نامبردار فرانسوی هانری کوربن در کتابی که در چندین جلد نوشته است و نمونه‌ای است برترین و کم­‌مانند از پژوهش راستین به­‌آیین آورده است به در جهان ایرانی به پارسی برگردانده شده است. او می­‌خواست سرگذشت اندیشه آیینی را در ایران بپژوهد. نخست از اندیشمندان ایرانی مسلمان کار را آغاز کرد اما در گرماگرم و گیراگیر پژوهش به استواری دانست که اگر به ایران کهن نپردازد و در آن نپژوهد پژوهش خود را ‌‌‌به‌­درستی به انجام نمی‌تواند رسانید زیرا بنیادها، مایه­‌های نخستین و خاستگاه‌ها بر آن بود که در آن‌جا نهفته است. نخستین پوشینه از این پژوهش درازدامان گران­‌سنگ به اندیشه آیینی ایرانیان در روزگاران کهن ویژه داشته شده است. در همین پوشینه او نوشته است که کتابدار کتابخانه اسکندریه که مردی دانشور و کتاب­‌شناس به نام هرمیپ که پژوهش‌­ها و دفترهایی را نوشته بوده است در یکی از این دفترها آورده است که در کتابخانه اسکندریه 4 کرور یا 2 میلیون رج از نوشته‌­های زرتشت نگاهداری می­‌شده است. در جهان باستان می‌دانیم که کاغذ یا چرمینه یا هرچه از این دست که بر آن می‌نوشته‌اند کمیاب بوده است پس رج‌ها را بسیار نازک می­‌نوشته‌­اند که نوشته‌­ای بسیار را بتوانند در هر رویه بیاورند و بگنجانند. اگر این برنوشته‌ها را ما امروز به شیوه کنونی بخواهیم به چاپ برسانیم خود کتابخانه‌ای را بسنده خواهد بود. چگونه می‌توان گفت که ما ایرانیان در فرهنگ، اندیشه و ادب ‌‌‌به­ناگاه از زمین بررسته‌ایم؟ خرد این را نمی­‌پسندد. پرویز اذکایی تا آن‌جا که من در نوشته­‌های او دیده‌­ام و به این شناخت رسیده‌­ام این ایران را دانشورانه یافته است از همین رو است که ‌‌می­کوشد ریشه‌­ها را آزادور، فراخ‌اندیش، بی‌هیچ تنگ‌بینی، یک­سونگری و خشک‌اندیشی بیابد. این آن انگیزه نیرومند است که به دریغ باید گفت در شماری بسیار اندک از دانشوران و پژوهندگان ما یافتنی است. انگیزه دیگر نیز همچنان نیرومند لیک در رده دوم خوی و خیم خجسته اوست. هرکس او را از نزدیک می‌­شناسد بی­گمان با من هم­رای و هم­داستان است. مردی است بی‌گره. هرگز نشنیده‌ام که از کسی به نکوهش، بدی و دژیاد سخن بگوید. در خوی و خیم نمونه­‌ای ناب از ایرانی به‌­آیین است.

وی افزود: می‌خواهم به زمینه‌ای دیگر شاید از دید بسیاری از کسان شاید شگفت‌­آور، باورناپذیر و خردآشوب بپردازم. چرا بزم بزرگداشت پرویز اذکایی امروز برگزارده می‌آید؟ می‌انگارم برگزارندگان از آن‌چه هم­‌اکنون می‌خواهند گفت آگاهی نداشته‌اند یکی آن است که امروز روز سهروردی است آن گل شکفته سرخ در پالیز اندیشه ایرانی. سهرورد می‌‌دانید به معنی گل سرخ است. هر 2 واژه ایرانی است سهر ریختی است کهن‌تر از سرخ که نخست سخر بوده است سپس با جابه­‌جایی در 2 آوا سرخ شده است «خ» و «ه» هم در زبان­های ایرانی به جای هم می­‌نشینند سخر شده است سهر که در نام سهراب هم هست. ورد هم واژه‌ای ایرانی است. نیای واژه آشنای گل است ورته شده است ورد همخوان پایانی که د است افتاده است و به گ دیگرگونی یافته است ر به ل که سرانجام به گل رسیده‌ایم. هنوز در پاره­ای از زبان­‌ها و گویش­‌های بومی ایرانی ریخته‌ای کهن‌تر به کار برده می‌­شود نمونه را در گویش اجتهاردی و سمنانی  که گل را ولین می‌گویند ین پساوند مادینگی و ول ریختی کهن‌تر از گل است. ویژگی دیگر در این روز این است که دیروز یکی از جشن­‌های بزرگ ایرانی جشن امردادگان را نیاکان ما باشکوه برمی‌گزاردند. امروز هشتم مرداد است، دی هفتم مرداد بود، مردادروز از مردادماه. این همنامی انگیزه‌­ای نیرومند بوده است که این جشن را برگزارند. مرداد واپسین امشاسپند در جهان­‌بینی آیینی زرتشت است. مرداد با 5 امشاسپند دیگر 6 ویژگی گوهرین و بنیادین اهورامزدا را به نمود می‌آورند. با اهورامزدا 7 برتر برترینان 7 سپند سپندان قدس­الاقداس می­‌شود. امرداد نشان و نماد کدامین ویژگی اهورامزداست؟ بی‌مرگی. امرتات ریخت اوستایی آن است امشاسپند پیشین خرداد است. بیهوده نیست این 2 پیوندی تنگ و ساختاری با هم دارند خرداد به معنی رسایی، بوندگی و کمال است هرکس به رسایی و بوندگی برسد نامیرا خواهد بود. در جهانی که هرکس و هرچیز در آن به­ناچار میرا است. در زبان پارسی به همان­سان زبان­‌های کهن­تر که این زبان از آن­‌ها برآمده است آدمی را در دری کهن مرد می­‌گویند. مرد با مرگ هم ریشه است. ما به‌ناچار می­‌میریم اما مرگ به تن است مرگی است گیتی. اگر به بوندگی رسیده باشیم به نام زنده خواهیم ماند در دل همه آن کسان که در پی خواهند آمد. دکتر پرویز اذکایی از این امردادیان است. دیر یا زود به جهان جاوید خواهد شتافت اما به نام در یادگارهای ارزشمند که بر جای نهاده است نامیرا خواهد بود.


