زیست بوم
گیاهان دارویی - مریم گلی
- زيست بوم
- نمایش از پنج شنبه, 13 مهر 1391 23:34
- بازدید: 5141
برگرفته از روزنامه اطلاعات
مریم‌گلی (Salvia officinalis) به معنی شفا دادن است و از زمان‌های بسیار قدیم این گیاه را دوای تمامی دردها می‌دانستند و عقیده داشتند که آدمی را از مرض می‌رهاند و شفا می‌بخشد. گیاهی چند ساله و علفی، ریشه و ساقه راست و دارای انشعابات فراوان و ارتفاع آن بین 50-80 سانتی متر است. ساقه‌‌های جوان به رنگ سبز تیره و پوشیده از کرک‌های انبوه و خاکستری رنگ است. با افزایش عمر گیاه، ساقه چوبی و رنگ آن قهوهای میشود. برگ‌ها بلند و نیزه‌‌ای شکل هستند. گل‌ها به رنگ بنفش متمایل به آبی، صورتی یا سفید و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه‌‌ها روی چرخه‌‌های مخصوصی مشاهده می‌‌شوند. روی هر چرخه 5-8 گل وجود دارد. میوه فندقه و به رنگ قهوهای روشن یا تیره است.
مریم گلی باید در زمین‌های اصلاح شده، قابل نفوذ، حاصل‌خیز و نسبتاً مرطوب کشت شود. بهترین رشد آن در خاک‌های رسی غنی و زهکش دار صورت میگیرد و اراضی رو به آفتاب را ترجیح میدهد. گیاهی مدیترانه‌ای است که در طول رویش به گرما و هوای خشک نیاز دارد و مقاومت آن بر گرما زیاد است. این گیاه در زمستان در دمای پایین‌تر از 15ـ درجه سانتیگراد دچار سرمازدگی شده و در 5-6 روز خشک میشود. هوای گرم و خاک‌هایی با بافت متوسط که حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات کلسیم باشند برای آن مناسب است و در افزایش مواد موثره نقش زیادی دارد. خاک‌های شنی و فقیر از عناصر غذایی، مناطق سرد و رطوبت فراوان از عوامل محدود کننده رشد این گیاه هستند. محدوده pH خاک برای کشت مریم گلی 4/9-8/2 ولی pH مناسب آن 6/4 است. این گیاه 5 تا 7 سال عمر میکند و تا 4 سال بازدهی اقتصادی دارد. بذور در درجه حرارت 12 تا 15 سانتیگراد شروع به رویش میکنند.
این گیاه در درمان تشنج، دردهای مفصلی و سر گیجه و میگرن، کاهش دهنده قند خون و لرزش اندام‌ها برای بی‌نظمی قاعدگی و دردهای قاعدگی و ترشحات زنانگی بسیار نافع است. از نظر خواص دارویی و موارد مصرف این گیاه دارای خواص ضد عفونی کننده، قابض، ضد نفخ، کاهش دهنده قند خون است.
مریم گلی از زمان قدیم به عنوان تونیک و تقویت اعصاب و به عنوان یک افزایش دهنده طول عمر از آن استفاده می‌شده است.
اگر از جوشانده این گیاه به صورت قرقره استفاده شود، جوش‌های داخل دهان و برخی آفات دهان را درمان میکند. همچنین برای زخم‌هایی که بر اثر واریس به وجود می‌آید بسیار مؤثر است. در آنژیم و انواع گلو درد نیز از این گیاه استفاده میشود. از جوشانده این گیاه برای ضماد و جوش‌های بدن استفاده میشود. جوشانده غلیظ این گیاه اگر با آب مخلوط شود برای دردهای مفصلی، رماتیسم و حتی راشیتیسم کودکان بسیار مفید و مؤثر است.
جوشانده 10 گرم برگ مریم گلی در 100 گرم سرکه قابلیت پایین آوردن قندخون در بیماران دیابتی را دارد.
دم کرده 30 تا 40 گرم برگ خشک در یک لیتر آب جوش پس از صاف شدن درصورت سوء‌هاضمه و به عنوان مقوی معده و جهت ضعف اعصاب یک فنجان تناول میکنند. خیسانده 1 تا 15 گرم برگ مریم گلی در نیم لیتر آب را در 20 گرم عسل یا شکر شیرین کرده برای درمان آنژین و ورم لوزه می‌‌توان از این محلول به صورت شست و شوی دهان استفاده کرد.
قسمت مورد استفاده داروی مریم گلی، برگ‌های تازه یا خشک و سرشاخه‌های گلدار آن است که در موقع گل دادن از اواسط اردیبهشت جمع آوری و در سایه در حرارت کمتر از 35 درجه سانتیگراد خشک میشود.
مریم گلی معده را تحریک میکند و به‌‌هاضمه یاری می‌‌رساند و خون را سریع‌تر به جریان می‌‌اندازد. در استعمال خارجی به شکل لوسیون یا کمپرس برای ترمیم زخم‌‌ها و سرمازدگی‌ها، خراش‌های پوست و بندآوردن شیر استفاده میشود. برخی اعتقاد دارند که کشیدن برگ‌های خشک مریم گلی به جای سیگار برای افراد مبتلا به تنگی نفس، سنگینی گوش و سرماخوردگی و ورم‌‌های حلق ناشی ازسرماخوردگی مفید است.
در آشپزی آن را همراه غذاهای چرب مانند گوشت اردک و غاز مورد استفاده قرار می‌دهند. مریم گلی همراه کربوهیدرات‌ها غذا را خوشمزه میکند. از این رو در تهیه نان، سوپ و سیب زمینی مورد استفاده قرار میگیرد. ترکیب آن با پیاز، بادمجان و
گوجه فرنگی نیز بسیار رواج دارد. مصرف آن در تهیه خورش، گوشت پخته و گوشت کبابی بسیار مطلوب است و برگ‌های آن در تزئین غذا مورد استفاده قرار میگیرد.
روغن مریم گلی ضدعفونی کننده و قابض است، از این رو در درمان گلودرد، مشکلات دهان و گاهی برای درمان بریدگی و کبودی به کار گرفته میشود. پژوهش‌ها نشان میدهد، مریم گلی دارای خواص استروژنی است. علاوه بر این قند خون را در افراد دیابتی کاهش میدهد و برای رفع خستگی ذهنی، آرامش اعصاب و افزایش قدرت تمرکز مفید است.
