ایران‌بوم

ایرانیان، مهربانانه در مهرگان، از ایران گفتند و شنیدند
نشست فرهنگی- ادبی مهرگان جایی است که هر ایرانی میهن‌دوست را به خود می‌خواند. سخن از فرهنگ است و فردوسی، سخن از شعر است و شاهنامه، سخن از قند پارسی است و سخن از هر آن چیزی است که در کالبد و روان ایران و ایرانی در جوش و خروش است و از آنجا که گفته‌اند:

چون که حبالوطن ز ایمان است
مــا یـقـیـنا ز اهـل ایـمـانـیم

باشندگان در مهرگان، دلبستگان به ایرانند و از اهل ایمان.

و اما ...

نشست مهرگان روز چهارشنبه 5 بهمن‌ماه 1390 از نشست‌های ویژه بود و دلیل آن حضور یارانی از تبار هم میهنان شمالی ایران و از کشور برادر تاجیکستان بود.

پروفسور میرزا ملا احمد از ایران‌شناسان و پژوهشگران سرشناس تاجیکستان، معاون دبیر کل آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان، رئیس انجمن دوستی و روابط فرهنگی تاجیکستان و ایران و رئیس مرکز علمی ایران شناسی در تاجیکستان و... مهمان ویژه بود که به همراهی مدیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستان آقای مهندس احمدپور، آقای علیجانی مدیر روابط عمومی انجمن دوستی و یکی دیگر از هممیهنان تاجیک آقای دکتر احمدشاه دبیر انجمن دوستی تاجیکستان و ایران که تنها چند روزی را در خانه خود «ایران» مهمان بود، از باشندگان نشست این ماه انجمن مهرگان بودند.

میرزا ملا احمد؛ متولد سال 1327 خورشیدی، از برجسته‎ترین محققان زبان و ادبیات پارسی به شمار می‎رود. وی فارغ‌التحصیل دانشکدهٔ تاریخ و ادبیات دانشگاه دولتی تاجیکستان بوده و بیش از پانزده سال، به عنوان استاد دانشگاه تاریخ ادبیات فارسی و تاجیک و ادبیات شرق درس گفته است.

وی ادیبی فعال و پرکار و دارای نوشته‌های بسیار (کتاب و مقاله) است و تاکنون چندین کتاب از وی در ایران نیز به چاپ رسیده است. برخی از نامورترین آنها عبارتند از:
بیا تا جهان را به بد نسپریم، یاد یار مهربان، دورهٔ بازگشت ادبی ایران، دانشنامهٔ جامع رودکی با همکاری تعدادی از فرهیختگان ایرانی و مقاله‌های دیگر.

حضور این بزرگواران در انجمن مهرگان، مهر و نیروی معنوی ویژه‌ای در نشست پراکند و شادی و خشنودی را در چهره مهربان بسیاری از باشندگان این نشست می‌شد جست‌وجو کرد.
دکتر میرزا ملااحمد کمابیش 20 دقیقه از فردوسی و جایگاه او در میان ایرانیان آن سو، (تاجیکستان)، سخن گفت.
ایشان در آغاز سخن گفتند: شاهنامه فردوسی، مرامنامه اخلاقی مردمان ایرانی تبار است...
و افزودند: شاهنامه یک داستان نیست و تنها از حماسه نمی‌گوید، شاهنامه بر آن است تا به انسان شدنِ انسان کمک کند.
ملا احمد به بسیاریِ فردوسی شناسان و شاهنامه پژوهان در تاجیکستان اشاره کرد و گفت بسیاری از فرهیختگان تاجیک سالهای زیادی از عمر خود را برای فهم و ترویج شاهنامه صرف کرده‌اند که نخستین آنها صدرالدین عینی است و نتیجهٔ پژوهش او توسط استاد سعیدی سیرجانی چاپ شده است.
وی گفت:
ما مردم تاجیکستان با ایرانیان در طول هزار سال دارای تاریخ، ادبیات، فرهنگ، زبان و خط مشترک بودیم. این خط تا سال 1930م یعنی سال تاسیس جمهوری [شوروی] تاجیکستان باقی بود، سپس به خط لاتینی تبدیل شد و از سال 1940م به خط روسی یا کریل تغییر یافت.
وی همچنین نامگذاری 5 ساله بزرگداشت هزارهٔ شاهنامه توسط یونسکو را یادآور شد که اولین آن در سال 1989 در ایران و آخرین آن در 1994 در تاجیکستان (دوشنبه) برگزار گردید.
در ادامه به برخی زمینه‌ها و نامگذاری‌های مربوط به فردوسی و شاهنامه که نشان از جایگاه این دو در ذهن و ضمیر ایرانیان آن سوی دارد، اشاره کرد که از آن جمله‌اند:

