ایران‌بوم

پروفسور سید محمود حسابی‌، در سال ‌ 1281ش از پدر و مادری‌ تفرشی‌، در تهران‌ زاده‌ شد. در‌ چهار سالگی به‌ همراه‌ پدر، مادر و برادر عازم‌ شامات‌ گردید و در هفت سالگی‌، تحصیلات‌ ابتدایی‌ را در بیروت‌، با تنگدستی‌ و مرارت‌ در مدرسه‌ کشیش‌های‌فرانسوی آغاز کرد و همزمان‌، زیر نظر مادر متدین‌ و فاضل‌ خود تحت‌ آموزش‌ تعلیمات‌ مذهبی‌ و ادبیات‌ فارسی قرار گرفت.

شروع‌ تحصیلات‌ متوسطه‌‌، مصادف‌ شد با آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول و تعطیلی‌ مدارس‌ فرانسوی‌ زبان ‌بیروت‌. از این‌ رو به‌ کالج‌ آمریکایی‌ بیروت‌ رفت و در 17سالگی لیسانس‌ ادبیات‌، در 19‌ سالگی‌ لیسانس‌ بیولوژی‌، و پس‌ از آن‌، مدرک‌ مهندسی‌ راه‌ و ساختمان‌ را اخذ نمود و با نقشه‌کشی‌ و راه‏سازی‌، به‌ امرار معاش‌ خانواده‌ کمک‌ می‌کرد و همچنین در رشته‌های‌ پزشکی‌، ریاضیات‌ و ستاره‌شناسی به‌ تحصیل‌ پرداخت و شرکت‌ راه‏سازی‌ فرانسوی که ‌در آن مشغول‌ به کار بود، به پاس‌ قدردانی‌ از زحماتش‌، او ‌ را برای‌ ادامه‌ تحصیل‌، به‌ فرانسه‌ اعزام‌کرد و در سال‌ 1925م از‌ مدرسه‌ عالی‌ برق‌ پاریس‌ فارغ‌التحصیل‌ شد. همزمان‌ با تحصیل‌ در رشته‌ معدن‌، در راه‌آهن‌ برقی و سپس‌ کار در معادن‌ ‌ ‌را آغاز کرد؛ اما غلبه روحیه‌ علمی‌، او را به‌ تحصیل‌ و تحقیق در رشته‌ فیزیک دانشگاه‌ سوربن‌ کشانید. در 25‌ سالگی (‌ 1927م)، با نگارش‌ رساله‌ «حساسیت‌ سلولهای ‌فتو الکتریک»، دانشنامه‌ دکتری‌ فیزیک‌ خود را با درجه‌ عالی دریافت‌ نمود.

دکتر حسابی با شعر و موسیقی‌ سنتی‌ ایران و موسیقی‌ کلاسیک‌ غرب‌ به‌ خوبی‌ آشنایی‌ داشت و در چند رشته‌ ورزشی‌، موفقیت‏هایی‌ کسب‌ نمود.

