ایران‌بوم

پنجمین نمایشگاه بازی، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان در تهران برای 5 روز و از تاریخ 16 تا 20 دی‌ماه، برپاشده است و تولیدکنندگان و واردکنندگان اسباب بازی و وسایل سرگرمی کودکان و نوجوانان ،دستگاه‌های شهربازی، دکوراسیون و لوازم مصرفی کودک و نوجوان، ناشرین و تولید کنندگان وسایل آموزشی و کمک آموزشی،‎ ‎متخصصین و مشاوران فعال درحوزه کودک و نوجوان و حتی بیمه‌ها و بانک‌های فعال درحوزه کودک گردهم آمده‌اند تا برای‎ ‎ارتقاء سطح آگاهی‌های عمومی شهروندان در زمینۀ بازی، اسباب بازی و سرگرمی‌های آموزشی متناسب با سطوح سنی کودکان و نوجوانان و معرفی اسباب بازی‌ها و لوازم سازگار با محیط زیست و سلامت کودکان ونوجوانان، فعالیت کنند.‏

در فضایی که این گروه‌ها دور هم جمع‌شده‌اند، همه چیز، خوش‌رنگ و با نشاط است، درست مثل دنیای کودکی و حتی بزرگسالانی که همراه بچه‌ها قدم می‌زنند نیز یا به یاد دوران کودکی خودشان و یا از دیدن شادی بچه‌ها، لبخند برلب دارند.‏

‏ در این محیط و فراتر از دیوارهای رنگی و صورت‌های خندان و اسباب‌بازی‌ها و ترانه‌ها و جیغ و دادهای این فضای سرگرم‌کننده که تا 20 دی ماه جاری برپاست، با امکانات شهر تهران برای بچه‌ها، نیازها و سلیقه‌های کودکان امروز در بازی کردن یا انتخاب اسباب‌بازی و نیز با عملکرد مسئولان برای حفظ سلامت و امنیت جسمی و روحی بچه‌های این شهر، آشنا می‌شویم و درمی‌یابیم که چه کنیم تا روزهای خوش کودکی فرزندان ما بهتر بگذرد!

کودک و مدیریت شهری

مهندس ابوالفضل رفیع - مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهر تهران و از مدیران اجرایی پنجمین نمایشگاه بازی، سرگرمی و آموزش کودک و نوجوان، در خصوص اقداماتی که در این نمایشگاه به طور خاص و کارهایی که در شهر تهران به طور عام برای بچه‌ها و رفع نیازهای تربیتی و روانی آن‌ها به بازی و سرگرمی انجام شده است، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: حدود 2 میلیون نفر از جمعیت شهر تهران را کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند و شهرداری تهران در راستای مصوبۀ شورای اسلامی این شهر در سال 1388، مأموریت دارد مشکلات موجود در تهران را که برای کودکان و نوجوانان آسیب‌زاست، برطرف و شرایط زیستی بهتری را برای آنان، فراهم کند. کودکان و نوجوانان در برابر معضلات و مشکلات شهری از جمله آلودگی هوا، آلودگی‌های زیست محیطی، تصادفات و حوادث آسیب پذیرترند.

ضمن این که نسل کودک و نوجوان اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد، چرا که نسل آینده ساز است و باید زمینه‌های رشد شخصیتی و ارتقاء توانمندی‌هایش فراهم باشد.

وی ادامه می‌دهد: مجموعۀ شهرداری تهران، اقدامات زیادی را در راستای بهبود شرایط زیستی کودکان در شهر تهران فراهم آورده است که ما نیز به منظور آشنایی شهروندان با آن‌ها، مجموعۀ این اقدامات را در معرض دید همگان، قرار داده‌ایم.

همچنین بخش‌های مسابقه، سرگرمی و هنری هم در نظر گرفته‌ایم تا با مسابقات و برنامه‌های جذاب و مختلف و کارگاه‌های متنوع، فرصتی فراهم شود که همۀ افراد خانواده‌در سنین مختلف به رایگان از آن‌ها استفاده کنند و لذت ببرند. به علاوه، خدمات مشاوره‌ای بهداشتی، تغذیه‌ای و خانوادگی و غرفه‌های آشنایی با سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه‌کودکان نیز برپا‌کرده‌ایم.

این درحالی است که بخش علمی-آموزشی نیز با 5 میزگرد و کارگاه آموزشی برقرار است و هر شرکتی که در اینجا حضور دارد، به نوعی محصولاتی منطبق با استانداردهای فرهنگی و بهداشتی برای بچه‌ها ارائه می‌دهد.

