خبر
سیستم خنک‌سازی رایانه
- خبر
- نمایش از جمعه, 10 شهریور 1391 15:09
- بازدید: 3697
برگرفته از روزنامه اطلاعات
قطعات رایانه آن چنان گرمایی تولید می‌کنند که برخی از کارشناسان مدعی هستند بخشی از گرمای جو زمین از همین رایانه‌های میلیونی جهان منتشر می‌شود. اگر یک رایانه شخصی را ساعت‌ها در یک اتاق سربسته نگه دارید، افزایش گرما را به طور محسوس احساس می‌کنید. در بیشتر برندهای تجاری در خصوص مادربرد و CPU و در انواع جدید کارت گرافیک در صورت افزایش دما، کامپیوتر به طور خودکار و سریع خاموش می‌شود و این موضوع تا رفع کامل گرما تکرار می‌شود، اما مشکل در دو حالت جدی می‌شود، ابتدا ممکن است که دماسنج یا به اصطلاح فنی ترموکوپل این قطعات کارایی خوبی نداشته یا خراب باشند در نتیجه شما صدای خفیف یک انفجار یعنی ذوب شدن سی پی خود را خواهید شنید یا در عین ناباوری به مشکلی برمی‌خورید که نشانگر خرابی کارت گرافیک یا صدا است. یعنی خروجی تصویر به مانیتور یا صدا به بلندگوها را ندارید. به همین سادگی کارت گرافیک یا کارت صدا و احتمالاً مادربرد شما می‌سوزد. مشکل حاد بعدی در خصوص منبع تغذیه و برخی دیگر از قطعات است این قطعات دماسنج مستقل ندارند، در نتیجه در صورت ایجاد گرمای شدید باز هم به کار خود ادامه می‌دهند و در نتیجه به راحتی می‌سوزند. البته اگر خوش شانس باشید و خرابی منبع تغذیه باعث سوختگی بردها، هارد دیسک، سی دی رام و قطعات دیگر نشود.
اگر گرمای ایجاد شده در قطعات داخلی کیس از جمله CPU، منبع تغذیه، کارت گرافیک به خصوص کارت‌های گرافیک جدید و دیگر قطعات الکترونیک حتی مادربرد را تهویه نکنید این در کارایی قطعات مذکور مشکلات فراوانی به وجود می‌آید که در نهایت شاهد سوختن این قطعات خواهید بود.
فن‌های Case هوا را از جلو به داخل کشیده و آن را به پشت خود می‌فرستند تا از آنجا خارج شود. به این ترتیب جریان هوا به اکثر اجزای داخل Case می‌رسد. در سیستمی‌که فن Case وجود ندارد، فن موجود در منبع تغذیه عمل تخلیه هوای گرم را انجام می‌دهد. اگرچه افزایش تعداد فن‌ها می‌تواند جریان هوای داخل Case را افزایش دهد و دمای Case را پایین بیاورد اما از طرفی می‌تواند سر و صدای تولید شده از رایانه را افزایش دهد. معمولاً کاربران به دنبال فن‌های کم صداتر و قدرتمندتر هستند که هم خوب بتوانند عمل خنک‌سازی را انجام دهند و هم صدای کمتری را تولید کنند.
حرارت گیرها
حرارت گیر یکی از قدیمی‌ترین وسایل خنک سازی سیستم است. حرارت‌گیر یک قطعه فلزی است که به طور مستقیم بر بالای هسته تراشه CPU و مجموعه تراشه برد اصلی نصب می‌شود. از طریق فرآیند انتقال، گرما از تراشه به حرارت گیر منتقل می‌شود. در CPUهای قدیمی‌تر فقط از حرارت گیر برای انتقال گرمای CPU استفاده می‌شد اما در بیشتر تراشه‌های جدید از حرارت گیرهایی که ترکیبی از حرارت گیر و فن هستند استفاده می‌شود. با وجود سایر فن‌آوری‌های کامپیوتر که در طول زمان تغییر کرده‌اند،
حرارت گیر همچنان بدون تغییر پا بر جا مانده است و به عنوان یکی از قطعات حیاتی سیستم خنک‌سازی رایانه‌ها ایفای نقش می‌کند.
فن‌های CPU و کارت تصویر
فن‌ها معمول‌ترین وسیله برای کاهش دمای کامپیوتر هستند. به طور معمول در کارت‌های گرافیکی و CPU نقش فن فرستادن جریان مستقیم هوا به هسته تراشه یا حرارت‌گیر تعبیه شده روی تراشه است تا از این طریق دمای آن وسیله کاهش یابد. البته در بعضی از پیکربندی‌ها فن‌ها برعکس عمل می‌کنند و هوای گرم را از داخل تراشه بیرون می‌کشند که با این وجود هنوز هم کارآمد هستند. فن‌های معمولی‌که هنگام فروش CPU و کارت تصویرها همراه آنها عرضه می‌شوند، از انواع قبلی خود قوی تر هستند اما در عین حال شرکت هایی چون Alpha ، Thermaltake و سایر تولیدکننده‌ها به تولید فن‌های مجزایی پرداخته اند که می‌توانند برای سیستم‌های کامپیوتری و پر سرعت امروزی بهتر از سایر فن‌ها عمل کنند.
