ایران‌بوم

همه جوامع بشری، چه آنها که در طول زمان و بتدریج گسترش یافته‌اند و چه آنهایی که یکباره و در نتیجه تصمیم قبلی پدید آمدن‌اند، نمادی از تنوع جوامع در سراسر تاریخ هستند.

این منشور مربوط به منطق شهری تاریخی بزرگ و کوچک شامل شهرها، شهرستانها و مراکز یا محله‌های تاریخی به اضافه محیط طبیعی و یا ساخته دست بشر آنهاست. این مناطق گذشته از نقشی که به‌عنوان مدارک تاریخی دارند، حاوی ارزشهای فرهنگهای شهری سنتی نیز هستند. امروزه بسیاری از این منتطق به واسطه توسعه شهری که در نتیجه صنعتی شدن در همه جوامع صورت می‌گیرد، مورد تهدید قرار گرفته، از لحاظ فیزیکی بی‌ارزش و مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته، آسیب دیده یا حتی تخریب می‌شوند.

«شورای بین‌المللی بناها و اماکن» (ایکوموس) برای مقابله با این وضعیت تأسفبار که غالباً ضررهای جبران‌ناپذیر فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی در پی دارد. تنظیم یک «منشور بین‌المللی حفاظت و مرمت بناها و اماکن» (این منشور معمولاً بنام منشور ونیز خوانده می‌شود) خواهد بود، ضروری می‌داند. در این متن جدید اصول، اهداف و روشهای لازم برای حفاظت شهرها و مناطق شهری تاریخی تعریف می‌شود. این منشور همچنین خواستار افزایش هماهنگی میان زندگی خصوصی و اجتماعی در این مناطق و نیز ترغیب محافظت از آن دسته اموال فرهنگی هر چند کوچک از نظر مقیاس است که حافظه نوع بشر را می‌سازد.

همانگونه که در «توصیه‌نامه حراست و نقش معاصر مناطق تاریخی» (ورشوـ نایروبی،1976) و نیز در سایر اسناد گوناگون بین‌المللی بیان شده است، درک متداول از معنای «حفاظت از شهر و مناطق شهر تاریخی» عبارت است از: اتخاذ گامهای لازم برای حمایت، حفاظت و مرمت این دسته از شهرها و مناطق و همچنین توسعه و انطباق هماهنگ آنها با زندگی معاصر.

اصول و اهداف :
1- برای داشتن بیشترین تأثیر، حفاظت از شهرهای تاریخی و هر آبادی تاریخی دیگر و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای در همه سطوح.
2- خصوصیاتی که باید حفظ شوند؛ ویژگی تاریخی بودن شهر یا منطقه شهری و همه عناصر مادی و معنوی که این ویژگی را متجلی می‌سازد در بر می‌گیرند، بخصوص:
الف ـ الگوهای شهری که با معابر و خیابانها مشخص می‌شود،
ب ـ ارتباطات بین ساختمانها و فضاهای سبز و باز،
ج ـ شکل ظاهری ـ داخلی و خارجی ـ ساختمانها که با مقیاس، اندازه، سبک، مصالح ساختمانی، رنگ و تزیینات مشخص می‌شود،
د ـ ارتباط میان شهر یا منطقه شهری و محیط اطراف آن، هم محیط طبیعی و هم محیط ساخته دست بشر،
هـ ـ کارویژه‌های گوناگونی که شهر یا منطقه شهری در طول زمان به‌دست آورده است. هرگونه تهدید این شرایط و خصوصیات، اصالت شهر یا منطقه شهری تاریخی را به مخاطره خواهد انداخت.
3- مشارکت و مداخله ساکنین، برای موفقیت برنامه حفاظت ضروری بوده و باید تشویق شود. حفاظت شهرها و مناطق شهری تاریخی پیش از هر چیز به ساکنین آنها مربوط است.
4- حفاظت در یک شهر یا منطقه شهری تاریخی، مستلزم دوراندیشی، یک رهیافت سیستماتیک و انضباط عمل است. ضروری است از سختگیری و عدم انعطاف پرهیز کرد چرا که موارد فردی می‌تواند، مشکلات خاصی در پی داشته باشد.

