تاریخ را در جغرافیا نمی‌توان «لاک» گرفت
- ميراث معنوي
- نمایش از سه شنبه, 12 شهریور 1392 08:09
- بازدید: 5910
کشور آذربایجان با برداشتن کتیبه‌های فارسی از مقبره نظامی و جایگزینی آن با اشعار «ترکی» تلاشی کودکانه برای تحریف شخصیت‌های تاریخی را در پیش گرفته است در حالی که نباید فراموش کرد تاریخ را هیچگاه نمی‌توان در جغرافیای کشورها «لاک» گرفت.
Upcoming 2021 Nike Dunk Release Dates - nike tiempo ii jersey green black friday specials - CopperbridgemediaShops | Men's Sneakers
به گزارش فارس، خلیل یوسف لی، مدیر مرکز نظامی گنجوی در آکادمی علوم جمهوری آذربایجان اعلام کرده است: کتیبه‌های اشعار فارسی نظامی گنجوی در مقبره این شاعر با کتیبه‌هایی به زبان ترکی جایگزین می‌شود. گاهی اوقات بازدید کنندگان با مشاهده اشعار فارسی مقبره و موزه نظامی گنجوی فکر می‌کنند که نظامی گنجوی شاعر فارسی‌گوی بوده است؟!
مقبره نظامی، شاعر پارسی‌گوی تمدن ایران زمین، اگر چه در گنجه که پس از تفکیک کشورها جزء جمهوری آذربایجان شده است قرار دارد اما خالی از لطف نیست که یادآور شویم تنها 22 سال از استقلال این کشور می‌گذرد و این شاعر سده ششم هجری را نمی‌توان شاعری از آذربایجان خواند از سوی دیگر این شاعر بلندآوازه حتی یک بیت شعر غیر از زبان فارسی ندارد.
البته درباره اصالت این شاعر نامی مطلبی که به آن کمتر اشاره شده است، این است که او ایرانی و اصالتاً اهل شهر تفرش، روستای طاد (تا) است. چنانکه خود وی نیز به این مورد اشاره داشته است و یکی از دلایل تفرشی بودن نظامی این دو بیت از اقبالنامه ص (29) است:
گرچه در بحر گنجه گمم ولی از قهستان شهر قمم / به تفرش دهی هست تا نام او نظامی از آنجا شده نام جو
در سال 2007 دولت آذربایجان، نوروز علی محمداف، دانشمند فرهنگی را به اتهام اینکه در یک نشریه، نظامی را «غیرترک» خوانده بود، روانه زندان کرد و این دانشمند در سال 2009 در زندان جان سپرد.
با وجود فارسی بودن تمام آثار نظامی، قوم‌گرایان پان‌ترکیسم دیوان یک شاعر دیگر به نام نظامی قونوی (از دوران حکومت عثمانی) را به نظامی گنجوی منسوب می‌کنند.
جمهوری آذربایجان سالها است که ادعاهای غیرعلمی و متعددی را در راستای تحریف نظامی مطرح می‌کند به طوری‌که با نصب مجسمه نظامی در میدانهای مختلف جهان از جمله رم، تلاش می‌کند این شاعر را آذربایجانی و غیرایرانی معرفی کند. پروفسور پائولا اورساتی، استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ساپینتزای شهر رُم، نصب مجمسه نظامی در رم را یک «تحریف تاریخی» می‌داند.
دست‌درازی کشورها نسبت به تحریف هویت مفاخر بزرگ ایرانی اقدامی تازه نیست و این موضوع پیش از این نیز درباره شخصیت مولانا نیز رخ داده بود.
کم‌لطفی آذربایجان به نظامی / کشورهای نوپا دنبال هویت‌سازی هستند
محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو در گفت‌وگو با خبرنگار میراث‌فرهنگی فارس در خصوص اقدام اخیر کشور آذربایجان در برچیدن کتیبه‌های فارسی مقبره نظامی در گنجه می‌گوید: این کار، کم لطفی است. همه می‌دانند که نظامی شاعر پارسی گوی است.
وی ادامه می‌دهد که کشورهای نوپا با این اقدامات به دنبال هویت‌سازی برای خودشان هستند و تلاش می‌کنند آثار و شخصیت‌های کشورهای دیگر را به عنوان نمادهای کشور خود مطرح کنند.