بازسازی اندیشه فلسفی

«شروین وکیلی» با اشاره  به کتاب حکیم رازی اذکایی، تاکید کرد: حجم اعظم کارهای رازی در زمینه پزشکی و علوم زیستی است و در حوزه فلسفه متن کمی از او باقی مانده است. آن‌چه در کتاب حجیم، دقیق و پرمطلب اذکایی خواندم کوششی برای بازسازی اندیشه فلسفی بود اندیشه­‌ای که 1100 سال از ما فاصله دارد. متن این کتاب بعد از 2 دهه تکان­‌دهنده است و این نشان­‌دهنده وزین بودن یک متن فلسفی است. آن‌چه در پرویز اذکایی برای من جالب است فقط دانش نیست خرد نیز هست. در متون او خردورزیدن و ردپای خرد را می‌بینید.


«داریوش رحمانیان» با بیان این‌که تاریخ‌‌نگاری علم باید نو شود: خاطرنشان کرد: ما چهارچوب­‌های مفهومی، نظریه‌ای و روشی نو نیاز داریم که کارهای پرویز اذکایی به‌­تنهایی کافی نیست. میراث ایران دارد غارت می­‌شود تاریخ ایران جور دیگری روایت می­‌شود تاریخ حوزه تمدنی و فرهنگی بزرگ به منبع تغذیه برای ملت­‌سازی و دولت­‌سازی عده­‌ای از دولت­‌های جدیدالولاده در جغرافیای سیاسی منطقه تبدیل شده است. جغرافیای سیاسی با اراده معطوف به قدرت به سراغ تاریخ، فرهنگ و میراث می‌­رود. ایرانی به پرویز اذکایی‌­ها برای روایت تاریخ و هویت ایران نیاز دارد. چراکه روایتگری ایرانی باعث استمرار هستی ایران می‌­شود.


انسان جامع‌الاطراف

«حیدر زندی» دبیر انجمن سرو سایه فکن و از برگزارکنندگان این برنامه در حاشیه مراسم، هدف از برگزاری این مراسم را تجلیل از مقام دکتر اذکایی عنوان کرد و گفت: دکتر پرویز اذکایی از چهره‌های شناخته شده فرهنگی کشور است. هدف ما این بود که با برگزاری این مراسم  به خودمان تلنگر بزنیم و یادآور شویم در روزگار ما چه چهره‌هایی زندگی می‌کنند.

دبیر انجمن سرو سایه فکن افزود: استاد اذکایی انسان جامع الاطرافی است در واقع می‌خواهم بگویم شخصیتی است که در حوزه‌های مختلف فرهنگی کار کرده است و وظیفه ما این است که قدر چنین سرمایه‌ای را بدانیم.

زندی افزود: او با این‌که می‌توانست در تهران و یا در کشورهای دیگر اقامت کند و در رفاه کامل به پژوهش بپردازد با دشواری‌های گوناگون در زادگاهش ماند و رسالتش را ادامه داد و این فرصتی برای مردم استان همدان است که از چنین الگویی پیروی کنند به همین دلیل بهترین تعبیر درباره او را می توان از از شاعر نام آشنا ابن یمین فریومدی وام گرفت که می‌گوید: «جهانیست بنشسته در گوشه‌ای».

وی افزود: دکتر پرویز اذکایی بزرگترین واقف فرهنگی غرب کشور است. او تمامی کتاب‌های و اسناد خود را وقف کرده چنین منش و روشی در کشور ما بسیار کم است و تنها از افرادی چون اذکایی بر می‌آید.

در پایان از مجموعه 5 جلدی کتاب­‌های ماتیکان پرویز اذکایی رونمایی و از وی تقدیر شد.

 

این نوشتار پیشتر در تارنمای همدان‌نامه منتشر شده است.

 

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید