یادمان

بناهای تاریخی مقدس در ایران تکریم نمی‌شوند!

اکنون یک سال است که از 21 آگوست زمانی که رییس جمهور ایران از سوی سازمان کنفرانس اسلامی بنیانگذار هفته مقدس مساجد شد، می‌گذرد. با این وجود کمتر مسجد تاریخی در ایران است که از حال و روزش پرسیده شود و تاسف به همراه نداشته باشد.

adidas calabasas cream factory san jose menu - GZ3194 - adidas Ultra Boost 2021 White Multicolor | nike air sport attack red bank blue Mid Linen - Grailify - nike sweet classic leather sneaker sandals

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- خبرها نگران کننده است. بناهای مقدس به حال خود رها شده‌اند. از هر مسجد تاریخی در ایران که سراغی گرفته می شود، چندتایی شرایط مناسبی ندارند. درحالی که در جهان اسلام از ترکیه گرفته تا عربستان سعودی مساجد از ایاصوفیه تا مسجد قبا و مسجد الاحرام چنان تکریم و تجلیل می‌شوند که آوازه شان در گوش جهانیان پیچیده است.
 
خانه خدا به سامان نمی‌شود
اکنون خبری که از تاریخانه دامغان می‌رسد، این است: «نبود پرداخت اعتبارات لازم برای تعمیرات اولیه  که باعث شده، بخش‌هایی از این بنای تاریخی در آستانه تخریب قرار گرفته شود.»
 
باورش سخت است اما قدیمی‌ترین بنای مقدس ایرانی که زمانی آتشکده بوده و سپس تبدیل به مسجد شده و ساخت آن به قرن دوم هجری باز می‌گردد، در انتظار رسیدن اعتبارات است. معماری این بنا برگرفته از معماری دوره ساسانیان بوده و یکی از باشکوه‌ترین مساجد ایران به شمار می رود.
 
با این وجود، دیوارهای آن اسیر دیوارنویسی‌ها و ستون‌های کم نظیر آن قربانی نبود اعتبارات شده است. اینجاست که این سوال پیش می آید، چرا این مسجد تاریخی که زمانی جزو نخستین نهادهای آموزشی ایران بوده، چنین سرنوشتی را دارد؟
 
بنای مقدس، تابلوی اعلانات شد
مسجد نایین یکی از مساجد شاخص ایران که با الگوبرداری از مسجد پیامبر در مدینه بنا شده، اکنون دچار شرایط تاسف انگیزی است.
 
دیوارها، ستون‌ها و سردرهای این مسجد به محلی برای اطلاعیه‌ها و پارچه‌ها و اعلانات روزانه‌ای تبدیل شده که با میخ و چسب بر پیکر یادگار هزارساله فرهنگ و هنر ایرانی نصب می‌شوند.
 
مسجد نایین یکی از مهمترین مساجد تاریخ ایران است که تبدیل به تابلوی اعلانات شده
 
این اطلاعیه ها و اعلانات در کنار بی توجهی به ارزش تاریخی و هنری مسجد، لحظه به لحظه در حال از بین بردن آخرین بقایای ارزشمند به جای مانده از هنر دست معماران اسلامی آن است.
 
این در حالی است که مسجد نایین، از آن دسته بناهای تاریخی ایران است که هنوز هویت تاریخی آن حفظ شده و همچنان پا برجاست و هنوز هم نماز جماعت در آن بر پا می‌شود.
 
موزه مساجد ایران، اسیر تیرهای برق
مسجد اردستان را موزه‌ای از دوره‌های مختلف ساخت مساجد می‌دانند اما اکنون حال و روز این بنای مقدس کویری چگونه است؟
 
این مسجد تاریخی حال و روز خوشی ندارد. در میان تیرهای برق و سیم هایش گرفتار شده و هر لحظه بیم آن می‌رود که در پشت همه این سیم‌ها از نظر ناپدید شود.
 
کارشناسان میراث فرهنگی می گویند که مسجد جامع اردستان یکی از کهن­ترین مساجد ایران، ساخته شده از خشت و چینه است.
 
بنای مقدس اردستان گرفتار تیرها و سیم های برق
 
تاریخچه ساخت مسجد جامع اردستان را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد؛ قرن سوم هجری که مسجد به صورت گنبد ساخته شد؛ قرن سوم و چهارم هجری که از صورت گنبدی به کوشک تبدیل شده و در قرن ششم هجری به صورت چهار ایوانی در آمده است. برای همین هم است که این مسجد را موزه دوره‌های مختلف اسلامی می‌نامند.
 