مکان‌های عمومی برای بازی بچه‌ها

مهندس رفیع از امکانات عمومی شهر تهران برای بازی و تفریح بچه‌ها چنین می‌گوید: شهرداری تهران رویکرد محله‌ای دارد و در تمامی محلات و مناطق شهری، بوستان‌هایی را با محل‌های بازی مجهز به وسایل جدید و امکانات استاندارد تفریحی احداث کرده است. همچنین در همۀ محلات تهران، خانۀ کودک راه اندازی شده است که خدمات آموزشی و تفریحی ارائه می‌دهند.

وی می‌افزاید: در تهران 15 پارک آموزش ترافیکی ساخته‌ایم که هم آموزش‌های ترافیکی می‌دهند و هم برای گذران اوقات فراغت مناسب هستند.

علاوه براین‌ها، شهرداری تهران اقداماتی را برای بهبود مدارس تهران انجام می‌دهد و با اقدامات ترافیکی ویژه، سعی دارد اطراف مدارس را برای رفت و آمد بچه‌ها ایمن کند. به جز این، در همۀ مراکز فرهنگی و هنری شهر تهران، خدمات متنوعی برای کودکان ارائه می‌شود که خانواده‌ها می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

اداره کل سلامت شهر تهران برای رفع مشکلات معلولان به ویژه کودکان معلول نیز کارهای خوبی انجام داده است و نیز مراکز فرهنگی، اجتماعی و محیط‌های عمومی شهر مناسب سازی شده‌اند تا این افراد برای تردد و زندگی اجتماعی و حضور در کنار دیگران، مشکلی نداشته باشند.

در حین گفتگو، از مهندس رفیع می‌پرسم که آیا مکان یا وسیلۀ خاصی برای بازی و تفریح کودکان معلول وجود دارد؟ مثلا اگر مادری بخواهد فرزندش را با صندلی چرخدار به پارک ببرد تا او نیز کنار یک کودک سالم بنشیند و فوتبال دستی بازی کند، یا کودک نابینایی بخواهد بازی کامپیوتری را در جمع بیرون از خانه و در شهر بازی تجربه کند، می‌تواند این کار را انجام دهد؟

‏ وی پاسخ می‌دهد: پارک‌ها یا وسیله‌های ویژه بچه‌های معلول به طور خاص وجود ندارد و در دنیا نیز چیزی با این عنوان سراغ ندارم. اما مهم‌ترین کاری که انجام داده‌ایم، همین مناسب سازی رفت و آمد معلولان است تا منزوی و عزلت نشین نشوند و بتوانند به راحتی در اماکن عمومی حضور یابند.

برای سنین بالاتر نیز در همۀ محلات شهر تهران، کانون‌های معلولین ایجاد کرده‌ایم و سراهای محله و کانون‌های یاد شده می‌توانند خدمات متنوعی به آن‌ها ارائه دهند.

موزه اسباب بازی‌های قدیمی ایران

‏ مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهر تهران در ادامۀ گفتگو، به راه‌اندازی موزۀ اسباب بازی‌های قدیمی ایران در تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از بندهای مصوبۀ شورای شهر برای کودکان، ایجاد موزۀ اسباب‌بازی‌های قدیمی ایران است و چند نفری هم هستند که بیش از 50 نمونه از اسباب‌بازی‌های قدیمی را نمونه سازی کرده‌اند و شهرداری قرار است که این‌ها را از ایشان بخرد و در یکی از خانه‌هایی که بافت قدیمی دارد و در منطقه 12 تهران واقع و بازسازی شده‌است، به صورت موزه و با نظر اساتید حوزه کودک در معرض دید مردم قرار دهد!

نمایشگاه - موزه تاریخ فرهنگ کودکی

‏ با شنیدن وعدۀ راه اندازی موزۀ اسباب بازی‌های قدیمی ایران و با دیدن غرفۀ نمایشگاه- موزه تاریخ فرهنگ کودکی باغ موزه نگارستان، به سراغ مسؤول غرفه می‌روم تا اطلاعاتی دریافت کنم. چرا که آگاهی از برپایی چنین اماکنی، تجربه‌ای تازه برای بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد تا با آثار و هدیه‌های ویژه‌ای که در ارتباط با نمایشگاه و مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است، بیشتر آشنا شوند و بتوانند با خرید یا دیدار از این گونه جاها، فرهنگ کودکی را بیش از پیش به درون خانه‌ها و آموزشگاه‌ها ببرند.