سفیر ایران در یونسکو تأکید می‌کند که البته این کارها از شأن نظامی نمی‌کاهد و بهتر است کشورها به این مفاخر به عنوان میراث مشترک نگاه کنند و برای تقویت و معرفی درست این شخصیت‌ها اقدام کنند.
مجیدی راهکار پیشنهادی در برخورد با چنین دست‌درازی‌هایی را ارتباطات مجموعه‌های غیردولتی و دانشگاهیان کشورها با یکدیگر عنوان می‌کند و می‌گوید: باید سازمان‌های غیردولتی، متخصصان دانشگاهی، فرهنگستان و نخبگان نسبت به این موضوع، عکس‌العمل نشان دهند تا آنها در مواجهه با چنین واکنش‌هایی از سوی نخبگان، اجازه چنین تعرض‌هایی را به خود ندهند.
بزرگان شعر و ادب را اسیر جغرافیا نکنیم
سیدعباس عراقچی، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه نیز درباره جابجایی کتیبه‌های مقبره نظامی از فارسی به ترکی معتقد است: مسلم است که چنین اقدامی نمی‌تواند تغییری در هویت تاریخی و فرهنگی نظامی گنجوی ایجاد کند. این شاعر بزرگ پارسی گوی نماد و جلوه‌ای از ارزش‌های مشترک مردم منطقه از هر تبار بوده اشعار او در قلوب و اذهان حک شده است.
وی تأکید می‌کند که «بزرگان حوزه شعر و ادب بزرگتر از آن هستند که شأن و مقام آنها را اسیر جغرافیای امروز کنیم. نظامی گنجوی میراث مشترک مردم ایران و جمهوری آذربایجان بوده و از نظر ما این شاعر بزرگ نه تنها به مردم ایران و مردم جمهوری آذربایجان بلکه به همه جهانیان تعلق داشته و میراث مشترک بشریت است که باید در حفظ آن همگی کوشش کنیم.»
جایگزینی اشعار فارسی به ترکی، کار غیرحرفه‌ای است
محمد میرشکرایی، محقق و پژوهشگر نیز به خبرنگار فارس می‌گوید: زبان نظامی در تاریخ مشخص است و اینکه کشور آذربایجان اشعار فارسی را با اشعار ترکی جایگزین کند کار غیرحرفه‌ای است.
مهدی حجت، معاون میراث فرهنگی کشور نیز در این باره از مردم و سازمان‌های غیردولتی خواست تا نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند.
اقدام کشور آذربایجان در جایگزینی کتیبه‌ها از زبان فارسی به ترکی، اگر چه تحریف در تاریخ و هویت مفاخر بزرگ است و به ظاهر دست‌کاری فرهنگی است اما نقش پررنگ سیاست را در آن نمی‌توان نادیده گرفت.
بارها دیده شده است که پویش (کمپین)های متعددی در راستای محکوم کردن برخی اقدامات به ویژه در شبکه‌های اجتماعی و فضای اینترنت شکل می‌گیرد که اثرات آن، قابل انکار نیست، آیا نظامی برای ایرانیان هر نقطه از دنیا این قدر اهمیت ندارد که پویشی برای آن در محکومیت اقدام آذربایجان تشکیل شود؟ آیا هنوز وقت آن نرسیده است که دستگاه‌های متولی ترویج فرهنگ و تاریخ ایرانی اسلامی به جای واکنش‌های انفعالی به تعرضات، اقدامی در راستای معرفی و تثبیت شخصیت‌ها، مفاخر و آثار کشورمان در دنیا داشته باشند؟
هویت‌ربایی خارجی
برگرفته از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
البته پیش‌تر خبر تخریب کتیبه‌های فارسی‌زبان هم مطرح شده بود که جمهوری آذربایجان واکنش یا پاسخی به آن نداده بود.
نظامی از کی تُرک شد؟
اما ترک‌زبان و آذری دانستن نظامی گنجوی با همه سبقه ادبی فارسی‌اش در جمهوری آذربایجان سابقه‌ای طولانی‌تر از موضوع کتیبه‌ها دارد؛ یک پژوهشگر آذربایجانی با انتساب این بیت به نظامی سعی کرده بود او را ترک جلوه دهد: "پدر بر پدر، مر مرا ترک بود... به فرزانگی هر یکی گرگ بود".
