ایران‌بوم

به گزارش خبرنگار مهر، باغ ها همواره مظهر زیبایی،‌ سرسبزی، خرمی و شادابی بوده اند و نعمت وجود آنها در مناطقی که طبعیت دست از آستین سخاوت بیرون نیاورده است، بیش از پیش خودنمایی می کند.

مردم کویر سالیان نه چندان دور در رنگ آمیزی باغ ها پناه می گرفتند، عصرهای تابستان اتاق های سه دری و پنج دری به نسیم خنک و باغچه و حوض باز می شد و صحنه های ماندگار و دل انگیزی برای ساکنین کویر به همراه داشت.

در گذشته که امکانات سرمایشی و گرمایشی به شکل امروزی وجود نداشت باغ ها در شهرهایی کویری نظیر یزد به اوج بلوغ و معماری رسیدند و برای مردم آسایش و آرامش به ارمغان آوردند.

آب، حوض، فواره، سنگ فرش، باغچه ها با گل و سبزه به زیبایی در باغ ها نقاشی شدند و با رنگ آمیزی بی نظیری هر بیننده ای را محصور کردند اما باغ های ایرانی در سال های اخیر مورد بی مهری قرار گرفتند و بخش بسیاری ازآنان به بهانه هایی نظیر توسعه شهری و خیابان کشی تخریب شده و از آنان تنها یک نام یا بخش اندکی باقی مانده است.

باغ گلشن

این باغ ها روزگاری برای صاحبان خود که اغلب خوانین و متمولین شهرها بودند، مکانی امن و آسوده بود و پس از آنها، عامه مردم ساعاتی چند از روزگار خود را در این باغها به تفرج می پرداختند.

پس از آنکه این باغ ها از حالت مسکونی خارج شد، میراث فرهنگی بر روی بسیاری از آنها دست گذاشت و به این ترتیب بود که پرونده باغ های ایرانی گشوده شد.

در برهه ای تعدادی از این باغ ها که در آستانه تخریب قرار داشت، به دست مرمتگران میراث فرهنگی مرمت شد و در هر شهر به جاذبه ای تفریحی و گردشگری برای مردم آن دیار و گردشگران تبدیل شد.

اما اکنون مدتهاست که این باغ ها مورد بی توجهی قرار گرفته و با وجود اینکه سال گذشته 9 باغ ایرانی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید، بخشی از آنها در آستانه تخریب قرار گرفته است.

تعدادی از این باغ ها نیز در فهرست آثار جهانی ثبت نشده اما پرونده ای عریض و طویل در میراث فرهنگی دارند اما در حاشیه قرار گرفته و فراموش شده اند و شاید اکنون کمتر از کسی از مکان و فضای این باغ ها مطلع باشد.

باغ مرشد یزد که اکنون تنها از آن یک نام و چند درخت باقی مانده، نمونه ای از چندین باغی است که در یزد به دست فراموشی سپرده شده است.

باغ گلشن طبس

علاوه بر این ده ها باغ دیگر که هر یک شناسنامه ای از معماری و ذوق و هنر ایرانی به ویژه در خطه کویر است،‌ در آستانه فراموشی قرار گرفته است.

البته طی سال های اخیر تعدادی از این باغها به دست بخش خصوصی احیا شد و با تبدیل آنها به فضاهایی نظیر هتل باغ، رستوران، کافی شاپ و ... گامی در راستای احیای آنها برداشته شد اما این اقدامات هنوز محدود است و نیاز به نگاهی ویژه تر دارد.

یکی از کارشناسان جهانگردی و فعال در عرصه میراث فرهنگی که به احیای چندین باغ در یزد پرداخته است در این زمینه اظهار داشت: احیای باغ های ایرانی هدف اصلی برنامه های ماست.

اصغر نبیل با اشاره به باغ هایی که توسط شرکت وی احیا شده است، افزود: باغ نمیر از جمله باغ هایی است که کار احیای آن از چند سال پیش آغاز شده و به زودی مورد بهره برداری قرار می گیرد.

باغ 99 فواره ای نمیر به زودی بهره برداری می شود

وی افزود: باغ نمیر تفت با 99 فواره در آینده ای نزدیک بهره برداری می شود و شاهکاری از معماری و ذهن خلاق مردم کویر را به نمایش می گذارد.

نبیل معتقد است: باغ ها، خانه ها و کاروانسرهای تاریخی باید کاربری های اقتصادی پیدا کنند تا از تخریب محفوظ باشند.

باغ دولت آباد یزد

نبیل عنوان کرد: غفلت از این موضوع اماکن تاریخی را به محلی برای تجمع معتادان یا نگهداری حیوانات تبدیل کرده است.

مدیرعامل شرکت مشیر با بیان اینکه این شرکت در سال 80 با هدف احیای باغ های ایرانی به ثبت رسیده است، گفت: باغ های ایرانی از جاذبه های کشورمان از جمله یزد به شمار می رود که به دلیل بی توجهی، برخی از آنان تخریب شده و باید برای حفظ آنان چاره ای اندیشید.

