ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، آثار بازمانده از این کاخ بی بدیل که جملگی از سنگی سیاه رنگ ساخته شده در گذران ماه و سال، زیر تلفیق آفتاب سوزان و هوای شرجی جنوب و عدم محافظت و مرمت روند تند تخریب را طی می کند.

نظر به راه اندازی ناوگان دریایی در زمان فرمانروایی پادشاهان قدرتمند این خاندان برای تسلط بر دریاها با هدف تجارت و کشورگشایی و اهمیت استراتژیک سواحل نزدیک به دریا، جلگه برازجان در این دوره واجد اهمیت بسیاری بود که وجود کاخهای سه گانه ی سنگ سیاه، چرخاب و بردک سیاه در این منطقه حاکی از همین مسئله است.

علت انتخاب این جلگه نزدیکی آن به خلیج فارس و در پی آن تسلط بر راههای تجاری منطقه و تحت نظر داشتن آبراهه های جنوبی از لحاظ سیاسی و اقتصادی بود، تمامی این اهداف به وسیله برپایی کاخهایی در این منطقه فراهم می شد.

از این سه کاخ که در بقایای خود همه نشانه های معماری عصر هخامنشیان را دارند اثر زیادی بر جای نمانده اما با این همه، آنچه هست شایستگی همه گونه توجه و محافظت از سوی نهادهای متولی امور میراث فرهنگی کشور را دارد.

علی اکبر سرافراز که در دهه 40 خورشیدی در هیئت رئیس گروه کاوش باستان شناسی در این منطقه به کاوش مشغول بود و در نهایت کاخ چرخاب را از دل خاک بیرون کشید با ابراز تاسف از وضعیت موجود این سه گانه بنای هخامنشی به خبرنگار مهر می گوید: به هیچ یک از کاخهای هخامنشی حاشیه خلیج فارس که در شهرستان برازجان واقع شده اند با وجود داشتن ارزشهای فراوان تاریخی توجه کافی نمی شود.

او می افزاید: هر سه کاخ هخامنشی "چرخاب"، کاخ "سنگ سیاه" که نزد اهالی به کاخ "نظر آقا" مشهور است و " کاخ بردک سیاه " در وضعیت چندان مساعدی به سر نمی برند و حفاظتهای حداقلی هم از آنها صورت نمی گیرد.

این باستان شناس با ستایش از نوع معماری به کار رفته در این کاخها معتقد است براساس شواهد، معماری داخلی این سه کاخ وام گرفته از کاخ بزرگ آپادانا در شوش پایتخت اصلی هخامنشی بوده است.

اگر چه وضعیت کنونی کاخ سنگ سیاه و عکسهای این گزارش حکایت از خرابه ای بی قدر و ارزش دارد اما علی اکبر سرافراز کاخ سنگ سیاه (نظرآقا) را نسبت به دو کاخ دیگر این منطقه بزرگتر می داند و می گوید: این کاخ که در حاشیه رودخانه است بزرگی و عظمت کاخ شوش را داشت به دلایل نامعلومی نیمه تمام ماند. پس از آن معماران هخامنشی تصمیم می گیرند در فاصله 30 کیلومتری کاخ کوچکتر و زیبای بردک سیاه را بسازند.

البته کاخ بردک سیاه هم که کاخ زمستانی داریوش اول هخامنشی بوده در نزدیکی خلیج فارس 33 سال پس از سر برآوردن از دل خاک این روزها به دلیل عدم محافظت کارشناسی در حال نابودی تدریجی است. علاوه بر آن کاخ چرخاب نیز که از کاخهای زمستانی کوروش هخامنشی بوده و تنها و یا حداقل اصلی ترین سند معماری است که ثابت می کند خلیج فارس از دوران باستان متعلق به ایرانیان است در برازجان و به فاصله 20 کیلومتری از خلیج همیشگی پارسیان بدون محافظت به حال خود رها شده و آن هم در حال تخریب است.

این کارشناس میراث فرهنگی در ادامه گفتگوی خود با مهر با تاکید بر لزوم توجه بیشتر به این بناهای پر ارزش تاریخی که چیزی از کاخهای شوش و پارسه پاسارگاد کم ندارد تصریح می کند: حداقل باید یک مراقبت کارشناسی شده از این کاخها صورت می گرفت تا پایه ستونهای آن در معرض گرما، باران و رطوبت هوا و همچنین کشت و زرع کشاورزان محلی و کندوکاوهای حفاران غیر مجاز تخریب نمی شد.

محوطه های باستانی محل واقع شدن این سه کاخ هم از لحاظ تاریخی دارای ارزشهای بالایی است و هم بناهای موجود در آنها آثاری ویژه در هنر معماری ایرانیان محسوب می شوند ولی با این وجود این محوطه ها بخت چندانی برای قرار گرفتن در میدان توجه متولیان امور را نداشته اند.

--------------------------------

عکس: محسن عباسپور