ایران‌بوم

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ میزان تخریب آثار و محوطه های تاریخی و همچنین اتفاقات ناخوشایند در سال 89 اگر از سالهای قبل بیشتر نباشد کمتر هم نبوده است.تعداد تخریب ها گاه در ماه به حدی می رسید که بسیاری از خبرنگاران از این اتفاقات مطلع نمی شدند اما آنها با وجود تمام سکوت خبری که در این زمینه کارشناسان و مسئولان سازمان میراث فرهنگی اتخاذ کرده بودند تمام تلاششان را مثل همیشه برای پاسداشت تاریخ و فرهنگ ایرانی به کار بردند.در این نوشتار تعدادی از خبرسازترین تخریب های آثار تاریخی در سال 89 مرور می شود.

حکم تخریب 35 اثر تاریخی
برخلاف قانون مصوبه سال 1309 امسال تعداد 35 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی با شکایت مالکان خصوصی آن از فهرست آثار ملی کشور خارج شدند و این تعداد که هیچ کس فهرستی از اسامی آنان را اعلام نمی کند تنها تعدادی هستند که مالکانشان با مراجعه به دادگاه آنها را از ثبت خارج کرده اند و تعداد بسیار زیادتر در غفلت مسئولان تخریب شدند.

حراجی در کیش
مدیر کل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی تاریخی سازمان میراث فرهنگی از تنظیم دستورالعمل مربوط به مرکز حراجی اشیای تاریخی فرهنگی در جزیره کیش خبر داد. وی با اشاره به خرید و فروش بسیاری از آثار تاریخی فرهنگی ایران در مراکز خرید و فروش اشیای فرهنگی تاریخی کشورهای حاشیه خلیج فارس یادآور شد که بهتر است این کار در مراکز خرید و فروش کشور خودمان انجام شود.این خبر باعث ایجاد نگرانی در بین دوستداران تاریخ و هویت ایرانی شد.

بازار تهران؛میراث در خطر
بازار تهران امسال هم با تخریب و آتش سوزی روبرو بود.خرداد ماه دو طاق قاجاری 200 ساله در بازار کفاشان تهران به دلیل نوسازی تخریب شد. همچنین مهرماه نیز سرای تاریخی دلگشا که تهرانی‌های قدیمی، آن را با نام سرای وزیر نظام ، می‌شناختند با دست كم 130 سال عمر به درخواست مالک خصوصی اش از فهرست آثار ملی خارج و تخریب شد.قرار است به جای این سرای تاریخی پاساژی ساخته شود.

بنا به تصمیم مدیركل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران قرار شد كمیته فنی بازار تهران تشکیل شود که در این كمیته نمایندگان بازار تهران، شهرداری تهران، میراث فرهنگی و كارشناسان متعدد حضور داشته باشند.

همین اتفاقات باعث شد تا حمید بقایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی پرونده ثبت جهانی بازار تهران را منتفی و این بافت تاریخی را در فهرست میراث در خطر اعلام کند.اما آتش سوزی ها و تخریب ها در بازار تهران ادامه داشت تا اینکه در آخرین حادثه مرگبار سه جوان بر اثر ریزش ساختمانی دو طبقه در محله چهارسوق جان خود را از دست دادند.ریزش ساختمان آنها براثر گودبرداری پاساژی که در همان نزدیکی در حال احداث است رخ داد.

خداحافظ مدرسه مروی
امسال نخستین سالی بود که مدرسه تاریخی مروی دانش آموزی را ثبت نام نکرد.این مدرسه مروی که سال گذشته با شماره 26669 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید تعطیل شد.شنیده می شود که قرار است به پاساژ لوازم آرایش تبدیل شود.

تخریب گنبد 800 ساله زواره
گنبد ایلخانی و 800 ساله امامزاده یحیی در شهرستان زواره همراه با زخمی شدن یک نیروی انتظامی توسط هیات امنا تخریب شد.این کار برای نوسازی امامزاده صورت گرفت.

