ایران‌بوم

سرو کهنسال ابرقو که به قول "مارکوپولو" چون فواره ای سبز از دل کویر ایران رسته است به دلیل آنچه متخصصان بی توجهی به حفظ میکرو اورگانیزمهای خاک و آسیبهای زیستی توسط انسان عنوان می کنند دچار فرسایش شدید شده و در حال خشک شدن است.

به گزارش خبرنگار مهر، سرو را ایرانیان درخت آزادگی نامیده اند. این تعبیر رندانه پدران ماست که ثمر ندادن سرو را به پای آزادگیش گذاشته اند. سنگ نگاره های تخت جمشید که تندیسی از شکوه این درخت اساطیری است گواه دیگری بر اعتبار سروها در باور ایرانیها است.

سرو ابرقو که به روایتی پیرترین ساکن کویر است، با ۲۵ متر ارتفاع در قلب ایران زندگی می کند و قدیمی ترین موجود زنده جهان لقب گرفته است. این درخت به خاطر عمر طولانی در ایران باستان نماد اهورامزدا بوده و در تاریخ نوشته ها آمده که بعضی از درختان سروی که در ایران وجود دارند، توسط زرتشت پیغمبر کاشته شده‌اند.

شواهد از بروز نشانه های مرگ کهن ترین درخت زمین در ابرقوی یزد خبر می دهد، درختی که به روایتی بیش از چهار هزار سال عمر دارد و نشانه ای از هویت ایرانیان قبل از اسلام است. یک متخصص برجسته در حوزه درختان کهنسال ایران با اشاره به آخرین بررسی خود از سرو ابرقوی یزد به خبرنگار مهر گفت: در سال 85 که روی این درخت کهنسال مطالعه می کردم به دلیل مشاهده تغییرات متعدد در اطراف و بافت درخت، انتظار این را داشتم که دیر یا زود خبر مرگ این سرو تاریخی را بشنوم.

مصطفی خوشنویس با تاکید بر شرایط خاص زیستی این درخت افزود: در این سالها شرایط زیستی و بافت خاک عوض شده چرا که این سرو در حاشیه باغات انار کاشته شده بود ولی امروز سرو ابرقو در یک پارک واقع شده و قطعا مراقبتهای لازم از آن صورت نگرفته است.

وی به حضور گردشگران در کنار این درخت به دلیل جاذبه تاریخی و باستانی اش اشاره کرد و گفت: بارها شاهد لمس و تکیه دادن مردم به تنه سرو ابرقو بوده ام و هیچ کس ابایی از نزدیک شدن به آن ندارد چون هیچ حفاظتی از آن صورت نمی گیرد در حالی که این درخت کهنسال به خاطر ویژگیهای خاص و عمر طولانی نیازمند مراقبت ویژه است.

خوشنویس اضافه کرد: روزانه 50 تا 100 نفر به این سرو نزدیک می شوند که حضور آنها باعث کوبیده شدن خاک، تراکم شدید در پای درخت، محدود شدن نفوذ پذیری آب و برهم خوردن میکرو ارگانیزمها می شود. این در حالی است که حداقل فضا برای نزدیک شدن به این درخت 2.5 متر است و از سایه انداز به سمت تنه نباید قدم برداریم.

این کارشناس موسسه علمی تحقیقاتی سازمان جنگلها و مراتع کشور تاکید کرد: لگد کوب کردن ساختمان خاک در سالهای اخیر شدت گرفته و رسیدگی کامل انجام نمی شود در حالی که باید هر چند سال یکبار خاک اطراف درخت شخم بخورد و کود پوسیده به خاک سپرده شود.

وی به شیوه شخم زنی زمینهای اطراف گونه های کهنسال مانند سرو اشاره کرد و افزود: به دلیل اینکه ریشه سرو در سطح خاک پراکنده شده، نباید خاک را بالاتر از 5 سانتیمتر شخم زد که باعث زخمی شدن ریشه شود در حالی که تا عمق 20 سانتیمتر با بیل حاشیه سرو کنده می شود و همین موضوع ضربه های مهلکی به بافت خاک و ریشه ها وارد کرده و تهدیدی برای سرو ابرقو است.

به عقیده این کارشناس محیط زیست و منابع طبیعی، سروهای باغ فین کاشان به دلیل شخم زنی غلط و و تخریب بستر خاک و ریشه های سطحی آسیب شدید دیدند و تعداد زیادی از این سروها چندین ده ساله خشک شدند.

وی به آمار متناقض و متفاوت از سن و طول عمر سرو ابرقو (یا ابرکوه) به عنوان یکی از کهن ترین درختان دنیا اشاره کرد و گفت: گاهی با افراط این درخت را هشت هزار ساله یا چهار هزار و چند صد ساله نامیده اند که به عقیده بنده کاملا اشتباه است. اگر بپذیریم که این درخت سالانه یک میلی متر رشد قطری داشته پس باید امروز حداکثر سه هزار و چهارصد سال سن داشته باشد.

خوشنویس معتقد است: دوایر رویشی تنه درخت که هر سال یک دایره بر قطر آن اضافه می کند، نشانه ای واضح برای مشخص کردن سن گونه های درختی است. با توجه به آمارهایی که به طور دقیق محاسبه کرده ام حداکثر سن سرو ابرقو هزار و دویست سال است.

وی افزود: این درخت با وجود اینکه در رویشگاه واقعی خود نیست از شرایط زیستی نسبتا خوبی برخوردار است که شامل هوای معتدل و گرم، آب کافی قناتها و فرصت هفت ماهه در سال برای رشد است.

به دیدگاه این متخصص درختان کهنسال، تحت هیچ شرایطی و با هیچ ابزاری نمی توان عمر سرو ابرقو را بیش از هزار و دویست سال عنوان کرد.

-----------------------------

گزارش از جواد حیدریان