نوار چسب حرارتی
یکی از اجزای مخفی و در عین حال کارآمدی که در فرآیند خنک سازی تراشه شرکت می‌کند، نوار چسب حرارتی است. این نوار چسب به انتقال گرما از هسته تراشه و حرارت گیر کمک می‌کند. نوار چسب حرارتی به طور مستقیم روی هسته تراشه نصب می‌شود و فرورفتگی‌ها و برآمدگی‌های بین هسته تراشه و حرارت گیر را پر می‌کند تا به توزیع بهتر گرما کمک کند. بعضی از نوار چسب‌های حرارتی دارای ذرات نقره اکسید آمونیوم و یا سایر موادی هستند که انتقال گرما را تسریع می‌کنند. اگرچه اکثر cpu هایی که امروزه فروخته می‌شوند دارای نوارچسب‌های حرارتی هستند تا در کنار حرارت گیر از آنها استفاده شود، اما آزمایش‌ها نشان می‌دهند که نوار چسب‌های حرارتی گران‌تر مانند 3 Arctic Silver و Nanotherm PCM+ در مقایسه با نوار چسب‌های ارزان‌تر می‌توانند دمای cpu را چندین درجه خنک‌تر کنند.
پلتیه
پدیده‌ای است که در قرن نوزدهم توسط فیزیکدان فرانسوی، «ژان پلتیه» کشف شد. این پدیده وقتی روی می‌دهد که جریان از مداری که دارای دو رسانا باشد عبور کند. با توجه به جهت جریان، مدار می‌تواند به جذب یا دفع گرما بپردازد که به چنین مداری واحد پلتیه می‌گویند. به این ترتیب وسیله‌ای که در آن از واحدهای پلتیه استفاده می‌شود می‌تواند یک طرف گرم و یک طرف سرد داشته باشد و گرما از سمت سرد که روی هسته تراشه cpu قرار گرفته است به سمت گرم که به طرف
حرارت گیر است انتقال یابد. اختلاف دما در دو طرف می‌تواند بسیار چشمگیر باشد و حتی در بعضی از شرایط این اختلاف دما به 150 درجه فارنهایت می‌رسد. پلتیه‌ها می‌توانند از هوا یا مایع برای خنک کردن استفاده کنند، اما از آنجائی که این واحدها می‌توانند فضای داخل Case را بسیار گرم کنند بنابراین خنک سازی از طریق مایع توصیه می‌شود. از طرفی استفاده از مایع برای خنک‌سازی می‌تواند مشکل بخار آب یا مشکلات الکتریکی را همراه داشته باشد. لذا واحدهای پلتیه برای کاربران پیشرفته و حرفه‌ای می‌تواند خوب باشد.
خنک‌سازی با استفاده از مایع
از این روش کسانی که cpu هایشان عادت به زیاد گرم شدن دارند استفاده می‌کنند. خنک سازی مایع با استفاده از سیستمی‌که از مخزن، رادیاتور، آب بند، لوله و سایر اجزا تشکیل شده است، از زیاد گرم شدن cpu جلوگیری می‌کند.
در چنین سیستم خنک سازی ابتدا cpu صفحه‌ای را که به آن متصل است را گرم می‌کند. داخل این صفحه، شیارهایی هستند که با مایع پر می‌شوند. مایع موجود در شیارها گرما را از صفحه متصل به cpu گرفته و آن را به یک مخزن می‌برد تا خنک شود سپس مایع خنک شده را پمپاژ می‌کند و به صفحه متصل به cpu باز می‌گرداند تا cpu خنک شود. پس از این عمل دوباره فرایند مذکور از سرگرفته می‌شود. علاوه بر cpu می‌توان از سیستم خنک‌سازی مایع برای خنک کردن مجموعه تراشه‌های برد اصلی و تراشه‌های کارت گرافیکی استفاده کرد. با توجه به اجزای بسیاری که در سیستم خنک‌سازی مایع به آنها نیاز است لذا این سیستم به فضای زیادی در داخل کامپیوتر نیاز دارد. از طرفی قطعات به کار رفته در این سیستم باید به خوبی نصب شوند تا هرگونه احتمال نشتی مایع از بین برود. کاربران بی‌اعتنا نیاز کمتری به سیستم خنک‌سازی مایع دارند، اما کاربران علاقه‌مندی که می‌خواهند بیش از توان یک سیستم از آن کار بکشند ناچار هستند برای کاهش دما به قابلیت‌های سیستم خنک‌سازی مایع متوسل شوند.