اما این بیت که حتی قافیه درستی هم ندارد نمی‌تواند منبع موثقی باشد. حتی خود نظامی هم در اشعارش گرگ را وحشی‌صفت و مذموم می‌داند. چه رسد به اینکه بخواهد به این حیوان لقب فرزانگی دهد و خود را به او منسوب کند:
به وقت زندگی رنجور حالیم.... که با گرگان وحشی در جوالیم
یا
ز آن بر گرگ روبه راست شاهی.... که روبه دام بیند گرگ ماهی
مرمت یا تخریب؟!
اولین واکنش‌های سیاسی به خبر برداشتن کتیبه‌های فارسی را عراقچی، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه کشورمان نشان داد. او درباره حساسیت این مساله به خبرنگار ایسنا گفت: اظهارات مدیر مرکز نظامی گنجوی در آکادمی علوم جمهوری آذربایجان باعث نگرانی شده و امیدواریم دولت جمهوری آذربایجان به حساسیت مسائل فرهنگی توجه داشته باشد.
البته عراقچی با خوش‌بینی زیاد، احتمال دیگری را هم مطرح کرده بود؛ او گفته بود: «ما موضوع جمع‌آوری برخی از کتیبه‌های مقبره نظامی گنجوی را از نزدیک رصد و پیگیری می‌کنیم و امیدواریم که این جابه‌جایی به خاطر مرمت آثار بوده باشد». با این حال این احتمال با توجه به تخریب کتیبه‌ها و اظهارات خلیل یوسف لی نمی‌تواند چندان به هدف جمهوری آذربایجان در انجام چنین اقدامی نزدیک باشد.
دیداری که انجام نشد
واکنش‌ها به جایگزینی و تخریب کتیبه‌های فارسی مقبره نظامی گنجوی ادامه داشت تا جایی که رایزن فرهنگی ایران در جمهوری آذربایجان از دیدار سفیر ایران در این کشور با رئیس جمهور و وزیر فرهنگ جمهوری آذربایجان خبر داد و عنوان کرد: سفیر ایران در جمهوری آذربایجان با رئیس جمهور و وزیر فرهنگ این کشور برای بازگرداندن کتیبه‌های فارسی به مقبره‌ی نظامی دیدار می‌کند.
ابراهیم نوری به خبرنگار ایسنا گفت: سفیر ایران در جمهوری آذربایجان از رئیس جمهور و وزیر فرهنگ این کشور، وقت ملاقات گرفته است. برای من نیز برای گفت‌وگو با رئیس اداره میراث فرهنگی جمهوری آذربایجان قرار ملاقات درخواست شده است، ولی به دلیل مرخصی رفتن رئیس سازمان میراث فرهنگی این کشور، هنوز زمان این ملاقات، مشخص نشده است.
البته این ملاقات تا به حال انجام نشده تا اقدامات دیپلماسی ایران در قبال تخریب و جابه‌جایی کتیبه‌های فارسی از مقبره نظامی گنجوی به چند موضع‌گیری و مصاحبه ختم شود.
پای ویکتور هوگو هم به ماجرای نظامی باز شد
سفیر ایران در باکو هم از جمله مقامات ایرانی بود که به خبر اتفاقات مقبره نظامی گنجوی واکنش نشان داد.
محسن پاک‌آیین در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا تصریح کرد: منظومه‌های نظامی گنجوی در کنار شاهنامه فردوسی دو منبع اصلی زبان فارسی هستند که از سوی دانشگاه‌ها و موسسات شرق شناسی و سازمان یونسکو و حتی در میان شرق‌شناسان روسی و آذری به رسمیت شناخته شده‌اند و بعید است اظهار نظر اخیر مبنی بر غیر پارسی بودن اشعار نظامی، مورد تائید مسوولین فرهنگی جمهوری آذربایجان باشد.
او گفت: غیر پارسی خواندن اشعار نظامی آنقدر عجیب است که بگوییم ویکتور هوگو اشعار خود را به زبان عربی سروده است.
