ایران‌بوم

«قاضی حسین احمد» از پشتون‌های پاکستان و رهبر حزب جماعت اسلامی این کشور است. آن‌چه در پی می‌آید، یادداشتی از ایشان به ترجمۀ محمد ناصح است که با عنوان «سازشی برای تجزیۀ امت اسلامی بر بنیادهای زبانی» در روزنامۀ پرشمارگان «جنگ» پاکستان و نیز تارنمای «اسلام تایمز» منتشر شده است.

پیش از آمدن انگلیس‌ها به سرزمین هند، فارسی، زبان رسمی و علم و ادب در آن نیم‌قاره بود. عده‌ای از شاعران نامور زبان فارسی نیز از آن خطه سر بلند کرده‌اند.

فارسی اهمیت علمی و فرهنگی‌اش را بعد از تسلط انگلیس‌ها بر هند برای مدت‌های طولانی هم‌چنان حفظ کرد. علامه اقبال، فیلسوف و شاعر نامور که ۷۰ یا ۸۰ سال پیش در نیم‌قارۀ هند به دنیا آمده بود از فارسی به عنوان وسیله‌ای برای رساندن پیام‌هایش به دیگر مسلمانان استفاده می‌کرد. اگرچه نسل جوان پاکستانی از اشعار فارسی اقبال آگاهی چندانی ندارند، پیام‌های اقبال یکی از عوامل بیداری در کشور های افغانستان، ایران و آسیای میانه بوده است.

برای پاره‌پاره کردن مسلمانان، انگلیس‌ها ابتدا دانشجویان مدارس رسمی را از فراگرفتن زبان قرآن یعنی عربی محروم کردند و سپس انگلیسی را جایگزین فارسی کردند تا رابطۀ مسلمانان هند را با دنیای وسیع فارسی‌زبان قطع کنند.

فارسی از زمانه‌های باستان، زبان رسمی، علمی و فرهنگی سرزمین افغانستان بوده‌است و اکثر پشتون‌ها هم به حاکمیت آن ارج می‌گذاشته‌اند و فقط به تکلم به زبان پشتو در محلات‌شان اکتفا می‌کرده‌اند.

فارسی در صوبه سرحد (مناطق پشتون‌نشین پاکستان) نیز همیشه زبان علم و ادب بوده است. من تحصیلاتم را از خانه با زبان شیرین فارسی آغاز کردم. تمام نوشته‌ها و مکاتبات پدرم به فارسی بود. اجداد من برای صدها سال در سیستم قضایی کار می‌کردند و تمام اسناد باقی‌مانده از ایشان به زبان فارسی است.

اروپاییان امپریالیست پس از زبان عربی، زبان فارسی را هدف قرار دادند تا مسلمانان را پاره‌پاره کنند. در پی آن، حرکات قوم‌گرایانۀ پشتونی را حمایت کردند تا میان پشتون‌ها و فارسی‌زبانان شکاف ایجاد کنند.

برای حفظ وحدت افغانستان، نادرشاه و پسرش ظاهرشاه که خود پشتون بودند نه‌تنها فارسی را زبان خانوادگی خویش، بلکه آن را به عنوان زبان رسمی و آموزشی کشور پذیرفتند.

قبل از هجوم روس‌ها به خیوه و بخارا، فارسی، زبان رسمی آن سرزمین‌ها بود. مردم ترکیه اکثرأ مسلط به زبان فارسی بودند. پیام‌های مولانا به این جهت فارسی بود که زبان رسمی آسیای مرکزی، ایران، خراسان (افغانستان) و هندوستان بود.

بعد از اضمحلال حکومت‌های خیوه و بخارا به بهانۀ موجودیت گویش‌های مختلف ترکی، روس‌ها آسیای مرکزی را به کشورهای ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، قیرقیزستان و آذربایجان تجزیه کردند و روسی را جایگزین زبان فارسی کردند.

اگر چه به یاری خدا افغانستان تجزیه نخواهد شد، ولی کوشش‌های فراوانی در جریان است تا تنش‌های زبانی را در این کشور تا حدی دامن زند که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان فارسی‌زبانان و پشتون‌ها ناممکن شود. حزب قوم‌پرست افغان ملت در تلاش است با آتش‌زدن به خرمن زبان‌ها، زمینۀ تجزیۀ افغانستان و پاکستان را میسر سازد.

برای خنثی‌کردن چنین تحرکاتی ما جنبش ضدجدایی‌طلبی را در هر دو کشور به راه انداخته بودیم. با وجود موفقیت‌های آن جنبش، به خاطر بی‌خردی زمامداران پاکستان اکثر مردم افغانستان حالا پاکستان را دشمن و هند را دوست تلقی می‌کنند.

حالا برای زمامدران پاکستانی لازم است در سیاست افغانی‌شان بازنگری جدی کنند تا این دو کشور با وجود این همه قربانی‌ها بر بنیادهای زبانی، تجزیه شوند. با داشتن دین، تاریخ و فرهنگ مشترک، مردمان ما می‌توانند یکدیگر را در آغوش کشند و سد راه تجزیه شوند.

منبع اصلی مقالۀ «اُمت مسلمہ کو لسانی بنیادوں پر تقسیم کرنے کی سازش» را از «این‌جا» ببینید.