خبر

سرطان را از خود برانید

چندی پیش خانم ف م، 22 ساله دانشجوی رشته پزشکی در اوج دوران زیبایی و جوانی به علت عارضه سرطان ریه از دست رفت. بیماری سرطان اکثر اوقات قابل جلوگیری است به شرط آنکه راه مقابله با آن را بدانیم.

shock drop air force 1 full uv reactive | Women's Designer Sneakers - Luxury Shopping

نوشیدن آب سرد پس از غذا خوردن سرطان زاست

خوردن یک لیوان نوشیدنی خنک به نظر خیلی مطبوع میرسد. حال آنکه زمانی که شما آب سرد بعد از غذا میل میکنید آب سرد می‌تواند توده‌های چربی را که شما با غذا خورده‌اید سفت و منجمد کند. این عمل فرآیند هضم غذا را کند کرده و نیز زمانی که با اسید معده ترکیب می‌شود تجزیه شده و بسرعت توسط روده جذب می‌شود. حتی سریعتر از غذای جامد.

این ماده سطح روده را می‌پوشاند و تبدیل به چربی شده و محمل مناسبی برای سرطان می‌شود. پس بهترین کار این است که پس از خوردن غذا سوپ یا نوشیدنی گرم بخوریم.

 

سرطان هاي دستگاه گوارش - بخش نهم
 

آندوسكوپي

آندوسكوپي يعني مشاهدة مستقيم درون دستگاه گوارش با استفاده از لولة قابل انعطاف و چراغ‌دار. استفاده از آندوسكوپي بي‌ضررترين و دقيقترين شيوه در تشخيص بيماري‌هاي دستگاه گوارشي است. پزشك مي‌تواند مستقيماً مخاط مري، معده، اثني‌عشر و تمام رودة بزرگ را مشاهده كند و در صورت لزوم نمونه‌برداري نيز انجام دهد.

 

آندوسكوپي ناحية فوقاني

دستگاه گوارش

براي مشاهدة مري، معده و اثني‌عشر از دستگاه آندوسكوپ مخصوص استفاده مي‌شود. اين عمل معمولاً بين 5 تا 20 دقيقه طول مي‌انجامد. در بيشتر موارد آندوسكوپي به صورت سرپايي (بدون بستري نمودن بيماران) انجام مي‌شود. بيشتر مردم به زور وارد شدن لولة آندوسكوپ را ناراحت‌كننده مي‌دانند ولي بايد به اين نكته توجه داشت كه امروزه با ساخت دستگاه‌هاي جديد (با قطر كمتر و ظريفتر) امكان آسيب به بيمار توسط پزشك حاذق وجود ندارد. از اين وسيله در تشخيص سرطان‌هاي مري، معده و ... استفاده مي‌شود.

روزانه هزاران نفر در كشور ما تحت آندوسكوپي فوقاني قرار مي‌گيرند و دچار هيچ مشكلي نمي‌شوند. هنگام آندوسكوپي، بيمار دچار احساس خفگي خفيف، تهوع و احياناً استفراغ مي‌شود. اين موضوع طبيعي است و نگران‌كننده نيست. آندوسكوپي هيچ‌گونه اشكالي براي تنفس بيمار ايجاد نمي‌كند و راه تنفس را نمي‌بندد.

 

شيوة آمادگي جهت آندوسكوپي فوقاني

بيمار بايد حداقل از 6 ساعت قبل از آندوسكوپي ناشتا باشد و اگر دندان مصنوعي دارد آن را قبل از آندوسكوپي خارج كند. قبل از داخل شدن دستگاه به درون دهان، پرستار ناحية گلوي بيمار را با اسپري بي‌حس‌كننده كاملاً بي‌حس مي‌كند و در بين دندان‌هاي او وسيله‌اي كوچك (دهاني) قرار داده تا دندان‌هاي بيمار به لولة دستگاه آندوسكوپي صدمه‌اي وارد نكند. در تمام مراحل آندوسكوپي يك پرستار ورزيده به پزشك كمك مي‌كند.

 

توصيه و تذكر

ـ اگر بيماري قلبي ـ عروقي يا فشارخون بالا داريد، قبل از آندوسكوپي فوقاني با پزشك خود مشورت كنيد.

ـ اگر داروي مهمي به صورت مرتب مصرف مي‌كنيد، در مورد شيوة مصرف آن قبل از آندوسكوپي با پزشك خود مشورت كنيد.

ـ در هنگام آندوسكوپي با پزشك خود همكاري كنيد.

ـ اگر قبلاً دچار شكستگي بيني شده‌ايد يا پوليپ بيني داريد، پزشك را مطلع كنيد.

ـ پس از بي‌حس شدن گلوي شما با اسپري گزيلوكائين ممكن است دچار احساس نامطبوع، سنگيني زبان، تهوع و استفراغ شويد. از اين موقع به بعد از بلعيدن بزاق و ترشحات دهان خودداري كنيد.

ـ به دليل بي‌حسي تا 2 ساعت بعد از آندوسكوپي از خوردن غذا و مايعات خودداري كنيد.

ـ اگر هنگام آندوسكوپي به شما آرام‌بخش تزريق شده، تا 12 ساعت بعد از آن از رانندگي خودداري كنيد.

ـ در صورت بروز تب، درد ناحية گردن، تنگي نفس بعد از آندوسكوپي و‌... با پزشك تماس بگيريد.
 

 

آندوسکوپی ناحیه تحتانی دستگاه گوارش (آندوسکوپی کولون)

به مشاهدة مستقیم مخاط روده بزرگ توسط دستگاه مخصوص ، آندوسکوپی کولون (کولونوسکوپی) گفته می‌شود. از این شیوه در تشخیص سرطان، پولیپ، ضایعات التهابی، زخم‌های روده و ... استفاده می‌شود. برای حفظ سلامتی بعد از 45 سالگی توصیه می‌شود تا هر 3 تا 5 سال آندوسکوپی کولون انجام شود. دیدن همة روده بزرگ در 95 درصد موارد مقدور است و علت عدم توانایی انجام آن در برخی موارد به دلیل طولانی بودن بیش از حد و وجود پیچ و خم‌های فراوان در رودة بزرگ است.

شیوة آمادگی

جهت انجام آندوسکوپی کولون، ابتدا باید روده‌ها از مواد غذایی و مدفوع پاک شوند. برای نیل به این هدف از 48 ساعت قبل، لازم است بیمار فقط مایعات و سوپ صاف شده به مقادیر زیاد میل کرده و از مصرف غذاهای جامد خودداری کند و طبق دستور از داروهای مسهل (قرص یا شیاف بیزاکودیل و روغن کرچک خوش طعم مثل axaricin) و تنقیه با آب معمولی استفاده کند. جهت آمادگی بهتر رعایت دستورات زیر ضروری است.

* مصرف هرچه بیشتر مایعات(حداقل 8 لیتر) از قبیل آب مرغ یا آب گوشت پخته، سوپ صاف کرده، نوشابه، شربت، آب ، آبمیوه، چای و ... توصیه می‌شود.

* متأسفانه برخی از بیماران از مصرف مایعات خودداری می‌کنند.

* از مصرف شیر و لبنیات خودداری کنید.

* در صورت توصیه پزشک یک ساعت قبل از مراجعه جهت آندوسکوپی کولون ناشتا باشید.

* جهت آمادگی روده‌ها، صبح روز آندوسکوپی کولون در چندین نوبت با استفاده از پوار و آب معمولی تنقیه کنید. (وسایل آن را از داروخانه تهیه کنید. تنقیه سبب خروج بهتر مواد موجود در انتهای رودة بزرگ شده و زمینة دیدن بهتر را برای پزشک فراهم می‌کند.)

شیوة انجام کار

قبل از شروع کار، بیمار به پهلو دراز کشیده و زانوها را در بغل می‌گیرد. این وضعیت سبب صاف شدن قسمت مارپیچی رودة بزرگ (سیگموئید) و تسهیل در انجام عمل آندوسکوپی می‌شود. سپس پزشک لولة دستگاه را از راه مقعد داخل برده و هوا به درون روده‌ها می‌فرستد. هنگام انجام کار به دلیل وارد شدن هوا به درون رودة بزرگ فرد احساس دفع و درد می‌کند. در چنین شرایطی بیمار باید خود را شل کرده و از احساس اجابت مزاج (دفع) و اتساع شکم نهراسد و با پزشک همکاری کند. تزریق مسکن سبب کاهش درد بیمار خواهد شد. به طور متوسط آندوسکوپی کولون 15 دقیقه تا 2 ساعت به طول می‌انجامد. معمولاً یک پرستار با فشاردادن روی برخی نواحی شکم به پزشک کمک می‌کند.

آیا امکان انجام آندوسکوپی کولون در مطب وجود دارد؟

آری. در بسیاری موارد این کار در مطب قابل انجام است. بیماران معمولاً در منزل آمادگی خود را انجام می‌دهند. در صورت نیاز به دیدن همة روده بزرگ ترجیحاً بهتر است در بیمارستان انجام شود.