سفیر ایران در باکو با بیان اینکه نظامی گنجوی محور دوستی دو کشور است و نباید به موضوعی برای اختلاف تبدیل شود، عنوان کرد: دو کشور باید برای پاسداری از این نماد تمدن و فرهنگ مشترک به یک تفاهم مشترک و راهکارهای مفید برسند.
این صحبت‌های پاک‌آیین با واکنش مثبت یک عضو پارلمان جمهوری آذربایجان مواجه شد؛ گوهر بخشعلی اوا گفت: همان‌گونه که سفیر ایران نیز اظهار داشته است، سروده‌های نظامی گنجوی نباید به موضوع اختلاف تبدیل شود. نظامی گنجوی نه تنها به فرهنگ مشترک اسلامی جمهوری آذربایجان و ایران تعلق دارد، بلکه به عنوان یک نابغه بزرگ متعلق به فرهنگ بشریت است.
او ادامه داد: نظامی گنجوی قطعا نمونه بزرگ یک شاعر فارسی‌گوی است که مقبره‌اش در جمهوری آذربایجان است.
اما حتی واکنش مثبت این عضو پارلمان هم نتوانست جمهوری آذربایجان را وادار کند پاسخی رسمی در این‌باره به جامعه ایرانی برای جعل هویت شاعر ملی‌شان بدهد.
سکوتِ مجلس و شخص اول قوه مقننه
مجلس ایران به دور از هیاهوهای شکل گرفته در قبال تخریب کتیبه‌های فارسی مقبره نظامی گنجوی در جمهوری آذربایجان، واکنش خاصی به این مساله نشان نداد؛ مجلس نه بیانیه‌ای صادر کرد و نه حتی نمایندگان در نطق یا تذکری به آن اشاره کردند. کمیسیون فرهنگی مجلس هم در جلسات خود به این مساله رسیدگی نکرد.
سکوت مجلس در پس شلوغی‌های مربوط به لایحه اصلاح بودجه ۹۲ گم شد تا نمایندگان این لایحه را هم رد کنند و بدون هیچ توجهی به آنچه بر سر میراث معنوی‌مان در جمهوری آذربایجان می‌آید به تعطیلات دو هفته‌ای تابستانی‌شان بروند.
با این حال برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوهایی با خبرنگار پارلمانی این اقدام جمهوری آذربایجان را محکوم کردند و خواستار پیگیری حقوقی و دیپلماتیک این مساله شدند.
تکلیف یونسکو در قبال کتیبه‌های ایرانی مقبره نظامی
سخنگوی کمیسیون حقوقی مجلس در این‌باره به ایسنا گفت: تغییر، تبدیل، تحریف و از بین بردن آثار تخلف و موجب حق است و ما می‌توانیم از هویت خودمان دفاع کنیم. به کار بردن زبان و رسم‌الخط دیگری غیر از آن چه واقعیت داشته، جعل در گذشته و تاریخ است. اگرچه پشت این کارها اهداف سیاسی وجود دارد و به نوعی می‌خواهند گذشته ما را مقطوع نشان دهند و به غنایی که در فرهنگ فارسی است و مربوط به فرهنگ و ملیت ماست آسیب بزنند.
محمدعلی اسفنانی تاکید کرد: در هر حال این کار با هر دلیل و انگیزه‌ای که صورت گرفته باشد، یک عمل مجرمانه است و در صورتی که از ناحیه کشور ما مطرح شود، می‌توان از طریق بین‌المللی، دادگاه‌های بین‌المللی و دیوان داوری مورد بررسی قرار گیرد حتی به اعتقاد من یونسکو هم مکلف است در این زمینه ورود پیدا کند و جلوی این نوع تحریف تاریخی را بگیرد.
او اضافه کرد: ما به طور قطع می‌توانیم این مساله را از طریق مجامع بین‌المللی پیگیری کنیم چون هم متعلق به تاریخ ماست و هم به اعتقاد من از باب اینکه یک میراث جهانی است سازمان یونسکو تکلیف دارد سریع‌السیر اقدام کند و هم این کار را متوقف کند، هم خسارات وارده را جبران کند و حتی در عرصه بین‌المللی موجبات محکومیت آنها را فراهم کند.
