ایران‌بوم

روستای کهن خانقاه فولادلو از توابع بخش مرکزی شهر هیر از توابع استان اردبیل که در دل کوه‌ها و چشمه‌سارهای ماندگار و واقع‌شده مامن آشنای بزرگان این سرزمین است که قدم براین تربت نهاده‌اند و آنجا را محلی برای سکنی برگزیده‌اند.

این روستا که تقریبا در 30کیلومتری اردبیل واقع شده هم از نظر معنوی و هم ازنظر طبیعت دارای ویژگی‌های خاص خود است. در اصل این روستا با بقعه معروفش برای عده‌زیادی آشناست.

این دیار درگذشته محل انجام مراسم دراویش و نیز به‌عنوان مکانی امن دور از توطئه‌ها و هجمه‌های راهزنان بوده و زمانی نیز به‌عنوان مکات تجمع صوفیان به شمار می‌آمده است که نام روستا نیز از آنجا برگرفته شده و به خانقاه شهرت یافته است. براساس شنیده‌ها، قـدمت بقعه خانقاه بــه 600 سال پیش و دوران صفویه برمی‌گردد.

براساس روایت و گفته‌های بزرگان درطول تاریخ گویی این بقعه تخریب شده را خود باباسعید کاشانی ساخته که اهالی بعد از درگذشت این شخصیت وارسته جنازه باباسعید را در این مکان دفن کرده و بعد روی قبر را صندوقچه‌ای گرانبها قرار دادند.

ساختمان این بقعه در یک طبقه احداث شده بود و دارای صندوقچه‌های متعدد گرانبها و قندیل‌هایی از جنس طلا و برنز بوده که همه به تاراج رفته و تنها خرابه‌ای از این کهن ساخت برجای مانده است.بابا سعید از شاگردان شیخ جبرائیل و از مریدان شیخ صفی‌الدین اردبیلی بوده است.

حفاری‌های غیرمجاز،داشته‌های ما را به تاراج برده است

در این بین آنچه تاسف‌بار است اینکه بسیاری از سرمایه‌های تاریخی و معنوی ما با حفاری‌های غیرمجاز سود‌جویان و فرصت‌طلبان به تاراج رفته است. بقعه باباسعید کاشانی در خانقاه هیر نیز از این یغماگری در امان نمانده است. براساس مشاهدات در نتیجه حفاری‌های غیرمجاز و دستبرد افراد ناآگاه به میراث واقع در بقعه باباسعید، این بقعه تخریب شده و تنها سنگ‌نوشته‌هایی از مزار این مرید شیخ جبرائیل باقی مانده است. هرچند گذشتگان ما این مکان را گرامی می‌داشتند اما امروز این محل به حمایت مسئولان و متولیانی نیاز دارد که بر اثر غفلت آنها این بلا بر سر میراث گرانبهای فرهنگی‌مان آمده است.

کوره‌های آجرپزی که در اطراف این بقعه وجود دارد در حال حاضر به متروکه‌ای تبدیل شده که ظاهری نازیبا از این مکان در چشم مشاهده‌کنندگان به تصویر می‌کشد. معماری اصفهانی بقعه با طاق‌ها و گنبدهای اسلامی از زیر خروار‌ها خاک نمایان است و شایسته است که میراث فرهنگی و امور اوقاف در این احیا آستینی بالا زده و این مکان را بازسازی کند.

یکی از ریش‌سفیدان محل درباره بقعه خانقاه چنین می‌گوید: این بقعه که به آن توربه می‌گوییم جزو نماد روستای ماست که از زمانی که من به یاد دارم به همین شکل به‌صورت خرابه بوده و کسی برای رسیدگی به آن توجهی نمی‌کند.

علائی فرد در ادامه می‌گوید: من از زبان پدرم وقتی که درمورد بقعه صحبت می‌کرد شنیده بودم که مردم از روستاهای دور و نزدیک اطراف و حتی شهرهای دیگر به‌دلیل اعتقاد بالایی که به باباسعید داشتند با پای پیاده برای زیارت این بقعه می‌آمدند و همراه خود نذورات و هدایایی می‌آوردند ولی بعد از مدتی اشیای تاریخی و قیمتی بقعه توسط حفاری‌های غیرمجاز افراد سودجو به یغما رفت و ساختمان بقعه هم کم‌کم به شکل خرابه درآمد.

وی به خبرنگار ما می‌گوید: چرا میراث فرهنگی یا امور اوقاف استان هیچ توجهی به اینگونه مکان‌ها که در برخی روستاهای دورافتاده که برای مردم آن روستا دارای ارزش معنوی و اعتقادی هستند توجه نمی‌کنند؟ درحالی‌که مشابه این بقعه در هیر وجود دارد و با کمک میراث فرهنگی آن را مورد بازسازی قرارداده‌اند ولی این بقعه مظلوم واقع شده است و کسی صدای ما را نمی‌شنود.