مهدی احمدی- غرفه دار این قسمت، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در این نمایشگاه- موزه، کودکان و نوجوانان نمادهای فرهنگ کودکی از جمله ننو، گهواره، جغجغه، اسب چوبی و انواع قصه‌ها را می‌بینندو می‌شنوند، دست ورزی و مشارکت می‌کنند، گام به گام می‌آموزند و از آموخته‌هایشان، سرشار می‌شوند و لذت می‌برند.

وی ادامه می‌دهد: حضور ما در اینجا برای این است که جایی را به بازدیدکنندگان معرفی کنیم که برای همۀ گروه‌های سنی از کودکان پیش دبستان گرفته تا نوجوانان و بزرگسالان جذاب است، به ویژه برای بزرگسالان که فرصتی تازه به آن‌ها می‌دهد تا به روزگار کودکی بازگردند و آن را دوباره تجربه کنند.

در این نمایشگاه - موزه، مخاطبان بزرگسال و کودک، با مفهومی نو از گذشته و تاریخ کودکی آشنا می‌شوند. عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های دست‌ساز مناطق گوناگون ایران را می‌بینند و مکتبخانه و مدرسه را در کنار هم تجربه می‌کنند.

احمدی می‌افزاید: کودکان در بازدید از این نمایشگاه-موزه، به دنیای قصه‌ها سفر می‌کنند، قصه می‌شنوند و قصه ‌می‌گویند و در کنار قصه‌گویان، خودشان نیز نقش بازی می‌کنند و فرصت می‌یابند با حرکت و جنبش و هم‌آوایی، از قصه‌های بازسازی شده لذت ببرند.

همچنین کودکان و نوجوانان 12 تا 16 ساله، با نشستن در کلاس‌های مکتبخانه‌و کلاس‌های جدید دوران مشروطه، ورق‌زدن کتاب‌های ویژه کودکان آن دوران (موسوم به کتاب‌های بچه خوانی و ورقی) و نوشتن مشق بر لوح‌های گلی و فلزی، به گذشته باز می‌گردند و دو سامانه آموزش و پرورش را در سنجش با یکدیگر، تجربه می‌کنند.

دنیای بازی، دنیای واقعی است

‏ با دکتر تقی ابوطالبی احمدی- روانشناس تربیتی و عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، در غرفۀ ادارۀ کل سلامت معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران، در خصوص اهمیت بازی و انتخاب اسباب بازی برای کودکان و نوجوانان گفتگو می‌کنیم.

وی معتقد است: این نمایشگاه فرصتی است تا در یک فضای غیر رسمی، آن چه که کودک در فرایند رشد و شکل‌گیری شخصیت نیاز دارد را بشناسیم و بتوانیم ملزومات و نیازمندی‌ها و ابزار لازم را در فرایند رشد او ارائه بدهیم. کودکان و نوجوانان ما باید بدانند برای ورود به عرصه‌های اجتماعی وسیع‌تر از خانه و مدرسه و در آینده ‌با چه موقعیت‌های واقعی در جامعه مواجه می‌شوند و اینجاست که بحث بازی و سرگرمی و اهمیت آن پیش می‌آید. ‏

واقعیت این است که دنیای کودکان، دنیای واقعی است و کودکان از طریق بازی به آنچه که نیاز دارند می‌رسند و حقایق درونشان را بیان می‌کنند. بازی و ابراز وجودی که در بازی صورت می‌گیرد، یک عرصۀ عملی خوب برای شناخت بهتر ابعاد شخصیتی کودکان است.‏

مشاور علمی ادارۀ کل سلامت شهرداری تهران می‌افزاید: از آنجا که بازی، فضای غیر رسمی بچه‌هاست که منش، روش و احساسات و عواطف آنان را نشان می‌دهد، والدین، مربیان، روانشناسان و متخصصین علوم تربیتی و رفتاری می‌توانند در قالب مشاهده، نیازهای بچه‌ها را مشخص و دسته‌بندی کنند و شرایط را برای ابراز وجود منطقی و کسب عزت نفس کودکان فراهم سازند.

ما در این فضای نمایشگاهی، هم مهارت‌های زندگی را در قالب بازی به بچه‌ها می‌آموزیم وهم برای خانواده‌ها امکان مشاوره تخصصی با کارشناسان را ایجادکرده‌ایم.

نقش بازی در فرایند رشد

‏ دکتر ابوطالبی احمدی، هر بازی را که زمینۀ خودابرازی واقعی و بروز احساسات و عواطف بچه‌ها را فراهم کند و کودکان بتوانند در فضای امن روانی با اسباب‌بازی و اشخاص بازی ارتباط برقرار کنند و تخیلات خود را به مرحلۀ عمل برسانند، بازی خوبی می‌داند و می‌گوید: در کل آن ابزاری که بتواند بچه‌ها را به خودکاوی بیشتر و انتخاب با خود و با دیگران بکشاند، وسیلۀ خوبی است.

