یادمان

مهدی حجت: نگاه به موزه‌ها کاسب‌کارانه است

برگرفته از تارنمای ایسکانیوز (باشگاه خبرنگاران دانشجویان ایران)

رییس سابق سازمان میراث فرهنگی با اانتقاد از وضعیت پژوهش و تولید علم در موزه‌های کشور گفت: دائم می‌گویند باید 20 میلیون گردشگر جذب کنیم. آخر 20 میلیون گردشگر بیایند چه چیز را ببینند. نگاهی که به این موزه داریم نگاه کاسبکارانه است نه نگاه علمی در حالی که هرچقدر تولیدات و تحقیقات ما بیشتر شود، مشتری بیشتری هم پیدا خواهد کرد.

محمد مهدی حجت تاکید کرد: البته که جذب گردشگر امری است واجب و مهم. اما برای اینکه بتوانیم این کار را انجام دهیم، ابتدا باید مکاشفه کنیم و تحقیقات را کامل کنیم تا چیز درخوری برای عرضه داشته‌باشیم در حالی که الان ما داریم بوق را از سر گشادش می‌زنیم.

او پژوهش‌های حوزه میراث فرهنگی و به ویژه موزه‌ها را ناکافی دانسته و افزود: مجموعه‌ پژوهش‌هایی که در حوزه‌های میراث‌فرهنگی انجام می‌شود بیشتر در پژوهشگاه‌ها صوت می‌گیرد. موزه‌های ما بیشتر جنبه نمایشی و ارائه اثر دارند تا جنبه تحقیق و پژوهش. البته این طور نیست که مطلقا در موزه‌ها تحقیق و پژوهش نداشته‌باشیم اما بیشتر این تحقیقات حول محور اشیا و در مورد تاریخ و مرمت و کیفیت و ... آن‌ها است. این تحقیقات هم در معدود موزه‌های ملی انجام شده‌است مثلا در موزه رضا عباسی تحقیقاتی داشتیم در مورد اصالت اثر.

او ادامه داد: تولید و پژوهش بیشتر در پژوهشگاه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، میراث‌شفاهی و ... باید انجام شود که آن هم به دلیل وجود مشکلات ادارای و بودجه، کم انجام می‌شود.

محمدمهدی حجت نسبت تولید علم به میزان میراث فرهنگی و معنوی و ثروت ملی کشور را کم دانسته و گفت: این مشکل دلایل مختلفی دارد. اما یکی از دلایل این مشکل این است که موزه‌‌های ما بیشتر توسط باستان‌شناسانی بنیان نهاده شده‌است که به خود شی اهمیت می‌دادند. موزه‌هایی که اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم راه‌اندازی می‌شد بیشتر محل نمایش آثار بود و حتی در مورد خود شی نیز اطلاعات اندکی وجود داشت.

او افزود: موزه‌های ایران هم از این دست موزه‌ها هستند. مثلا یک شی می‌گذارند و زیرش می‌نویسند سفال 5 هزار ساله، اما هیچ اطلاعات دیگری از اینکه مشخصات دیگر این سفال چیست ارائه نمی‌شود. چیزی از این که این سفال از کجا آمده چه سرگذشتی داشته و... وجود ندارد و مخاطب باید خودش مشخصات شی را تشخیص بدهد. در حالی که در موزه‌های به روز دنیا اینگونه نیست و مشخصات اشیائی که به نمایش درمی‌آید به راحتی داخل سایت‌ها و بولتن‌ها در دسترس است و مخاطب می‌تواند پاسخ سوال‌هایش را بیابد در حالی که در موزه‌های ما اصلا چنین چیزی موجود نیست. نگاه به موزه‌های ما بیشتر با دید عتیقه‌بازی است و موزه‌دارهای ما هم از این شرایط ناراحت هستند.

رییس سابق سازمان میراث فرهنگی بیان کرد: امکانات کافی برای تحقیق و پژوهش در موزه‌های ما وجود ندارد به عنوان نمونه موزه‌های ما فضایی برای اینکه پژوهشگر بتواند بنشیند و به بررسی اثر بپردازد، ندارند. بیشتر فضاهای موزه برای نمایش در نظر گرفته شده‌است و مقدار فضایی که برای پژوهش در نظر گرفته‌اند، اندک است. به علاوه اینکه بودجه و اعتباری که برای حمایت از پژوهش تعلق می‌گیرد، کم است. درخواست‌هایی هم که از موزه‌ها می‌شود نیز کمتر به این مسئله مربوط است. در حالی که مردم که امروز به موزه‌های می‌‌آیند دیگر با اینکه بیایند روبه روی یک شی بیاستند و تماشایش کنند، راضی نمی‌شوند. حتی دانش‌آموزان هم هنگام دیدن موزه هزاران سوال دارند که پاسخی برایش نمی‌یابند. حالا دیگر توقع مردم از موزه مانند 50 سال پیش نیست ولی تصویر و تصوری که هنوز در نظام اداری حاکم است، موزه را به شکل کمد اشیا می بینند نه یک مرکز فرهنگی و تحقیقاتی .

او ادامه داد: در حالی که با ارائه مناسب 50 شی نیز می‌توان یک دوره تاریخی را به خوبی معرفی کرد، اما تلقی کلی از میراث فرهنگی این نیست که محلی برای تحقیق است.

محمدمهدی حجت عنوان کرد: هنگامی که مجموعه متولیان میراث فرهنگی از وزارت علوم که مرکز پژوهش و تحقیق و تولید علم است خارج شد و به زیر نظر وزارت ارشاد که مرکز تبلیغ و نمایش است، رفت میراث فرهنگی ضربه خورد. بعد هم که گردشگری و صنایع دستی را به آن افزودند و حواس سازمان را بردند به سمت جذب گردشگر و فروش نه تحقیق و تولید علم.

او در مورد اینکه چگونه می‌توان شرایط را به نفع تولید علم در موزه‌ها تغییر داد گفت:برای اینکه بتوانیم نگاه موجود به میراث فرهنگی را درست کنیم ابتدا باید بتوانیم تولید فرهنگی داشته باشیم.

هنگامی که شروع به تولید فرهنگی کردیم، نیازمند منابع فرهنگی خواهیم شد. اما چون در حال حاضر تولید فرهنگی نداریم، نیازی هم به لزوم وجود منابع فرهنگی احساس نمی‌کنیم. تولیداتی که اکنون وجود دارد بیشتر جنبه سرگرمی دارد تا فرهنگی در حالی که اگر تولیداتمان را از سرگرمی صرف به سمت فرهنگی شدن ببریم نیاز به منابع فرهنگی و میراث فرهنگی نیز بیشتر می‌شود و کم کم تلقی عمومی نسبت به موزه به عنوان جایی برای نمایش و فروش و جذب گردشگر نیز تغییر می‌کند.

• < قبلی
• بعدی >