1- نامگذاری چندین خیابان و میدان به نام فردوسی
2- نامگذاری یک منطقه وسیع شهری در پایتخت به نام فردوسی
3- نامگذاری چندین مدرسه و آموزشگاه به نام فردوسی
4- نامگذاری بزرگترین کتابخانه تاجیکستان به نام فردوسی
5- نامگذاری بسیاری از نوباوگان تاجیک به نامهای شاهنامه‌ای
6- رایج بودن شاهنامه خوانی در میان جوانان و بزرگان
7- تدریس شاهنامه در مدارس و دانشگاهها به عنوان واحد درسی جداگانه
8- ساخت تندیس شایسته از حکیم طوس و دیگر ناموران ادب پارسی
9- و....
در پایان یک دوبیتی از استاد لایق شیرعلی که نشان از آگاهی و درک درست ایشان از کوششهای فرداست بر زبان آورد و آن این است:

                                 تا چند تو با گذشتگان مینازی
                                                        با رودکی و به حـافظ شیرازی
                                 وقت است سر منبر آزاد سخن
                                                      خیام دگر، حافظ دیگر سـازی

مهندس احمدپور نیز در سخنانی برای باشندگان که حس و حال ویژه‌ای بر آن سایه داشت، انجمن مهرگان را بسیار ستود و از انجمن دوستی ایران و تاجیکستان گفت و برنامه‌ها و کارهای آن را برشمرد. آغاز سخن ایشان سروده زیر از سرودههای لایق شیر علی بود:

چو از نسل فریدونیم، ازیک ریشه و یک خونیم
چو از خون سیاووشیم
درفش کاویان باماست، فر آریان با ماست
عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی
تپد با هم تند با هم، دل تاجیک و ایرانی
به تاجیک و به ایرانی
محبت باد ارزانی، صداقت باد، نجابت باد، شهامت باد ارزانی
اگر رستم سر افرازد، ز نو پرچم بر افرازد
خراسان بزرگ ما، خراسان سترگ ما
عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی
تپد با هم تند با هم، دل تاجیک و ایرانی
به تاجیک و به ایرانی
محبت باد ارزانی، صداقت باد، نجابت باد، شهامت باد ارزانی

ایشان افزودند این شعر و سروده‌هایی از این دست که زیاد هم هست از ضمیر مردمانی است که شاید در جغرافیایی سیاسی کنونی ما جایی در نقشه ندارند؛ اما هیچ تفاوتی در اندیشه و منش و فرهنگ با ایران و ایرانی ندارند و این یگانگی در رفتار آنان هویداست، از برگزاری آیین‌ها و جشنهای نوروزی تا بزرگداشت پارسی سرایان بزرگ همچون فردوسی و رودکی و...
ایشان به برگزاری جشن ویژه نوروز در آغاز سال 1391 در تاجیکستان اشاره کرده و گفتند امسال قرار است این جشن با حضور نمایندگان 70 کشور در تاجیکستان برگزار شود.