بچه‌ها با وجود یک‌سری مشترکات، نیازهای مختلفی با یکدیگر دارند و اسباب و ابزار بازی هرکدام متفاوت است. در واقع انتخاب بچه‌ها، نشان‌دهندۀ شخصیت آن‌ها و روحیۀ جنسیتی و تفاوت‌های فردی آن‌هاست.وی تأکید می‌کند بچه‌ها را در انتخاب اسباب‌بازی محدود نکنیم و می‌افزاید: نظر ژان پیاژه- روانشناس سوئیسی و پدر روانشناسی جدید کودک این است که «کودک از راه تجربه و تعامل با محیط و انطباق با آن به شناخت محیط خود دست می‌یابد.

هنگامی که کودکی یاد گرفته است اسباب‌بازی کوچکی را با یک دست بگیرد، سعی می‌کند بطری شیر را نیز به همین طریق و بر اساس ساخت ذهنی قبلی، با دست بگیرد. لذا دقت و هوشیاری والدین در انتخاب اسباب‌بازی برای کودک فوق‌العاده اهمیت دارد. در گزینش اسباب بازی برای کودک باید دقت کرد، چون در شکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی او نقش مهمی ایفا می‌کند.»

دکتر ابوطالبی احمدی، همچنین اظهار می‌دارد: دنیای بازی، دنیای واقعی کودک است و کودک جدی‌ترین کارهایش را در بازی انجام می‌دهد و اگر والدین به انتخاب اسباب بازی بچه‌ها دقت کنند، همان نیاز را در دنیای واقعی هم می‌توانند برای او برآورده کنند.

لو ویگوتسکی- روانشناس روس در این زمینه می‌گوید:«کودکان را در محیط اجتماعی و در ارتباط با اسباب بازی و کودک هم‌سن و سال خود قرار دهید، تا مهارت‌های ارتباطی را نیز فراگیرند.»

مشاور علمی ادارۀ کل سلامت شهرداری تهران در پایان گفتگو، بیان می‌کند: من با تجربۀ 16 ساله کاری توصیه می‌کنم با کودکانتان براساس نیازهایشان و به روشی که آن‌ها دوست دارند، رفتار کنید، نه به روشی که خودتان دوست دارید. شهیددکتر باهنر نیز می‌گفت: «اگر در ارتباط با کودکانتان، آن‌گونه رفتار کنید که آن‌ها می‌خواهند، در درازمدت آن طوری می‌شوند که شما می‌خواهید؛ ولی اگر آن گونه رفتار کنید که خودتان دوست دارید، در درازمدت آن‌طوری می‌شوند که خودشان می‌خواهند»!

بیمه برای کودکان

از جمله فعالان نمایشگاه، شرکت‌های بیمه‌گذار برای کودکان هستند که در همین راستا، محمد جوراستی- نمایندۀ یک شرکت بیمه گذار برای بیمۀ عمر کودکان می‌گوید: بیمۀ عمر و سرمایه گذاری، از مدرن‌ترین و پرکاربردترین بیمه‌هایی است که در کشور ما و در بیشتر کشورهای دنیا وجود دارد.

امروزه، یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها، میزان ضریب نفوذ بیمه عمر و سرمایه‌گذاری در آن کشورهاست و هرچه‌قدر افراد بیشتری از آن جامعه تحت پوشش این بیمه باشند، شاخص‌های توسعه یافتگی در آنجا، ارتقاء یافته‌تر است.

کسی که این بیمه‌نامه را خریداری می‌کند، یک پوشش اصلی عمر دارد که چنانچه به هر دلیلی فرد فوت کند، شرکت بیمه، سرمایه‌ای را که تعهد کرده است به ذی نفعان می‌دهد و پوشش‌های جانبی برای فوت بر اثر حادثه یا فوت بر اثر سرطان، سکته‌های قلبی و مغزی، پیوند اعضاء و جراحی قلب باز دارد.

وی می‌افزاید: همۀ افراد و از جمله کودکان و حتی کودکان مبتلا به سرطان چنانچه در مراحل بسیار شدید و در مرحلۀ خطر و نزدیک به فوت نباشند، می‌توانند از این بیمه استفاده کنند و حق بیمۀ هرکس، بسته به سن و سطح سلامت اش، متفاوت است.

