ایران‌بوم

براساس تحقیقات انجام شده توسط دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی کشور، نیمی از مردم ایران از سفره غذایی با کیفیت بالا محروم هستند و این در حالی است که پنجاه درصد از مردم ایران مواد مغذیی مانند ویتامین‌های ‏A ‎،d، آهن، روی و کلسیم را درحد کافی دریافت نمی‌کنند وتنها درحد سیری شکم، غذا مصرف می‌کنند.‏

در این گزارش آمده است، درحال حاضر چهل درصد از خانواده‌ها درحد متعادل و چهل درصد بیش از نیاز خود انرژی ازمصرف غذا دریافت می‌کنند، نه تا ده درصد از این میزان از گرسنگی شکمی رنج می‌برند و کمتر از هفتاد درصد ازآنان، انرژی و پروتئین توصیه شده را ازمصرف غذا دریافت می‌دارند و ده تا یازده درصد خانواده‌ها از گرسنگی نسبی شکمی رنج می‌برند.‏

کارشناسان معتقدند، کم‌خونی فقر آهن، کمبود ویتامین ‏A‏ و اختلالات ناشی از کمبود ید از شایع‌ترین کمبود‌ها هستند که از بین آنها کم خونی فقر آهن، گسترده‌ترین و شایع‌ترین نوع کمبود ریزمغذی‌ها درکشور است. ‏

آنان می‌گویند، در حال حاضر بیماری‌های مزمن ناشی از سوءتغذیه درحالی درسطح کشور رو به افزایش است که متاسفانه هیچ نوع درمانی در این زمینه انجام نشده است ودرحال حاضرهم وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی برنامه‌ای درجهت تغییر رفتارزندگی، افزایش حرکات بدن و تغییر فرهنگ خانواده‌ها برای مصرف صحیح غذا دردست ندارد.

دسترسی به غذای کافی ‏

چندی قبل دکتر رسول دیناروند ـ رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت درمان و آْموزش پــزشکی در گــفت و گــو بـا خبر گزاری مهر اظهار داشته است: عدم دسترسی به غذای کافی در کشور خیلی کم است و چیزی کمتر از 4 درصد مردم هستند که به غذای کافی دسترسی ندارند. اما مشکل ما دریافت غذای مازاد و پرخوری است که 10 برابر بیشتر از عدم دسترسی به غذای کافی در کشور است.

وی با اشاره به این مطلب که مصرف غذاهای آماده، نمک و شکر در برنامه غذایی مردم زیاد است می‌گوید: متاسفانه این وضعیت باعث شده تا روند بیماری‌های غیرواگیر به شدت در حال افزایش باشد.‏

دیناروند در ارتباط با اجرا نشدن برخی مصوبات دولت‌های قبلی مبنی بر ممنوعیت مصرف نوشابه در ادارات و جایگزینی کشمش و خرما به جای قند،می افزاید: برخی مصوبات دولتی را دولت‌های بعدی لازم الاجرا نمی‌دانند، از جمله این مصوبات بود که در دولت نهم تصویب شد اما دولت دهم آن‌ها را لغو کرد و در ابتدای دولت یازدهم هنوز منتظر اجرا شدن هستیم. البته بعضی از مصوبات هزینه بر هستند و همین مسأله باعث می‌شود که اجرا نشوند. ‏

رژیم غذایی نا متعادل

‏ دکترسید علی کشاورز ـ مدیر گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران در رابطه با رژیم غذایی مردم ایران می‌گوید: در بررسی که در هفت استان شامل تهران انجام شد، 50 درصد از مردم کمبود ریزمغذی‌ها را نداشتند اما این تعادل به قیمت دریافت مازاد انرژی بود. 40 درصد از افراد کمبود ریزمغذی‌ داشتند و تنها 9/9درصد در این استان‌ها رژیم غذایی متعادل را رعایت می‌کردند. ‏

وی می‌افزاید: برآورد می‌شود 20 تا 25 درصد رژیم غذایی افراد متعادل است و 45 تا 50 درصد مازاد انرژی دارند. 30 درصد افراد از انواع کمبودهای انرژی و پروتئین در کنار کمبود ریزمغذی‌ها رنج می‌برند و تنها 20 درصد در سطح ملی تغذیه مناسبی دارند.

