ایران‌بوم

مسئوليت اين دفتر آماده‌سازي فعاليت‌ها و برنامه‌ها براي نشست‌هاي سران و وزرا است. دفتر هماهنگي كانوني مركزي براي هماهنگي فعاليت‌ها و مواضع كشورهاي عضو جنبش به‌ويژه در سازمان ملل است. اين دفتر فعاليت‌هاي گروه‌هاي كاري، گروه‌هاي تماس، گروه‌هاي ويژه و كميته‌هاي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد را بازبيني و هماهنگ مي‌كند و در نيويورك تشكيل جلسه مي‌دهد و از جمله وظايف اصلي آن تقويت اقدام يكپارچه و متوازن توسط كشورهاي عضو جنبش در سازمان‌ ملل و ديگر مجامع بين‌المللي است.

حوزه كاري دفتر هماهنگي در دوره‌هاي مختلف سال شامل وظايفي است كه براي عملكرد جنبش است و بخشي از كار آن در سطح سفرا نمايندگي مي‌شود. اين بخش از كار دفتر هماهنگي در كنفرانس كلمبو در سال 1976 تنظيم شد و مسئوليت عملكردي آن گسترش يافت. تمامي كشورهاي عضو جنبش امكان شركت در نشست‌هاي دفتر هماهنگي را دارا هستند.

4 ـ 1 ـ گروه كشورهاي جنبش عدم تعهد در شوراي امنيت:3

در اجلاس سران كارتاهنا ( 1995) بر ضرورت ادامه همكاري كشورهاي عضو از جمله امكان مشورت منظم ميان اعضاي جنبش عضو غير دائم شوراي امنيت و ديگر اعضا تاكيد شد. اعضاي جنبش عضو غير دائم شوراي امنيت بدون كنار گذاشتن حق حاكميتي خويش ماموريت دارند تا مواضع مشتركي را بر مبناي تصميمات و مواضع مورد توافق جنبش در جلسات شوراي امنيت اتخاذ كنند.

بخش دوم

بخش دوم: مروري بر 15 اجلاس برگزار شده و جايگاه ايران در جنبش عدم تعهد

1 ـ اجلاس اول، يوگسلاوي

نخستين اجلاس‌سران كشورهاي غيرمتعهد در ششم سپتامبر 1961 در بلگراد تشكيل شد. بنابر شرايطي كه براي شناخت كشورهاي غير متعهد تعيين شده بود، از 25 كشور براي شركت در كنفرانس دعوت به عمل آمد. جو بين المللي آن زمان ـ دوره جنگ سرد و تشديد تشنجات بين‌المللي ـ بيم برخورد بلوك‌ها و آغاز جنگ جهاني سوم را به وجود آورده بود، لذا تاكيد كنفرانس بيشتر بر حفظ صلح و امنيت جهاني و رفع اختلافات از طريق صلح و همكاري بين‌المللي بود. اكثريت شركت‌كنندگان را كشورهاي تازه استقلال يافته با خاطرات تلخ از استعمار غرب تشكيل مي‌دادند. به همين دليل نسبت به غرب بدبين بودند و بيشتر به شرق تمايل داشتند.

2 ـ اجلاس دوم، مصر

دومين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد از 5 تا 10 اكتبر در قاهره پايتخت مصر تشكيل شد. در اين كنفرانس سران 47 كشور شركت كرده بودند. اغلب اعضاي جديد را كشورهاي تازه استقلال يافته تشكيل مي‌دادند. هدف اصلي كنفرانس بررسي بحران‌هاي جهاني و چگونگي يافتن راهي جهت تامين و استقرار صلح بود.

3 ـ اجلاس سوم، زامبيا

با آنكه قرار بود كنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال يكبار تشكيل شود، اما به علت اوضاع و احوال جهاني، سومين كنفرانس سران جنبش عدم تعهد شش‌ سال بعد از اجلاس دوم يعني در سال 1970 (از هشتم تا دهم سپتامبر) در «لوزاكا»، پايتخت زامبيا با شركت 53 كشور عضو تشكيل شد. اين كنفرانس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنيت بين‌المللي بر ضرورت استقلال تمامي ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفريقا تاكيد كرد. در زمينه مسائل اقتصادي از افزايش شكاف ميان كشورهاي غني و فقير اظهار تـأسف شد و تنزل سهم كشورهاي در حال توسعه در زمينه صادرات طي ده‌هاي 50 و 60 ميلادي مورد توجه قرار گرفت.

4- اجلاس چهارم، الجزاير

چهارمين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد از 5 تا 9 سپتامبر 1973 در الجزيره تشكيل شد. شركت‌كنندگان در اين كنفرانس 75 كشور بودند و مصوبات آن در زمينه مسائل سياسي از جمله تبعيض نژادي در آفريقاي جنوبي، رودزيا، كامبوج، كره، حقوق درياها و مواد مخدر بود.

در زمينه مسائل اقتصادي به موضوعاتي چون روابط كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، انتقال تكنولوژي و سيستم بين‌المللي مالي و پولي توجه داشت.

