زیست بوم
مصوبه ابطال شده «برجباغ» همچنان در تهران قرباني ميگيرد / باغكُشي در پايتخت
- زيست بوم
- نمایش از دوشنبه, 16 مهر 1397 19:53
برگرفته از روزنامه قانون، 12 تیرماه 1397
نجمه جمشيدي
بهتازگي خبرهايي از يك قرباني جديد بهگوش ميرسد؛ مالسازان به باغ «برال» در محله «اراج» نياوران چشم طمع دوختهاند
پس از اتمام ساخت سريال شبهاي برره، براساس شواهد و عكسهاي هوايي از آن، مالك«بنياد مستضعفان» اقدام به خشك كردن درختهاي باغ ميكند در سه سال اخیر براساس خواسته اهالی، شهرداری منطقه با روشهاي مختلفي سعی کرده است جلوی خشک شدن و از بین رفتن درختان اين باغ را بگیرد در چند روز اخير فعاليتهاي مشكوكي در باغ فرشته درحال انجام است كه به مراحل آمادهسازي باغ پيش از گودبرداري شبيه است؛ مسالهاي كه موجب نگراني افكار عمومي شده است سعيديكيا درحالي ادعاي نگهداري از باغها و آبياري درختها را با تانكر دارد كه بهگفته اهالي فرشته، بنياد مستضعفان بهعنوان مالك باغ فرشته تاكنون مانع آبياري اين باغ توسط اهالي شده است باغ فرشته، تنها يادگار باغهاي سرسبز و خرم اين محله است. نكته قابل توجه اينجاست كه مالك اين باغ نيز بنياد مستضعفان است. شهرداريتهران براي مالك آن پروانه ساخت يك برج در باغ را صادر كرده است باغكشي رسم مديران تهراني شده است، هفت هزار هكتار باغي كه در 13 سال گذشته در تهران ناپديد شدهاند، گواه روشني بر اين رسم نامبارك است. اين روزها در هر کوی و برزنی که مینشینید، صحبت از بین رفتن باغها و فضای سبز پايتخت است. تهران روزگاري به باغهاي سبز و خرمي معروف بود كه مانند زمردي در پايتخت ميدرخشيدند و هوش از سر مردمش ميبردند اما امروز تنها خاطرهاي از آن همه باغ در ياد تهرانيها مانده است.
اندك باغهايي كه در چند دهه اخير باقي ماندهاند نيز حال و روز خوشي ندارند، هر روز خبري از يورش بيلهاي مكانيكي، قطع درختان، ريختن سم و اسيد پاي درختان، آتشزدن درختان و... از آنها منتشر ميشود. اخباري كه دل هر دوستدار اين سرزمين را بهدرد ميآورد. شايد جالب باشد بدانيدكه در بيشتر پروندههاي نابودي باغهاي تهران پاي ارگانهاي دولتي درميان بوده است. بنياد مستضعفان در سالهاي اخير رتبه نخست تخريب باغهاي پايتخت را كسب كرده است. بسياري از باغهايي كه تحت مالكيت اين سازمان بودهاند، تبديل به مال يا برج شده يا در مرحله تخريب قرار دارند.
سايه شوم تخريب بر سر باغ برره
باغ برره يكي از باغهاي تحت مالكيت سازمان بنياد مستضعفان است كه در چند هفته اخير، اخبار مربوط به آن حاشيههاي فراواني بهدنبال داشته است. خبر آتشسوزي شبانه باغ برره دوباره اين باغ را به صدر اخبار پايتخت بازگردانده است.
علي اعطا ،سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران پس از انتشار اين خبر در شبكههاي اجتماعي بلافاصله در محل حضور يافته و شبانه بازديدي از باغ برره انجام داده است. او به ايسنا در اينباره گفت:« در پی اطلاع از ترددهای مشکوک در باغ «برره» و وجود کامیون و ... بلافاصله به همراه نیروهای شهرداری از باغ معروف «برره» بازدید کردم.در تصاویر مشخص بود که آتشی در باغ روشن شده اما در بازدید از این باغ مشخص شد که بحث آتش زدن باغ جدی نبوده است. البته با توجه به برخی از شواهد یعنی وجود کامیون و نیروی انسانی، فعالیتهایی در راستای تخریب باغ در جریان بوده است.از شهردار خواستم این باغ را در رصد جدی شبانه قرار دهد تا هیچگونه فعالیتی در این زمینه صورت نگیرد.متاسفانه از باغ چیز زیادی باقی نمانده است اما امروز این مساله را دقیقتر دنبال میکنیم».
