ایران‌بوم

آخرین کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته به کشف یک «خط‌کش» چوبی در این محوطه منجر شد. واحد اندازه‌گیر روی این خط‌کش میلی‌متراست. به اعتقاد باستان‌شناسان، استفاده از این واحد اندازه‌گیری نشان می‌دهد ساکنان شهر سوخته در پنج هزار سال پیش واحد میلی‌متر را مورد استفاده قرار داده و سانتی‌متر نداشتند.

دکتر «منصور سجادی» سرپرست کاوش‌های شهر سوخته در مورد این کشف گفت: «‌در کاوش‌های اخیر، یک قطعه چوب آبنوس پیدا کردیم که طول آن حدود 10 سانتی‌متر بود و روی آن بریدگی‌هایی وجود داشت که مشخص بود با یک ابزار تیز این شیارها روی این قطعه چوب ایجاد شده است. پس از انجام آزمایش‌های لازم و بررسی این قطعه‌ی چوب زیر میکروسکوپ، متوجه شدیم که این شیارها به اندازه‌های یک میلی‌متر و نیم میلی‌متر تقسیم شده‌اند.»

وی افزود: «پس از این بررسی‌ها اطمینان حاصل کردیم که این شئی یک خط‌کش اندازه‌گیری است که برای اندازه‌گیری در کارهای ظریف صنعتی در شهر سوخته استفاده می‌شده است. هم‌چنین مشخص شد که واحد اندازه‌گیری آنان نیز بسیار دقیق و ظریف بوده و فواصل یک میلی‌متر تا نیم سانتی‌متر مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این کاوش نشان می‌دهد که ساکنان شهر سوخته از علم ریاضیات اطلاعات بسیار دقیقی داشته و در بررسی‌های هندسی و ریاضی بسیار متبحر بوده‌اند.»

«سجادی» درباره تحقیقات بیش‌تر گروه باستان‌شناسان روی این خط‌کش چوبی گفت: «به‌طور قطع مردم شهر سوخته، وسایل دیگری نیز برای اندازه‌گیری داشته‌اند. اما این وسیله در کارهای بسیاری ظریف آنان استفاده می‌شده است. چرا که مردم شهر سوخته در هنرهای دستی و بسیار ظریف از جمله جواهرسازی بسیار متبحر و زبردست بوده‌اند و این امر، خود گواه بر این مدعاست.»

تحقیقات لازم روی این خط‌کش چوبی هم‌چنان ادامه داد.

شهر سوخته در چند کیلومتری شهرستان زابل قرار دارد.

برگردان 800 گل‌نوشته‌ی ایلامی به فارسی، آغاز شد
کار ساماندهی و ترجمه 800 کتیبه به جای مانده از دوره‌ی ایلام در پایگاه تحقیقات باستان‌شناسی در قلعه شوش آغاز شد.

رییس اداره میراث [یادمان‌های] فرهنگی شوش در این باره گفت: ترجمه این کتیبه‌ها با هدف ساماندهی و نیز شناسنامه‌دار کردن آن‌ها توسط یکی از اساتید برجسته زبان‌شناس کشور آغاز شده است.

«‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مهدی قنبری‌زاده» افزود: 800 کتبیه دوران ایلام که در حفاری هیات‌های باستان‌شناسی ایرانی و فرانسوی از محوطه باستانی شوش جمع‌آوری شده، در مدت 3 ماه ترجمه و شناسنامه‌دار می‌شود.

وی گفت: ترجمه این کتیبه‌ها توسط دکتر «‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عبدالمجید ارفعی» متخصص گل‌نوشته‌های دوره هخامنشی که با زبان ایلامی آشنایی کامل دارد و از اساتید برجسته زبان‌شناس است،‌انجام می‌شود.

‌‌‌‌مْهر سبز

شهربان (ساتراپ) بلخ

بررسی مهر هخامنشی به دست آمده در اسدآباد همدان،‌ مندرجات کتیبه‌ی بیستون را درباره‌ی ساتراپ بلخ و حوادث دوران حکومت داریوش اول تأیید می‌کند.

پس از کشف یک مهر استوانه‌ای نزد گروهی از قاچاقچیان اشیای عتیقه توسط نیروی انتظامی ناحیه‌ی اسدآباد، تلاش کارشناسان برای بررسی‌های تاریخی و زبان‌شناسی این مهر استوانه‌ای آغاز شد.

«‌‌‌فریبا شریفیان»، متخصص زبان‌های باستانی و کارشناس میراث {یادمان‌های} فرهنگی همدان درباره‌ی مشخصات این مهر و نتایج به دست آمده از بررسی‌های خود گفت: «‌‌‌اگرچه تاریخ و محل کشف اولیه‌ی مهر مشخص نیست اما نوشته‌ها و نقوش حک شده بر آن‌، نکات و موارد جالبی را حکایت می‌کند.»