دیگر مهمان تاجیک که گامهای پایانی دکتری ادبیات پارسی را می‌گذراند و چند روزی را مهمان خانه پدری خود است، دکتر احمدشاه بود که حضور در این نشست را ارمغانی توصیف کرد و برق چشمانش را در درازای چندساعته نشست و آن هنگام که هم زبانانش پارسیگویی و پارسی‌سرایی میکردند را می‌توانستی ببینی.

وی چند دقیقه‌ای هم سخن گفت با حس و حالی ستودنی و به دلیل تسلط به ادبیات پارسی سخنانش سراسر به زیور شعر آراسته بود از فردوسی و سنایی تا لایق شیرعلی و... از خرسندیش در فرصتی که در ایران حضور یافته است تا خشنودیش در این نشست، از یگانگی فرهنگ ایران و تاجیکستان تا بایستگی نزدیکی دوباره.

انجمن دوستی ایران و تاجیکستان را بیشتر بشناسیم
انجمنهای دوستی برآمده از یک رویکرد انسانی و فرهنگی‌اند، آمده‌اند تا ملتها را به هم پیوند دهند. یادم می‌آید سفیر پیشین تاجیکستان در ایران (جناب آقای میرزایف) در نشستی با هموندان این انجمن گفت: نگویید انجمن دوستی، ما که با هم برادریم بگوییم انجمن برادری ایران و تاجیکستان.
مرزهای جغرافیایی فقط مرزهای جغرافی‌ایی‌اند، اما مرزهای تاریخی و فرهنگی فراتر از آن و فراتر از زماناند بنابراین آنچه ملتها را به هم پیوند میدهد اندیشه‌ها و دل‌های آنهاست نه همسایگی مرزی یا صرفا مراودات اقتصادی.
تاجیکستان کشوری است فرهنگی و ریشه در درازای تاریخ دارد. و راستی را اگر همین فرهنگ و ریشه نبود آیا با آن همه فشارهای سیاسی و خودکامگی‌ها، ماندگاری ممکن بود؟!
اما اکنون فضایی فراهم شده که پاره‌های وطن یکدیگر را بیابند و در آغوش کشند و البته انجمن دوستی بر آن بوده و هست که این هم آغوشی گرمتر، ماندگارتر و همه گیرتر باشد.
به طور کلی انجمن دوستی ایران و تاجیکستان با نگاه به پیشینه تاریخی و فرهنگی دو کشور پارسی زبان- ایران و تاجیکستان - و نیاز به ایجاد دوستی، نزدیکی و آشنایی ژرفتر و بیشتر، میان مردم و دلبستگی به پیوندهای دوستانه در خور و شایسته و در راستای برپایی و ماندگاری این گونه پیوندهای دوستانه و بهره مندی از آثار زندگی بخش آشتی و دوستی، پایه گذاری شده است.
این انجمن، یک سازمان غیرسیاسی و مردم نهاد است که با هدف گسترش و ژرفا بخشی به پیوندهای مشترک دوکشور برپا شده و برای پیشبرد هدفها و برنامه‌های خود دارای چهار کمیته اجرایی است که هر یک از آنها متناسب با ماهیت خود، ماموریت و وظایفی بر عهده دارند این کمیته‌ها عبارتند از:

1- کمیته فرهنگی، هنری
2- کمیته علمی، فنی
3- کمیته اجتماعی، ارتباطات
4- کمیته اقتصادی، بازرگانی

این انجمن دارای هموندان بسیاری از قشرهای گوناگون است از استاد دانشگاه و دانشجو گرفته تا مستندساز و طراح و نقاش، از علاقمندان به گردشگری تا نویسندگان و شاعران و بازرگانان و...
انجمن برای نزدیک نمودن هموندان نشستهای ماهیانه برنامه‌ریزی کرده است. از نقاط بسیار مثبت این انجمن ارتباط بسیار نزدیک و موثر با سفارت تاجیکستان در ایران است به نحوی که در نشستهای بسیاری شخص سفیر هم با علاقه و عشق فراوان حضور یافته و یا دستکم اعضای سفارت و هر آن که تاجیک است و به نوعی مرتبط با تاجیکستان.