ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، این شهرک تاریخی در 60‌ کیلومتری رشت و در 30 کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن در ناحیه ‌ای کوهستانی و جنگلی با ارتفاع هزار و 50 متر از سطح دریاهای آزاد در دامنه‌ ای‌ صخره ‌ای قرار گرفته است.

شهرک تاریخی ماسوله از نظر هماهنگی معماری با محیط طبیعی و جغرافیایی‌ خود بی ‌نظیر بوده و طی شماره 1090 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

حفظ، نگهداری و تماشای این مجموعه در وضعیت کنونی و آینده از اهداف به ثبت رساندن و محافظت از این شهرک قلمداد می‌ شود ولی شهرک مزبور در حال ‌حاضر با مخابراتی از قبیل ریزش سنگ، سیل، رانش، زلزله، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی، تخریب و غیره مواجه است.

ماسوله از مناطق مسکونی منحصر به فرد ایران و جهان با معماری پلکانی و یکنواخت

یک عضو هیئت علمی دانشگاه در این باره می گوید: ماسوله یکی از مناطق مسکونی منحصر به فرد ایران و حتی جهان با معماری پلکانی و یکنواخت است.

محمد صالحی افزود: مردم این منطقه با سیستم اقتصاد معیشتی‌ دامداری و اشتغال در صنایع دستی روزگار می‌ گذرانند، ناحیه مزبور درگذشته نه چندان دور دارای معادن فعال ذغال سنگ، آهن، ژیپس و غیره بوده است.

وی اظهارداشت: از عناصر خطرساز طبیعی شهرک ماسوله گیلان می‌ توان عناصر اقلیمی، جریان‌ های‌ سیلابی، عناصر توپوگرافی و مسایل انسانی را نام برد.

این استاد رشته جغرافیایی طبیعی گفت: جریان ‌های سیلابی از خطرات عمده‌ طبیعی هستند که با ریزش باران، شکستن‌ سدهای طبیعی و مصنوعی، ذوب ناگهانی برف با افزایش دما رخ می دهد.

وی ادامه داد: همچنین توسعه‌ تکنولوژی مانند آسفالت، کم کردن نفوذپذیری خاک، تخریب جنگل، افزایش جاده ‌های جنگلی، افزایش زباله و ریختن آنها در مسیر آبراهه‌ ها از مهمترین عوامل ایجاد سیل است که توسط انسان تشدید یا ایجاد می شود.

به هر ترتیب سیل و سیلاب در وهله نخست جزو پتانسیل قدرت ناحیه ‌ای است که عدم‌ شناخت از سوی انسان و تجاوز به حریم آن این خطر را ایجاد و قدرت ناحیه‌ ای را تبدیل به‌ یک بلای طبیعی می‌ کند و خسارات زیادی را به وجود می‌ آورد.

رودخانه ماسوله از به هم پیوستن آب ‌های چهار زیر حوضه ملرزان یا خلیل دشت، سرابند، ماسوله و دولی چال به وجود می‌آید، آبراهه مهم ‌رودخانه‌ های هر زیر حوضه نیز تا ابتدای شهرک به عنوان یک عنصر مهم جریان ‌های سیلابی‌ عمل می ‌کند.

خطر حرکات درون ‌خیز همواره به عنوان یک خطر بالقوه زمین ‌شناسی در ماسوله وجود دارد

یک کارشناس ارشد زمین شناسی در این ارتباط با اعلام اینکه خطر حرکات درون ‌خیز همواره به عنوان یک خطر بالقوه زمین ‌شناسی در ناحیه‌ مزبور وجود دارد، گفت: تشکیلات کواترنری در دامنه‌ های جنوبی در بخش ملرزان، لاله ‌سر، خلیل ‌دشت‌ و پلنگ ‌پشته بیش از سایر نقاط به صورت رسوبات یخچالی اوائل کوارترنر موجود است.

‌ عبدالله احمدی افزود: در اثر نفوذ تدریجی آب و ذوب برف در داخل این مجموعه پله ‌های لغزشی به همراه‌ روانه ‌های گلی و حرکات توده‌ ای، سنگ ‌های سرگردان چندین هزار تنی و مخطط به همراه چشمه ‌های فراوان در پائین ‌دست ایجاد شده و از مهمترین عناصر شکل‌ دهنده خطرساز در این ناحیه به حساب می ‌آیند تا آنجا که سیل مرداد ماه سال 1377 ناشی از این پدیده بوده است.