در یک طرف این مهر، کتیبه‌ای به خط میخی و زبان فارسی باستان حک شده که متن آن عبارت است از: «‌‌‌‌دادار شیش ساتراپ بلخ».

به گفته این کارشناس، دادار شیش از اسامی خاص ایران باستان است که در زبان ایلامی «‌‌‌داتور شی ایش» و در زبان سانسکریت، به معنی دلیر و بی‌باک است. این کمله از ریشه dars در زبان سانسکریت، به معنی شجاعت و دلیر گرفته شده که با کلمه dire در زبان انگلیسی به معنی جرأت و شجاعت، هم‌ریشه است.

در تاریخ‌باستان، دو تن با این نام شناخته شده‌اند و داریوش اول پادشاه هخامنشی در کتیبه‌ی بیستون از آن‌ها، یاد کرده است.

نخستین فرد، دادار شیش ارمنی است که براساس مندرجات ستون دوم کتیبه‌ی بیستون، به فرمان داریوش برای سرکوبی، شورشیان به ارمنستان اعزام شده است و دومین شخص با این نام‌، دادار شیش، شهربان یا ساتراپ بلخ است که داریوش در بند سوم از ستون سوم کتیبه بیستون از او یاد کرده است.

به اعتقاد شریفیانْ جنس مهر و بررسی آن اهمیت ویژه‌ای دارد. این مهر، سبز رنگ و از جنس یشم است.

شریفیان در مورد نقوش حک شده پشت مهر گفت: «‌‌‌‌نقش پشت این مهر، شرح کشتن شیر توسط داریوش است. این تصویر مردی سوار بر اسب را نشان می‌دهد که تیر و کمان در دست دارد و آماده تیراندازی به یک شیر است. بر بالای این نقش نیز نماد بالدار اهورامزدا {نماد داریوش در حالت عروج} حک شده است.

شکل استوانه‌ای مهر مورد نظر، حایز اهمیت فراوان است. هم‌زمان با تحولات اقتصادی ـ سیاسی و بازرگانی به تدریج مهرهایی به شکل استوانه یا لوله‌ای با نقوش و عبارت‌های گوناگون ساخته شده است.

شکل استوانه‌ای این مهر نیز حکات از رشد مناسبات تجاری ـ اقتصادی آن روز و اهمیت و کارکرد این مهرها در این زمینه دارد.

بنا بر پژوهش‌های صورت‌گرفته تاریخ مهر در ایران، به چند هزار سال پیش از میلاد {برای نمونه: مهرهای یافته شده در شهر سوخته و در کنار هلیل‌رود} بازمی‌گردد. کاربرد مهر در زمان هخامنشیان نیز جنبه اداری و دیوانی داشته و هر عضو دربار شاهنشاهی هخامنشی که به نحوی با سازمان اداری شاهنشاهی سر و کار داشت، می‌بایست مهر خوبی را همواره به همراه داشته باشد. با توجه به این‌که ساتراپ‌ها {شهربان‌ها} از جمله مهم‌ترین کارگزاران دیوانی بودند، کشف و بررسی این مهر از اهمیت تاریخی بسیاری برخوردار است.

ایرانیان باستان، کم‌تر از مردم امروز دچار پوسیدگی دندان می‌شدند
دندان‌پزشکان با توجه به رشد پوسیدگی دندان‌ها، سفارش می‌کنند که مرتب دندان‌های خود را بشوییم، از نخ دندان استفاده کنیم و از مصرف زیاده از حد انواع شیرینی، خودداری کنیم. اما بررسی‌های باستان‌شناسی روی بقایای اسکلت‌ها، نشان می‌دهد که ایرانیان باستان، بیش‌تر از مردم امروز به فکر دندان‌های خود بوده‌اند. آن‌ها دندان‌های خود را می‌شستند، از نفوذ جرم به داخل دندان ها جلوگیری می‌کردند و دندان‌هایشان کمتر دچار پوسیدگی می‌شده است. بررسی‌های به دست آمده از روی بیش از 600 مورد اسکلت باستانی نشان می‌دهد که مردم ایران باستان، کم‌تر دچار پوسیدگی دندان می‌شدند. بررسی‌ها روی دندان‌های اسکلت‌های به دست آمده نیز نشان می‌دهد که مردم ایران باستان،‌ در صورت خراب شدن دندان‌های خود، آن‌ها را می‌کشیده و بدین‌سان از فاسد شدن دندان‌های دیگر جلوگیری می‌کرده‌اند.