•همکاری میراث فرهنگی و اوقاف در بازسازی بقاع متبرکه
برای بررسی اقدامات مسئولان به سراغ مسئول بقاع متبرکه استان، مستقر در اداره کل اوقاف و امور خیریه رفتیم و در این زمینه با او هم صحبت شدیم. مسئول بقاع متبرکه استان اردبیل در پاسخ به سؤال ما که در استان چند بقعه متبرکه شناسایی شده است،گفت: دراین استان 194بقعه وجود دارد که 130باب از آنها در شهرستان خلخال است و از این تعداد70الی 80باب از آنها ساختمان داشته و مابقی نیز در حال مرمت و ساختمان‌سازی‌ است.

قوام صابری از اجرای طرح مودت توسط سازمان اوقاف خبر داد و گفت: با اجرای این طرح و به همت خیرین و بانیان نیکوکار تعمیر و مرمت امامزاده‌ها در اولویت است. وی همچنین اظهارداشت: تمامی امامزاده‌ها و بقاع متبرکه کشور در 5شاخص ملی، منطقه‌ای، استانی، شهرستانی و محلی رتبه‌بندی می‌شوند. به‌عنوان نمونه امامزاده سلیمان فخرآباد مشکین از رتبه و شاخص کشوری برخوردار است.

صابری در ادامه در مورد تخصیص اعتبار مناسب برای مرمت آثار مخروبه برخی بقاع و امامزاده‌های جلیل القدر خبر داد و گفت: مرمت این اماکن اعتبار میلیاردی می‌خواهد و ما تنها سالانه قادر هستیم 5الی 7مورد از این اماکن را به‌دلیل کمبود اعتبارات مرمت کرده و امارات آنها را بازسازی کنیم و این امر در سایه تعامل و همکاری خوب میراث فرهنگی و نیز با حفظ شاخصه‌های تاریخی و باستانی مرمت این آثار مورد توجه قرار می‌گیرد و سعی داریم که در این زمینه اختلالی به‌وجود نیاید. وی تصریح کرد: در حال حاضر فراوانی بقاع متبرکه و امامزاده‌ها را در کشور شاهد هستیم به‌طوری‌که برای تبدیل این اماکن به قطب‌های فرهنگی با هماهنگی معاونت فرهنگی اوقاف و امور خیریه استان طرح‌هایی همچون نشاط فرهنگی معنوی محافل قرآنی و برنامه‌هایی نیز به مناسبت‌های مختلف به‌ویژه اعیاد و شهادت ائمه اطهاررا شاهد و ناظر هستیم. صابری در مورد بقعه باباسعید کاشانی روستای خانقاه فولادلو گفت: بقاع متبرکه همگی در لیست مرمت و یا بازسازی اماکن متبرکه ما وجود دارد و هیچ کدام از آنها از قلم نیفتاده و قرار است در روزهای آینده بازدیدی همراه با هیات مهندسان و کارشناسان از این مکان داشته باشیم و با تعیین هیات امنای این منطقه بقعه باباسعید با تعیین اعتبارات لازم و نیز با کمک و همراهی خوب مردم منطقه مرمت و بازسازی آن آغازشود.

وی علت قصور و کوتاهی در مورد مرمت برخی از بقاع و اماکن متبرکه را گستردگی کار و کمبود اعتبار اعلام کرد و گفت: هرچند از شجره نامه برخی از بقاع متبرکه اطلاعی نداریم اما در تلاش هستیم با همکاری و همیاری مهندسان و کارشناسان فنی ارزیابی دقیق از اعتبار و نحوه مرمت اماکن مذهبی و مورد اقبال مردم انجام دهیم تا بتوانیم با همراهی افراد خیر در این کار به نتایج مطلوبی برسیم.

وی در پایان سخنان خود از تعامل و همکاری بین میراث فرهنگی استان و سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: در تعامل با میراث فرهنگی و حتی جذب برخی از اعتبارات از این محل هیچ مشکلی وجود ندارد به‌طوری که سازمان میراث فرهنگی پیش از این در مرمت امامزاده سلیمان فخرآباد یاریگرما بود.

سرقت قدیمی‌ترین قرآن دست‌نویس

مسئولان امر در مورد اشیای تاریخی و باستانی به تاراج رفته از بقعه بابا سعید نیز پاسخی ندارند اما آنچه به‌نظر می‌رسد اینکه این مکان معنوی از گذشته‌های دور دارای برخی اشیای گرانبها بوده به‌طوری‌که براساس اسناد تاریخی در بقعه متبرکه باباسعید کاشانی برخی سفالینه‌ها و ظروف مفرغی بوده و در کنار آن برخی کتب تاریخی و قدیمی‌ترین کتاب دست‌نوشته قرآن کریم بوده که به‌نظر می‌رسد مورد تاراج و یغمای افراد فرصت‌طلب و سودجو قرار گرفته است.