روشها و ابزارها :
5- قبل از برنامه‌ریزی برای حفاظت، انجام یک‌سری مطالعات با استفاده از علوم متفاوت ضروری است.
     در تدوین برنامه‌های حفاظت همه عوامل مرتبط شامل باستان‌شناسی، تاریخ، معماری، قواعد فنی، جامعه‌شناسی و اقتصاد را باید مد نظر قرار داد. لازم است اهداف اصولی برنامه حفاظت، همچنین اقدامات حقوقی، اداری و مالی لازم برای دستیابی به این اهداف، به‌روشنی مشخص شود.
     هدف از برنامه حفاظت باید تضمین یک رابطه هماهنگ میان مناطق شهری تاریخی و شهری به‌عنوان یک کلیّت باشد.
     می‌باید در برنامه حفاظت مشخص کرد که کدامیک از ساختمانها باید محافظت شوند و کدام تحت شرایط معین و کدام تحت شرایط کاملاً استثنایی قابل محافظت هستند. قبل از هرگونه مداخله و شروع به‌کار باید همه شرایط موجود را مستند کرد.
     برنامه حفاظت باید از سوی ساکنین منطقه تاریخی مورد حمایت قرار گیرد.
6- تا تصویب برنامه حفاظت، هرگونه اقدام حفاظتی اضطراری باید مطابق با اصول و اهداف این منشور و منشور ونیز انجام شود.
7- نگهداری مستمر برای حفاظت مؤثر شهر با منطقه شهر تاریخی، اهمیت بسزایی دارد.
8- کار ویژه‌ها و فعالیتهای جدید باید مطابق با ویژگی شهر یا منطقه شهری تاریخی باشد.
     جرح و تعدیل این مناطق با زندگی معاصر، مستلزم انجام دقیق اصلاحات در تسهیلات خدمات عمومی است.
9- اصلاح خانه‌سازی باید یکی از اهداف اساسی حفاظت باشد.
10- هنگامی که لزوم احداث ساختمانهای جدید یا جرح و تعدیل ساختمانهای موجود احساس شد، رعایت شبکه معابر موجود بخصوص با توجه به مقیاس و اندازه ضروری است.
     نباید از خلق عناصر جدید هماهنگ با محیط باز ماند چرا که این قسمتها می‌توانند به غنای منطقه کمک نمایند.
11- اطلاع از گذشته یک شهر تاریخی، یا هنگامی که منطقه در طی تحقیقات باستان‌شناسی باید بسط داده شود و معرفی شایسته یافته‌های باستان‌شناسی.
12- عبور و مرور وسایط نقلیه داخل یک شهر یا منطقه شهری تاریخی می‌باید کنترل شود و برای احداث پارکینگها به‌نحوی که به بافت تاریخی یا محیط آن آسیب نرسانند، برنامه‌ریزی شود.
13- در صورت لزوم پیش‌بینی احداث بزرگراههای عمده در برنامه‌ریزی شهری یا منطقه‌ای، طراحی این بزرگراهها به گونه‌ای باشد که با عبور از میان شهر یا منطقه شهری تاریخی در آنها شکاف ایجاد نکنند، بلکه دسترسی به آنها را آسان سازند.
14- شهرهای تاریخی باید در برابر سوانح طبیعی وبلایای چون آلودگی هوا و زلزله حمایت شوند تا بدین‌ترتیب حراست از میراث و تأمین جانی و رفاه ساکنین میسر شود.
     سانحه طبیعی هرچه باشد، اقدامات پیشگیرانه و مرمتی پس از وقوع سانحه باید منطبق با ویژگی بخصوص اموال مربوطه باشد.
15- یک برنامه اطلاع‌رسانی عمومی، به‌منظور جلب مشارکت و مداخله ساکنین باید تنظیم شود و در این راه باید ابتدا از کودکان در سنین مدرسه آغاز کرد.
     فعالیت انجمنهای مردمی برای حمایت از میراث نیز باید ترغیب شده و اقدامات مالی در راستای حفاظت و مرمت انجام شود.
16- تدارک آموزش تخصصی برای همه صاحبان مشاغل مرتبط با حفاظت، ضروری است.