وی با بیان اینکه در سال ابتدایی تاسیس این شرکت، احیای باغ مشیرالممالک در دستور کار قرار گرفت و این باغ به هتل تبدیل شد، افزود: وسعت باغ مشیرالممالک 26 هزار متر بوده است که 12 هزار متر آن تخریب و به خانه تبدیل شده و ما تنها توانستیم بخشی از آن را حفظ، احیا و به هتل تبدیل کنیم.

نبیل با اشاره به اینکه باغ مشیرالممالک به عنوان نخستبن هتل باغ ایرانی در کشور به ثبت رسیده است، تصریح کرد: بازیابی امکانات پیشین این باغ منحصر به فرد ایرانی نظیر حمام و باغچه از برنامه های آینده ماست.

باغ صدری تفت احیا می شود

وی با اشاره به اینکه باغ صدری تفت را از صندوق احیای میراث فرهنگی طولانی مدت اجاره کرده ایم، اظهار داشت: این باغ منحصر به فرد ایرانی تا اواسط تابستان سال جاری افتتاح می شود.

نبیل با اشاره به ویژگی های منحصر به فرد این باغ ایرانی، عنوان کرد: ساختمان زمستانی و تابستانی این باغ و حوض بی نظیرآن با 99 فواره احیا، بازسازی و محوطه سازی شده و آماده افتتاح است.

این کارشناس جهانگردی با اشاره به نمونه های این باغ در سایر استان ها نظیر باغ فین کاشان، بیان کرد: باغ صدری می تواند برای یزد و تفت جاذبه توریستی و گردشگری مناسبی فراهم کند.

باغ دولت آباد یزد

عمارت و باغ صدری تفت با مساحت تقریبی 12 هزار متر مربع در جنوب شرقی شهر تفت با 99 فواره و اتاق‌ های سه دری با تزئینات زیبا در نوع خود منحصر به فرد است.

این باغ به شماره 2898 در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت ملی رسیده است.

نیمی از باغ دولت آباد در حال تخریب است/ طرح جدید باغ دولت آباد مصوب شد

نبیل همچنین با اشاره به باغ دولت آباد به عنوان یکی از باغ های منحصر به فرد ایرانی افزود: باغ دولت آباد به ثبت جهانی رسیده است از این رو با همکاری یونسکو برای این باغ طرح مصوب تهیه شده است.

نبیل ادامه داد: کاوش های جدید، نصب تجهیزات جنبی و ایجاد مواردی نظیر باغ گل و گیاه و باغ پرندگان از جمله مشخصات طرح مصوب باغ دولت آباد است.

بخشی از باغ دولت آباد در اختیار شهرداری است/ بخش واگذار شده به شهرداری در حال تخریب

وی با اشاره به مشکلات پیش رو در احیای باغ دولت آباد عنوان کرد: بخشی از این باغ در اختیار شهرداری قرار دارد که در حال نابودی است و افراد مختلف با ورود به این بخش اقدام به نوشتن بر روی دیوارها و تخریب باغ می کنند.

نبیل با بیان اینکه وسعت باغ در اختیار شهرداری 25 هزار متر و به میزان نیمی از کل مساحت باغ است، تصریح کرد: متولی باغ دولت آباد در حال رایزنی با شهرداری است تا این بخش نیز به باغ متصل شود و این باغ با اجرای طرح مصوب به مجموعه ای ممتاز در کشور تبدیل شود.

وی گام نخست در طرح مصوب باغ دولت آباد را جلوگیری از تخریب ساختمان های خشت و گلی آن دانست و افزود: متاسفانه این بخش رها شده و به باغ صدماتی وارد کرده است که باید هر چه زودتر این روند متوقف شود.

باغ پهلوان پور مهریز

نبیل افزود: فضای سبز باغ دولت آباد از بین رفته است که در طرح احیای آن فضای سبز و گونه های مختلف گیاهی تعریف شده است.

مدیرعامل شرکت مشیر کشت و زرع، ساخت و ساز و خیابان کشی را از دیگر بخش های مصوب در طرح احیای باغ دولت آباد ذکر کرد.

باغ دولت آباد که مرتفع ترین بادگیر جهان را در خود دارد،‌ سال گذشته در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید.

این باغ یکی از مجموعه های جالب توجه گردشگران داخلی و خارجی است اما به نظر می رسد آنگونه که شایسته است به یک مکان توریستی تبدیل نشده است.

به نظر می رسد همراهی و همکاری نهادهای مختلف از جمله شهرداری، اوقاف، میراث فرهنگی و ... می تواند نقش مهمی در احیای باغ های ایرانی به ویژه در استان یزد ایفا کند.

استان یزد ده ها باغ منحصر به فرد را در گستره وسیع خود جای داده که از آن جمله می توان به باغ گلشن طبس، باغ دولت آباد، باغ پهلوان پور مهریز، باغ صدری، باغ نمیر و ... اشاره کرد.

..............................
گزارش: نیره شفیعی پور