اما ماجراي شهرت اين باغ به ساخت سريالي در آن بازميگردد. باغ برره در دهه ۸۰ بهعنوان لوكيشن ساخت سريال شبهاي برره مورد استفاده قرار گرفت. اينكه چگونه باغ «برره» تاكنون از دسترس برجسازان در امان مانده، خود جاي پرسش است اما هماكنون مالك باغ سوداي ساخت برجي ۲۱ طبقه در آن را دارد. پس از درخواست بنياد مستضعفان، شهرداري تهران برای باغ ۲۲ هزار متري بنیادمستضعفان در منطقه سعادت آباد، بلوار کوهستان، با وجود كاربری فضاي سبز (G211) پروانه ساختمانی برج- باغ صادر ميكند. صدور پروانه برج، اعتراض گسترده فعالان محيط زيست را درپي داشت. اجراي تخريب باغ برره به دهه ۸۰ باز ميگردد. پس از اتمام ساخت سريال شبهاي برره، براساس شواهد و عكسهاي هوايي از آن، مالك اقدام به خشك كردن درختهاي باغ ميكند. در سكوت مسئولان هر روز تعداد بيشتري از درختان باغ خشك ميشوند. پس از آنكه مالك، درخواست ساخت برج ۲۱ طبقهاي را به شهرداري تهران ميدهد، شهرداري با استناد به مصوبه شوم برجباغ براي ۳۰ درصد از ملك مورد نظر، مجوز ساخت برج ۲۱طبقهاي را صادر ميكند. براساس شواهد، مالك مجاز به ساخت و ساز تنها در هفت هزار متر است و طبق حکم دادگاه ۱۵ هزار متر آن بايد حفظ شود اما بهگفته احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران، آثاری از اسید، بنزین و...وجود دارد که نشان میدهد سودجویان قصد تخریب باقی مانده باغ را دارند.
اعتراضهاي گسترده به خشكاندن باغ برره توسط مالك، پرونده را به كميتههاي فني شوراي شهر كشاند. علي اعطا، عضو شوراي شهر تهران نيز پيش از اين درمصاحبهاي با اشاره به اينكه پرونده باغ شبهاي برره در كميتههاي فني شوراي
شهر درحال بررسي است، گفت:« باغ شبهاي برره در محله سعادتآباد قرار دارد كه روند خشك شدن آن از دهه ٨٠ به بعد آغاز شد؛ باغي كه بعد از انقلاب به نفع بنياد مستضعفان مصادره شد. در سالهاي گذشته به دليل تعريض خيابان
بالادستي اين باغ، جلوي ورود آب قنات به آن گرفته و درختان آن هم خشك شد. پرونده خشكشدن باغي معروف به شبهاي برره براي بررسيهاي تكميلي به كميته معمارى و طرحهاى شهرى ارجاع داده شده است. كميته به دقت ابعاد مختلف
اين پرونده را بررسي كرده و چنانچه تخلفهايی مشخص شود براي تصميمگيري در مورد تخلف وارد عمل ميشويم.تصاوير هوايي ساليان گذشته و نقشهها و مدارك موجود بررسي خواهد شد». در اين مسير نقشههاي هوايي ساليان گذشته (
يكدهه قبل) و نقشههاي كنوني بررسی میشود و مطالعات ميداني و پرسوجو از اهالي محل هم صورت خواهد گرفت و نتيجه كار پس از بررسيهاي كميته معمارى و طرحهاى شهرى اطلاعرساني خواهد شد. اين باغ كه سريال شبهاي برره
در دهه ٨٠ به كارگرداني مهران مديري در آن ساخته شد، حالا مجوز يك برج ٢١طبقه را دارد و بنياد مستضعفان نيز آگهي مزايده آن را منتشر كرد. مساحت این باغ ۲۱هزار و۶۰۰ متر مربع است و در دوره مديريت شهري گذشته با استفاده از
مصوبه برج- باغها، مجوز ساخت برج ٢١طبقه برای ۶هزار و ۴۸۰ متر مربع آن صادر شده است».
