کتاب
رستم و سهراب شاهنامه به روایت خالقی مطلق
- كتاب
- نمایش از یکشنبه, 13 مهر 1393 19:01
- بازدید: 7171
برگرفته از تارنمای دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی به نقل از بنیاد شکوهی
اولین داستان از مجموعه داستانهای شاهنامه فردوسی که قرار است با مقدمه، تصحیح و توضیحات استاد دکتر جلال خالقی مطلق، شاهنامه‌شناس برجسته و صاحب‌نام، فراهم گردد، منتشر شد.
اوّلین داستان از این مجموعه به رستم و سهراب اختصاص دارد که به تازگی از سوی نشر سخن چاپ و منتشر شد. آماده‌سازی و ترتیب و تنظیم این مجموعه بر عهدۀ دو تن از محقّقان فاضل و پویای ادب فارسی، دکتر محمد افشین‌وفایی (عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) و پژمان فیروزبخش (دانشجوی دکتری ایران‌شناسی دانشگاه هامبورگ) است. داستان رستم و سهراب با پیشگفتاری از دکتر جلال خالقی مطلق آغاز می‌شود. ایشان در پیشگفتار یکی از دلایل اصلی پنهان ماندن بخش بزرگی از ارزش ادبی شاهنامه را حجیم بودن آن دانسته‌اند؛ از این روی از نظر این استاد دانشمند یکی از راههای رفع این مسئله، انتشار برخی از داستانهای شاهنامه به صورت مستقل و همراه با توضیحات گسترده است.
دکتر خالقی‌مطلق در مقدّمۀ کتاب که عنوان «یکی داستانی است پر آب چشم» را بر پیشانی دارد، به بررسی و نقل روایتهای مختلف موضوع نبرد پدر و پسر در داستانهای حماسی و افسانه‌های اقوام جهان می‌پردازد و معتقد است از میان روایتهای مختلف نبرد پدر و پسر، فقط چهار روایت از لحاظ موضوع و انگیزه و ساخت به هم شبیه‌اند: روایت آلمانی هیلده‌براند و هادوبراند، روایت ایرلندی کوکولین و کنلای، روایت روسی ایلیا مورمیث و سکلنیک و روایت ایرانی رستم و سهراب. ایشان ضمن بازگویی خلاصه‌ای از هر کدام از روایتهای مذکور، به بررسی تفاوتها و اشتراکات آنها می‌پردازد و در نهایت نتیجه می‌گیرد: «این تفاوتها و همسانی‌ها... نشان می‌دهد که اگرچه هر چهار روایت کنونی دارای یک ریشۀ واحد بوده‌اند، ولی هیچ‌یک از صورتهای چهارگونۀ کنونی نمی‌تواند اصل آن سه روایت دیگر باشد، بلکه هر چهار روایت به یک اصل دیگر برمی‌گردند» (ص 37 ـ 38). در ادامه و در بررسی داستان رستم و سهراب ضمن اشاره به این موضوع که روایت رستم و سهراب به زبان‌های ماندایی، ارمنی، کردی، ترکی، آسی و چند گویش قفقازی دیگر نظیر پشاوی، ایمرتینی و سوانتی نیز وارد شده است، خلاصه‌ای از این روایتها را نقل می‌کند.
پس از مقدمۀ پنجاه و پنج صفحه‌ای متن داستان رستم و سهراب آغاز می‌شود که پنجاه صفحۀ کتاب را در بر می‌گیرد و پس از آن تعلیقات متن با عنوان «گزارش» آمده است. تعلیقات کتاب دارای یادداشتها و توضیحات مفیدی است که خواننده را در قرائت صحیح و نیز درک درست معنی و مفهوم داستان کمک می‌کند. پس از گزارش، گزیده‌ای از نسخه‌بدلهای متن و کتابنامه ذکر شده است. یکی از نکات مهمی که در نسخه‌بدلها به چشم می‌خورد، استفاده از دست‌نویس بسیار مهم سن‌ژوزف است که گرچه در قالب مقالات مختلف توسّط استاد دکتر خالقی‌مطلق و چند شاهنامه‌پژوه دیگر بررسی و ارزیابی شده، ولی در تصحیح متن شاهنامه تا کنون مورد استفاده قرار نگرفته بود که در این چاپ برای اوّلین بار از آن استفاده شده است.
با توجّه به اینکه متن توسّط یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین شاهنامه‌شناسان و شاهنامه‌پژوهان فراهم آمده، و ایشان نیز در این راستا از همکاری دو تن از محققان جوان و فاضل بهره برده، بی‌تردید یکی از معتبرترین چاپهای این قسمت از شاهنامه محسوب می‌شود و امید است در دانشگاهها و مراکز آموزشی به ویژه در گروههای زبان و ادب فارسی دانشگاههایی که داستان رستم و سهراب به عنوان واحد درسی تدریس می‌شود، از این کتاب به بهترین نحو ممکن استفاده شود و رفته‌رفته جایگاه خود را به عنوان یک کتاب درسی و آموزشی معتبر در محافل علمی و دانشگاهی باز کند.