 

بخش یازدهم

بیوپسی

در بیوپسی یا به زبان ساده نمونه‌برداری که پزشک با استفاده از وسایل خاص(در آندوسکوپی وسیله‌ای به نام پنس و در کبد وسیله‌ای به نام سوزن منگنی یا تروکاتر) نمونه بسیار کوچکی از یک بافت گرفته و به آزمایشگاه پاتولوژی جهت بررسی میکروسکوپی ارسال می‌کند.

عمل بیوپسی در آندوسکوپی دستگاه گوارش به طور شایع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در بیوپسی تکة بسیار کوچکی از پوشش سطح مخاط برداشته شده و درد و ناراحتی برای بیمار ندارد.

گاهی هم با استفاده از یک سیم (و نیروی برق) پولیپ به صورت کامل برداشته شده و به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌شود.

گاهی هم به دنبال جراحی، کل تودة سرطانی خارج شده و به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌شود.

توصیه و تذکر

اگر بیماری قلبی ـ عروقی و یا فشارخون بالا دارید، قبل از کولونوسکوپی با پزشک خود مشورت نمایید.

قبل از انجام آندوسکوپی رودة بزرگ در بیماران با ضایعات دریچه‌ای قلب انجام برخی مراقبت‌ها (تجویز آنتی‌بیوتیک) ضروری است.

ـ اگر داروی مهمی مصرف می‌کنید، قبل از آندوسکوپی با پزشک خود مشورت کنید.

ـ اگر آسپرین مصرف می‌کنید، حداقل یک هفته قبل از آندوسکوپی رودة بزرگ آن را قطع کنید.

ـ خوشبختانه عوارض آندوسکوپی کولون، بسیار نادر است.

ممکن است که دقایقی پس از آندوسکوپی کولون، احساس نفخ، اتساع شکم و سکسکه داشته باشید که به تدریج و خود به خود برطرف خواهند شد.

ـ نیم ساعت بعد از خاتمه آندوسکوپی کولون، می‌توانید غذا میل نموده و بعد از 2 ساعت به سرکار خود بازگردید.

اگر مسکن دریافت کرده‌اید، ممکن است خواب آلوده باشید که در چنین شرایطی استراحت 2ساعته مفید خواهد بود ولی تا 12 ساعت از رانندگی خودداری کنید.

متخصص پاتولوژی چه کمکی در تشخیص بیماری سرطان می‌کند؟

پزشک متخصص پاتولوژی در زمینة بررسی و مطالعة بافت‌های بدن با میکروسکوپ تخصص پیدا کرده است، این رشتة تخصصی اهمیت زیادی دارد و کمک بسیار مهمی به پزشکان در تشخیص بیماری‌ها می‌کند.

نتایج ارائه شده توسط متخصص پاتولوژی توسط پزشک معالج تفسیر می‌شود.

اگر نمونة ارسالی کوچک باشد ممکن است متخصص پاتولوژی نتواند نتیجة مناسبی را ارائه کند.

نمونه‌برداری باید دقیق صورت گیرد. گاهی پزشک معالج شما تصمیم می‌گیرد تا با همکار دیگر پاتولوژیست جهت اطمینان از صحّت و دقت جواب، مشاوره نماید.

بخش دواز دهم- دکتر ناصر ابراهیمی دریانی- دکترسید مؤید علویان

نکته

ـ بررسی وضعیت انعقاد بیماران(تعداد پلاکت و اندازه‌گیری زمان پروترومبین) جهت بیماران قبل از برداشتن پولیپ‌ها ضروری است.

ـ بهتر است مصرف آسپرین و دیگر داروهای مسکن یک هفته قبل از بیوپسی بیماران قطع شود.

 

عکس‌برداری رودۀ بزرگ با مادۀ حاجب

عکس‌برداری رودة بزرگ با استفاده از مادة حاجب می‌تواند وجود ضایعات درون رودة بزرگ را مشخص نماید. گاهی جهت مشخص شدن بهتر ضایعات، هوا نیز به درون رودة بزرگ می‌دمند و بدین طریق عکس‌برداری دقیق‌تر صورت می‌گیرد. از این روش به عنوان یک شیوة تکمیلی در کسانی که امکان دیدن کامل رودة بزرگ مقدور نبوده، استفاده می‌شود. جهت انجام آن مثل آندوسکوپی کولون، آماده‌سازی روده‌ها و پاک کردن آنها توصیه می‌شود.

در این شیوه پزشک با استفاده از دستکش، انگشت نشانة خود را وارد مقعد بیمار نموده و ضمن لمس دقیق غدة پروستات (در آقایان) وضعیت انتهایی رودة بزرگ را از نظر وجود احتمالی پولیپ و یا سرطان بررسی می‌کند. بیمار در وضعیت خمیده به جلو قرار می‌گیرد و باید با پزشک کمال همکاری را بنماید. این معاینه بسیار مهم است. انستیتوی بین‌المللی سرطان انجام آن را سالیانه برای افراد مسن‌تر از 50 سال ضروری و مفید می‌داند. حدود 10 درصد سرطان‌های رودة بزرگ با این شیوه لمس می‌شوند.عدة زیادی از مردم حاضر نیستند به لحاظ عرفی و اخلاقی اجازه این معاینه را بدهند ولی این افراد باید بدانند که سلامتی آنان در خطر است و برخی بیماری‌های قابل درمان در آنها غیرقابل درمان می‌شود.

 

آزمون‌ بررسی خون مخفی در مدفوع

در حالت طبیعی وجود خون در مدفوع غیرطبیعی است. به دلایل متعددی از جمله سرطان‌های دستگاه گوارش ممکن است خونریزی از دستگاه گوارش اتفاق افتاده و در مدفوع خون ظاهر شود. اکثر موارد این خونریزی‌ها به صورت مختصر بوده و با چشم دیده نمی‌شود و در واقع در مدفوع مخفی است. البته بیماریهای خوش‌خیم دستگاه گوارشی(غیرسرطانی) نیز ممکن است سبب خونریزی گوارشی شوند.

نقش پراهمیت بررسی آزمون خون مخفی در عمل از سال 1950 میلادی مشخص شد. در بررسی انجام شده به مدت 13 سال در دانشگاه مینوسیتی که بر روی 46 هزار نفر، نقش این آزمون در کشف زودرس سرطان‌ها و پولیپ‌ها و نقش مؤثر آن در درمان و نجات جان بیماران ثابت شده است.

 

شرایط انجام آزمون خون مخفی در مدفوع

* بهتر است این آزمون در سه روز متوالی(سه بار) انجام شود. چون ممکن است در برخی شرایط خونریزی متوقف شود و آزمون به صورت کاذب گزارش شود.

* سالیانه این آزمون جهت بررسی سرطان رودة بزرگ توصیه می‌شود.

* 2 روز قبل از شروع آزمایش، رعایت رژیم غذایی و دستورات زیر ضروری است.

* از مصرف داروهای مسکن (خصوصاً آسپرین) و ویتامین ث خودداری شود.

* از مصرف گوشت قرمز، شلغم، ترب، پرتقال، نارنگی و قرص آهن خودداری شود.

* از مسواک زدن خودداری شود.

* مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی فیبر زیاد مثل نان، سبوس گندم، بادام، ذرت ، سبزیجات، گوشت ماهی و مرغ توصیه می‌شود.

 

سونوگرافی

سونوگرافی روشی غیرتهاجمی است، با استفاده از امواج صوتی این آزمون صورت می‌گیرد. لذا اشعه یونیزه در این روش کاربردی ندارد. به همین دلیل استفاده از آن در زنان باردار بلامانع است. سونوگرافی در حالت ناشتا انجام می‌شود. در سونوگرافی بررسی لوزالمعده، کیسه صفرا و مجاری صفراوی و کبد صورت می‌گیرد.

سی‌تی‌اسکن

از سی‌تی‌اسکن جهت بررسی میزان انتشار سرطان در بدن استفاده می‌شود. با استفاده از آن احتمال انتشار انواع سرطان‌های دستگاه گوارشی (مری، معده، رودة بزرگ ، لوزالمعده و ...)

به کبد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

عکس برداری مجاری صفراوی و لوزالمعده از راه آندوسکوپی (ERCP)

در این شیوه با استفاده از دستگاه آندوسکوپی مخصوص پس از ورود به دوازدهه ابتدا محل دریچة خروجی صفرا (آمپول واتر) در دوازدهه مشخص شده و سپس یک لولة مخصوص از راه آندوسکوپ به درون مجاری صفراوی فرستاده شده و پس از تزریق مادة حاجب عکس گرفته می‌شود. با این شیوه می‌توان وضعیت مجاری صفراوی، کیسة صفرا و لوزالمعده را مشخص کرد. برای انجام آن نیاز به یک تیم مجرّب و دستگاههای مجهز وجود دارد. درصد موفقیت انجام آن بیش از 85 درصد موارد است. از این شیوه در تشخیص سرطانهای لوزالمعده، مجاری صفراوی و کیسة صفرا استفاده می‌شود. قبل از شروع کار، حلق بیمار با لیدوکائین بی‌حس و او را با تزریق درون وریدی دیازپام و داروهای دیگر ،

خواب‌آلود می‌کنند.