كابوس برجسازي در آخرين باغ فرشته
باغ فرشته، تنها يادگار باغهاي سرسبز و خرم اين محله است. نكته قابل توجه اينجاست كه مالك اين باغ نيز بنياد مستضعفان است. شهرداريتهران براي مالك آن( بنياد مستضعفان) پروانه ساخت يك برج در باغ را صادر كرده است. شهرداري
منطقه يك، در سال 95 با استناد به اين موضوع كه در اين باغ، درختي وجود ندارد، پروانهاي براي ساخت برج در باغ صادر كرد. بنياد مستضعفان بهعنوان مالك باغ، بهمنهمان سال شبانه با بيلهايي به باغ يورش برد و تعداد بسياري از درختان
باغ را قطع كرد. اين مساله موجب حساسيت افكار عمومي شد و مسئولان بسياري به اين موضوع ورود پيدا كردند. از آن زمان تاكنون 227 اصله درخت در باغ قطع شده است. همسايگان باغ، بارها نسبت به قطع و تخريب درختان اعتراض
كردهاند. براساس شواهد مالك باغ، سازمان بنياد مستضعفان است. پس از صدور مجوز ساخت برج در باغ، در آن زمان مختاري، مدير عامل سازمان بوستانها و فضاي سبز تهران، در نامهاي با اذعان به اين مساله كه در باغ، تعداد بسياري
درخت وجود دارد، بهشهرداري منطقه يك اعلام كرد:«براساس نظر اعضاي كميسيون ماده 7 مبني بر عدم صدور مجوز ساخت تا اعلام راي، شهرداري نميتواند مجوزي براي باغ مذكور صادر كند».
متاسفانه برخلاف درخواست و اعلام سازمان پارکها و فضای سبز، شهرداری منطقه یک اقدام به تمدید این پروانه ساختمانی کرده است. در شورای شهر دوره چهارم نيز مقرر شد که به هیچوجه اجازه ساخت برای این باغ صادر نشود و پرونده
نیز به مراجع قانونی ارجاع داده شده است. بهمن سال 95 خبر یورش شبانه بیلهای مکانیکی به باغ و قطع تعدادی بسياری از درختان آن خبرساز شد. پس از رسانهای شدن و حساسیت افکار عمومی نسبت به آن، پرونده باغ فرشته به صحن
شورای شهر رفت و شورا خواستار لغو مجوز این پروژه شد. پروندهاي كه همچنان باز و هر لحظه ممكن است كه مالك باغ عمليات ساخت برج را در آن آغاز كند. در اين ميان نيز مالك اقدام به قطع يا خشكاندن درختهاي باغ كرده است.
مدتی است که اهالی محله فرشته برای حفظ باغ به مسئولان و مراجع قانونی مراجعه کردهاند و علاوهبر حفاظت، خواستار جلوگیری از قطع و خشک شدن درختان شدهاند. از دوسال قبل بیش از 500 درخواست اهالی به 137 ارسال شد که در
آنها اعلام کردند درختان باغ به مرور در حال از بین رفتن هستند. اهالی چندین بار به شهرداری منطقه و شورای شهر دوره چهارم و پنجم نامه ارسال كردند و تعداد قابل توجهی از اهالی نیز، نامه را امضا کردند . آنها میگویند با توجه به
اینکه در اين محله باغ موزه هنر ایرانی ، مجموعه دکتر حسابی ،خانه سینما و خانه موسیقی قرار دارد و روزانه گردشگران داخلي و خارجي بسياري از اين محله بازديد ميكنند، درخواست تبديل باغ به فضاي سبز يا فرهنگي براي محله را بيان
كردهايم.