از جمله‌ دستاوردهای‌ عمر پربار استاد، و مشاغلی‌ که‌ در مسند آن‌، خدمات‌ علمی‌ و فرهنگی‌ شایان‌ توجهی‌ ارائه‌ نمودند، می‌توان‌ به‌ چند نمونه‌، اشاره‌ کرد: مأموریت‌ وزارت‌ راه‌ و ترابری‌ (طرق‌ و شوارع‌ عامه)، برای‌ تهیه‌ اولین‌ نقشه‌برداری‌ علمی‌، فنی‌ و مهندسی‌کشور (تهیه‌ نقشه‌ نوین‌ راه‌ ساحلی‌ سراسری‌ میان‌ بنادر خلیج‌ فارس‌، بندر لنگه‌ به‌ بوشهر) (1306ش‌)، تأسیس‌ مدرسه‌ مهندسی‌ وزارت‌ راه‌ و تدریس‌ در آن (1307ش)، تأسیس‌ دارالمعلمین‌ عالی و تدریس‌ در آن (‌ 1307ش)، ساخت‌ اولین‌ رادیو در کشور (1307ش‌)، تأسیس‌ دانشسـرای‌ عالی‌ و تدریس‌ در آن ‌(1308ش‌)، ایجاد اولین‌ ایستگاه‌ هواشناسی‌ در ایران (1310 ش)، نصب‌ و راه‌اندازی‌ اولین‌ دستگاه ‌رادیولوژی‌ در ایران (‌1310ش)، تعیین‌ ساعت‌ ایران (1311ش)، تأسیس‌ اولین‌ بیمارستان‌ خصوصی‌ در ایران به نام‌ بیمارستان‌ گوهرشاد (به یاد و نام مادرش،1312ش)، مأمور وزارت‌ راه برای‌ ساخت‌ راه ‌تهران‌ به‌ شمشک‌، جهت‌ معادن‌ زغال‌ سنگ (‌ 1312ش)، پیشنهاد و تدوین‌ قانون‌ تأسیس‌ دانشگاه‌ تهران و تأسیس‌ دانشکده‌ فنی (1313ش) و ریاست‌ آن‌ دانشکده‌ (تا1315ش) و تدریس‌ در آن‌، تأسیس‌ دانشکده‌ علوم‌، و ریاست‌ آن‌ دانشکده‌ از (1321 تا 1327، و از 1330 تا 1336ش)، تدریس‌ در گروه‌ فیزیک‌ آن‌ دانشکده تا واپسین‌ روزهای‌ عمر، تأسیس‌ مرکز عدسی‌سازی/ دیدگانی/ اپتیک‌ کاربردی‌، در دانشکده‌ علوم ‌دانشگاه‌ تهران، مأموریت‌ خلع‌ ید از شرکت‌ نفت‌ انگلیس‌، در دولت‌ دکتر مصدق‌، اولین رئیس‌ هیأت‌‏مدیره‌ و مدیرعامل‌ شرکت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌، وزیر فرهنگ‌ در دولت‌ دکتر مصدق(1330ش)، پایه‌گذاری‌ مدارس‌ عشایری‌، و تأسیس‌ اولین‌ مدرسه‌ عشایری‌ ایران ( 1330ش)، مخالفت‌ با طرح‌ قرارداد ‌ کنسرسیوم وکاپیتولاسیون‌ در مجلس‌، مخالفت‌ با عضویت‌ دولت‌ ایران در قرارداد سنتو، پایه‌گذاری ‌مؤسسه‌ ژئوفیزیک‌ دانشگاه‌ تهران (‌1330ش)، پایه‌گذاری‌ مرکز تحقیقات و رآکتور اتمی‌ دانشگاه‌ تهران‌، تأسیس‌ سازمان‌ انرژی‌ اتمی، و عضو هیأت‌ دایمی‌ کمیته‌ بین‌المللی‌ هسته‌ای (‌1330 ، 1349ش)، تدوین‌ قانون ‌استاندارد و تأسیس‌ مؤسسه‌ استاندارد ایران (‌ 1333ش‌)، تأسیس‌ اولین‌ رصدخانه‌ نوین‌ در ایران، تأسیس‌ اولین‌ مرکز مدرن‌ تعقیب‌ ماهواره‌ها، در شیراز (1335ش)، پایه‌گذاری‌ مرکز مخابرات‌ اسدآباد همدان (‌ 1338ش‌)، تشکیل‌ و ریاست‌ کمیته‌ پژوهشی‌ فضای‌ ایران‌، و عضو دائمی‌ کمیته‌ بین‌المللی‌ فضا (1360)، تأسیس‌ انجمن ‌موسیقی‌ ایران، مؤسس و عضو پیوسته‌ فرهنگستان‌ زبان‌ ایران‌ از (1349ش) تا آخرین‌ روزهای‌ فعالیت‌.
فعالیت‌ در دو نسل‌ کاری و آموزش‌ 7 نسل‌ استاد و دانشجو، از خدمات‌ ارزنده‌ پروفسور حسابی‌، به شمار می‌رود، و در همین‌ راستا، ایشان‌ سال 1350 به عنوان‌ استاد ممتاز دانشگاه‌ تهران شناخته‌ شد.
استاد به‌ زبانهای فرانسه‌، انگلیسی‌، آلمانی‌ و عربی‌ مسلط‌ بود و به‌ زبانهای‌: سنسکریت‌، لاتین‌، یونانی‌، پهلوی‌، اوستایی‌، ترکی‌ و ایتالیایی‌ اشراف‌ داشت.
دکتر حسابی‌ به‌ ایران‌، فرهنگ‌ و ادب‌ و اعتقادات‌ سنتی‌ و مذهبی‌ این‌ سرزمین‌ عشق می‌ورزید و گذشته‌ از سفر به‌ کشورهای‌ متعدد‌،‌ سراسر ایران را گشته‌ بود و از این مسافرتهایادداشتها و سفرنامه‌های‌ بسیاری به جای‌ نهاد.
در زمینه‌ تحقیق‌ علمی‌، 25 مقاله‌، رساله‌ و کتاب از استاد به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. تئوری‌ « بی‌نهایت‌ بودن‌ ذرات‌» ایشان‌ در میان‌ دانشمندان‌ و فیزیک‏دانان‌ جهان شناخته‌ شده‌ است‌.
نشان‌ «اوفیسیه‌ دولا لژیون‌ دونور» و همچنین‌ نشان‌ «کوماندور دولا لژیون‌ دونور»، بزرگترین‌ نشانهای‌ کشور فرانسه، به‌ ایشان اهدا گردید.
وی تنها شاگرد ایرانی‌ اینشتین‌ بود و در طول‌ زندگی، با دانشمندان‌ طراز اول‌ جهان‌ و با فلاسفه‌ و ادبایی‌ همچون‌ آندره‌ژید و برتراند راسل تبادل‌ نظرداشت و در سال 1990به‌ عنوان‌ « مرد اول‌ علمی‌ جهان ‌» برگزیده‌ شد و در کنگره‌ «شصت‌ سال‌ فیزیک‌ ایران» (1366ش) ملقب‌ به‌ «پدر فیزیک‌ ایران» گردیدند.
او حافظ قرآن‌ کریم‌ بود و دیوان‌حافظ‌ را نیز از بر داشت و به‌ بوستان‌ و گلستان‌ سعدی، شاهنامه‌ فردوسی‌، مثنوی‌ مولوی‌، منشآت‌ قائم‌ مقام‌، اشراف‌کامل‌ داشت.
پروفسور حسابی در 12 شهریور 1371 در بیمارستان‌ دانشگاه‌ ژنو، به‌ هنگام‌ معالجه‌ قلبی‌، بدرود حیات‌ گفت و بنا به‌ خواسته‌ خود در تفرش به خاک سپرده شد.