این متخصص تغذیه با اشاره به کمبود ویتامین ‏B2‎‏ موجود در لبنیات یاد آوری می‌کند: کمبود این ویتامین با توجه به کاهش مصرف خانواده‌ها بیشتر می‌شود و میانگین مصرف شیر از 80 تا 85 لیتر سرانه اکنون به 60 لیتر تقلیل پیدا کرده است که در آینده مشکلات استخوانی را افزایش می‌دهد.

وی با تاکید بر کمبود آهن در زنان می‌گوید: زنان باردار تا 50 درصد کمبود آهن دارند و از میان دختران 14 تا زنان 49 ساله 50 درصد سوء تغذیه فقر آهن دارند که یک سوم آنها از کم خونی رنج می‌برند. ‏

برای پیشگیری و کنترل کمبود ریزمغذی‌ها، چهار راهکار عمده وجود دارد که عبارتند از: مکمل یاری (یعنی دادن شربت یا قرص به گروه‌های هدف)، غنی‌سازی مواد غذایی (یعنی به غذاهایی که مردم به‌طور معمول می‌خورند ریزمغذی مورد نظر اضافه شود)، آموزش تغذیه به منظور بهبود رژیم غذایی و تشویق به مصرف متنوع مواد غذایی از جمله انواع سبزی و سیفی و میوه و انواع گوشت و بالاخره، ارتقاء سطح سلامت عمومی ‌و کنترل بیماری‌های عفونی و انگلی.

سوء تغذیه درکشور ‏

دکتر مسعود کیمیاگرـ متخصص تغذیه در مورد سوء تغذیه در کشور به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: مهم‌ترین مشکلی که در حال حاضر سلامت مردم را تهدید می‌کند کم مصرف کردن لبنیات در کشــور است، به طوری که بر اساس بررســی‌های انجام شده یک چهارم مصرف لبنیات در اروپا را هم نداریم در حالی که مصرف نوشابه در بین مردم ما سه برابر آنها ست و این مساله بسیار نگران‌کننده‌‌است.‏

‏ عدم مصرف لبنیات ‏

وی با اشاره به این مطلب که ایران از نظر مصرف لبنیات حتی جز صد کشور اول دنیا هم نیست می‌افزاید: کشور ما از نظر تولید لبنیات بسیار غنی است و از روزگاران قدیم انواع لبنیات به شکل ماست،شیر،دوغ،کره و پنیر مورد استفاده مردم قرار می‌گرفته است که متاسفانه امروزه به علت توزیع نا عادلانه و گران شدن قیمت لبنیات، حتی عشایر و روستاییانی که آن‌ها را درست می‌کنند، خودشان استفاده نمی‌کنند و برای درآمدزایی به شهر عرضه می‌دارند.‏

این متخصص تغذیه در مورد آمار سوء تغذیه در کشور می‌گوید: بر اساس آمار جدیدی که مسئولان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی ارایه داده‌اند تنها 4 درصد از جمعیت کشور دچار سوءتغذیه ناشی از کمبود هستند و بیشترین سوء تغذیه ناشی از بیش خوری و پر خوری است واین در حالی است که مشخص نیست که آیا سیری سلولی که مورد توجه ما متخصصین تغذیه است در این آمار رعایت شده است یا نه؟ ‏

ما در سو ءتغذیه به دنبال چند ماده مغذی کلیدی مانند ویتامین آ،پروتئین،کلسیم،آهن و روی هستیم که این مواد هم باید به بدن برسند به عنوان مثال کمبود کلسیم در بسیاری از مردم وجود دارد و آمار 4 درصدی سو ءتغذیه در کشور به نظر ساده انگارانه می‌رسد. ‏

گرانی گوشت و مرغ

وی در مورد گرانی گوشت و مرغ یادآوری می‌کند: همه نیاز به مصرف گوشت ومرغ ندارند و ما می‌توانیم نیاز‌های بدنمان را از منابع دیگری هم تامین کنیم مثلا برای تأمین پروتئین می‌توانیم لبنیات و حبوبات بخوریم.‏

مصرف سرانه گوشت پایین است اما افراد در شرایط سخت هم یک جوری خودشان را نجات می‌دهند از دیگر سو،‌ در زمان کمبود، درصد جذب بعضی از مواد غذایی در انسان بالا می‌رود.