ده نکته قبل و بعد از (ERCP)

* حداقل 24 ساعت قبل از ERCP، بیمار در بیمارستان بستری شده و 24 ساعت بعد از آن نیز از نظر عوارض و عواقب انجام ERCP تحت نظر قرار می‌گیرد. خوشبختانه در اکثر موارد هیچگونه عارضه‌ای به دنبال ERCP رخ نمی‌دهد.

* حداقل 10 ساعت قبل از ERCP ناشتا بوده و از مصرف مواد غذایی و مایعات بپرهیزید.

* بعد از انجام ERCP ، پرستار مجرب زمان شروع غذا و مایعات را به بیماران تذکر خواهد داد.

* قبل از ERCP رگ قابل دسترس (با استفاده از آنژیوکت) گرفته شده و سرم و داروهای تزریقی از طریق آن به بیماران تزریق می‌شود.

* در صورت بالا بودن سن بیمار، مشاوره قلب و ریه توسط متخصصین مربوطه انجام می‌شود.

* در صورت لزوم به بیماران قبل و بعد از ERCP آنتی‌بیوتیک از راه وریدی داده می‌شود.

* در صورت لزوم به بیماران قبل و بعد از ERCP، از راه وریدی جهت آرام کردن و کاهش حرکات روده و ترشحات، دارو داده می‌شود.

* اگر به ترکیبات یددار حساسیت دارید، حتماً آن را با پزشک معالج در میان بگذارید.

اگر سؤالی در مورد ERCP و شیوة کار و نتایج آن دارید، از پزشک خود سؤال کنید. معمولاً توسط پزشک معالج و پرستاران ویژه، آموزشهای لازم به بیماران داده می‌شود.

 

 

سرطان‌های دستگاه گوارش از شایعترین سرطان‌ها در بدن آدمی هستند. تلاش بشر برای کشف علت اصلی سرطان، به نتیجة قطعی نرسیده است ولی نقش تغذیه و ژنتیک به عنوان دو عامل مهم در بروز سرطان شناخته شده‌اند و توصیه‌هایی جهت پیشگیری ذکر شده است.

ما در این بخش به معرفی انواع سرطان‌های دستگاه گوارش و ذکر جزئیات، علل و علایم هشداردهنده آنها خواهیم پرداخت. مهمترین این سرطان‌ها عبارتند از: سرطان دهان، مری، معده، لوزالمعده، کیسة صفرا و مجاری صفراوی، کبد، رودة بزرگ و مخرج.

علایم هشداردهندة سرطان‌های دستگاه گوارش را بشناسید

*سرطان دهان

این نوع سرطان شامل: سرطان‌های لب، زبان، لثه و کف دهان است. این نوع سرطان 5 درصد تمام سرطان‌های انسان را تشکیل می‌دهند. شیوع بیماری در کشورهای در حال رشد مانند هند و کشورهای دیگر آسیا نسبتاً شایعتر است. این بیماری در مردان شایعتر است و اغلب پس از سن 40 سالگی دیده می‌شود.

‏علت‌ها

سرطان لب (مخصوصاً در لب تحتانی) شایعتر از سایر قسمت‌ها است. سرطان لب تحت تأثیر تابش آفتاب و استعمال دخانیات بروز می‌کنند. سرطان‌های زبان، لثه و کف دهان، در نتیجة استعمال دخانیات و مصرف الکل، رژیم غذایی فاقد سبزیجات (ویتامین ث) و جویدن تنباکو و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌شود.

‏آیا ارتباطی بین مصرف چای و سرطان دهان وجود دارد.؟

خیر. ولی یک نوع نوشیدنی به نام ماته ‏‎(mate)‎‏ در برزیل و آرژانتین به صورت چای مصرف می‌شود که معمولاً خیلی داغ خورده می‌شود که خطر سرطان دهان را افزایش می‌دهد.

‏علایم و نشانه‌ها

زخم‌های روی لب و درون دهان که بدون درد بوده و به درمان‌های عادی پاسخ نمی‌دهند. در مراحل پیشرفته‌تر دهان بد بو می‌شود و ممکن است از زخم‌های فوق خونریزی رخ دهد.

‏تشخیص

تشخیص بیماری با نمونه‌برداری از ضایعات مشکوک دهانی صورت می‌گیرد. خوشبختانه اکثر زخم‌های دهانی خوش خیم است.

‏لکوپلاکی چیست؟

لکه‌ای سفید رنگ (سفید صدفی شکل) روی مخاط دهان که پیش سرطانی می‌باشند. این ضایعه می‌تواند برگشت‌پذیر باشد.

‏درمان

تشخیص بیماری در مراحل اولیه می‌تواند نجات‌بخش زندگی باشد. جراحی در مراحل اولیه می‌تواند به بهبودی قطعی بیماری منتهی شود.

پیشگیری

خودداری از استعمال دخانیات

خودداری از مصرف الکل

مصرف بیشتر سبزیجات (حاوی ویتامین ث)

رعایت بهداشت دهان و دندان

ـ علامت هشداردهندة سرطان دهان عدم بهبودی زخم‌های بدون درد پس از دو هفته است

 

‏*سرطان مری

همانطور که ذکر شد، مری محل عبور غذا از دهان به معده است. یکی از بیماری‌های خطرناک مری، سرطان است. در بسیاری از کشورها، سرطان مری بعد از سرطان رودۀ بزرگ و معده از سرطان‌های شایع دستگاه گوارشی است. میزان ابتلاء به بیماری در کشورهای مختلف، متفاوت است. شیوع این بیماری با توجه به موقعیت جغرافیایی، عادات و رسوم محل و نوع تغذیه متغیر است. ابتلاء به سرطان مری در کمربندی در آسیا، از جنوب دریاچۀ خزر در غرب تا شمال چین در شرق امتداد دارد. این نواحی شامل گرگان، گنبدکاووس، ترکمن صحرا و هشتپر در ایران، قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان، افغانستان، شمال چین، سیبری و مغولستان است.

امروزه روشن شده که میزان شیوع سرطان مری در ایران در بالاترین سطح جهانی قرار دارد و پس از ایران، در کشور چین شیوع بیشتری دارد. یکی از مناطق کشور که این بیماری در آنجا به وفور دیده می‌شود خرم‌آباد است.

مطالعات انجام شده نشان داده که در مناطقی که این بیماری شایع است، از هر یکصد هزار نفر در ایرانی سالانه 150 تا 200 نفر به سرطان مری مبتلا می‌شوند.‏

نکته

سرطان مری هشتمین سرطان شایع در سراسر دنیا و چهارمین سرطان شایع در کشورهای در حال توسعه است. در سال 1996 میلادی، 480 هزار نفر در سراسر دنیا به این سرطان مبتلا شده‌اند. این بیماری در مردان و در سنین 50 تا 65 سالگی شایعتر است. البته این بیماری در افراد جوان 20 ساله نیز گزارش شده است. میزان ابتلاء در افرادی که دارای سطح اجتماعی اقتصادی پایین‌تر در جامعه هستند، بیشتر است.

علت ها

مهمترین علل ابتلاء به سرطان مری، استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی است در جدول شمارۀ 1ـ4 مهمترین علل این بیماری ذکر شده است.

1- استعمال دخانیات

2- مصرف الکل

3- مصرف مواد سرطان‌زا، نیترات‌ها، مواد مخدر استنشاقی، سموم قارچی موجود در ترشی‌جات و...

4- آسیب مزمن به مخاط مری: مصرف زیاده از حد نوشیدنی‌های داغ، خوردن مواد سوزان (قلیایی یا اسیدی)

5-‌کمبود برخی مواد غذایی نظیر: روی، ویتامین آ، سلنیوم و...

6- التهاب شدید مری به دنبال برگشت مواد غذایی از معده به مری

شواهد نشان می‌دهد که رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد سبزیجات و میوه‌جات تازه (حاوی کاروتنوئید ویتامین ث) شانس ابتلاء به سرطان مری را کاهش می‌دهد. دلایلی وجود دارد که مصرف الکل، شانس ابتلاء به سرطان دهان، حلق و مری را می‌افزاید. از میان مشروبات الکلی، ویسکی از همه خطرناکتر است. استعمال دخانیات خصوصاً استفاده از پیپ یا چپق نیز به عنوان عامل مؤثر در افزایش بروز این بیماری ذکر شده است. خطر ابتلاء به این سرطان در کسانی که الکل می‌نوشند و سیگار می‌کشند، چند برابر گزارش شده است. مصرف غذاهای نمک سود شده و مصرف ترشی‌جات مثل ترشی کلم، خیارشور و سرکه به مقادیر زیاد و در تمام فصول شانس ابتلاء به سرطان مری را افزایش می‌دهد. کمبود برخی مواد مثل سلنیوم، روی و مولبدنیوم خطر را بیشتر می‌نماید. مطالعات انجام شده در سال 1991 میلادی در ایران نشان داده که مقادیر روی موجود در موی مبتلایان به سرطان مری کاهش نیافته است و این نمایانگر کاهش روی در بدن و افزایش خطر ابتلاء است.