مقدسات زیر چتر محافظ فرو می‌ریزد!
مسجد جامع ورامین یکی از یادمان مقدس به جا مانده از مسلمان و هنرمندان دوران سلجوقی است با این وجود این بنای مقدس مدت‌هاست نگران ماندن زیر سقف الحقاتی غیرکارشناسی، برای همیشه است.
 
کارشناسان هشدار می‌دهند، در صورت الحاق سقف کاذب و ایجاد آن روی دیوارهای جنوبی مسجد جامع 800 ساله ورامین، این بنا به طور قطع فرو می‌ریزد.
 
مسجد جامع مهمترین بنای تاریخی شهر ورامین است که در جنوب شهر کنونی واقع شده و دارای گچبری‌های عالی و کاشی‌کاری‌های زیبای دوره مغول هم است .
 
طرح ایجاد روی دیوارهای جنوبی مسجد جامع و الحاق سقف کاذب روی حیاط داخلی آن از جمله برنامه‌هایی است که از سوی ستاد نماز جمعه ورامین به منظور توسعه این مسجد برای استفاده روزانه از آن مطرح شده است .
 
خداحافظی گنبد گوهرشاد از ایرانیان!
خبرهایی که از مسجد گوهرشاد، یکی از تاثیرگذارترین مکان‌های مقدس در تاریخ ایران شنیده می‌شود، باور نکردنی است.
 
کارشناسان میراث فرهنگی هشدار می‌دهند که ایوان‌ها و قسمت‌های دیگر این مسجد تاریخی در حال تخریب است و ممکن است یک زلزله کوچک آن را کاملا تخریب کند.
 
از سوی دیگر خطر ریزش گنبد فیروزه‌ای این مسجد که به عهد تیموری می‌رسد این بنای مقدس را تهدید می‌کند.
 
برخی از شنیده‌ها حاکی از آن‌است که مدیریت دوگانه اوقاف این مسجد باعث شده خطری بزرگ در کمین هویت تاریخی آن باشد.
 
ماجرای کشتار و سرکوب مردم به دستور رضاشاه، به مناسبت اعتراض به تغییر لباس در سال 1314، درست چند ماه قبل از واقعه کشف حجاب نیز در این مسجد رخ داده‌است.
 
مسجد گوهرشاد، در جنوب حرم علی بن موسی (رضا) در شهر مشهد ساخته شده‌است. این مسجد در سال 821 ه.ق به دستور گوهرشاد آغا همسر شاهرخ از پادشاهان تیموری بنا شده‌است.
 
شعله‌های ساخت و ساز بر دور کبود مقدس
سرنوشت گورستان تاریخی مسجد ثبت شده کبود شهر تبریز با 3500 سال قدمت و دارا بودن سفال‌های خاکستری، در هاله‌ای از ابهام فرو رفته‌است .
 
آخرین مشاهدات حاکی از آن است که دور تا دور این مسجد تاریخی ساخت و سازها ادامه دارد. ساخت پاساژ، تاسیسات تجاری نیز جزوی از پروژه به شمار می‌رود؛ به طوریکه حتی داد، «فرهاد سدادی» مسئول روابط عمومی میراث فرهنگی تبریز هم در آمد و چند سال پیش اعلام کرد: «شرکت ساختمانی ساخت و ساز اطراف مسجد کبود با ماشین آلات سنگین قسمتی از کارگاه و سایت حفاری (در حریم مسجد) که دارای آثار با ارزشی مانند استقرار حلقوی منحصر به فرد است و فقط یک نمونه از آن در تپه قیطریه دیده شده، خاکبرداری و تخریب کرد..»!
 
مسجد کبود (به ترکی آذربایجانی: Göy Məscid - گوی مچید) یا مسجد جهانشاه از مسجدهای تاریخی تبریز است .این مسجد طبق کتیبهٔ سردر آن در سال 870 هجری قمری و 1465 میلادی و در زمان سلطان جهانشاه مقتدرترین حکمران سلسله قره‌قویونلو و به دستور دختر او صالحه خانم بنا شده‌است.
 
جهانی شدن هم ناجی نبود!
مسجد جامع اصفهان که امسال در اجلاس سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی قرار گرفت نیز از حمایت مسئولان مربوطه بهره مند نشد.
 
خبرها حاکی از آن است که یک روز پس از ثبت جهانی مسجد جامع اصفهان خبر از تخریب حمام تاریخی متعلق به دوره قاجار و خانه مجاور آن، به گوش می‌رسد. گفته می‌شود این حمام در حریم مسجد جامع قرار گرفته بود و در نقشه‌های تهیه شده توسط میراث فرهنگی نیز واجد ارزش‌های تاریخی به‌شمار می‌رفت.
 