آزمون حناچي براي نجات باغهاي پايتخت
در سه سال اخیر براساس خواسته اهالی، شهرداری منطقه با روشهاي مختلفي سعی کرده است که جلوی خشک شدن و از بین رفتن درختان اين باغ را بگیرد. حتی در زماني كه مالك، جويهاي آب را با قير بسته بود، اهالی محله با شلنگ و تانکر آب آنها را آبياري كرده اند.در چند روز اخير فعاليتهاي مشكوكي در باغ فرشته درحال انجام است كه به مراحل آمادهسازي باغ پيش از گودبرداري شبيه است؛ مسالهاي كه موجب نگراني افكار عمومي شده است. چرا كه ممكن است هر لحظه بنياد مستضعفان اقدام به گودبرداري در اين باغ كند. آن زمان ديگر فرصتي براي نجات آخرين باغ محله فرشته باقي نميماند. حال پرسش اين است، آيا باغ فرشته به سرنوشت هفت هزار هكتار باغ ناپديد شده در پايتخت دچار خواهد شد؟ درحال حاضر چشم اميد همه به معاونت تازه از راه رسيده شهرسازي، شهرداري تهران است. پيروزحناچي، معاون فعلي شهرسازي شهرداري تهران، پرونده طولاني در برخورد با متخلفان تغييركاربري اراضي كشاورزي و باغ به مسكوني و تجاري در كشور دارد، شايد باغ فرشته بتواند، نخستين آزمون او در شهرداري تهران در راستاي حفظ و احياي باغهاي پايتخت باشد. بايد منتظر ماند كه آيا حناچي از اين آزمون سربلند بيرون خواهد آمد يا خير؟
بنيادي كه باغها را نابود ميكند
باوجود آنكه پاي بنياد مستضعفان در تخريب بسياري از باغهاي كشور مانند باغ سيب كرج، باغ برره، باغ فرشته و ... در ميان بوده اما اين بنياد همواره منكر قطع درختها يا تخريب باغها شده است.محمد سعيديكيا، رييس بنياد مستضعفان درباره تخريب باغها توسط اين بنياد با اشاره به اينكه تخريبي در كار نبوده و بيشتر اين حاشيهها ناشي از جوسازي بوده، در مصاحبهاي گفته است:«نه فقط باغ الهیه که باغهای دیگری مثل سعادت آباد و...هم بیشتر ناشی از همان جوسازیهاست.
ما یک شرکت را گذاشتهایم مخصوص پیگیری وضعیت باغها و رسیدگی به آنها. الان خیلی جاها باغهایمان را با تانکر آب میدهیم. آن وقت مگر امکان دارد که ما بخواهیم حتی یک درخت را هم قطع کنیم! باغ برره هم همینطور بود. خواهش میکنم یکی را بفرستید برود تحقیق کند. ما نیازی نداریم که بخواهیم درختان این باغها را قطع کنیم و جای آن برج و ساختمان بسازیم، ولی به عنوان مثال یک درخت پوسیدهای را باد انداخته اما بعضی رسانهها میگويند که اینها دارند درخت
قطع میکنند.باغها را نگه میداریم تا سرسبز بمانند و مردم بتوانند از آنها استفاده کنند. من زمانی که در وزارت جهاد بودم با وزیر نیروی آن زمان یعنی آقای مهندس بیطرف نشستیم و توافقی کردیم که آنها به ازای هر درختی که هنگام
سدسازی در گیلان قطع میکنند، معادلش درخت جدید بکارند. یعنی اگر درختی یکساله است، درخت یکساله به جای آن بکارند یا اگر ٢٠ ساله است معادل آن. حالا چرا باید درختان را قطع کنم؟ به چه دلیلی؟ مگر در باغ سیب میخواهیم ساخت
وساز کنیم؟ براساس نقشههای گوگل، قسمت شرقی خیابان چهاربانده – در باغ سیب – کرج سالهاست که درختی نداشته است. ما میخواستیم آنجا را برای مردم کرج بسازیم و تحویلشان دهیم. ضمن اینکه میخواستیم باقی آن را هم به شهرداری
بدهیم تا بزرگترین پارک کشور را آنجا بسازند، ولی نخواستند! ما هم خودمان باغ را احیا کردیم. همچنين اشکالی وجود ندارد که باغهاي بنياد مستضعفان به شکل باغ فروخته شود.اگر هم باغی را بفروشیم با همان کاربری باغ میفروشیم. ما
شرکتی داریم که وظیفهاش تبدیل زمینهای بایر به باغ است. بعد هم آنها را میفروشد».