روش‌هایی برای خنک‌سازی رایانه
فراموش نکنید که اگرچه زیبایی ظاهری کیس مهم است به خصوص اگر آن را در یک دفتر کار یا شرکت استفاده کنید اما انتخاب کیسی مناسب است که در آن دماسنج یا ترموکوپل‌های مناسب با کیفیت و استاندارد تعبیه شده باشد.
تعبیه فن‌های مناسب یکی دیگر از مواردی است که می‌توانید در کنترل دمای کامپیوتر خود به کار ببرید. البته در حال حاضر قطعاتی مانند سی پی یو، کارت گرافیک و برخی از کارت‌های پرسرعت دیگر دارای فن مستقل همراه با دماسنج مستقل هستند. این امر به کارایی سیستم شما کمک می‌کند. برخی از کیس‌ها نیز برای مادربورد یک فن جداگانه دارند. ترموکوپل‌هایی هم برای تعیین لحظه ای دما داخل کیس تعبیه می‌شود تا با اطمینان خاطر ساعت‌ها به کار خود ادامه دهید.
داخل کیس و دیگر قطعات کامپیوتر را تمیز کنید. برای این کار می‌توانید از ابزار تمیزکاری حرفه ای بهره ببرید، سشوار تمیزکننده کامپیوتر، «اسپری» برد، فن و اسپری براق‌کننده، دستمال خشک و لوازم مشابه دیگر می‌توانند ابزار کار باشند. هر از گاهی از سشوار تمیزکننده یا اگر در اختیار ندارید یک دستگاه دمنده هوا بهره ببرید. همچنین نوعی اسپری ارزان قیمت حاوی هوا فشرده وجود دارد که می‌توانید به آرامی و با وسواس گرد و خاک نشسته بر داخل منبع تغذیه، کیس و حتی روی فن پردازنده را پاک کنید.
ابزار بعدی هم می‌تواند اسپری کف، اسپری بورد که مخصوص تمیزکاری بوردها مانند مادربورد و غیره است و نیز اسپری براق‌کننده برای سطوح خارجی کامپیوتر بهره ببرید.
یک دستمال نرم و یک برس نرم کوچک هم می‌تواند به کمک شما بیاید اما در مورد قطعات داخلی یا همان قطعات داخل کیس هرگز برای تمیزکردن از ارتباط مستقیم با بردها یا دیگر قطعات جدی اجتناب کنید که علاوه بر احتمال قوی در برق گرفتگی شدید و کشنده، احتمال سوختگی قطعه یا کل قطعات داخلی امکان‌پذیر است.
اگر هم کمی وسواس دارید حدود شش ماه یک بار از متخصصین امر بخواهید تا کامپیوتر شما را به طور کامل بازدید و گرد و خاک مزاحم را پاک کنند. گرد و خاک علاوه بر این که مانع شدید انتقال گرما در کامپیوتر شما است باعث ایجاد اتصالی در برد کامپیوتر یا ایجاد کندی در سرعت فن‌های کامپیوتر و در نتیجه سر و صدا و حتی سوختگی فن شما می‌شود.
هیچ‌گاه در کیس را به طور دائم باز نگذارید. البته این امر در بین افرادی که متخصص کامپیوتر هستند شایع هست. به خیال خنکی سیستم خود یا برحسب عادت در کیس را باز می‌کنند، این امر ممکن است باعث برخورد جسم خارجی به بوردها و سوختگی شود.
کیس‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به صورت منظم و با کارایی بالا هوا را در داخل تهویه و گرما را از قطعات جمع‌آوری و دفع کنند در نتیجه باز گذاشتن دائم در کیس باعث اختلال در این گردش هوا و در نتیجه تهویه مطبوع هوا می‌شود پس در کیس را هرگز به طور دائم باز نگذارید.
شاید کیس‌هایی را با چند فن مشاهده کرده باشید. بیشتر کیس‌ها یک فن اضافه در قسمت جلو یا بالا نزدیک منبع تغذیه دارند. دلیل این امر ایجاد یک جریان هوا در درون کیس است که گرمای تولیدی درونی را به بیرون هدایت کند.
به طور طبیعی گرما به سمت بالا جریان می‌یابد. بنابراین گرما در بالای کیس یعنی در همان جایی که منبع تغذیه قرار دارد جمع می‌شود. متأسفانه فن بیشتر منابع تغذیه، هوا را به سمت داخل می‌دهد در حالی که ما می‌خواهیم هوای گرم جمع شده در بالای کیس را به بیرون هدایت کنیم.