منظومه‌های دیپلماتیک به کمک منظومه‌های فارسی می‌آیند
ایرج ندیمی، عضو فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی هم معتقد است: ایران از جهت مواریث علمی، فرهنگی، انسانی و ادبی با مشکلاتی روبرو شده است. از جمله‌ی آنها مباحثی مربوط به تقسیمات جغرافیایی یا غارت استعماری است. مثلا بخش عمده‌ای از مواریث ما به علل جنگ‌ها و پیمان‌نامه‌ها از ایران جدا شده‌اند یعنی در اماکن دیگر یا کشورهای نواستقلال یافته و تازه استقلال یافته نگهداری می‌شود.
او به خبرنگار ایسنا گفت: ما نسبت به افرادی مثل نظامی گنجوی وظیفه داریم؛ آنها در زمانه خود تلاش کردند میراث ما را در منظومه‌ها، کلمات و دواوین خود حفظ کنند ما هم وظیفه داریم که در منظومه‌های دیپلماتیک پاسداشت آنها را حفظ کنیم.
ندیمی تاکید کرد: معنی این حرف این است که ازهمه دستگاه‌های مرتبط با حوزه دیپلماسی توقع داریم که چنین رویکردی داشته باشند. خود من نیز به عنوان رئیس شورای اجرایی گروه بین‌المجالس ایران(IPU) باید این قضیه را تعقیب کنم تا مبادا در راستای کم ارزش کردن جابجایی یا نابود کردن میراث‌های ما که در کشورهای دیگر نگهداری می‌شود قصور، تقصیر و یا توطئه‌ای انجام شود.
این کار توهین به زبان فارسی است
یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: اولین اقدام ایران باید این باشد که هم از طریق یونسکو و هم از طریق بقیه مراکز فرهنگی بین‌المللی رسما اعتراض خود را به این عمل نشان دهد.
نصرالله پژمان‌فر با بیان اینکه این کار توهین به زبان فارسی است، ادامه داد: سکوت و انفعال در این باره قطعا کار غلطی است و وزارت خارجه و رایزن‌های فرهنگی باید در این زمینه، اعتراض و تمامی مراکز و مجامع بین‌المللی باید این موضوع را از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند.
این داستان ادامه دارد...
البته اهالی ادب و فرهنگ هم در اظهارنظرهایی جداگانه انتقادات خود را به این کار دولت جمهوری آذربایجان اعلام کردند؛ آنها و همه مردمی که میراث معنوی کشورمان را دوست دارند با پیش‌زمینه‌هایی از اقدامات ترکیه برای تصاحب شمس و مولانا و سایر کشورهای دیگر در تحدید میراث معنوی فارسی و ایرانی منتظرند ببیننند چه اقدامی از سوی دولت‌مردان و دیپلمات‌های ایرانی انجام می‌شود؟
مردم البته، قصور سازمان میراث فرهنگی را هم که تاکنون هیچ اظهار نظر و واکنش رسمی از سوی مقامات این سازمان مطرح نشده را نادیده نخواهد گرفت و در کنار مسئولان سیاسی چشم‌انتظار اقدامی از سوی مسئولین میراث فرهنگی هم هستند.
واکنش به برداشتن کتیبه‌های فارسی مقبره‌ی نظامی
دبیر انجمن علمی آموزشی معلمان زبان و ادبیات فارسی آذربایجان غربی گفت: علاقه به ایران در شعرهای نظامی گنجوی مشهود است.
علی بابازاده در پی حذف شعرهای فارسی نظامی گنجوی از مقبره این شاعر در جمهوری آذربایجان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، عنوان کرد: تمامی شعرهای نظامی به زبان فارسی سروده شده و در بین آنها شعری به زبان تاتی یا ترکی دیده نمی‌شود، او همچنین ملمع یا شعر دوزبانه ندارد. نظامی به ایران عشق می‌ورزید و در بیت معروف خود نیز می‌گوید "همه عالم تن است و ایران دل، نیست گوینده زین قیاس خجل."
او در ادامه تصریح کرد: شعرهای ترکی که به نظامی منسوب می‌شوند، در واقع ترجمه‌هایی از شعرهای فارسی او هستند و تا کنون هیچ نسخه خطی از شعر ترکی که توسط نظامی سروده شده باشد، دیده نشده است.