دکتر کیمیا گر با اشاره به این مطلب که تغذیه مردم آنقدردچار بی توجهی شده که آمار سوء تغذیه فزونی گرفته است می‌افزاید: این کمبود‌ها باید به‌تدریج و یک به یک رفع شودو قطعا در دسترس قرار گرفتن موادی که مردم نیاز دارند بسیار اهمیت دارد. این در حالی است که تغذیه دختر‌ها باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. ‏

در کشور‌های پیشرفته کوپن‌های غذایی را در اختیار مردمی که کمبود غذایی دارند قرار می‌دهند ومراکز بهداشتی به خانواده‌های ضعیف و کم در آمد بن غذایی می‌دهند و این کار توسط مسئولان بهداشتی برنامه‌ریزی شده است و مواد غذایی توسط این گروه‌ها توزیع می‌شود.‏

فرهنگ نادرست تغذیه

وی می‌گوید: متاسفانه هنوز در جامعه ما این فرهنگ وجود دارد که پدر چون نان آور خانواده است باید گوشت بخورد حال آن‌که او با خوردن نان خالی هم قوت خودش را می‌گیرد و این خانم و دختر خانواده است که نیاز به آهن،روی و ب 12 دارد وباید گوشت مصرف کند تا دچار سوء تغذیه نشود.

متاسفانه در جامعه ما بیشترین تبعیض را مادر‌ها بر دخترشان روا می‌دارند و از نظر تغذیه‌ای بیشتر به پدر‌ها و پسر‌ها توجه می‌کنند که فرهنگ این مساله باید تغییر یابد.‏

‏ این متخصص تغذیه در پاسخ به این پرسش که روند سوءتغذیه در کشور را چگونه پیش بینی می‌کنید می‌افزاید: کشور ما کم در آمد نیست.

ما باید تغذیه کودک را جدی بگیریم و آن را به خانواده‌ها آموزش دهیم که کودکانشان را درست تغذیه کنند.‏

‏ افراط در مصرف کربوهیدرات

احد معینی ـ کارشناس تغذیه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در دهه‌های اخیر متاسفانه الگوی تغذیه‌ای مردم در کشوربسیار تغییر کرده است.

بسیاری از افراد جامعه، تمایل زیادی به مصرف انواع کربوهیدرات‌ها مانند نان و برنج پیدا کرده‌اند و در طول روز هم به اندازه کافی میوه یا سبزی نمی‌خورند، در حالی که گنجاندن حجم بالایی از کربوهیدرات‌ها در رژیم غذایی روزانه، باعث بروز چاقی مفرط می‌شود و از آنجا که افراد چاق و پرخور، در کنار کربوهیدرات‌ها به مصرف غذاهای چرب هم علاقه دارند، ابتلا به بیماری کبد چرب و عوارض ناشی از آن برایشان دور از انتظار نخواهد بود.‏

این خانواده‌ها کودکان خود را هم را ازسنین بچگی به خوردن غذا‌های چرب وسرخ کردنی عادت می‌دهند در حالی‌که خوردن این غذا‌ها برای کودکان نه نتها مفید نیست بلکه در وجودشان نهادینه می‌شود و سلامتشان را به خطر می‌اندازد. بد نیست بدانیم که در کشور‌های دیگر مانند ژاپن،مصرف غذا‌های سرخ کردنی و خورا کی‌های چرب بسیار کم رواج دارد.

وی می‌افزاید: برخی اوقات روغنی که قرار است غذا در آن سرخ شود، بیش از اندازه حرارت می‌بیند که باعث ایجاد تغییرات شیمیایی در ساختمان روغن خواهد شد. از طرف دیگر، امکان سوختن بخشی از قسمت‌های سطحی ماده خوراکی‌ در طول فرآیند سرخ‌کردن وجود دارد.

حرارت دیدن بیش از اندازه روغن و مصرف غذاهای سرخ‌کرده‌ای که کمی هم گوشه و کنار آنها سوخته است، باعث آزاد شدن ترکیب‌های سرطان‌زا در بدن می‌شود و دستگاه گوارش هم از زیان این ترکیب‌ها در امان نخواهد ماند.

همچنین با سرخ‌کردن و حرارت دادن بیش از حد برخی خوراکی‌ها مانند سبزی‌ها، حجم قابل‌توجهی از ویتامین‌های آنها هم از بین خواهند رفت و دیگر نباید از این غذاها انتظار عملکرد ضدسرطانی داشت.