سعيديكيا درحالي ادعاي نگهداري از باغها و آبياري درختها را با تانكر دارد كه بهگفته اهالي فرشته، بنياد مستضعفان بهعنوان مالك باغ فرشته تاكنون مانع آبياري اين باغ توسط اهالي شده است و حتي بنياد اقدام به مسدود كردن جوي آب اين
باغ كرده است. در باغ سيب نيز بنياد مستضعفان موجب تخريب و خشك شدن صدها اصله درخت شده است. اما در باغ برره، قناتي در آن محله وجود داشته است كه باغ با آن آبياري ميشد و پس از تعريض خيابانهاي اطراف مسير قنات
عوض شد ولي بنياد مستضعفان هيچگاه اقدامي براي ايجاد مسير جديد براي رساندن آب قنات به باغ نكرده است. ايجاد جوي آب، آسانترين كاري بود كه بنياد مستضعفان ميتوانست براي باغ برره انجام دهد. تصاویر گوگل نشان میدهد كه از
اوايل دهه ۸۰ تاكنون باغ آرام و پيوسته درحال خشك شدن است.
آخرين نفسهاي باغ محله «اراج» نياوران
اين روزها ماجراي باغهاي فرشته و برره به صدر اخبار شبكههاي اجتماعي تبديل شدهاست. با داغ شدن خبر تخريب درختان اين باغها ، برخي مسئولان و مديران شهر از خواب غفلت بيدار شده و به تكاپوي حفظ و احياي آن افتادهاند. اما
درميان بازار داغ اخبار باغهاي فرشته و برره و نجات آنها، آخرين باغ محله «اراج» نياوران درحال تبديل شدن به خاطرهاي در اين شهر است. بهتازگي خبرهايي از يك قرباني جديد بهگوش ميرسد؛ مالسازان به باغ «برال» در محله «اراج»
نياوران چشم طمع دوختهاند. هر لحظه ممكن است بهدليل قانون «حقوق مالكانه» مجوز ساخت پروژهاي مانند «اطلس مال» در اين باغ صادر شود. باغي كه اگر افكار عمومي نسبت به حفظ آن حساسيت نشان ندهد، محكوم به فناست. اين باغ
كجاست؟ در منتهياليه شمال غربي محله «اراج» نياوران، باغ معروفي بهنام «برال» وجود دارد. اين باغ متعلق به تيمسار «برال يهودي» بوده است كه پس از انقلاب، به اسراييل مهاجرت ميكند و املاكش در نياوران مصادره ميشود.
مالكيت باغ «برال» نيز در اختيار وزارت دفاع و سپاه قرار ميگيرد. در دهه 60 ساخت و سازهايي بهصورت سوله و ساختمانهاي اداري بهنام مجتمع «شهيد شاهآبادي» در اين باغ انجام ميشود اما باوجود اين ساخت و سازها ، حدود نيمي از
اين ملك همچنان بهعنوان باغ باقي ميماند. نكته جالب و مهم درباره اين باغ اين است كه قنات اصلي محله اراج در اين باغ واقع شده و يكي از دلايل حفظ نيمي از اين باغ ميتواند وجود همين قنات باشد.پاي باغ «برال» زماني به شهرداري
تهران كشيده شد كه مالك آن تصميم به فروش آن گرفت. براساس شواهد، سه سال پيش وزارت دفاع اين ملك را به شركت «شستان» واگذار ميكند. هلدينگ «شستان» نيز اين ملك را به شركت «سمت و سوي» واگذار ميكند. مالكان جديد براي
خريد آن مبلغ هنگفتي پرداخت ميكنند. آنها با روياي ساخت مجتمع تجاري در فضاي 100درصدي اين ملك، اين مبلغ هنگفت را پرداخت ميكنند. اما پس از آنكه مالك براي صدور مجوز به شهرداري تهران مراجعه ميكند، متوجه اين مساله
ميشود كه اسناد ملك بهصورت باغ بوده و در طرح تفصيلي شهر تهران نيز اين ملك بهصورت لكه فضاي سبز ديده شده است. پرونده اين ملك به كميسيون ماده پنج براي صدور مجوز ارجاع داده ميشود. كميسيون ماده پنج مجوز ساختي تنها
براي 30 درصد از اين ملك صادر و اعلام ميكند كه 70 درصد باقي مانده از ملك نيز طبق قانون بايد به شهرداري واگذار شود. تمامي درختهاي باغ، پلاككوب و شناسنامهدار هستند. طبق قانون، صدور هرگونه مجوز، قطع يا جابهجايي درختها منوط به اعلام نظر كميسيون ماده هفت است.
