ایران‌بوم

این گروه که در آن برجسته ترین باستان شناس های دنیا از جمله «هالی پیتمن» استاد دانشگاه فیلادلفیا و دکتر «مرجان مشکور» حضور دارند، به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده استاد ایرانی، سرگرم مطالعه پیرامون یکی از باستانی ترین تمدن های جهان هستند.

گفت و گو در زیر با «دکتر یوسف مجیدزاده» که دربردارنده نکات بسیار مهم و اساسی به نظر علاقه‌مندان «‌‌‌‌‌‌‌فر ایران» می‌رسد:

_ آقای مجیدزاده در فصل های اول و دوم کاوش در منطقه جیرفت به چه یافته هایی رسیده اید؟

l به طور خلاصه می توانم بگویم در طول این دو فصل، عمده یافته های ما روی دو تپه متمرکز بوده است. این دو تپه در نزدیکی هم و به فاصله 2 کیلومتر قرار دارند. مطالعات ما نشان می دهد که این تپه ها در واقع بقایای دو بنای تاریخی متعلق به یک تمدن قدیمی هستند. یکی از این تپه ها، دژ حکومتی و دیگری یک بنای مذهبی است. طول و عرض این شهر حدود 3 در 2 کیلومتر است.

در این دو تپه و تا فاصله 600 متری از آن‌ها به فاصله‌ی 50 متر، گمانه زنی های متعددی انجام شده است و همه خبر از آثار معماری می دهد.

_ لطفاً درباره این بنای مذهبی توضیح دهید؟

l این بنا، یک بنای زیگورات مانند است اما زیگورات نیست. زیگورات بنایی مذهبی و متعلق به دوره‌ی خاص تاریخی است. درست مثل این که بگوییم یک بنای مسجد مانند متعلق به دوره هخامنشی پیدا شده است. زیگورات متعلق به اقوام سومری بوده است، اما این بنای بی نظیر حداقل 100 سال کهن تر از کهن ترین زیگوراتی است که در بین‌النهرین [میان رودان] ساخته شده است و نمی تواند زیگورات باشد.

این ساختمان، بنای منحصر به فرد و حیرت برانگیزی است و باستان شناسان از کشف این بنا، شگفت زده شده اند و مشابه آن دیده نشده است.

این بنا پله پله است، سکوی اول آن حدود 400 متر طول و عرض دارد و ارتفاعش حدود 7 متر است. سکوی دوم این بنا، 250 متر، طول و عرض و حدود 10 متر ارتفاع دارد. احتمالاً سکوی دیگری هم وجود داشته که از بین رفته است.

_ چه آثار و اشیای تاریخی در حین این مطالعات به دست آمده است؟

l در این کاوش ها عمده اشیایی که یافت می شود، ظروف سفالی است که تعداد آن چشمگیر است. علاوه بر این، تعدادی مهر نیز به دست آمده است که در نوع خود بسیار مهم است. تنها در سال گذشته، 25 مهر در این کاوش ها به دست آمده که نشان می دهد تمدن جیرفت با سرتاسر منطقه از شرق و غرب، حتی جنوب خلیج فارس، عربستان [امروزی]، بین‌النهرین [میان رودان] و ... رابطه تجاری داشته اند. اخیراً هم پس از حدود یک هفته کاوش در نزدیکی سازه حکومتی، توانستیم نخستین مهر تجاری این محوطه باستانی را که روی آن نقش بز با سر برگردانده به عقب دیده می شود را کشف کنیم. این مهر 2 در 2 سانتی متری، نشان دهنده تجارت پیش رفته در منطقه جیرفت در پنج هزار سال قبل است. به نظر می رسد ساکنان باستان برای صادرات و واردات و تجارت کالاهای خود ، بعد از قرار دادن اشیا و کالاها در داخل کوزه ها، در آن‌ها را با گل می پوشاندند و روی آن‌ها را با مهرها لاک می کردند تا در صورت دستبرد، متوجه آن بشوند.

_ این تمدن به چه دوره تاریخی است؟

l این تمدن که ما در حال بررسی آثار به جا مانده آن هستیم، به حدود دو هزار و هفتصد، هشتصد سال پیش از میلاد یعنی حدود چهار هزار و هشتصد سال پیش برمی گردد. البته این تاریخ چندان دقیق نیست.

_ فصل سوم کاوش از چه زمانی آغاز شده است و تا به حال به چه یافته ها و اطلاعاتی دست پیدا کرده اید؟

l سه هفته یی است که فصل سوم را شروع کرده ایم. البته به دلیل بارش های شدید امسال، کاوش ها یک هفته تعطیل شد.

تا به حال وسیله ای که بشود آثار را از بارش باران حفاظت کند، وجود نداشته است. سال گذشته تمام دیوارهای راست آثار معماری مکشوفه را برای حفاظت آجرچین کردیم و روی آجرها را کاه گل گرفتیم.

سطوح خشتی شیب دار را هم با گونی پوشاندیم و سپس کاه گل کردیم. سال گذشته بیش از 60 هزار متر گونی خریداری کردیم. بقیه آثار هم هنوز حفاری نشده اند و بیش از 5 هزار سال است که با همین باد و باران ها دست به گریبان هستند.

_ اشیای کشف شده در کجا نگهداری می شوند؟

l آثار مکشوفه شامل دو دسته است. یکی آن دسته آثار که قاچاقچیان و بعضی از آن‌ها که حفاری غیر مجاز داشته اند، کشف کرده اند. عمده این آثار در بازارهای جهانی با قیمت های سرسام آور خرید و فروش می شوند. البته بخشی از آنها هم توسط نیروی انتظامی، دادگاه انقلاب و ... کشف و ضبط شده است. تعداد این آثار توقیف شده به سه هزار تا می رسد که تمامی تحویل میراث فرهنگی استان کرمان شده است و بخشی از آن در موزه جیرفت نگهداری می شود. قطعات دیگری هم هست که جنبه مطالعاتی دارد. مثل سفال های شکسته که این آثار هم در مرکز مطالعات بین المللی باستان شناسان جیرفت نگهداری می شود.

_ آقای مجیدزاده، آیا حفاری های غیر مجاز پایان یافته است؟

l اگر بگویم این حفاری ها کاملاً پایان یافته، حرف چندان درستی نزده ایم ولی قطعاً مثل گذشته، حجم زیادی ندارد. آشنایی مردم با مقوله میراث فرهنگی بسیار بیشتر شده است و این مهمترین عامل در کاهش چشمگیر غارت آثار فرهنگی است.

_ چه اطلاعی از بازگشت اشیای به غارت رفته جیرفت دارید؟

l در حال حاضر دفتر حقوقی سفارت ایران در پاریس تبدیل به مرکزی برای بازپش گیری این آثار شده است. من هم به عنوان یک متخصص با آن‌ها همکاری دارم. این دفتر تمام اشیای باستانی مربوط به جیرفت را تحت پیگرد دارد و به موفقیت های فراوانی هم دست یافته که بازگشت 31 شیء باستانی از لندن نمونه‌ی آن است. هم‌چنین این دفتر در حالی پیگیری 12 شیء به نمایش درآمده در گالری «بره کت» نیویورک است و اگر بتواند ثابت کند که این اشیا متعلق به جیرفت است، آنها را باز خواهد گرداند.