 

بخش شانزدهم- سرطان‌های دستگاه گوارش

مصرف غذاهای کپک‌زده، خطر ابتلاء را بیشتر می‌کند. بیماران مبتلا به بیماری آشالازی 3 تا 7 درصد ممکن است به سرطان مری مبتلا شوند. در مسمومیت‌های ناشی از مواد سوزان (استفاده شده در خودکشی و یا در بچه‌ها که به صورت اشتباه مصرف می‌نمایند) و دچار ضایعة مری شده‌اند 1000 برابر بیشتر به سرطان مری مبتلا می‌شوند و زمان ابتلاء معمولاً 40 تا 50 سال بعد از حادثه است. مصرف نوشیدنی‌های داغ خطر ابتلاء را بیشتر می‌کند ولی ارتباطی بین مصرف قهوه و چای و سرطان مری وجود ندارد. (مگر حرارت این نوشیدنی‌ها در موقع مصرف) در مناطقی که در رژیم غذایی آنها از فلفل قرمز به وفور استفاده می‌شود نظیر شمال کشمیر و هندوستان، تعداد مبتلایان به این بیماری زیاد است. البته این ارتباط هنوز به طور قطع ثابت نشده است. در برخی نواحی عربستان سعودی احتمالاً به علت آلودگی آب آشامیدنی با نفت میزان ابتلاء به این بیماری زیاد است. در مطالعات انجام شده در شمال ایران، ارتباط بین اعتیاد و سرطان مری مشخص شده است. احتمال تأثیر جویدن یک نوع گیاه به نام ناس در ایجاد سرطان مری مطرح شده ولی هنوز به اثبات نرسیده است.‏

درمورد تأثیر شیوة پختن غذا و سرطان مری هنوز نتایج قابل توجهی به دست نیامده است.

‏ارتباطی بین میزان مصرف شیر و لبنیات و سرطان مری ثابت نشده است.

‏مصرف بیشتر غلات به خصوص نان به دلیل فقر ویتامین‌های گروه ب و احتمال آلودگی قارچی خطر ابتلاء به این سرطان را افزایش می‌دهد.

مطالعات انجام شده در چین و ایران نشان داده که ورم مزمن مری در مبتلایان به سرطان مری شایعتر است.

‏آیا به دنبال ابتلای یک نفر از اعضای خانواده به سرطان مری، خطر دیگر اعضای خانواده را نیز تهدید می‌کند؟

نقش عوامل ژنتیکی در بروز بیماری سرطان مری محدود است ولی میزان شیوع سرطان مری در یک خانواده بیش از بقیة مردم است. به نظر می‌رسد که رژیم غذایی خانواده عامل مهمی است. جهت جلوگیری از ابتلاء به سرطان مری با پزشک متخصص مشورت کنید.

‏بارت در مری چیست و چه ارتباطی به سرطان مری دارد؟

محتویات غذایی معده و اسید ممکن است در نتیجة عدم کفایت دریچة موجود بین مری و معده، به درون مری وارد شده و سبب آسیب جدار مری شود. جدار معده در برابر اسید مقاوم است ولی جدار مری در برابر آن حساس و آسیب‌پذیر است. برای دفاع در برابر اسید به تدریج پوشش انتهایی مری که در تماس مداوم با اسید و محتویات معده قرار می‌گیرد، تبدیل به پوشش شبه معده می‌شود. به این پوشش، بارت گفته می‌شود و خطر سرطانی شدن آن وجود دارد.

‏چه توصیه‌هایی جهت مبتلایان به بارت در مری دارید؟

مراجعة دوره‌ای به پزشک و انجام آندوسکوپی به فواصل 1 تا 2 سال و نمونه‌برداری از ناحیه مشکوک و درمان‌های ضد اسید و جلوگیری از برگشت غذا از معده به مری به طور جدّی‌ توصیه می‌شود.‏

 

بخش هفدهم 

بیماری آشالازی چیست و چه ارتباطی به سرطان مری دارد؟

در این بیماری به دنبال تخریب سلولهای عصبی موجود در مری، در هنگام بلع فرد دچار گرفتگی و گیر کردن غذا در مری می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری شانس بیشتری جهت ابتلاء به سرطان مری دارند. درمان مناسب آشالازی می‌تواند میزان شیوع و ابتلاء به سرطان مری را بکاهد.‏

علایم و نشانه‌ها

سرطان مری در ابتدا بدون علامت بوده و به تدریج با پیشرفت بیماری و ایجاد انسداد در مسیر عبور غذا، فرد دچار اختلال در بلع مواد جامد خوراکی به‌خصوص گوشت و نان می‌شود. ممکن است بیمار به مرور زمان با افزایش اشکال در بلع خود خو گرفته و با مصرف آب بیشتر به عبور غذا کمک کند و بعد از چند ماه، به دلیل انسداد و عدم بلع مایعات و حتی آب دهان به پزشک مراجعه کند. بی‌اشتهایی، کاهش وزن، درد زیر جناغ سینه، گرفتگی صدا، استفراغ، عفونت‌های مکرر ریوی، سکسکۀ ناگهانی و کم‌خونی جزو علایم بیماری در مراحل پیشرفته است.

با توجه به شیوع بسیار بالای سرطان مری در ایران، چنانچه اشکال در بلع غذا داشته و این مشکل به مدت چند روز تا چند هفته ادامه یافته لازم است به پزشک مراجعه کرده تا بررسی‌های لازم صورت گیرد.

احساس گرفتگی گلو یا گلوبوس چه تفاوتی با گیر کردن غذا در مری دارد؟

بسیاری از خانم‌ها (و گاهی آقایان) در دوره‌ای از زندگی خود و در پاسخ به برخی محرک‌های محیطی مثل اضطراب، حوادث ناگوار و... دچار احساس گرفتگی در گلو می‌شوند. اغلب این افراد هنگام غذا خوردن مشکلی ندارند. در صورتی که اشکال در بلع غذا عمدتاً در هنگام خوردن غذاهای جامد و سفت حاصل و عارض می‌شود. احساس گرفتگی گلو بی‌خطر است.

تشخیص

متأسفانه در بسیاری از موارد بیماری، تشخیص دیر صورت می‌گیرد. به دنبال مراجعۀ بیمار و شکایت از اختلال در بلع، عکسبرداری با مادۀ حاجب (مادۀ غلیظ گچ مانند) انجام شده، با این عمل تنگی مری مشخص می‌شود. به دنبال آن با انجام آندوسکوپی و نمونه‌برداری از محل مشکوک و ارسال نمونه با پاتولوژی می‌توان از ابتلاء به بیماری سرطان مری مطمئن شد.

از آنجا که تشخیص به موقع سرطان مری در مراحل اولیه تنها امید بیماران برای بهبودی است، توجه محققین به کشف بیماری در مراحل اولیه در مناطقی که ابتلاء به آن شیوع بیشتری دارد، معطوف شده است. برای مثال در شمال چین، پزشکان لوله‌ای نایلونی را که در سر آن بادکنک و یک برس قرار دارد، به درون مری افراد در معرض خطر (مثل سیگاری‌ها و...) وارد کرده و سپس بیرون می‌آورند. به این ترتیب مواد به دست آمده را در آزمایشگاه با استفاده از میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌دهند و بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. 4/3 سرطان‌های کشف شده با این روش در مراحل اولیه است.

توصیه‌های پزشکی برای حفظ سلامتی

1ـ اگر در معرض ابتلاء به بیماری برگشت مواد غذایی از معده به مری هستند، به توصیه‌های پزشک خود در انجام دوره‌ای آندوسکوپی و مصرف منظم داروها، عمل کنید.

2ـ استفاده کمتر از ترشی‌جات و مواد غذایی حاوی مواد نگهدارنده

3ـ استفادة بیشتر از سبزیجات و میوه‌جات تازه در رژیم غذایی

4ـ عدم استعمال دخانیات (سیگار، پیپ و چپق)

5ـ عدم مصرف مشروبات الکلی

6ـ عدم مصرف نوشیدنی‌های داغ

7ـ عدم مصرف غذاهای کپک‌زده و پرنمک

8ـ عدم استعمال مواد مخدر

تشیخص به موقع سرطان نجات بخش زندگی است.

سرطان معده

همانطور که می‌دانید غذا پس از خرد شدن با عمل بلع وارد مری شده و سپس به معده می‌رسد. معده در شکم و در زیر عضلة دیافراگم قرار دارد. معده به چند قسمت تقسیم می‌شود: کاردیا، فوندوس، تنه و آنتروم جزء قسمت‌های معده هستند.

معده با اجرای عملیات هضم و با استفاده از شیرة خود مواد غذایی را آمادة ورود به روده‌ها می‌کند. بیماری‌های مختلفی مثل زخم گوارشی، التهاب و سرطان این عضو را گرفتار می‌کنند. متأسفانه سرطان معده یکی از بیماری‌های شایع خصوصاً در جهان سوم است.

سرطان معده دومین سرطان شایع در سراسر دنیا است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش داده که بیش از یک میلیون مورد جدید سرطان معده در سال 1996 میلادی تشخیص شده است (موارد واقعی بیش از آن است) و دو سوم موارد این سرطان در کشورهای در حال رشد بوده است.

