ایران‌بوم

سرای اهل قلم مؤسسۀ خانه کتاب، روز چهارشنبه مورخ 3/8/91 از ساعت 16 تا 18 میزبان نشست تخصصی نقد و بررسی کتاب «واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی» نوشته استاد دکتر کتایون مزداپور بود. در این نشست دکتر بالازاده دبیر جلسه بودند و پارسا دانشمند متنی درباره استاد مزداپور و کتاب جدید ایشان خواندند و نیز پرسش‌هایی درباره بخش‌هایی از کتاب مطرح نمودند که دکتر مزداپور مفصلا بدانها پاسخ گفتند. از جمله مهمانان ویژه این نشست استاد ارفعی و علی‌ معلم رئیس فرهنگستان هنر بودند.

بخشی از پیشگفتار کتاب استاد که در متن دعوتنامۀ نشست نیز آمده بود بدین شرح می‌باشد: «فارسی یکی از زبانهای نادری است که هم پیشینۀ کتابت آن به دوهزار و پانصد سال قبل می‌رسد و هم اکنون هنوز زبان زنده و رسمی است یکی از سه نسخه از کتیبه‌های هخامنشی به فارسی باستان است و صورت جدید همان زبان یعنی، فارسی امروزی، در سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان رسمیّت دارد.

و نکته مهم درباره زبان فارسی این است که این زبان در سه دوره باستانی، میانه و جدید، زبان رسمی ایران و زبان میانگان ابزار ارتباطی میان اقوام و گروه‌های مختلف ایرانی و غیرایرانی بوده است که در کنار یکدیگر در امپراتوری ایران می زیسته‌اند. زبان رسمی بودن ملازم آن است که افزون بر رواج بسیارش در گفتگوی شفاهی، در مجامع رسمی و در بازار و سپاه متداول گردد و اغلب نوشته های فراوان به آن فراهم آید و زبان مکتوب دیوانی و سپس علمی، ادبی و دینی باشد. این اخیر حکم درباره زبان فارسی در دوران میانه و جدید آن صادق است".

و اما از جمله پرسش‌های مطرح شده توسط آقای دانشمند یکی‌ این بود که آیا زبان فارسی در دوران ساسانی چند شاخه بوده یا اینکه فارسی امروز زاده همان فارسی میانه ساسانی است که تنها گونه زبان فارسی بوده است و دکتر مزداپور در پاسخ نظر شخصی‌ خود را بدین گونه بیان نمودند که؛ در دوران ساسانی دو گونه زبان فارسی وجود داشته است، یکی‌ فارسی میانه شرقی یا همان فارسی‌ دری که در دربار بلخ رواج داشته است و دیگری فارسی میانه جنوبی که در محدوده فارس تا مداین مورد استفاده بوده است. از دیدگاه استاد مزداپور زبان شاهنامه فردوسی فرزند همان زبان فارسی میانه شرقی‌ بوده است. استاد در این جلسه به زیبایی‌ درباره اینکه زبان فارسی از دیرباز حلقه پیوند میان مردمان ایرانی‌ و حتا غیر ایرانی‌ امپراطوریهای ایرانی‌ بوده است سخن گفتند.ایشان همچنین درباره واژگان از بین رفته زبان فارسی که به نظر ایشان از میان رفتنشان عموما دلیل سیاسی‌ داشته است سخن گفتند.

برای نوشتن این کتاب استاد مزداپوردر حدود نیمی از متون پهلوی را بررسی نموده اند و واژه‌ها را در متن و در جمله‌ها و در زمانهای گوناگون بررسی نموده‌اند. به نظر دکتر مزداپور متنهای پهلوی متعلق به زمانها و مکانها و گروه‌های گوناگون هستند و اگر هر واژه از متون پهلوی را بتوان در درون متن و در جمله بررسید و خواند کار ترجمه واژگان آسانتر خواهد شد. از جمله کارهای دیگر استاد مزداپور که در جلسه مورد اشاره قرار گرفتند ترجمه متن پهلوی نیرنگستان و نیز ماتیکان هزار داتیستان و زند فرگرد وندیداد هستند که به زودی منتشر خواهند شد. و نیز مجموعه مقالاتی که در واقع مجموعه سخنرانیهای استاد میباشند با نام "چند سخن" در دست انتشار می‌باشد. در پایان جلسه دو تن‌ از شاگردان استاد که امروز به درجه استادی رسیده‌اند؛ بانوان نداف و گشتاسب نیز درباره استاد سخنانی مهرآمیز و بر انگیزننده بر زبان راندند و از ایشان قدردانی نمودند.

واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی
نوشته: کتایون مزداپور
چاپ اول: 1390
806 صفحه - 25000 تومان
شمارگان: 500 نسخه
ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

موضوعات کلی کتاب «واژه و معنای آن از فارسی میانه تا فارسی» به قرار زیر است.
فصل یکم: جایگاه تاریخی فارسی
سیر تاریخی
فارسی میانه و فارسی
گونه‌های فارسی میانه
میراث ادبی کهن
دگرگونی و بقای واژه
فصل دوم: دگرگونی واژگان
واژه در متن
غنای واژه‌سازی
واژگان دستوری و تحول معنی
حذف واژه‌های کهن
فصل سوم: موجبات فرهنگی حذف واژه از زبان
خاستگاه معنایی واژه و توانش بقای آن
از افسون تا قدرت
سازوکار دگرگونی معنایی
بقا و بازمانیِ واژه
بازگشتی نوآیین
فهرست قطعه‌های پهلوی آیان در متن
کتابنامه
برخی اصطلاحات زبان‌شناسی در متن کتاب
مشخصات کتاب