وی اظهارداشت: دیواره‌ سنگی و ریزش در ناحیه‌ شمال شرقی در اثر هوازدگی فیزیکی و شیمیایی، حرکات درون‌ خیز و نداشتن پوشش گیاهی از خطرات بالقوه و بالفعل محسوب می شود که تخته سنگ ‌ها با توجه به توپوگرافی و شیب، بطور مستقیم به طرف‌ شهر سرازیر می‌ شوند.

این کارشناس زمین شناسی گفت: سقوط سنگ در زلزله سال 1369 از دامنه مزبور موجب خراب‌ شدن کامل سه خانه و مرگ 51 نفر شده است و این خطر همچنان وجود دارد.

وی افزود: ریزش و سقوط واریزه ‌ها و سنگ‌ های سرگردان به داخل رودخانه و حمل آن توسط آب‌ به پائین ‌دست موجب بالا آمدن کف رودخانه در طول مسیر شده است.

احمدی ادامه داد: همچنین عملیات‌ انسانی جاده‌ سازی با ریزش خاک و سنگ‌ های ریزدانه به این امر کمک فراوان کرده و همچنان این کار ادامه دارد.

وی یادآورشد: علاوه بر جاده ‌سازی، خانه ‌سازی، عدم نگهداری گابیون‌ بندی انجام شده برای نگهداری‌ خاک در دامنه‌ها، مهار سنگ در بالای شهر و مخزن مصرفی آب شهرک در شمال و بالادست‌ شهر از مهمترین عناصر خطرساز محسوب می‌ شوند که در صورت‌ وقوع، شهر با یک سیل مهیب توسط مخزن آب انسان ساخته مواجه خواهد شد.

لزوم پایدارسازی خطرات طبیعی شهرک تاریخی ماسوله

به هر حال خطرات طبیعی موجود در ناحیه شهرک ماسوله را می‌ توان به خطر سیل آبراهه داخل شهر و بالادست در شمال، خطر ریزش سنگ در دامنه ‌های مشرف به شهر، خطر سقوط سنگ به منبع آب شهر و جاری شدن آب به داخل شهرک، خطر مسدود شدن دهانه پلها با حرکت سنگ‌ ها در طول بستر رودخانه و لغزش و رانش در دامنه ‌های جنوبی ذکر کرد.

کارشناسان و صاحبنظران براین باورند که برای پایدارسازی خطرات طبیعی این شهرک تاریخی کنترل ساخت و ساز، مقاوم کردن و جلوگیری از توسعه ارضی در بالادست به ویژه در شمال شرقی و همینطور مهار قطعات سنگی در دامنه ‌های شمالی امری ضروری است.

همچنین خرد یا جابجا کردن سنگ‌ های سرگردان در داخل بستر رودخانه، عریض کردن دیواره‌ های رودخانه در طول مسیر داخل شهرک، افزایش ارتفاع پل داخل شهرک، انجام مطالعات دقیق جغرافیایی و زمین‌ شناسی برای ساخت راه، ایجاد زهکشی‌ های مناسب به ویژه در دامنه ‌های جنوب غربی از دیگر راهکارهاست.

ترمیم و کنترل سدهای رسوب ‌گیر و کشت نهال در پشت سدها، ایجاد مرکز هشدار و مونیتورینگ برای مدیریت بحران در ناحیه برای آمادگی مسافران‌ بومی و غیر بومی در مواجهه با خطر و همچنین ساماندهی زندگی شبانی و دامداری به ویژه در بخش ملرزان با توجه به ظرفیت چرا ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

ماسوله هنوز میل به ماندگاری دارد

فرماندار فومن نیز ماسوله را از زیباترین روستاهای کوهپایه ای در ایران توصیف و بر لزوم حفظ و صیانت از معماری منحصر به فرد این شهرک تاریخی تاکید کرد.

اسماعیل قربان زاده با بیان اینکه بافت‌ معماری‌ ماسوله‌ در کمتر نقطه‌ ای‌ از دنیا به‌ کار رفته است، افزود: ماسوله مکانی منحصر به فرد است که به دلیل برخورداری از معماری ویژه و موقعیت جغرافیایی، فضای زیبا و دل انگیز ایجاد کرده که طی سالیان متمادی هنوز هم میل به ماندگاری دارد