به هرحال بیمه عمر کودکان، هم جنبۀ درمانی دارد، هم نوعی پس‌انداز است و امتیازات خاص خودش را دارد و خوب است که پدران و مادران در شرایط زندگی امروز، این امتیاز را به کودکانشان بدهند.

بازی برای کودک، مثل نفس کشیدن است

شهر پر شده بود از پلاکاردهای رنگی برای دعوت بچه‌ها و خانواده‌ها به نمایشگاه اسباب بازی، تفریح و آموزش کودک و نوجوان و البته مرور خاطره‌های کودکی!

به این فضای سراسر شادی و موزیک و ترانه که پا می‌گذاشتی، می‌دیدی که نوازندگان بوق و سرنا کنار کالسکه و قطار دودی ایستاده‌اند، تا بچه‌ها را در فضای باز بچرخانند و بخندانند، اما نمی‌دانم چرا کسی به سوز و سرمای خشک دی ماه توجه نداشته است تا این نمایشگاه را در زمان خوش آب و هواتری برپا کنند!

در حاشیة این هیاهوی سرگرم کننده، بخش‌های جنبی و آموزشی و فرهنگی بسیاری نیز به چشم می‌خورد که نمایشگاه را فراتر از روزهای برپایی آن، در ذهن کودکان و خانواده‌ها نگه‌می دارد.

حضور ارگان‌ها و نهادهای مختلف شهری برای شرح وظایفی که در قبال مردم و به ویژه کودکان در شهر دارند و نیز ارائة عملکردی که در راستای بهسازی و مدیریت اوضاع زندگی آیندة سازان این سرزمین تا کنون داشته‌اند، این امید را در دل روشن می‌کند که روزنه‌هایی برای آگاه کردن مردم نسبت به حقوقشان و نیز پاسخگویی مسؤولان در برابر شهروندان به ویژه کودکان و نوجوانان که نیاز مبرمی به سلامت و امنیت جسمی و جانی دارند، گشوده شده است.

صنعت اسباب بازی سازی

کاوش‌های باستانی مؤید وجود اسباب بازی در جامعة بابل حدود 4000 سال قبل از میلاد مسیح (ع) است.

انواع تخته‌نردها و حیوانات و عروسک‌های چوبی و گلی و فلزی در دوران باستان و بعدها انواع اسباب‌بازی‌های دست‌ساز بشر، نشان دهندة این است که روحیة بازی کردن، با فطرت و تولد و زندگی بشر گره خورده است و حتی در دوران بزرگسالی نیز دست از سر او برنمی‌دارد، فقط سلیقه مردم در هر دورانی و نیازهای روانی در هر سنی، ساخت این اسباب‌بازی‌ها و جنس و شکل و مدل آن‌ها را تغییر می‌‌دهد.

تولید صنعتی اسباب بازی از حدود یک قرن قبل شروع شده و با بهبود وضع معیشت و اقتصاد جوامع رو به رشد گذاشته‌است.

در واقع تولید انبوه اسباب بازی بعد از جنگ جهانی دوم شروع شد که به نظر می‌‌رسد راهی برای تسکین دل‌ها و فراموش کردن زخم جنگ، از چهرة زندگی بوده و وسایل ساده‌ای که کف صابون را به حباب‌هایی سرگرم کننده تبدیل می‌کنند، یکی از پرطرفدارترین اسباب بازی‌ها تا به امروز بوده است.

صنعت اسباب بازی در 6 دهه پس از جنگ جهانی دوم، فراز و فرود‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. روزگاری عروسک‌های ساده، جهانی شد، در دوره‌هایی وسایل بازی ساده ای مانند اسکیت بورد محبوبیت یافت و البته زمانی هم بازی‌های نسبتا پرهزینه ای مثل سگا و آتاری که در واقع رایانه‌های اولیه بود، یکه تازی کرد.

دنیای اسباب بازی‌‌ها

زردشت هوش ور- استاد جغرافیای پزشکی در دانشگاه تهران است، اما سال‌هاست زندگی اش با تاریخ تحولات اسباب بازی‌ها در ایران پیوند خورده است. استاد زردشت هوش ور متولد 1310 تهران است.وی به سال 1375 بعد از 31سال تدریس و تحقیق در دانشگاه تهران با مقام استاد تمامی بازنشسته شد و به دنیای اسباب بازی‌ها راه پیدا کرد. استاد هوش ور، لقب «پدر جغرافیای پزشکی ایران » را دارد و این لقب را استاد محمد گنجی که خود پدر جغرافیای ایران بود، به او داده‌است. هوش ور، بعد از بازنشستگی، به دلیل علاقة زیادی که به بررسی جغرافیایی فرهنگی و خرده فرهنگ‌های مادی ایرانیان داشت، شروع به بازسازی حدود 200 اسباب بازی قدیمی ایران کرد.