خبر خوش!

میزان ابتلاء و مرگ و میر ناشی از سرطان معده در سراسر دنیا در 50 سال اخیر کاهش یافته است. این کاهش در کشورهای صنعتی و غربی بیشتر بوده است. تا دهة 1940 سرطان معده شایعترین نوع سرطان در کشور آمریکا بوده است. علت این کاهش احتمالاً استفاده از یخچال در ذخیره‌سازی و نگهداری موادغذایی و پرهیز از نگهداری غذاها به صورت نمک‌زده و دودی است. اما هنوز سرطان معده یک معضل پزشکی در جهان است.

شانس ابتلا به سرطان معده در افرادی که در شرایط پایین اجتماعی و اقتصادی بسر می‌برند، بیشتر است. سرطان معده در کشورهای آمریکای مرکزی، اروپای شرقی و آسیای شرقی و ژاپن شیوع بیشتری دارد. در مورد شیوع واقعی بیماری در ایران مطالعة منسجمی صورت نگرفته ولی به نظر می‌رسد که سرطان معده در ایران نیز شیوع زیادی داشته باشد. این بیماری در آقایان فراوانتر از خانم‌ها است. این بیماری در سنین 50 تا 70 سالگی بیشتر دیده می‌شود.

 

بخش بیستم

علت‌ها

علت اصلی ابتلا به بیماری مشخص نیست ولی برخی از عوامل را با شیوع بیشتر یا کمتر با سرطان معده در ارتباط می‌دانند. و در واقع برخی عوامل به عنوان عوامل خطرساز ابتلا به سرطان ذکر شده‌اند. عوامل خطرساز، عواملی هستند که احتمال ابتلای فرد به سرطان را افزایش می‌دهند. یک عامل خطرساز می‌تواند در بروز چند نوع سرطان دخیل باشد. مثلاً استعمال دخانیات خطر ابتلا به سرطان ریه، حنجره، دهان، مری، معده و... را بیشتر می‌کند. و اما عوامل خطرساز سرطان معده عبارتند از:

عفونت مزمن با میکروب هلیکوباکترپیلوری

عفونت مزمن با این میکروب به التهاب مزمن معده (یا گاستریت) منجر می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده خطر بروز سرطان معده در این افراد بیشتر است.

البته ذکر این نکته مهم است که با توجه به ابتلای اکثریت افراد جامعه به میکروب هلیکوباکترپیلوری، فقط درصد کمی از آنان دچار سرطان معده می‌شوند. میکروب هلیکوباکترپیلوری در داخل معده استقرار پیدا کرده و سبب التهاب معده (گاستریت) می‌شود. این میکروب با کاهش سدّ دفاعی معده و اثنی‌عشر و با تهاجم به مخاط سبب زخم گوارشی می‌شود. امروزه این میکروب را عامل اصلی زخم گوارشی می‌دانند. در حالی که در گذشته، اسید معده را عامل بروز این بیماری می‌دانستند. راه انتقال این میکروب از فردی به فرد دیگر است و بیشتر به نظر می‌رسد که تماس‌های نزدیک داخل خانواده‌ها و عدم رعایت بهداشت مسئول اصلی انتقال به شمار می‌رود. میکروب در کشورهای جهان سوم در زیر 10 سالگی افراد را مبتلا می‌سازد و به این ترتیب اکثریت افراد جامعه در بزرگسالی مبتلا به آن هستند.

ارتباط بین وجود این میکروب در معده و ایجاد زخم گوارشی و سرطان معده ثابت شده است. ولی همانطور که مشاهده می‌کنید یک فرد در دوران کودکی عفونت را کسب می‌کند ولی بعد از 40 تا 50 سال ممکن است دچار سرطان معده شود و در واقع روند و سیر ایجاد سرطان معده بسیار تدریجی و کند است. به هر حال به نظر می‌رسد که عفونت با این میکروب به تنهایی عامل سرطان معده نیست، چون اکثریت افراد جامعه حامل این میکروب هستند ولی دچار سرطان معده نمی‌شوند.

آیا با از بین رفتن میکروب هلیکوباکترپیلوری از معده (با استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیکی) می‌توان نسبت به عدم ابتلا به سرطان معده مطمئن بود؟

در پاسخ سؤال شما باید گفت که ریشه‌کنی میکروب از معده خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می‌دهد. اصولاً رعایت مسائل بهداشتی و استفاده از غذاهای تازه و رعایت بهداشتِ تغذیه که بعداً در قسمت روش‌های پیشگیری گفته خواهد شد، خطر ابتلا به سرطان معده را به طور جدی کم می‌کند.

آیا سرطان معده منشأ ژنتیک دارد؟

هنوز تمام علل ابتلا به سرطان معده شناسایی نشده است. از آنجایی که این سرطان در افراد فامیل بیشتر دیده می‌شود، عوامل ارثی را دخیل می‌دانند. عوامل تغذیه‌ای و آلودگی به میکروب هلیکوباکترپیلوری جزو علل زمینه‌ساز سرطان معده هستند. شما نباید نگران باشید.

سرطان معده تا حدودی قابل پیشگیری است. شما می‌توانید با مراجعه به پزشک در مورد روش درمانی میکروب هلیکوباکترپیلوری سؤال کنید و با رژیم غذایی حاو ی فیبر فراوان و پرهیز از مصرف زیاد چربی و مواد گوشتی از ابتلای به بیماری جلوگیری کنید.

قابل توجه اقوام مبتلایان به سرطان معده:

در مطالعات اخیر ثابت شده که با تجویز آنتی‌بیوتیک جهت ریشه‌کنی میکروب هلیکوباکترپیلوری در فرزندان و اقوام نزدیک فردِ مبتلا به سرطان معده، خطر ابتلا به سرطان در آنان کاهش می‌یابد. این موضوع هنوز در دست تحقیق است.

آیا عوامل محیطی در بروز سرطان معده

در مقایسه با عوامل ژنتیکی

نقش مهمتری دارند؟

آری. برای اثبات این موضوع به ذکر یک مثال اکتفا می‌کنیم. همانطور که ذکر شد، سرطان معده در ژاپن شیوع بالاتری در مقایسه با کشور ایالات متحدة آمریکا دارد. کسانی که در بزرگسالی از ژاپن به آمریکا مهاجرت کرده‌اند (یعنی از منطقه‌ای با خطر بالا به منطقه‌ای با خطر پایین) در معرض خطر بالایی از ابتلا به سرطان معده هستند، ولی فرزندان آنها از کودکی در آمریکا بزرگ شده‌اند و از محیط و رژیم غذایی آن کشور استفاده کرده‌اند از نظر خطر ابتلا همانند فرزندان کشور میزبان هستند. یعنی خطر ابتلا کمتر است. این نشان‌دهندة اهمیت عوامل محیطی به خصوص عوامل تغذیه‌ای و میزان آلودگی با میکروب هلیکوباکترپیلوری است.

آیا پولیپ معده می‌تواند به سرطان معده منجر شود؟

خوشبختانه اکثر پولیپ‌های معده خوش‌خیم هستند. ولی پولیپ معده از نوع آدنوم و بزرگتر از 2 سانتی‌متر با خطر بدخیمی همراه است.

 

بخش بیست و یکم

 

عوامل تغذیه‌ای

به نظر می‌رسد که رژیم غذایی عامل بسیار مهمی در احتمال بروز سرطان معده است. مصرف بیش از حد غذاهای حاوی گوشت بریان و کبابی، ماهی دودی و یا ماهی شور، غذاهای نمک‌زده، کلم، سیب‌زمینی، ترشی‌جات، سبزیجات نمک‌زده و به صورت شور، بیسکویت نمکی، گوشت خوک و مشروبات الکلی، خطر ابتلا بیشتر می‌شود و بهتر است که از مصرف زیاد این مواد غذایی به طور جدی خودداری شود.و اما مصرف سبزیجات و میوه‌جات تازه (که حاوی ویتامین آ و ث هستند)، چای سبز، شیر، پیاز، سیر، تره، پیازچه، موسیر، کدو، بادمجان، کاهو، گوجه فرنگی، کرفس، پرتقال، لیموشیرین، نارنگی و آب انگور خطر ابتلا را کاهش می‌دهد.عصارة سیر می‌تواند سبب از بین رفتن میکروب هلیکوباکترپیلوری (یکی از عوامل مهم سرطان معده) شود. در برخی نواحی شمال چین، که تولید سیر و مصرف آن بالا است، میزان سرطان معده در پایین‌ترین حد ممکن است.

* سبزیجات تازه حاوی کاروتنوئید بوده که دارای اثرات ضداکسیدکنندگی بالایی هستند و به این ترتیب مانع بروز سرطان معده می‌شوند.

* هیچ ارتباطی بین مصرف قهوه و چای معمولی با سرطان معده مشاهده نشده است.

* نمک به خودی خود خواص سرطان‌زایی ندارد ولی به نظر می‌رسد که غذاهای پرنمک موجب آسیب بافت پوششی معده شده و این در درازمدت سبب ابتلا به سرطان می‌شود.