هشت سال پیش، طرح توسعه‌ امامزاده یحیی زواره توسط هیأت امنا، با تخریب مسجد این امامزاده آغاز شد. پس از تخریب مسجد و ساخت سالنی جدید به‌جای آن، بحث‌ها به معماری گنبدخانه‌ی امامزاده یحیی رسید و این‌كه طرح گنبدخانه با ساختمان جدید هم‌خوانی ندارد و باید به‌نحوی باشد كه با فضای ساختمان جدید تطابق داشته باشد و این امر منجر به تخریب گنبد آن نیز شد.

ادامه تخریب در ماسوله
چهار غار باستانی توسط کوهنوردان و همین طور چند قبر تاریخی توسط شهرداری ماسوله کشف شد.بخشی از سقف مسجد تاریخی ماسوله که حدود 5 سال قبل مرمت شده بود تخریب شد. همچنین امسال یک بیل مکانیکی زنجیردار که ورودش به ماسوله ممنوع است وارد بافت تاریخی شد و به اندازه یک خانه از محل خانه‌ای قدیمی که مدت‌ها پیش تخریب شده بود را خاکبرداری کرد .طی سال‌های گذشته به دلیل تاخیر در مرمت و همچنین خالی شدن برخی خانه‌های تاریخی ماسوله، سقف بیش از 25 خانه این شهر که برخی از آن‌ها قدمت دوران قاجار داشته‌اند تخریب شد و گاهی شدت تخریب به حدی بود که کل بنا به دلیل فرو ریختن سقف و آوار از بین رفت. این در حالی است که مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی ماسوله اعلام كردکه درصدد هستند تا سی‌ام سپتامبر 2011 پرونده ثبت جهانی ماسوله را گردآوری كنند.

خانواده میراث عزادار شد
امسال سال خوبی برای فرهنگ دوستان نبود.9 آذر 1387 دکتر مسعود آذرنوش، رئیس سابق پژوهشکده باستان شناسی درگذشت و 9 آذر امسال سیف اله کامبخش، رئیس اسبق موزه ملی ایران.کامبخش که تا سال 1359 ریاست موزه ملی ایران را بر عهده داشت در سن 81 سالگی به دلیل بیماری قلبی و ریوی و کهولت سن به سوی معبود خود شتافت.

همچنین 13 بهمن ماه نیز علی اکبر خزینه، استاد هنرهای سنتی و کاشی کاری ایرانی در سن 82 سالگی در منزلش درگذشت.کاشیکاری کتابخانه پارک شهر، شبکه های زیر طاق برج آزادی، مرمت کاشی های کاخ گلستان و آثار نقاشی های سفال و کاشی او در موزه هنرهای ملی از جمله آثار به یادمانده این استاد کاشیکار است که نشان درجه یک هنر کاشیکاری را نیز کسب کرده بود.

استاد ایرج افشار، نسخه شناس و ایرانشناس برجسته، عصر چهارشنبه (18 اسفند 1389) در بیمارستان جم تهران دار فانی را وداع گفت.او به دنبال نوعی بیماری خونی كه به قلب و ریه اش آسیب وارد كرده بود، از شامگاه 12 اسفند در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان جم بستری شد و سرانجام پس از گذشت 6 روز در سن 85 سالگی درگذشت.

همچنین محمد مهریار، ایران‌شناس، اصفهان‌شناس، شاهنامه‌پژوه، ادیب و مترجم، روز چهارشنبه 18 اسفندماه در زادگاهش اصفهان چشم از جهان فرو بست و روز جمعه در کنار همسرش در باغ رضوان این شهر به خاک سپرده شد.

فروش و اجاره میراث ملی
سه بنای تاریخی در تهران، کاشان و کرمان برای تبدیل به مجموعه اقامتی به بخش خصوصی واگذار شد. عمارت تاریخی «مسعودیه» تهران، خانه تاریخی «عامری‌ها» در کاشان و کاروانسرای «وکیل» کرمان توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به شرکت سرمایه‌گذاری «عظام» واگذار شدند تا به مجموعه اقامتی تبدیل شوند. حمید بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری پیش از امضای اسناد واگذاری سه عمارت تاریخی در تهران، کاشان و کرمان به شرکت عظام، گفت: «به همکارانم در همه استان‌ها گفته‌ام که تا می‌توانند بناهای تاریخی را به بخش خصوصی واگذار کنند.»