وی در گفتگو با مهرنیوز، دربارة چگونگی دنیای کودکان در تاریخ گذشتة ایران و ابزار و وسایلی که به نام اسباب بازی برای کودکان تعریف شده است، می‌گوید:مورخین کهن به مقولة اسباب بازی بی‌توجه بوده‌اند و کمتر به مطالعه و توضیح در خصوص کم و کیف آن پرداخته‌اند، زیرا در گذشته‌های دور، کودک پایگاه اجتماعی روشنی نداشته است و در واقع یک خلاء تاریخی در مورد اسباب بازی‌ها در ایران وجود دارد که علت اصلی آن، کم توجهی به دورة کودکی نسبت به دوره‌های دیگر عمر است.

بازسازی اسباب بازی‌های کهن

پدر اسباب بازی‌های ایران از این که چگونه شروع به ساخت دوباره اسباب بازی‌ها کرده است، می‌گوید: بعد از تحقیقات پیمایشی و با مرور خاطرات قدیمی خود، ابتدا هر اسباب‌بازی را در کارگاه کوچکی که در خانه داشتم، طراحی کردم و سپس با روش آزمون و خطا و در مدت 22 ماه، 210 اسباب بازی را بازسازی کردم. در واقع هیچ یک از دست ساخت‌ها، ابتکار و ابداع امروز من نیست، بلکه این اسباب بازی‌ها، صرفا بازسازی دقیقی از اسباب بازی‌های آن روزگار است، چون معمولا آن زمان، اسباب بازی را دیگران برای کودکان نمی‌ساختند و خود کودکان فکر می‌کردند و بر اساس نیازهایشان وسیله‌ای را با دور ریختنی‌هایی که در اطرافشان بود، می‌ساختند. به‌این ترتیب اسباب بازی‌های کودکان عمدتا نتیجة ذهن خلاق آن‌ها بود، اما کم کم اسباب بازی‌هایی که کودکان با خلاقیت‌های خود ساعت‌ها وقت می‌‌گذاشتند و می‌ساختند، فراموش شد و جایش را اسباب بازی‌های امروزی که آماده در اختیار کودکان برای سرگرمی تولید شده است، گرفت و نتیجه آن شد که دیگر فرزندان ما خلاقیتی به خرج نمی‌دهند و از اسباب بازی‌های تولید شده در کارخانه‌ها استفاده می‌کنند.

استاد هوش ور همچنین می‌گوید: بازی، کار کودکان است و اسباب بازی وسیله کار آن‌ها، هر جا کودکی باشد اسباب بازی هم وجود دارد.

البته در اینجا بحثی با عنوان جغرافیای اسباب بازی و بازی‌های جغرافیایی هم مطرح می‌شود، چرا که هر کودکی در هر منطقه آب و هوایی و بر حسب شرایط جغرافیایی و محدودیت و امکانات آن، اسباب بازی‌های خود را خلق می‌کند. برای مثال اسباب بازی‌های منطقه سیستان و بلوچستان با مناطق گیلان و مازندران تفاوت‌هایی دارد.

استاد هوش ور ادامه می‌دهد: هدف اصلی من از احیاء این اسباب بازی‌ها پر کردن آن خلاء تاریخی است که در مورد اسباب بازی‌های ایران وجود دارد، تک تک ما دوست داریم ایران صاحب یکی از کم نظیرترین موزه‌های جهان باشد و آن « موزه ملی اسباب بازی » است.

ساماندهی صنایع و مشاغل برای کودکان

«موش‌می‌شم، منو بگیر!»، «راهنمایی‌هایی برای جلوگیری از ورود موش‌ها به محل سکونت و با محل کار شما»، «استانداردهای مشاغل»، «چگونه یک کیف مناسب بخریم» و « چگونه لوازم‌التحریر مناسب بخریم»! عناوینی از این دست کافی است تا هر بازدیدکننده‌ای را از سر کنجکاوی در مقابل غرفة ساماندهی صنایع و مشاغل برای کودکان که در پنجمین نمایشگاه بازی و سرگرمی که در روزهای 16 تا 20 دی‌ماه، در بوستان گفتگو در تهران برگزار شد، نگهدارد و از فعالیت این سامانه و ارتباط آن با کودکان بپرسد.