نیتروزآمین‌ها به عنوان عوامل قوی سرطانزا شناخته شده‌اند. نیترات‌ها و نیتریت‌ها به وفور در خاک، آب آشامیدنی و مواد غذایی خاص (مثل گوشت) وجود دارد. میکروب‌های موجود در معده (خصوصاً در معدة فاقد اسید) سبب تجزیة نیترات‌ها و تولید نیتروزآمین‌ها می‌شوند. مواد نیترات در مواد خوراکی کنسرو و یا مرباها نیز وجود دارند. ویتامین ث مانع تولید نیتروزآمین‌ها می‌شوند. مصرف ویتامین ث و نگهداری مواد غذایی در یخچال مانع تولید بیشتر نیتروزآمین‌ها می‌شوند.

مادة پلی‌فنول در چای سبز اثرات

ضد سرطانی دارد.

در مطالعه‌ای در ایتالیا، مصرف فلفل تازه خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش داده است. البته فلفل خشک به دلیل داشتن مقادیر زیاد نیتروزآمین توصیه نمی‌شود.

از بین رفتن سطح طبیعی مخاط معده و در واقع قطر کم مخاط معده خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد عفونت هلیکوباکترپیلوری و مصرف زیاده از حد نمک سبب این حالت می‌شوند.

 

بخش بیست و دوم

آیا مصرف سیر و پیاز در پیشگیری از بروز سرطان معده مؤثر هستند؟

نتیجه مطالعات انجام شده نشان داده که مصرف نصف یک عدد پیاز متوسط در روز می‌تواند خطر ابتلاء به سرطان معده را کم کند. در مورد مصرف سیر نتایج متفاوت است. به هر حال سیر می‌تواند چربی اضافی خون و میزان بروز بیماریهای قلبی – عروقی را کاهش دهد. سیراثرات ضدباکتری دارد و مصرف آن سبب تقویت دفاع بدن در مقابل عفونت‌ها می‌شود.

عمل جراحی قبلی

کسانی که سابقه عمل جراحی بر روی معده دارند (به هر دلیل غیر از سرطان) و قسمتی از معدة آنها برداشته شده، در دراز مدت احتمال ابتلاء به سرطان معده در قسمت باقیماندة معده را دارند. علت آن رشد و تکثیر عوامل میکروبی و تولید مواد نیتروزآمین است. این احتمال معمولاً 15 تا 20 سال پس از جراحی وجود دارد و در عمل جراحی بیلروت – دو بیشتر دیده می‌شود.

کم‌خونی پرنیسیوز

سلول‌های معده با تولید فاکتور داخلی در جذب ویتامین ب – 12 دخالت دارند و به دلیل کمبود تولید این فاکتور، جذب ویتامین ب-12 مختل و فرد دچار کم‌خونی می‌شود. این افراد در معرض خط ابتلاء به سرطان معده هستند.

آیا گروه خونی خاصی استعداد ابتلاء به سرطان معده را بیشتر می‌کند؟

آری. به دلایل نامعلوم سرطان معده در افراد با گروه خون اَ (A) شایع‌تر است. علت کاهش سرطان معده در 50 سال اخیر استفاده بیشتر از رژیم غذایی حاوی فیبر نظیر میوه‌ها و سبزی‌های تازه و استفاده از یخچال برای نگهداری مواد غذایی است که نیاز به استفاده از غذاهای ذخیره شده به صورت دودی و نمک زده را از بین برده است.

علایم و نشانه‌های سرطان معده

به‌طور کلی علایم و نشانه‌های این بیماری خیلی دیر ظاهر می‌شوند و متأسفانه هنگام ظهور علایم، بیماری در مراحل تأخیری است و سرطان به نواحی مختلف بدن گسترش پیدا کرده است. بعضی از علایم سرطان معده عبارتند از: احساس ناراحتی مبهم و مداوم در قسمت فوقانی شکم، نفخ شکم، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ،‌ کاهش وزن ، سیری زودرس، ضعف، خستگی و کم‌خونی و علائم انتشار سرطان به کبد و سایر نواحی بدن علایم و نشانه‌های بیماری ممکن است به علایم بیماری زخم معده و اثنی عشر شباهت داشته باشد. این علائم معمولاً با مصرف غذا بدتر می‌شود و با مصرف شربت ضداسید و داروهای دیگر بهبود نمی‌یابد.
 

بخش بیست و سوم

تشخیص

برای تشخیص زوددرس بیماری باید هرگونه علایم و نشانه‌ای در قسمت فوقانی شکم مورد دقت قرار گیرد. با بروز نخستین بهتر است به پزشک مراجعه شود. تشخیص زود هنگام بیماری در تعیین سرنوشت بیماران حائز اهمیت است. برای تشخیص سرطان معده از روش آندوسکوپی و نمونه برداری از معده استفاده می‌شود. دیدن درون یا آندوسکوپی و نمونه‌برداری از معده استفاده می‌شود. دیدن درون یا آندوسکوپی، مشاهدة مستقیم دستگاه گوارش در زیر نور وسیلة لوله‌ای قابل انعطاف است. استفادة از آندوسکوپی دقیق‌ترین روش برای تشخیص سرطان معده است و دقت آن از رادیوگرافی با مادة حاجب (مادة گچی) بیشتر است.

پزشک پس از دیدن ضایعه‌ای مشکوک در آندوسکوپی با استفاده از وسیله‌ای خاص به‌نام پنس از محل مورد نظر نمونه برداری می‌کند و نمونه را به آزمایشگاه پاتولوژی می‌فرستد تا نتیجة قطعی مشخص شود. برای تشخیص میزان گسترش سرطان، سی‌تی‌اسکن شکم برای بررسی احتمالی درگیری کبد و دیگر نواحی شکم توصیه می‌شود.

پدر 65 ساله‌ای دارم که به‌دلیل درد و سوزش سردل، بی‌اشتهایی و کاهش وزن به پزشک مراجعه کرده و در آندوسکوپی انجام شده زخمی به ابعاد 2×3 سانتی متر در معدة ایشان مشخص شده است. از زخم نمونه‌برداری انجام شده و برای بررسی به پاتولوژی فرستاده شده است. نتیجة پاتولوژی خوش خیم بوده و احتمال ابتلاء به سرطان را منتفی دانسته‌اند. پزشک معالج اصرار دارد که 6 هفته پس از درمان زخم معده مجدداً ایشان را آندوسکوپی کند. نظر شما چیست؟

به توصیه پزشک عمل کنید. اطمینان یافتن از بهبودی زخم معده در افراد مسن ضروری است. در نمونه‌برداری (یا بیوپسی) تکة بسیار کوچک (درحد چند میلیمتر) از پوشش سطحی مخاط برداشته می‌شود. به‌طور مسلّم با این مقدار نمی‌توان گفت که همه سطح ضایعه بررسی شده است. بنابراین چنانچه پزشک مشکوک باشد لازم است که پیگیری دقیق‌تری انجام شد.

زخم معمولی معده ناشی از میکروب هلیکوباکترپیلوری خوش خیم است و سرطانی نیست. ولی ممکن است که زخم سرطانی با زخم معمولی اشتباه شود و به همین دلیل تکرار نمونه‌برداری از زخم معده ضروری است.

درمان

در حال حاضر جراحی یگانه راه علاج رضایت بخش سرطان معده است. در صورت انجام جراحی در مراحل اولیه امید بهبودی بیماران وجود دارد. بعد از عمل حراجی معده رعایت موارد زیر توسط بیماران ضروری است:

1- پس از ترخیص از بیمارستان برای کم کردن تحریکات معده، غذای سبک و دفعات زیاد میل شود.

2- از مکمل‌های غذایی غنی از ویتامین‌های ث، آ و آهن استفاده شود.

3- اگر قسمت اعظم معده با جراحی خارج شده باشد، ماهیانه از ویتامین ب-12 تزریقی استفاده شود.

4- پس از سه ماه فرد می‌تواند به سرکار خود برود.

5- در صورت شیمی درمانی از عوارض آن مطلع شوید.

شیمی درمانی به‌عنوان یک درمان کمکی بعد از جراحی در برخی بیماران توصیه می‌شود. این کار برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است.

پرتو درمانی عموماً رضایتبخش نیست. نوعی از سرطان معده به نام لنفوم به پرتودرمانی حساس است و ممکن است پاسخ مناسب داده شود.

 

پیشگیری

گرچه به‌درستی علت سرطان معده مشخص نشده است ولی با رعایت مسائل بهداشتی و تغذیه‌ای خاص می‌توان میزان احتمال ابتلاء را کاهش داد. در صورت استفاده از یخچال و نگهداری نکردن مواد غذایی به‌صورت نمک زده دودی و یا به‌صورت ترشی خطر ابتلاء کاهش می‌یابد.

دستورات بهداشتی برای حفظ سلامتی

* از مصرف ترشی، شور، غذاهای پرنمک، ماهی دودی و نمک‌زده و... خودداری کنید.

* از مصرف مشروبات الکلی به هر مقدار خودداری کنید.

* از خوردن مقادیر زیاد گوشت کبابی و بریان مصرف گوشت خوک خودداری کنید.

* از استعمال دخانیات خودداری کنید.

