ایران‌بوم

این استاد دانشگاه شیراز و حافظ‌پژوه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: سخن گفتن از بزرگ‌مردی که بزرگی چون "گوته" آلمانی او را می‌ستاید و الگوی خودش می‌خواند؛ مردی که پس از قرن‌ها، منتقدان ادبی را به عجزشان در درک مفاهیم آثارش معترف کرده، بسیار سخت است و دست و دل آدم را می‌لرزاند.

او در وصف حافظ، گفت: توانمندی شگفت‌انگیزی که حافظ برای ساختن سخنی لایه لایه و تو در تو دارد، یکی از بنیادی‌ترین عواملی است که اگر این را ندانیم، اصلاً حافظ را نشناخته‌ایم.

حسن‌لی گفت: وقتی شعرهای حافظ را بررسی می‌کنیم، هیچ سخن تازه‌ای در شعرش ندارد. همه آن‌چه را گفته است، دیگران نیز پیش از او گفته‌اند؛ اما حافظ با بیانی هنری‌تر، زیباتر و دل‌رباتر گفته، با یک زبان ویژه و هنری، که اگر این را ندانیم، اصلاً نتوانسته‌ایم حافظ را بشناسیم.

این پژوهشگر ادبی افزود: ارتباط حافظ با کتاب وحی و انس همیشگی او با قرآن کریم و نزدیکی گفتاری و پنداری و عقیدتی حافظ با مفاهیم موجود در کتاب وحی، به قدری است که یک روحانیت ستایش‌برانگیز را برای حافظ به ارمغان آورده که لقب «لسان‌الغیب» و «ترجمان‌الاسرار»، نتیجه آن روحانیت ستایش‌برانگیز است. اگر این را ندانیم، پایه شناخت ما از حافظ لرزان و شکستنی است.

او ادامه داد: یکی از ضرورت‌هایی که درباره حافظ باید به آن توجه شود، تقویت ارتباط حافظ با همه گروه های اجتماعی بخصوص جوان‌هاست. باید جوان‌ها را با ادبیات ارزشمند گذشته و امروزمان آشتی دهیم و نزدیک کنیم و امروز بیش از هر زمان دیگری، ضرورت نزدیک شدن جوانان با فرهنگ ملی و ادبیات ارزشمند و فاخر گذشته احساس می‌شود.

حسن‌لی باور دارد: ساختن فیلم‌های جذاب، نرم افزارهای متنوع و برنامه‌های مختلف کشوری از جمله راهکارهای مؤثر برای ایجاد رغبت و انگیزه همراهی، هماهنگی، همسویی و تأثیرپذیری از ادبیات و فرهنگ اصیل ماست.

به باور این حافظ‌شناس، شعر حافظ مجموعه‌ای از آموزه‌های اجتماعی است؛ یعنی پر از حکمت عالمانه‌ای است که ما می‌توانیم از این کتاب، از این نظر هم که یک کتاب خواندنی است، استفاده کنیم. در واقع عرفان ناب و زلالی که خداوند به دلیل تهذیب نفس و تمرکز و درنگ درونی که حافظ داشته، به او هدیه داده، باعث شده که خودش به یک فرحناکی درونی برسد و دیگران را هم همیشه به یک شادمانگی دعوت کند و صراحتاً می‌گوید:

با دل خونین لب خندان بیاور همچو جام / نی گرت زخمی رسد آیی چو چنگ اندر خروش

حسن‌لی تصریح کرد: این روحیه حقیقت‌طلبی و اخلاص‌خواهی است که حافظ را از متظاهران ریاکار فاصله داده و او را منتقد رفتار آن‌ها کرده. ما می‌دانیم که حافظ یکی از بنیادی‌ترین مبانی فکری‌اش مبارزه علیه ریا و نفاق و تظاهر و دروغ است. سرتاسر دیوان حافظ پر است از مبارزه با نفاق و تظاهر و ریا:

خدا زان خرقه بیزار است صد بار / که صد بت باشدش در آستینی

این استاد دانشگاه شیراز گفت: حافظ مبارزه می‌کند با دکان‌دارانی که یا از صوفیان ریایی خانقاهی بودند و یا از این زاهدان ریاکار که پر بود در شهر شیراز و کوچه به کوچه حکومت می‌کردند. به همین دلیل یکی از بنیادی‌ترین عوامل شناخت حافظ همین است که بدانیم حافظ از دردهای فراگیر زمان خودش فاصله ندارد و با آن‌ها ارتباط دارد و حافظ با آن‌که اهل زندگی است و همه را دعوت می‌کند که از این همه زیبایی‌های عالم که خدا آفریده، لذت ببرند و حلال خدا را حرام نکنند، اما همیشه یادآوری می‌کند که پای ما را از این تعلقات دنیوی ببندد.

تو را از کنگره عرش می‌زنند صفیر / ندانمت که در این دامگه چه افتاده است

به گفته این حافظ‌پژوه، حافظ از تعلق بیزار است و هشدار می‌دهد؛

جمیله‌ای است عروس جهان ولی هشدار/ که این مخدره در عقد کس نمی‌آید

یعنی آن‌چه برای حافظ مهم است، در واقع جمع این مسأله است، لذت بردن از نعمت‌های خداوندی، بهره‌گیری سالم از نعمت‌های خداوندی و تعلق نداشتن به زمین و رها شدن از عالم پایین.