رضا قدیمی- مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران، در این رابطه به گزارشگر روزنامه اطلاعات می گوید: انتقال صنایع آلاینده از داخل به بیرون شهر و شهرک‌های صنعتی، از جمله خدماتی است که به شهروندان ارائه می‌دهیم و خطرات و آلودگی‌ها را از محیط زندگی کودکان دور می‌کنیم. به همین منظور، انبارهای غیرمجاز خیابان ناصرخسرو، پلمب و پاکسازی شده‌است و بسیاری از شیمیایی فروش‌ها را نیز به بازارهای حاشیة شهر تهران منتقل کرده‌ایم.

وی ادامه می‌دهد: ما در اصل همة اصناف و مشاغلی را که باعث ایجاد آلایندگی می‌شوند، ساماندهی می‌کنیم و ضایعات آلاینده را از محیط دور می‌سازیم.

اما از آنجا که بچه‌ها در طول روز با وسایل و مواد بسیاری از جمله عینک و کلاه و انواع لوازم‌التحریرو شوینده‌ها و مانند آن‌ها در تماسند، باید استانداردهای این وسایل برای خانواده‌ها و بچه‌ها مشخص شود تا محصولات داخلی یا وارداتی را بر اساس این استانداردها انتخاب و استفاده کنند. ما نیز با تهیة بروشور و کتاب به بازدیدکنندگان، این اطلاعات را دادیم که صنایع و مشاغل چه استانداردهایی را باید رعایت کنند تا به بچه‌ها آسیب نرسد.

مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران، می‌افزاید: کار دیگری که به تازگی انجام داده‌ایم، مبازره با موش‌ها و عوامل تکثیر آن‌هاست.

ما از مردم و مشاغل می‌خواهیم که محیط‌های مستعد برای رشد و تکثیر موش‌ها را از بین ببرند. با آمورش و فرهنگ‌سازی به ویژه برای بچه‌ها، از آنان می‌خواهیم که آشغال در محیط رها نکنند؛ چرا که آب و غذا موجب ادامة حیات و تکثیر موش‌ها می‌شود. سازمان بازیافت شهرداری نیز در این زمینه همکاری می‌کند و امیدواریم که با فرهنگ‌سازی، زمینة تکثیر موش‌ها از میان برود. چرا که طعمه‌گذاری و مبارزة شیمیایی آخرین روش است که البته موجب آلودگی آب‌ها نیز می‌شود و پرندگان و گیاهان و سایر موجودات نیز لطمه می‌بینند.

آتش نشانی و کودکان

سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، در نمایشگاه بازی و سرگرمی کودک و نوجوان حضور داشت و با نمایش انیمیشن و بیان چند نکته در در 5-6 دقیقه، به کودکان آموزش می‌داد که چگونه آتش نشان‌ها علاوه بر این که آتش سوزی‌ها را کنترل و شعله‌ها را خاموش می‌کنند، می‌توانند در مواقع بسیار زیادی مانند حبس شدن در آسانسور و خودرو و منزل، سقوط در چاه و یا گیر کردن دست و پای انسان در جایی یا چیزی، به همه کمک کنند. همچنین به کودکان آموزش می‌دادیم که چطور با سامانه تلفنی 125 تماس بگیرند و چه بگویند و چگونه نشانی خود را بدهند.

آتش نشانان بایدها و نبایدها را به بچه‌ها آموزش می‌دادند و آن‌ها نیز با ذوق و شوق به سخنان آنان گوش می‌سپردند. مثلا می‌گفتند مبادا موقع بازی کردن، قطعات کوچک اسباب‌بازی، بادکنک، پاک‌کن و اجسام مشابه را در گوش، بینی و حلق خود وارد کنید. به علاوه، یک کودک خوب دست به چرخ گوشت نمی‌زند و یک بچة باهوش میخ را در سوراخ برق فرو نمی‌کند.

به بزرگسالان نیز توصیه می‌کردند: اسباب بازی‌های کودکان زیر 3 سال، باید بدنة نرم و بدون کرک و رنگ ثابت داشته باشد. همچنین از قراردادن قطعات کوچک قابل بلع از قبیل اسباب‌بازی‌های کوچک در دسترس کودکان، به شدت خودداری شود.

امنیت شهری برای رفت و آمد و بازی کودکان

سروان علی اصغر شریفی- مسؤول آموزش معاونت آموزش راهنمایی رانندگی تهران بزرگ به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: باید به اقدامات انجام شده برای ایمنی کودکان و دانش‌آموزان در رفت و آمدهای شهری توجه شود و آموزش‌هایی برای آن‌ها چه از بعد سرنشین خودرو، چه به عنوان عابر پیاده و چه به عنوان راننده وقتی سوار دوچرخه و اسکیت هستند، مورد توجه قرارگیرد و این که هم خودشان این موارد را رعایت کنند و هم به پدران و مادران گوشزد کنند.