سوخت بدون دود

در تخت‌جمشید

نبود دوده‌های ناشی از سوخت روشنایی‌ها روی بخش‌های سنگی، اشیای باستانی و تزیینات به دست آمده از تخت‌جمشید، حکایت از آن دارد که 2500 سال پیش برای تأمین روشنایی، از مواد سوختی بدون آلاینده استفاده می‌شود.

«‌‌‌‌حسن راهساز»، سرپرست گروه مرمت مجموعه‌ی تخت‌جمشید، گفت: با توجه به این‌که تخت‌جمشید در 2500 سال پیش، دارای تزیینات رنگی و پارچه‌ای بوده، هخامنشیان برای جلوگیری از سیاه شدن این تزیینات و نشستن دوده روی آن‌ها، از مواد روشنایی پالایش شده استفاده می‌کرده‌اند.

وی با اشاره به این‌که در طی سال‌های گذشته، در بررسی بر روی اشیا و آثار سنگی به جای مانده از تخت‌جمشید، هیچ‌گونه آثار دوده دیده نشده است،‌گفت: با توجه به این‌که مجموعه‌‌ی تخت جمشید بیش از 125 هزار مترمربع وسعت دارد که بخش‌های زیادی از آن، سرپوشیده بود و برای روشن کردن آن‌ها، به طور قطع از تعداد زیادی مشعل و مواد روشنایی استفاده می‌شد. در صورت عدم استفاده از روشنایی‌های پالایش شده، می‌بایست هم‌اکنون با میزان زیادی از دوده، روی سازه‌ها و اشیا برخورد می‌کردیم.

منشور کوروش 2 سال در میهن کورش خواهد ماند
منشور کوروش که در حال حاضر در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، به مدت 2 سال به ایران امانت داده می‌شود و پس از اتمام طرح بازسازی و گسترش موزه‌ی ملی ایران در کنار دیگر اشیای شاخص از موزه‌های بزرگ دنیا، به نمایش درمی‌آید.

منشور کوروش به صورت استوانه‌ای سفالی است که نخستین اعلامیه‌ی حقوق بشر و سند آزادی انسان به شمار می‌آید. این استوانه‌ی ارزشمند تاریخی، در سال 538 پیش از میلاد به دستور کوروش، شاهنشاه هخامنشی نویسانده شد.

«‌‌‌‌‌‌محمدرضا کارگر»، مدیر موزه ملی ایران در این باره می‌گوید: «‌‌‌‌پس از پایان بازسازی و گسترش موزه ملی ایران، نمایشگاهی ترتیب خواهیم داد که اشیای مهم و منحصر‌به‌فرد ایران از موزه‌های بزرگ دنیا و موزه ملی ایران در آن به نمایش درآید.»

وی در خصوص دیگر آثار این نمایشگاه گفت: «‌‌‌‌‌در حال حاضر بنابر مذاکراتی که با موزه بریتانیا انجام شده، امانت دادن 2 ساله این استوانه به ایران قطعی است اما به دلیل مشخص نبودن زمان دقیق آغاز عملیات اجرایی بازسازی، هنوز مذاکره با موزه‌های لوور، متروپولیتن و دیگر موزه‌های معتبر دنیا را آغاز نکرده‌ایم.»

وی با تأکید بر حضور همه اشیای منحصربه‌فرد ایرانی در کنار هم، گفت: «‌‌‌‌‌کارشناسان موزه ملی در حال حاضر سرگرم بررسی اشیای ایرانی موجود در موزه‌های بزرگ هستند تا هماهنگی نمایشگاه طی 2 سال آینه کاملاً مشخص باشد.»

چندی پیش، نشریه آرت‌نیوز پیپر (ART NFWS PAPER) نیز از امانت این شئی در سال 2006 میلادی خبر داد. بنابر گزارش این نشریه، موزه‌ی بریتانیا منشور کوروش را در مقابل بیش از 50 شئی تاریخی که از موزه ملی ایران در نمایشگاه شکوه ایران در سپتامبر 2005 در موزه بریتانیا شرکت داده شده است، به ایران امانت می‌دهد.

منشور حقوق بشر کوروش تنها یک بار در جریان جشن‌های 2500 ساله از موزه بریتانیا خارج و برای نمایش به ایران امانت داده شد. استوانه‌ی یاد شده تنها به مدت 10 روز در ایران، به نمایش درآمد.

منشور کوروش در سال 1879 توسط هرمزد رسام و در عملیات حفاری که از سوی موزه بریتانیا انجام می‌شد، در بابل کهن به دست آمد.

کوروش در این کتیبه پس از معرفی خود توضیح می‌دهد، پس از گشودن بابل بدون جنگ، خدایان را گرامی داشت. مردم را آزاد گذاشت تا زندگی خود را ادامه دهند.

