سیوند
نفس دریاچه بختگان به شماره افتاد
- سیوند
- نمایش از شنبه, 08 خرداد 1389 10:58
- بازدید: 2986
برگرفته از روزنامه همشهری
ناهید محمد پور
تالاب‌های کشور ما سرمایه‌های با ارزشی هستند که در تنظیم سطح آب‌های زیرزمینی، جذب گردشگر، بهره‌برداری‌های اقتصادی، اجتماعی و ورزشی، مهاجرت انبوه پرندگان از سراسر دنیا، زاد آوری آبزیان و ایجاد محیط مناسب برای حیات گیاهان خاص، نقش بسزایی دارند.
دریاچه بختگان به‌عنوان دومین دریاچه بزرگ و چهارمین تالاب بین‌المللی ایران این روزها در حالی نفس‌های آخر خود را می‌کشد که همواره به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های بی‌نظیر طبیعت ایران مورد تحسین گردشگران خارجی و محل امنی برای پرندگان و جانوران منطقه بوده است. این تالاب علاوه بر بی‌مهری‌های طبیعی همچون خشکسالی، از بی‌مهری انسان نیز در امان نمانده است و این روزها مشکلات و مصائبی را تحمل می‌کند که ادامه آن می‌تواند به نابودی این زیست‌بوم غنی و ثروت عظیم بینجامد؛ از این‌رو برای تداوم حیات خود نیازمند توجه ویژه و مداوم مسئولان و فعالان عرصه محیط‌زیست است.
سید علی کاظمینی، کارشناس محیط‌زیست با اعلام نزدیک بودن بروز فاجعه زیست‌محیطی در این منطقه می‌گوید: «خشکسالی سال‌های اخیر به همراه برنامه‌ریزی‌های نادرست، وضعیت این دریاچه را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.»
وی با اعلام اینکه سد‌سازی‌های بی‌رویه جز تسریع روند نابودی دریاچه، نتیجه دیگری نداشته است می‌گوید: «اگر حقابه دریاچه را بدهند طبیعت راه خودش را پیدا می‌کند و تا حدودی مشکلات خشکی و زیست‌محیطی آن برطرف می‌شود. حتی بسیاری از گونه‌های گیاهی که به‌دلیل خشکی و شوری زیاد آب در حال انقراض هستند نیز مجدداً شروع به تکثیر و تولید مثل می‌کنند.»
هر چند عوامل طبیعی در خشکی این دریاچه اثر زیادی داشته، عوامل انسانی نیز در این روند بی‌تاثیر نبوده است.
حمید ظهرابی، معاون منابع طبیعی استان فارس با تایید خشک شدن کامل دریاچه بختگان دلایل آن را اینگونه بیان می‌کند: «خشکی و کم‌آبی دریاچه بختگان در سال‌جاری نسبت به سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است که دلیل عمده آن را در کاهش بارندگی و تغییرات آب و هوایی و در نتیجه کمبود آب در سدها باید جست. علاوه بر عوامل طبیعی استفاده بی‌رویه از منابع آب و توسعه بی‌رویه کشاورزی در اطراف دریاچه نیز زیست‌بوم دریاچه را تحت‌تأثیر قرار داده است.»
آخرین پرواز فلامینگوها
پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش بختگان در سال‌های گذشته محل امنی برای جانوران و پرندگان بوده است اما همین پناهگاه امن این روزها تبدیل به کشتارگاه هزاران پرنده شده است. حمید ظهرابی در این ارتباط خاطرنشان می‌کند: «بر اثر کم‌آبی و افزایش غلظت نمک، تنوع زیستی دریاچه بختگان در معرض تهدید شدید قرار دارد. از جمعیت پرندگان به‌خصوص فلامینگوها تا حد زیادی کاسته شده و نیزارهای حاشیه تالاب نیز در معرض آسیب شدید قرار گرفته‌اند.»
وی با اعلام اینکه 95 درصد از سهم آب ورودی به این دریاچه صرف کشاورزی می‌شود، می‌گوید: «با روش‌های مناسب آبیاری و کشت‌های دیمی و بهسازی کانال‌های آبرسانی بسیاری از مشکلات موجود مرتفع خواهد شد.»
