ایران‌بوم

۱۰۰ نمونه گلسنگ در تخت جمشید شناسایی شده که هرکدام در محو کردن نقوش و کتیبه‌های این بنای عظیم جهانی نقش تاثیرگذاری دارند. کارشناسان اعتقاد دارند که این گلسنگ‌ها اگر کنترل نشوند و از بین نروند ظرف ۶۰ سال می‌توانند نقوش و کتیبه‌ها را محو کنند.
به گزارش مهر، تخت جمشید را عظیم‌ترین بنای سنگی جهان می‌دانند. بنایی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده و یکی از نشانه‌های عظمت تمدن و معماری این مرز و بوم محسوب می‌شود.

آنچه این روزها تخت جمشید را تهدید می‌کند گلسنگ‌هایی است که کارشناسان اعتقاد دارد شرایط برای رشد و گسترش آن‌ها در کتیبه‌ها و نقوش وجود دارد و اگر این روند ادامه داشته باشد دیگر اثری از این نقوش بر جای نخواهند گذاشت.

کارشناسان تاکید دارند که این گلسنگ‌ها سالانه 20 میلیارد تومان به تخت جمشید آسیب وارد می‌کنند.

یک کارشناس حوزه گلسنگ‌شناسی در خصوص وضعیت گلسنگ‌های تخت جمشید گفت: متاسفانه وضعیت وجود و حمله گلسنگ‌ها به نقوش برجسته تخت جمشید نگران‌کننده است و در صورت ادامه این روند طی 60 سال آینده از تخت جمشید دیگر نقوش و کتیبه‌ای باقی نمی‌ماند.

وی با انتقاد از این که برای از بین بردن این گلسنگ‌ها در تخت جمشید به عنوان عظیم‌ترین بنای سنگی جهان اعتباری در نظر گرفته نمی‌شود، افزود: بحران گلسنگ به رویش غیرقابل کنترل بر روی آثار صخره‌ای گفته می‌شود که در تخت جمشید این گلسنگ‌ها در نقش و نگارها، کتیبه‌ها و خطوط میخی رشد کرده و بسیار نگران‌کننده است.

این کارشناس گلسنگ ادامه داد: اهمیت تخت جمشید به نقش و نگارها، خطوط میخی و گل‌های لوتوس و سربازان هخامنشی است و اگر این کتیبه‌ها از بین بروند دیگر تخت جمشید ابهت ندارد.

وی با تاکید بر این که عمق گلسنگ‌ها در تخت جمشید یک الی دو سانتی‌متر است، اظهار داشت: اگر این روند ادامه داشته باشد کتیبه‌های تخت جمشید آرام آرام به خاک تبدیل خواهند شد البته این روند هم اکنون در برخی از قسمت‌های تخت جمشید قابل رویت است.

وی بیان کرد: به عنوان نمونه کتیبه‌های محوطه تچر به دلیل حمله این گلسنگ‌ها از بین رفته و دیگر ارزش قبل را ندارد در صورتیکه ارزش این کتیبه‌ها بیش از میلیاردها تومان است.

این کارشناس گلسنگ با بیان این که نفوذپذیری یکی از مهم‌ترین خواص فیزیکی موثر بر زوال و پوسیدگی سنگ‌هاست، گفت: وجود این مشخصه‌ها به همراه افزایش امکان دسترسی به بخش‌های داخلی سنگ، زمینه تخریب آن را بوسیله هر یک از سه حالت آب (جامد، مایع، گاز) مهیا می‌کند.

وی اظهار داشت: در سنگ‌های رسوبی که ساخت و کاربرد آنها در بنا یا آثار بر خلاف جهت لایه‌بندی سنگ باشد، به دلیل سهولت نفوذ رطوبت و آب باران، متحمل آسیب بیش‌تری نسبت به سنگ‌هایی دیگر می‌شوند.

این کارشناس میراث فرهنگی با بیان این که آلودگی هوا نیز می‌تواند در ایجاد این گلسنگ‌ها تاثیرگذار باشد، بیان کرد: ریزگردها، کشاورزی شرق و غرب اطراف مجموعه تخت جمشید و استفاده از سموم کشاورزی نیز در رویش گلسنگ‌ها تاثیرگذار است البته برخی معتقدند که وجود پتروشیمی در نزدیکی تخت جمشید نیز در این رابطه موثر بوده است.