میراث جهانی فرو ریخت
پل گرگر که یکی از آثار مجموعه سازه‌های آبی شوشتر است و سال گذشته به همراه این مجموعه در فهرست میراث جهانی ثبت شد براثر بی توجهی مسئولان بهمن امسال فرو ریخت.

ایجاد شکاف‌های گسترده و در نهایت ریزش بخش شمالی پل گرگر به دو سال پیش باز می‌گردد زمانی که قرار می شود چهار نفر فارغ التحصیلان رشته مرمت که گفته می‌شود تجربه کافی در این امر نداشتند مرمت بخشی از سازه را انجام بدهند اما در نهایت به دلیل پر کردن غیر اصولی که منجر به انباشت رسوبات شد، بخش شمالی پل گرگر تخریب شد.

نظام آبی تاریخی شوشتر در سال 1388 به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو جای گرفت.

رمپ سی و سه پل فرو ریخت
دوم اسفند ماه 89 بخشی از رمپ پل تاریخی سی و سه پل فرو ریخت. این درحالی‌ است که یک سال قبل حفاری تونل مترو اصفهان به این بخش از پل اصابت کرده بود و احتمال ریزش آن وجود داشت. گفته می‌شود حفاری تونل از یک‌هفته قبل از این اتفاق دوباره در نزدیکی رمپ سی و سه پل آغاز شده بود.

تخت جمشید ممنوع
مسئولان تخت جمشید امسال برای بازدیدکنندگان محدودیت هایی به وجود آوردند.این محدودیت‌ها شامل بازدید از چهار كاخ هخامنشی سه دروازه (مركزی)، تچر، هدیش و بقایای كاخی موسوم به كاخ (ج) بود همچنین دسترسی گردشگران به ایوان غربی كاخ آپادانا با با ایجاد موانع فلزی نیز ناممكن شد.

همچنین بارندگی روزهای آخر سال در استان فارس، موجب آب‌گرفتگی بخش‌های وسیعی از تخت‌جمشید شد و کتیبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های تاریخی آن از گزند باد و باران در امان نماندند. فرسایش مداوم، رشد گلسنگ‌ها و ترک‌خوردگی و شکستگی از عوارض به‌وجود آمده در این آثار یگانه ارزشمند تاریخی کشورمان است. این در حالی است که سازمان میراث فرهنگی تاکنون هیچ طرحی برای جلوگیری از آب‌گرفتگی محوطه‌های باز تخت جمشید و آسیب به سازه‌های سنگی آن نداشته است.

تخریب 87 خانه تاریخی در شیراز
در قالب اجرای طرح ایجاد مراکز تجاری و اقامتی در محدوده آرامگاه شاه چراغ در هفت هکتار از بافت تاریخی شیراز، 87 خانه تاریخی و چندین حمام و مسجد قدیمی با ارزش تخریب شد.

هیات دولت در سفر خود به استان فارس تصویب کرد تا 57 هکتار از بافت تاریخی اطراف آرامگاه شاهچراغ نوسازی و بهسازی شود و پروژه ای به نام بین الحرمین که دو حرم آستانه و شاهچراغ را به یکدیگر متصل می کند و در آن واحدهای تجاری و اقامتی و ... پیش بینی شده اجرا شود. همچنین قرار است در قالب اجرای این طرح در اطراف آرامگاه شاهچراغ نیز زائرسرا ایجاد شود اما متاسفانه این نوسازی و بهسازی منجر به آن شد که خانه های تاریخی این محدوده تخریب شود.

در 57 هکتار از بافت تاریخی شیراز 927 خانه تاریخی و هزار و 236 خانواده وجود دارد که بیش از 500 خانه آن به لحاظ تاریخی و تزئینات منحصر بفرد آیینه کاری شیرازی در حد فوق العاده است.