* روزانه نصف یک پیاز متوسط را به صورت خام و یا غذا میل کنید.

* از سبزی‌ها و میوه‌های تازه بیشتر استفاده کنید.

* امکان ریشه کنی میکروب هلیکوباکترپیلوری از همه افراد جامعه، عملی نخواهد بود ولی در آینده با استفاده از واکسن ضد این میکروب شاید بتوان از ابتلای افراد جامعه پیشگیری کرد و حتی در درمان افراد مبتلا نیز از واکسن استفاده کرد.

علامت هشدار دهنده سرطان معده

ٍهرگونه احساس ناراحتی، ترش کردن، سوزش و درد قسمت فوقانی شکم (سَرِدل) و سیری زودرس در افراد بالاتر از 40 سال

* توجه کنید: کسانی که این علایم را دارند، حتماً مبتلا به سرطان معده نیستند و فقط باید به‌طور دقیق مورد بررسی قرار گیرند.

ساختمان کیسة صفرا

کیسه صفرا عضوی است گلابی شکل که تقریباً 10 سانتیمتر طول و 3 تا 5 سانتیمتر عرض دارد. کیسة صفرا به سطح زیرین کبد چسبیده است و از طریق مجرای سیستیک به مجرای مشترک صفراوی می‌پیوندد. مجرای مشترک صفراوی به قسمت دوم دوازدهه یا اثنی عشر وارد می‌شود. صفرا این مایع پیچیده، ابتدا در کبد ساخته می‌شود و از طریق مجرای سیستیک وارد کیسة صفرا شده و در آنجا ذخیره می‌شود. در مواقع لزوم کیسة صفرا منقبض شده و صفرا وارد دوازدهه می‌شود. یکی از بیماری‌های خطرناک کیسة صفرا، سرطان است.

سرطان کیسة صفرا

این نوع سرطان نادر، پنجمین سرطان دستگاه گوارش از نظر شیوع است. این بیماری خاص افراد مسن و در خانم‌ها شایعتر است. بیشترین شیوع آن در اسرائیل و لهستان گزارش شده است و در برخی نواحی آمریکای لاتین نظیر (کلمبیا، پرو و اکوادور) ژاپن و شرق اروپا (نظیر چکسلواکی و شرق آلمان) نیز بیشتر دیده می‌شود.

علت‌ها

عوامل ژنتیکی و بیماری سنگ صفراوی جزو عوامل خطرساز ابتلاء به سرطان کیسة صفرا هستند. دکتر زاتونسکی و همکارانش در سال 1992 در لهستان ثابت کردند که افراد چاق (خصوصاً خانم‌ها) در خطر ابتلاء‌به سرطان کیسة صفرا هستند. مصرف زیاد کالری و چاقی خطر تشکیل سنگ‌های صفراوی و سرطان کیسة صفرا را افزایش می‌دهد. در 30 سال اخیر شیوع سرطان کیسة صفرا در ژاپن افزایش یافته و علت آن افزایش مصرف غذاهای پرچربی و افزایش شیوع سنگ‌های صفراوی از نوع کلسترولی است. وجود سنگ بزرگ صفراوی برای مدت طولانی (بیش از 40 سال) خطر ابتلاء به سرطان کیسة صفرا را افزایش می‌دهد. بیماران مبتلا به سنگ‌های صفراوی 7 برابر بیشتر از افراد سالم در معرض ابتلاء به سرطان کیسة صفرا هستند. به هر حال بیشتر بیمارانی که به مدت 10 تا 20 سال سنگ صفراوی بدون علامت داشته‌اند، به این سرطان مبتلا نخواهند شد. دکتر کاتو و همکارانش در ژاپن نشان دادند که مصرف روزانة میوه جات (به‌دلیل وجود ویتامین ث و ای)، قارچ و سبزی‌های پخته، سالاد و ماهی خطر سرطان کیسة صفرا را کاهش می‌دهد.

 

بخش بیست وپنجم

علایم و نشانه‌ها

علایم و نشانه‌های سرطان کیسة صفرا غیراختصاصی است و ممکن است مشابه علایم سنگ‌های صفراوی یا التهاب کیسة صفرا باشد. شروع علایم بیماری معمولاً به صورت تدریجی است. درد شکم غالباً به‌صورت مبهم و خفیف است و در مراحل تأخیری، شدید می‌شود. بی‌اشتهایی، تهوع و لاغری جزو علایم بیماری است. به‌دنبال انسداد مجاری صفراوی، یرقان، خارش، کاهش وزن، پررنگی ادرار و کم‌رنگی مدفوع بروز می‌کنند.

آیا همة کسانی که سنگ در کیسة صفرا دارند، دچار سرطان در آن می‌شوند؟

خیر، بیشتر کسانی که سنگ صفراوی دارند، هرگز دچار سرطان کیسة صفرا نمی‌شوند ولی از طرف دیگر بیشتر مبتلایان به سرطان کیسة صفرا به طور همزمان سنگ در کیسة صفرا دارند. نگران این موضوع نباشید. در مطالعات مختلفی نشان داده شده که کمتر از یک درصد مبتلایان به سنگ صفراوی دچار سرطان کیسة صفرا می‌شوند.

آیا برای پیشگیری از ابتلاء به سرطان کیسۀ صفرا، به‌کسانی که بدون علامت در کیسۀ صفرای خود یک یا دو عدد سنگ داشته باشند، پیشنهاد جراحی و برداشتن کیسة صفرا را می‌کنید؟

خیر. احتمال ابتلاء به سرطان کیسة صفرا در افراد بدون علامت حامل سنگ در کیسه صفرا، وجود دارد ولی این خطر بسیار کم است. توصیه می‌کنیم که اگر چاق هستید، وزن خود را کم کنید و از مصرف کالری بیشتر خودداری کنید. غذاهای چرب را از سفرة غذایی خود حذف و بیشتر از سبزی‌ها و میوه‌های تازه و سالاد استفاده کنید.

آیا ارتباطی بین سابقة ابتلاء به تب حصبه و سرطان کیسة صفرا وجود دارد؟

برای پاسخ به این سؤال ابتدا مختصری در مورد تب حصبه و عامل آن توضیح می‌دهیم. عامل تب حصبه، میکروب سالمونلا تیفی است. خوشبختانه بیماری تب حصبه به راحتی قابل درمان است و پس از بهبودی، در بیشتر موارد میکروب از بدن خارج و ریشه کن می‌شود. ولی در شمار اندکی از بیماران ممکن است میکروب در کیسة صفرا باقی‌مانده و بدون ایجاد علامتی به تکثیر خود ادامه دهد. به این افراد، ناقلان یا حاملان میکروب سالمونلا گفته می‌شود.این میکروب سال‌ها در کیسة صفرا باقی می‌ماند و از راه مدفوع دفع می‌شود. این ناقلان بدون علامت از نظر آماری بیشتر از بقیه مردم دچار سرطان کیسة صفرا می‌شوند.

بخش بیست وششم

تشخیص

آزمایش‌های خونی خاصی برای تشخیص قطعی سرطان کیسة صفرا وجود ندارد ولی با انسداد مجاری صفراوی ممکن است مقدار بیلی‌روبین و آلکالن فسفاتاز خون افزایش یابد. برای تشخیص بیماری از سونوگرافی و یا سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود.

درمان

متأسفانه درمان مناسبی برای بیماری وجود ندارد و جراحی در اغلب موارد نمی‌تواند همة‌ تومور را از بدن خارج کند و این بیماری غالباً هنگام تشخیص، پیشرفت کرده است. بهترین راه حل، ایجاد یک مسیر مناسب برای خروج صفرا و استفاده از وسیله‌ای به نام استنت (Stent) در داخل مجاری صفراوی است. شیمی‌درمانی و درمان با اشعه معمولاً بی‌فایده است.

پیشگیری

ـ افراد چاق باید وزن خود را کم کنند.

ـ از مصرف غذاهای چرب و پرکالری خودداری شود.

ـ مصرف بیشتر سبزی و میوه تازه توصیه می‌شود.

ـ همراه هر وعدة غذایی حتماً از سالاد (خیار و کاهو) استفاده شود.

ـ استفاده از یک وعده ماهی در غذای هفتگی مناسب است.

سرطان مجاری صفراوی

این نوع سرطان در آسیای جنوب شرقی شایع‌تر است. شیوع این سرطان با سنگ صفراوی هیچ ارتباطی ندارد. این بیماران معمولاً 10 سال جوانتر از مبتلایان به سرطان کیسة صفرا هستند. این بیماری در مردان شایع‌تر است. مبتلایان به بیماری التهابی روده (کولیت التهابی) و اختلالات مادرزادی مجاری صفراوی مستعد ابتلاء به این بیماری هستند.

یکی از عوارض شناخته شده در مبتلایان به کلانژیت اسکلروزان، سوار شدن سرطان مجاری صفراوی است (البته همة این بیماران دچار سرطان نخواهند شد) و به همین دلیل پیگیری آنان مهم است. ظاهراً شیوع این سرطان در حال افزایش است. در خاور دور (چین، کره، هنگ‌کنگ و ژاپن) به دلیل عفونت‌های فلوکی کبد این نوع سرطان شایع است.