وی با تاکید بر این که در صورت ادامه این روند طی 60 سال آینده خیلی از آثار تخت جمشید به دلیل حمله گلسنگ‌ها از بین می‌روند، گفت: سنگ‌هایی مانند مرمر، سنگ آهک و ماسه سنگ که حاوی کلسیت هستند بیش‌ترین آسیب را در اثر بارش باران‌های اسیدی در هوای آلوده دارند و ترکیبات طبیعی و مصنوعی موجود در آلودگی هوا که بیش‌ترین سهم را در فرسودگی سنگ دارند و به رشد گلسنگ‌ها به طور فاجعه باری کمک می‌کنند.

این محقق با اشاره به رطوبت زیاد در تخت جمشید نیز گفت: متاسفانه همیشه در فصل ریزش باران بیشتر قسمت‌های تخت جمشید دچار آب گرفتگی می‌شود و بر اثر این ریزش باران و همچنین خاصیت مویینگی سنگ، رطوبت خیلی زود در همه قسمت‌های سنگ نفوذ کرده و سرعت تخریب سنگ را تسریع می‌کند.

وی با اشاره به این که بیش از 100 نوع گلسنگ در تخت جمشید شناسایی شده، بیان کرد: در سال 82 تعداد 65 نمونه گلسنگ در این مجموعه شناسایی شده بود که در حال حاضر بر اساس آخرین بررسی‌ها بیش از 100 نوع گلسنگ در این مجموعه شناسایی شده که نگران‌کننده است.

این کارشناس گلسنگ گفت: این امر نشان‌دهنده فراهم شدن شرایط لازم برای رشد گونه‌های جدید گلسنگ در مجموعه است البته این بدان معنا نیست که در گذشته گلسنگ وجود نداشته بلکه 1800 سال قبل هم وجود داشته اما اینگونه نبوده است.
وی با تاکید بر این که باید برای برون رفت تخت جمشید از این وضعیت چاره‌اندیشی شود، افزود: گلسنگ‌ها سالانه بیش از 100 میلیارد تومان به آثار سنگی کشور خسارت وارد می‌کنند که 20 میلیارد تومان از آن مربوط به تخت جمشید است.

این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: ابهت و اصالت تخت جمشید به نقش برجسته‌ها و کتیبه‌هاست و اگر از بین برود مانند یک ساختمان می‌شود.

•انعقاد تفاهم‌نامه با گروه ایتالیایی برای از بین بردن گلسنگ‌ها/ به دنبال راهبرد علمی هستیم
در این رابطه سرپرست پایگاه تخت جمشید گفت: در خصوص گلسنگ‌ها یکسری مطالعات را از سال 82 در تخت جمشید شروع کردیم که این مطالعات بر روی گونه‌های مختلف گلسنگ انجام شده است.

مسعود رضایی منفرد افزود: فعالیت در مورد این گلسنگ‌ها همچنان ادامه دارد و فاز دوم آن نیز درحال انجام است.

وی با اشاره به این که در این خصوص با یک گروه ایتالیایی تفاهم‌نامه منعقد شده، افزود: در این مدت برخی از گلسنگ‌ها را با لیزر و برخی دیگر با شستشوی کتیبه‌ها از بین بردیم اما به خاطر حساسیت تخت جمشید نباید خطا کنیم و در این خصوص به دنبال راهبرد علمی و جامع برای مبارزه با این گلسنگ‌ها هستیم.

سرپرست پایگاه تخت جمشید تاکید کرد: برخی از این گلسنگ‌ها را می‌توان با لیزر و شستشو از بین ببریم اما برای برخی دیگر این اقدامات بی‌فایده است اما باید برای مقابله با گلسنگ‌ها خطا را به حداقل برسانیم.

وی یادآور شد: گلسنگ پدیده‌ای است که تمام سایت‌های تاریخی جهان با آن روبه‌رو هستند و کارشناسان یونسکو نیز برای از بین بردن آن هنوز به راهکاری نرسیده‌اند.

رضایی منفرد عنوان کرد: اما تا آنجایی که بتوانیم اقدامات مقابله‌ای را انجام داده‌ایم و راهکارهای علمی را برای از بین بردن گلسنگ‌ها پیگیری خواهیم کرد.