به گفته ظهرابی به‌دلیل کمبود شدید آب، وزارت نیرو باید هرچه زودتر حقابه محیط‌زیست را تعیین کند. او معتقد است که روش صحیح انتقال آب به دریاچه مهم‌تر از تعیین سهم آن است. وی در ادامه می‌گوید: «خشک شدن دریاچه علاوه بر اینکه کاهش تعداد گردشگران و بازدید‌کنندگان از پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش را به‌همراه خواهد داشت، صدمات جبران‌ناپذیری را نیز به بخش کشاورزی وارد خواهد کرد. لذا وزارت نیرو، وزارت کشاورزی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و مسئولان دیگر باید هر چه زودتر راهکارهایی را درخصوص نجات این دریاچه ارائه کنند.»
مسعود باقرزاده کریمی، کارشناس مسئول تالاب‌ها و مشاور محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اعلام اینکه باید در نوع مدیریت و نگرش نسبت به پدیده‌های زیست‌محیطی تجدید‌نظر شود تا در دراز‌مدت برای انتقال آب با مشکل مواجه نشویم می‌گوید: «در طول این سال‌ها همیشه اولویت اصلی ما بر تامین آب شرب و کشاورزی بوده است. به‌همین دلیل سعی شده است درصورت کمبود آب به سراغ آب دریاچه برویم اما باید بدانیم که خشک شدن دریاچه و بالا رفتن میزان شوری آب مشکلات دیگری را نیز به همراه خواهد آورد.
شوری آب باعث می‌شود آرتمیا، جانور بومی دریاچه قدرت تولید مثل خود را از دست بدهد و کاهش آرتمیا در دریاچه نسل فلامینگو را که غذای اصلی آن آرتمیا است در معرض خطر قرار می‌دهد که همین امر خطر کاهش تنوع زیستی این زیست‌بوم کم‌نظیر را افزایش
می‌دهد.»
وی با انتقاد از محدود کردن آب دریاچه می‌گوید: «مدیریت منابع آب نباید براساس شرایط عادی صورت بگیرد چرا که مشکلات در شرایط بحرانی خود را نشان می‌دهد و برطرف کردن این مشکلات نیز به همان نسبت سخت‌تر خواهد بود.»
این کارشناس مسئول با اعلام اینکه با مدیریت بهینه منابع آب و کشاورزی وضعیت موجود بهبود خواهد یافت می‌گوید: «تجدید‌نظر در برنامه توسعه کشاورزی و بالا بردن بهره‌وری آب از جمله کارهایی است که می‌تواند برای رفع مشکل موثر واقع شود چرا که بهره‌وری آب در بخش کشاورزی معادل 30 درصد است و 70درصد بقیه هدر می‌رود. اگر ما 20 درصد از این هدر رفت آب را مهار کنیم از بسیاری از مشکلات کاسته خواهد شد. البته این به شرطی است که آب صرفه‌جویی شده دوباره صرف کشاورزی نشود.»
وی با تاکید بر اینکه به یک خانه تکانی فکری در مدیریت منابع کشور نیاز داریم، می‌گوید: «می‌توان تاثیر عوامل انسانی را با مدیریت درست منابع، تغییر الگوی کشت، افزایش بهره‌وری آب و بهبود نگرش مردم نسبت به امور محیط‌زیست به حداقل رساند. طرح هایی که اکنون در قالب طرح حفاظت از تالاب‌ها با همکاری سازمان محیط‌زیست و چند وزارتخانه مانند راه و ترابری، کشاورزی و نیرو در حال اجراست برای کاهش مشکلات ناشی از تاثیر عوامل انسانی است.» وی در ارتباط با روند نادرست سد‌سازی و صدماتی که به محیط‌زیست وارد می‌کند، می‌گوید: «در 3 دهه گذشته موج سد‌سازی در دنیا به شکل ناصحیح شروع شد که در زمان خودش تنها راه ممکن بود و استقبال زیادی هم از این روش شد. این روند گریبان کشور ما را هم گرفت اما اگر این اشتباهات در حال حاضر باز هم تکرار شود دیگر پذیرفتنی نیست.»
باقرزاده کریمی معتقد است یکی از دلایلی که مردم به امور زیست‌محیطی توجه ندارند بزرگنمایی‌های غیر‌علمی است که باعث شده واقعیت‌های دردناک طبیعت رو به زوال در پشت اظهارنظرهای غیر‌مسئولانه مخفی شود.