آزادی مراسم، براندازی رسم برده‌داری و برگرداندن خدایان به سرزمین‌های اصلی خود، مهم‌ترین نکات این منشور است. قصه‌ی منشوری که یک بار دیگر به زادگاهش بازگشت خواهد کرد.

طرح، بنیان‌گذاری موزه بزرگ ملی
به گفته رییس موزه ملی ایران، طرح پیشنهادی سازمان میراث [یادمان‌های] فرهنگی و گردشگری برای تشکیل موزه بزرگ ملی ایران در مجموعه تاریخی باغ ملی تهران (میدان مشق)، برای تصویب به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی فرستاده شد. با این اقدام، به نظر می‌رسد پس از دو سال بی‌توجهی نهادهای مستقر در باغ ملی به مصوبه‌ی هیأت وزیران، زمینه‌های تبدیل این محوطه زیبا به محور تاریخی ـ فرهنگی تهران فراهم شده است.

«‌‌‌‌‌محمدرضا کارگر» در این باره گفت: «‌‌‌‌در مصوبه‌ی هیأت وزیران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری موظف شده بود تا با انجام مطالعات کارشناسانه، طرح خود را برای تصمیم‌گیری نهایی پیشنهاد دهد و مقرر بود که محور طرح، برپایه‌ی تبدیل مجموعه ساختمان‌های موجود در باغ ملی به موزه باشد.»

وی افزود: «در این محوطه چندین موزه وجود دارد که به موجب طرح، در وضعیت کنونی باقی‌مانده و دیگر ساختمان‌ها و بناها، کاربری فرهنگی یافته و موزه‌های مرتبط در آن‌ها راه‌اندازی می‌شود. البته موزه‌های جدید در مالکیت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار می‌گیرند.»

رییس موزه ملی ایران تصریح کرد: «‌‌‌‌برای اجرای طرح پیشنهادی، 450 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. این طرح 5 ساله بوده و به نظر می‌رسد با پایان یافتن آن، بخشی از هویت و پیشینه‌ی تاریخی پایتخت 200 ساله‌ی ایران بازیابی شود. زیرا، در تهران طی دهه‌های گذشته، با گسترش سریع و جمعیت‌پذیری فراوان، موضوعات زیادی به فراموشی سپرده شده و این شهر در همه‌ی ابعاد توسعه نیافته است.»

«‌‌‌کارگر» افزود: «‌‌‌‌امروزه، مقوله حفظ هویت تاریخی شهرها در دنیا اهمیت فراوانی دارد و حتی در شهرهایی با قدمت کم نیز بر این مسأله اصرار می‌شود.

شکل‌گیری و تکامل تهران در دهه‌های گذشته به گونه‌ای بوده که میدان توپخانه و در کنار آن مجموعه باغ ملی به عنوان تقاطع محورهای تاریخی شمال به جنوب (تجریش شهرری) و غرب به شرق (باغشاه بهارستان) قرار گرفته‌اند و با وجود تخریب‌هایی که در این مدت صورت گرفته، هنوز آثار و ابنیه‌هایی وجود دارند که می‌توانند هویت تاریخی تهران را ثابت کنند.»

800 فضای مسکونی 6000 ساله
یک سکونت‌گاه صخره‌‌ای با بیش از 800 فضای مسکونی که شش هزار سال پیش در دل کوه کنده شده است؛ در منطقه شرق هلیل‌رود و در کوه‌های جبال بارز کشف شد. این سکونت‌گاه تا این زمان، قدیمی‌ترین استقرارگاه کشف شده در کشور است.

«‌‌‌‌داود آبیان» ‌کارشناس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره ویژگی‌های این سکونت‌گاه چند هزار ساله گفت: این روستای صخره‌ای که در ارتفاع 250 متری از سطح زمین قرار گرفته، دارای فضاهای مسکونی تراشیده شده در دل کوه، با ابعاد دو تا چهار متر مربع است.

وی با اشاره به این مطلب که سطح این منطقه با سفال‌های چهارهزار ساله فرش شده است، گفت: در این بررسی‌ها بیش از 100 هزار قطعه سفال و تعداد زیادی سنگ‌ساب هم کشف شده است.

محوطه‌های باستانی حاشیه هلیل‌رود درجنوب استان کرمان و در شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد و کهنوج جای گرفته است.

به اعتقاد کارشناسان ایرانی و خارجی، آن‌چه تاکنون در جیرفت کشف شده، نشان‌دهنده سکونت در سرزمینی به وسعت تمدن سومر در میان رودان (بین‌النهرین) است.