شهرداری برای اعلام نظر کارشناسی طبق قانون، این پرونده را به یکی از شرکتهای مشاوره خود واگذار میکند. پرونده درخواست مجوز برای ملک، به شرکت مهندسی و مشاورهای بهنام «پارسبوم» برای اظهار نظر کارشناسی ارجاع داده میشود. این شرکت نیز با واگذاری بیش از ۳۰ درصد از ملک مخالفت کرده و بیان میکند بخشی از اراضی این ملک باید برای اجرای برخی پروژههای عمرانی شهر آزادسازی شود. پس از انجام اصلاحیهای مورد نظر، مالک میتواند در آن ۳۰ درصد از ملک ساخت و ساز انجام دهد. از آنجایی که مالک برای این ملک هزینه گزافی پرداخت کرده است، ساختوساز تنها در ۳۰ درصدملک مقرون بهصرفه نبوده و به همین دلیل به نظر کارشناسی اعتراض کرده و دوباره اقدام به رایزنی با شهرداری برای گرفتن درصد بیشتر میکند. پس از پیگیریهای مالک برای تصرف بیشتر از ۳۰ درصد، سرانجام شهرداری به مالک پیشنهاد احداث دهکده سلامت( هتل بیمارستان) را میدهد. در صورت اجرای چنین طرحی، مالک مجاز به ساخت تمامی سطح پس از اصلاح و اجرای پروژه دهکده سلامت خواهد بود. در سه سال گذشته، باغ بهصورت متروکه رها شده است.اما نگرانی که درباره این باغ وجود دارد، مساله حقوق مالکانه است. طبق قانون، شهرداری باید ظرف مدت زمان۱۸ماه، حق و حقوق مالکانه را پرداخت کند. این کار با تملک ملک از سوی شهرداری یا صدور مجوز برای مالک انجام میشود. بهدلیل آنکه این مدت زمان طی شده است، شهرداری باید برای این باغ تصمیمگیری کند. باتوجه به اینکه شهرداری درحال حاضر حتی هزینههای جاری خود مانند پرداخت حقوق پرسنل را از بانک شهر وام میگیرد و خزانه شهرداری خالی است، توانایی تملک این باغ را ندارد و تنها راه باقی مانده، صدور مجوز است. اگر وضعیت پرونده باغ « برال» همچنان بلاتکلیف بماند، مالک میتواند در دستگاه قضایی از شهرداری بهدلیل عدم صدور مجوز شکایت کند. اگر مالک وارد پروسه قضایی شود،میتواند برای صدور مجوز از دستگاه قضایی حکم بگیرد. در این صورت شهرداری نیز ملکف به صدور پروانه ساختمانی برای این باغ است.
سايه مصوبه شوم برج باغ بر تهران
مصوبه برجباغ خيانتي به پايتخت بود، فاجعهاي كه پس از تصويب آن 6 هزار هکتار از باغهای تهران را نابود كرد. در شوراي دوره پنجم اين مصوبه ابطال شد اما باوجود ابطال شنيدهها حاكي از آن است كه همچنان باغكشي در تهران ادامه دارد؛ چرا كه شهرداران مناطق حاضر نيستند از درآمدهاي هنگفت تغييركاربري باغ به مال يا برج دست كشيده و مصوبه شورا را اجرايي كنند، به تعبير ديگر مصوبه شوراي شهر بر زمين مانده است. حال زمان آن رسیده است که مسئولان از خواب غفلت بیدار شده و برای حفظ اندک باغهای باقیمانده تهران، تدبیری بیندیشند.اگر باغهای فعلی نابود شوند، دیدن آسمان آبی تهران برای همه شهروندانش رویایی دست نیافتنی خواهد شد.