5- اجلاس پنجم، سريلانكا

پنجمين كنفرانس سران‌كشورهاي غير‌متعهد دركلمبو پايتخت سريلانكا از تاريخ 16 تا 19 اوت 1976 برگزار شد. 86 كشور به عنوان عضو، 9 كشور و 12 سازمان بين‌المللي به عنوان ناظر و 7 كشور به عنوان ميهمان در اين كنفرانس شركت داشتند. اختلاف نظرهايي كه از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود، از اين كنفرانس شكل روشن‌تري به خود گرفت و به طور كلي كشورهاي شركت كننده به دو گروه تندرو يا مترقي و ميانه رو يا معتدل تقسيم شدند. اگر چه تعداد كشورهاي ميانه رو كه بيشتر طرفدار غرب بودند، زيادتر بود، ولي فعاليت سازمان يافته گروه‌هاي تندرو تاثير زيادي بر مصوبات كنفرانس گذاشت. با اين وجود، تصميمات كنفرانس كلمبو را مي‌توان نسبتاً معتدل و به دور از تندروي دانست. در اين اجلاس بر سر تصاحب كرسي‌هاي دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد كه تعداد آن از 17 عضو به 25 عضو افزايش يافته بود، رقابت شديدي درگرفت.

6- اجلاس ششم، كوبا

ششمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 4 الي 9 سپتامبر در هاوانا پايتخت كوبا، با حضور 94 كشور عضو، 20 كشور و سازمان ناظر و 18 كشور و سازمان ميهمان درحالي كه چندماه بيشتر از پيروزي انقلاب اسلامي نگذشته بود، برگزار شد. مراحل نهايي عضويت جمهوري اسلامي ايران در جنبش پايان يافت و جمهوري اسلامي ايران رسما به عضويت اين جنبش درآمد. در اين اجلاس موضوعاتي همچون اوضاع در خاورميانه، پيشنهاد اخراج مصر از جنبش ( به خاطر امضاي قرارداد صلح كمپ ديويد با اسرائيل)، عضويت كامبوج و اوضاع اقتصادي بين‌المللي مورد بحث قرارگرفت. دراين اجلاس وقتي پيشنهاد پشتيباني از خواسته‌هاي جمهوري اسلامي ايران عليه آمريكا مطرح شد، تعدادي ازكشورها تأكيد كردند كه بايد تجاوزات آمريكا به ايران و دخالت نظامي شوروي در افغانستان هر دو با هم درجلسات جنبش مطرح و بررسي شود. بندهاي 139، 140 و 141 بيانيه پاياني ششمين اجلاس سران عدم تعهد به طوركلي به ايران اختصاص يافت و در‌ آنها نسبت به پيروزي تاريخي انقلاب مردم ايران در سرنگون كردن رژيم پيشين و ايجاد اميدواري براي تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادي و تحكيم استقلال، ابراز مسرت و خشنودي شد. همچنين در بيانيه پاياني اجلاس هاوانا، از قطع روابط ايران با اسرائيل و آفريقاي‌جنوبي و نيز خروج ايران از پيمان سنتو استقبال به‌عمل آمد. در اجلاس هاوانا، پيشنهاد عراق براي ميزباني اجلاس هفتم سران يعني بعد ازكوبا مورد تصويب قرارگرفت.

7- اجلاس هفتم، هند

هفتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از 7 الي 11 مارس 1983 در دهلي نو پايتخت هند، با حضور 100 كشور عضو، 15كشور و سازمان ناظر و 25 كشور و سازمان ميهمان برگزار شد. يك سال و نيم پس از شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، وزارت امور خارجه كشورمان خواستار تغيير محل برگزاري اجلاس شد و تهديد كرد درصورت برگزاري اجلاسي در عراق، در نشست مذكور شركت نخواهد كرد و رياست دوره‌اي عدم تعهد را به رسميت نخواهد شناخت. جمهوري اسلامي ايران تلاش‌‌هاي ديپلماتيك بسياري را براي ترغيب كشورهاي عضو مصروف داشت. عراق نيز متقابلا اقدامات بسياري را براي جلب توجه كشورها به برگزاري اجلاس در اين كشور به عمل آورد؛ منجمله اينكه اقدام به احداث ساختمان و مجموعه‌اي با هزينه‌اي بالغ بر يك ميليارد دلار كرد. اين كشور حتي پيش‌نويس بيانيه پاياني اجلاس را به سه زبان تهيه و پرچم كشورهاي عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز درآورده بود. لكن با ورود نيروهاي ايران به خاك عراق در عمليات رمضان (ژوئيه 1982) و متعاقب آن حمله هوايي جنگنده‌هاي ايران به بغداد وضعيت جديدي به وجود آمد.با توجه به نزديك بودن زمان برگزاري اجلاس (سپتامبر 1982)، فيدل‌كاسترو رهبر‌كوبا درماه اوت پيشنهاد تشكيل اجلاس وزراي جنبش عدم تعهد و تعيين محل ديگري براي برگزاري هفتمين اجلاس سران را مطرح كرد. با توجه به حوادث فوق و پيگيري‌هاي جمهوري اسلامي ايران، موضوع تغيير محل اجلاس سران از بغداد به جاي ديگر به صورت جدي مورد توجه قرارگرفت و نهايتاً‌ محل كنفرانس از بغداد به دهلي نو تغيير يافت.