درمان

درمان بیماری در مراحل اولیه به شیوه جراحی صورت می‌گیرد. نوع عمل جراحی وپیل نام دارد. این عمل جراحی خیلی وسیع و سخت است و در همة بیماران امکان‌پذیر نیست. ایده‌آل آن است که بتوانیم سرطان لوزالمعده را در مراحل اولیه و به طور زودرس تشخیص دهیم که متأسفانه در این راه هنوز توفیق چندانی حاصل نشده است.

بخش بیست وهفتم

پیشگیری

متأسفانه به‌طور قطع نمی‌توان مانع از ابتلاء به سرطان لوزالمعده شد. ولی رعایت دستورات بهداشتی زیر می‌توانند خطر ابتلاء را کاهش دهند:

1ـ استعمال دخانیات را قطع کنید.

2ـ از مصرف غذاهای چرب و گوشت فراوان خودداری کنید.

3ـ از سبزی و میوه‌های تازه بیشتر استفاده کنید.

4ـ از مصرف مشروبات الکلی خودداری کنید.

5ـ هنگام کار با مواد ضد آفت و مشتقات بنزین از دستکش و ماسک دهانی استفاده کنید.

6ـ در صورت وجود بیماری سرطان لوزالمعده در اعضای خانوادهٔ خود با متخصص ژنتیک مشورت کنید.

علایم هشدار دهنده سرطان لوزالمعده:

کاهش وزن، افسردگی و درد شکم در افراد مسن

سرطان کبد

کبد یا جگر سیاه یکی از بزرگ‌ترین ارگان‌های بدن با وزن تقریبی 5/1 تا 5/2 کیلوگرم است که در قسمت فوقانی و راست شکم و زیر دنده‌ها قرار دارد. کبد دارای میلیون‌ها سلول‌ و کاملاً پرخون است. وجود کبد سالم برای حفظ سلامتی ضروری است. مهم‌ترین اعمال کبد عبارت‌اند از: آماده‌سازی انرژی مورد نیاز، تولید پروتئین‌های جدید مورد نیاز، ذخیره‌سازی قندها، ویتامین‌ها و املاح، تسهیل در هضم مواد غذایی (با فراهم کردن صفرا)، خنثی‌ سازی سموم، حفظ تعادل هورمونی، ذخیرهٔ آهن و...

ضایعات کبدی می‌توانند خوش‌خیم (مثل همانژیوم، کیست و آدنوم) و یا بدخیم (مثل سرطان اولیه کبد یا انتشار سرطان‌های دیگر نواحی بدن به کبد) باشند.

سرطان اولیه کبد

شیوع این سرطان در کشورهای آفریقایی و آسیایی (خصوصاً چین و تایوان) بسیار بیشتر از کشورهای غربی و اروپایی است. این بیماری در سنین 50 تا 60 سالگی و در بین مردان شایع‌تر است.

 

بخش بیست ونهم

علایم و نشانه‌های بیماری به صورت غیراختصاصی و شامل تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی و کاهش وزن است و به دلیل انسداد مجاری صفراوی، یرقان شدید و خارش است. درد شکم معمولاً وجود ندارد. آزمون‌های خونی، افزایش بیلی‌روبین و آلکالن فسفاتاز را نشان می‌دهد.

تشخیص بیماری توسط پزشک متخصص داخلی گوارش و با استفاده از عکس‌برداری مجاری صفراوی از راه آندوسکوپی (ERCP) صورت می‌گیرد.

سرطان لوزالمعده

لوزالمعده پس از کبد بزرگترین و مهم‌ترین غدة بدن است و در محوطة شکمی قرار دارد. وزن آن حدود 100 تا 150 گرم است. این عضو با ترشح هورمون‌های مختلف از جمله انسولین و گلوکاگن در تنظیم قند خون و... دخالت دارد.

پس از آن که عملیات هضم در معده به پایان رسید، مواد غذایی که به اسید معده آغشته شده‌اند به دوازدهه وارد می‌شوند. لوزالمعده با فراهم کردن بی‌کربنات کافی سبب خنثی شدن ترشحات اسیدی وارد شده از معده به دوازدهه شده و با تولید و ترشح آنزیم‌های لازم برای هضم پروتئین‌ها در تجزیة پروتئین‌ها به اسیدهای آمینه و جذب آنها نقش مهمی دارد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 1996 حدود 200 هزار نفر در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا شدند. این بیماری سیزدهمین سرطان شایع در دنیا است. بیماری در کشورهای صنعتی (غربی) شایع‌تر از کشورهای آسیایی و آفریقایی است. در مطالعات انجام شده تعداد افراد مبتلا در کویت، هند و سنگاپور بسیار کمتر از آمریکا، اروپا و ژاپن است. متأسفانه در سال‌های اخیر شیوع بیماری افزایش یافته است. بیماری در افراد مسن شایعتر است و قبل از 40 سالگی بسیار نادر است.

علل

به نظر می‌رسد که عواملی نظیر مصرف مشروبات الکلی، استفادة زیاد از غذاهای چرب و پر پروتئین (مواد گوشتی) و ابتلاء به بیماری دیابت (مرض قند) در ایجاد سرطان لوزالمعده نقش مؤثری دارند. مصرف گوشت قرمز و غذاهای چرب و شاید تخم‌مرغ به مقدار فراوان خطر ابتلاء به سرطان لوزالمعده را افزایش می‌دهد.

مصرف روزانة سبزی و میوه تازه (فیبر غذایی فراوان) خطر ابتلاء به این بیماری را کم می‌کند. سابقة عمل جراحی بر روی معده یا رودة کوچک، مصرف مشروبات الکلی، تماس فراوان با برخی آفت‌کش‌ها، برخی رنگ‌ها و عوامل شیمیایی مرتبط با بنزین خطر ابتلاء را بیشتر می‌کند.

بخش سی‌ام

باز هم سیگار!

استعمال دخانیات به طور جدی خطر ابتلاء به سرطان لوزالمعده را بیشتر می‌کند و تنها 10 تا 15 سال پس از قطع استعمال دخانیات این خطر کاهش می‌یابد.

در گذشته احتمال وجود ارتباط مصرف زیادِ قهوه و ابتلاء به سرطان لوزالمعده ذکر شده بود ولی طبق تحقیقات اخیر، مصرف قهوه به مقدار معمول احتمال بروز سرطان لوزالمعده را افزایش نمی‌دهد.

آیا احتمال ابتلاء به سرطان لوزالمعده در خانوادة افراد مبتلا به این بیماری بیشتر از دیگر گروه‌ها در جامعه است؟

آری. 3 تا 5 درصد موارد سرطان لوزالمعده به دلیل عوامل ارثی است. پس همان‌طور که مشاهده می‌کنید در بیشتر موارد علل ارثی دخالت ندارند.

* آخرین خبر مسرّت‌بخش

از نظر آماری کسانی که در کودکی عمل لوزه‌برداری داشته‌اند، در بزرگسالی کمتر دچار سرطان لوزالمعده می‌شوند. علت این موضوع شناخته نشده است.

علایم و نشانه‌های بیماری

علایم و نشانه‌های ابتلاء به این بیماری غیراختصاصی و شامل بی‌اشتهایی، ضعف و بی‌حالی، افسردگی و درد خفیف شکم با انتشار به پشت و کاهش وزن است و پس از پیشرفت بیماری و انسداد مجاری صفراوی فرد مبتلا دچار زردی پیشرونده‌ای می‌شود. زردی یا یرقان به معنی تغییر رنگ پوست و چشم‌ها است. زردی آنها به دلیل تجمع و رسوب بیلی‌روبین است. این ماده در نتیجة شکسته شدن گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود و از راه کبد و مجاری صفراوی دفع می‌شود. در صورت بزرگ شدن غدة لوزالمعده، امکان انسداد مجرای خروجی صفرا وجود دارد. این حالت هنگامی که سرطان در سر پانکراس باشد بیشتر است.

در صورت بروز یرقان فکر نکنید مبتلا به سرطان لوزالمعده هستید. گاهی اوقات اختلالات انعقادی و ایجاد لخته از عروق خونی جزء علایم این بیماری است.

تشخیص

متأسفانه تعداد بسیار کمی از مبتلایان به سرطان لوزالمعده در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند. یکی از دلایل این موضوع قرار گرفتن لوزالمعده در عمق شکم است.

تشخیص این بیماری با استفاده از سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا عکس‌برداری مجاری صفراوی و لوزالمعده از راه آندوسکوپی (ERCP) صورت می‌گیرد.

آیا می‌توان بدون عمل جراحی و از راه پوست، از بافت سرطانی لوزالمعده نمونه‌برداری انجام داد؟

آری. به دنبال مشخص شدن وجود یک توده در لوزالمعده، با هدایت سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن، سوزنی ظریف به درون لوزالمعده و داخل توده فرستاده و نمونه‌برداری انجام می‌شود. این عمل معمولاً بی‌خطر و با عوارض ناچیز همراه است.

ادامه دارد

منبع: روزنامه اطلاعات

• < قبلی
• بعدی >