مصرف شیرینی

معینی در مورد مصرف خورا کی‌های شیرین می‌افزاید: بیشتر انسان‌ها به مصرف شیرینی تمایل دارند و نمی‌توان مصرف آن را ممنوع کرد اما بهتر است حد تعادل را نگه داشت و شیرینی‌های ساده مانند قند و شکر را کمتر در برنامه غذایی گنجاند.

در مورد برخی خوراکی‌های پر کالری مانند بستنی برای همه نمی‌توان یک نسخه پیچید. بچه‌ها چون در سن رشد هستند و فعالیت زیادی دارند می‌توانند روزی یک عدد بستنی بخورند و از شیر،کلسیم و پروتیین موجود در آن بهره مند شوند اما نمی‌توان مصرف بیش از یک عدد بستنی در هفته را به برخی از بزرگسالان که فعالیت چندانی ندارند و از اضافه وزن هم رنج می‌برند توصیه کرد.

مصرف لبنیات و میوه‌ها

وی با بیان این مطلب که لبنیات و میوه از خوراکی‌هایی هستند که خوردن آنها برای بدنمان نه تنها هیچ ضرری ندارد بلکه برای حفظ سلامت بدن بسیار موثر است یاد آوری می‌کند:

در حالت عادی، خوردن 3 وعده غذای اصلی همراه 2 میان‌وعده، به تمام افراد سالم توصیه می‌شود.

نتایج مطالعه‌های مختلف نشان می‌دهد که مصرف 5 وعده میوه‌ و سبزی در طول روز، از خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها از جمله سرطان‌های دستگاه گوارش را تا حد قابل قبولی می‌کاهد کسانی که علاقه چندانی به خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها نشان نمی‌دهند، با کاهش دریافت فیبر غذایی، دچار کاهش تحرک طبیعی دستگاه گوارش و در نتیجه ابتلا به عوارض ناشی از آن مانند یبوست خواهند شد.

مصرف فست‌فود

معینی با اشاره به این مطلب که گرایش به مصرف فست‌فودها و غذاهای آماده، از بدترین ارمغان‌های زندگی ماشینی است می‌گوید: چربی بیش از اندازه و افزودنی‌هایی مانند انواع سس یا پنیرهای چربی که به فست‌فودها اضافه می‌شوند، از مهم‌ترین دلایل چاق‌ شدن نسل امروز نسبت به نسل‌های گذشته است.

این افزودنی‌ها، نگهدارنده‌ها و مواد تشکیل‌دهنده فست‌فودها با تاثیر منفی بر دستگاه گوارش، باعث بالارفتن احتمال ریفلاکس معده به مری می‌شوند.

به عبارت ساده‌تر، کسانی که به اصطلاح دچار ترش‌کردن یا همان برگشت اسید از معده به مری هستند، باید مصرف فست‌فودها و غذاهای حاضری را کنار بگذارند.

نخوردن صبحانه و ابتلا به چاقی

وی با بیان این مطلب که برخی از افراد عادت دارند بدون خوردن صبحانه، خانه را ترک کــنند تاکید می‌کند: صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌هــای غذایی است و مصرف آن نقش مهمی در حفظ سلامت بدن دارد.

افرادی که صبحشان را با خوردن صبحانه آغاز می‌کنند، انرژی کافی برای انجام تمام فعالیت‌های فکری و جسمی‌شان در طول روز دارند. کسانی که عادت به خوردن صبحانه ندارند، دچار اختلال در کارکرد طبیعی بدن می‌شوند و قدرت کافی برای انجام کارهای فکری و حتی جسمی به خصوص درساعت‌های اولیه صبح ندارند.

از طرف دیگر، این افراد به علت نرسیدن قند خون کافی به مغزشان در ساعت‌های اولیه روز دچار گرسنگی و اشتهای کاذب می‌شوند.

این اشتهای کاذب می‌تواند آنها را به سمت مصرف خوراکی‌های چرب، شیرین و پرکالری بکشاند و همین مساله باعث چاق شدن، ابتلا به کبد چرب و عوارض ناشی از این ناراحتی‌ها خواهد شد.

بیتا مهدوی