آگهی حراج باغ مینوی شیراز
یک شرکت خصوصی در یکی از روزنامه های سراسری روز 27 آذر آگهی فروش باغ مینوی شیراز را به مبلغ 42 میلیارد تومان به صورت پرداخت شرایطی و با ارائه تسهیلات حداکثر به میزان 80 درصد و با اقساط 120 ماهه یکجا منتشر کرد.

باغ مینوی شیراز با وسعتی به اندازه 15 هزار و 500 متر مربع مساحت به عنوان یکی از منحصر به فردترین باغهای شیراز است که با شماره 9782 در تاریخ 11 شهریور سال 82 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

چروک بر گنبد مسجد جامع اصفهان
کاشی های مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان به دلیل مرمت غیراصولی و آلودگی های محیطی طبله کرد.

گنبد فیروز‌ه‌ای مسجد جامع عباسی با وزنی در حدود 650 تن، یکی از ده‌ها ویژگی برجسته معماری این اثر تاریخی است. ارتفاع این گنبد دو پوش از کف گنبدخانه تا تیزه درونی آن 38 متر و تا تیزه بیرونی آن 52 متر است.

واگذاری موزه ها به بخش خصوصی
رئیس سازمان میراث فرهنگی از واگذاری قسمتی از موزه ها به بخش خصوصی خبر داد که این کار یکی از برنامه های سازمان میراث فرهنگی برای رونق و افزایش مخاطبان است و به زودی فراخوان واگذاری بهره وری از موزه ها به بخش خصوصی اعلام می شود.در همین راستا او اعلام کرد که قرار است هدایای روسای جمهوران ایران در سالهای گذشته نیز حراج شود.

خانه های تهران بر باد
ساختمان پرچم ایران که در محله دروازه شمیران تهران قرار داشت و اولین هتل آپارتمان ایران بود نیز دی ماه امسال تخریب شد.ملک این بنا را مالک پاساژ در حال ساخت مجاور خریداری و آن را تخریب کرد.این پاساژ در حریم درجه یک مسجد فخر الدوله ساخته می شود مسجدی که معمار آن آندره گدار باستان شناس و معمار فرانسوی است و در فهرست آثار ملی نیز جای دارد.

سازمان میراث فرهنگی استان تهران خانه پدری جلال آل احمد را به مبلغ 640 میلیون تومان خریداری کرد.مهدی آل احمد خواهرزاده آقا جلال در گفتگو با رسانه ها اعلام کرد:« مجبور شدیم خانه را بفروشیم.خودشان قیمت گذاری کردند و خریدند. کار دیگری نمی‌توانستیم بکنیم. دوشنبه هفته قبل (22 آذر) به ما گفتند که باید تا صبح شنبه (27 آذر) خانه را تخلیه کنید وگرنه از پول خبری نیست.»

در پی اعتراض مالکان خصوصی خانه های تاریخی و خروج این آثار از فهرست آثار ملی این بار قرعه به نام خانه دایی جان ناپلئون افتاد. خانه امین‌السلطان، صدراعظم ناصرالدین شاه که تنها باغ باقی مانده از مجموعه باغ های قاجاری لاله زار تهران است و ناصر تقوایی مجموعه تلویزیونی «دایی جان ناپلئون» را در آن کارگردانی کرد بدون آنکه حتی برای فیلمبرداری یک لوکیشن خارجی به بیرون از این مجموعه برود.این باغ 9 هزار متری را در سال 1295 خورشیدی رحیم اتحادیه خرید و آن را به 30 سهم، میان فرزندان خود تقسیم کرد .این عمارت در سال 1383 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید ولی اکنون وارثان آن می خواهند آن را خراب و به جایش پاساژ بسازند.

خانه تاریخی زند نوابی در میدان فلسطین تهران توسط مالک خصوصی آن تخریب شد. این خانه حدود سال 1324 توسط «ولی زند نوابی» خریده و بین سال‌های 1320 تا 1324 ساخته شد. تزیینات به كار رفته در این خانه‌ تاریخی شامل گچ‌بری‌هایی در سقف و تاقچه‌ مزین به گچ‌بری‌های رنگی است. این خانه‌ تاریخی اواخر سال 1385 در فهرست آثار ملی ثبت شد