این تخریب حمامی است که زمانی بخشی از هویت تاریخی مسجد جامع اصفهان بود!
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوش‌های باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌است.
 
دیوار سپهسالار فرو ریخت!
مسجد سپهسالار که با نام مسجد آیت‌الله مطهری نیز شناخته می‌شود یکی از مساجد بزرگ شهر تهران است. این مسجد که همراه مدرسه‌ای به همین نام است در کنار ساختمان سابق مجلس شورای اسلامی در میدان بهارستان تهران واقع است .
 
یکی از دیوارهای این مسجد چند سال پیش به دلیل بی توجهی پیمانکار به پروژه ساماندهی این بنای تاریخی فرو ریخت. آن بخش فرو ریخت جدا شد و بخشی دیگر از دیوار مرمت شد.
قرار بود که بخش حقوقی میراث فرهنگی و گردشگری تهران از این پیمانکار شکایت کند، اتفاقی که هرگز نیافتاد.
 
این چنین است که بنای مقدس سپهسالار که یکی از بزرگترین و باشکوهترین بناهای مذهبی ایران است به راحتی یکی از دیوارهای خود را از دست داد و هیچ کس هم این مسئله را پیگیری نکرد!
 
دیوارهای مسجد مسلمانان، تجاری شد!
مساجد، بناهای مقدس هستند. بناهایی که قرار است مورد حمایت مسئولان در همه جهان قرار بگیرند. اما درست در پایتخت کشور اسلامی، مسئول مسجد جامع تهران آن را تبدیل به ملک تجاری می‌کند و هیچ مسئولی اقدامی برای نجات این مسجد انجام نمی‌دهد!
 
مسجد جامع بازار تهران که بنای اولیه  آن متعلق به دوران صفوی است بارها بدون هماهنگی با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران مورد دخل و تصرف قرار گرفته است. در سال های اخیر احداث چند دهنه مغازه در ضلع شمالی این مسجد منجر به تخریب بخشی از بنا شده است. یکی دیگر از اتفاقاتی که در این مسجد افتاد، حفاری های غیرمجاز بود. بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی این مسجد حفاری شد!
حفاری غیر مجاز در مسجد جامع تهران که هیچ وقت از متولیان آن شکایت نشد و کسی پیگیری نکرد
 
چند سال پیش در صحن مسجد گود برداری انجام شد و با وجود آن که فعالان میراث فرهنگی هشدار دادند که ادامه  گود برداری می تواند منجر به تخریب مسجد شود اما جلوی کار گرفته نشد .
 
مسجد جامع بازار ، یکی از مهمترین آثار تاریخی دوره صفوی در تهران که در زمره آثار ملی نیز قرار دارد در حال تخریب است.
 
مرمت عامل اصلی ریزش گنبد مسجد جامع ساوه!
مسجد جامع ساوه از اولین مسجدهایی است که در ایران و در شهر ساوه ساخته شده و طی سال‌ها دوره‌های مختلف توسط هنرمندان ایرانی تزئین و مرمت شده‌است.
 
هرچند، این مسجد کهن‌سال در طول قرن‌ها با توجه به تغییراتی که داشته، دیگر چیزی از آن بنای اولیه خود را ندارد. این مسجد تماما از خشت و گل ساخته شده که در نوع بی‌نظیر است.
 
این مسجد بارها و بارها مرمت و ساماندهی شده است اما مرمت چند سال پیش به شدت به پیکره این بنا آسیب رساند. کارشناسان مرمت هشدار دادند که ادامه این مرمت ها باعث ریزش گنبد این مسجد تاریخی می شود.
 
به جز مسجد سپهسالار و مسجد جامع ، مسجد امام بازار تهران هم وضعیت مناسبی ندارد. مسئولان هیات امنای نگهداری از این مسجد، به هر صورتی که بخواهند آن را مرمت می کنند. سال هاست که کاشی کاری های در ورودی آن بدون مرمت باقی مانده است و بادگیرهای آن که از جمله شاخص ترین ویژگی های معماری آن است، در حال ریزش هستند.
 
این تنها نگاه کوتاهی به وضعیت چند مسجد تاریخی در ایران بود، آمارهای رسیده از سایر مساجد هم چندان دلخوش کننده نیست، نبود اعتبارات برای مرمت، دیوارنویسی های متعدد، اقدامات غیر اصولی مسئولان اوقاف بدون نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری .. همه و همه نشان دهنده این است که بناهای مقدس در ایران چندان مورد حمایت نیستند و این عجیب است که هفته ای از سوی مسئولان ارشد این کشور به عنوان تکریم مساجد نامگذاری می شود که در ایران چندان جدی گرفته نمی شود.

• < قبلی
• بعدی >