وی ادامه می‌دهد: می‌توان این مسائل را در قالب مسابقه و نقاشی و با جاذبه‌های کودکانه و یا با ایجاد پارک ترافیک به بچه‌ها آموخت تا کودکان با ماشین‌های شارژی در خیابان‌ها و چهارراه‌های آن رفت و آمد کنند و به صورت عملی، در زمینة ترافیک، آموزش ببینند. همچنین یادآور می‌شود: نمایش‌های عروسکی را اجرا و با مشارکت شهرداری به صورت لوح‌فشرده تهیه کردیم و در مدت برگزاری نمایشگاه به بچه‌هایی که در مسابقات نقاشی و ترافیکی این غرفه برنده شدند، جایزه دادیم.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به آلودگی هوای تهران و بحث استفاده از خودرو‌های سالم، آیا فضای عمومی شهر را برای دوچرخه‌سواری یا اسکیت سواری بچه‌ها، هم به عنوان ورزش و تفریح، هم برای رفت و آمد، ایمن می‌داند یا نه، می‌گوید: در بحث ترافیک و ایمنی، بعضی مناطق شهرداری تهران برای دوچرخه‌سواری طراحی شده‌است، اما این که آیا این محل‌هل واقعا امن است یا نه و آیا اجازه تردد خودرو سلب شده است یا نه، چندان قطعی نیست!

ما فعلا در مرحلة آموزش و اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، بیشترین فعالیت‌ها را داریم و با این که بحث خودرو‌های پاک هم مطرح است، اما در این مورد مقطعی عمل می‌شود و سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر روی آموزش است.سروان شریفی ادامه می‌دهد: باید به سمتی برویم که بچه‌ها بتوانند بسیاری از مسیرهای کوتاه را با دوچرخه رفت و آمد کنند و ایمنی و سلامت آن‌ها نیز حفظ شود.

از دیگر سو باید نواقص قانونی این امر نیز برطرف شود. ما در قانون ترافیک، برای کلاه ایمنی و لباس دوچرخه‌سواری و اسکیت سواری و نیز گواهینامة دوچرخه سواری، سختگیری نداریم و نمی‌توانیم مانع کودکی که بدون کلاه و زانوبند و بازوبند در کوچه بازی می‌کند بشویم و فقط می‌توانیم توصیه‌های لازم را برای او داشته باشیم، اما اگر کودک یا نوجوان با کسی تصادف کند و مثلا در حین اسکیت‌سواری یا دوچرخه بازی، با کسی برخورد کند و مقصر باشد، با او مطابق راننده خودرو اعمال قانون می‌شود!

قصة پسماند برای کودکان

سازمان مدیریت پسماند نیز در پنجمین نمایشگاه بازی و سرگرمی کودک و نوجوان، حضور داشت و در مورد پسماندها و با نمایش‌های موزیکال، به بچه‌ها آموزش می‌داد. انسیه مقدسی- مسؤول آموزش بازیافت منطقه 20 تهران در این باره به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: هر روز از 6 منطقة تهران دعوت کردیم تا بچه‌ها را به اینجا بیاورند و با نقاشی و کاردستی و گریم صورت، از حضور در این محل لذت ببرند و در مسابقاتی که داریم شرکت کنند و جایزه هم بگیرند و در همین حین ما نیز آموزش‌های لازم در حوزة پسماند را به بچه‌ها دادیم و گفتیم که پسماندها 2 دستة خشک و‌تر هستند. پسماندهای خشک‌شامل کاغذ، شیشه، فلزات، نان خشک و پسماندهای‌تر شامل باقی‌ماندة غذاها و تفالة چای می‌شوندو از قصة بازیافت هرکدام از این پسماندها نیز با بچه‌ها گفتگو کردیم.

حتی از کاردستی‌هایی که کودکان با پسماندها ساخته‌اند، نمونه‌هایی را آوردیم و دکور زدیم تا همه ببینند.

وی ادامه می‌دهد: از مدارس مناطق مختلف هم دعوت کردیم تا بچه‌ها را بیاورند تا این آموزش‌ها را در خصوص پسماند بگیرند. چرا که آموزش و فرهنگسازی در این زمینه بسیار مهم است و از این‌رو سعی ما بیشتر روی تهیة کتاب‌ها و داستان‌هایی در این موضوع است تا در اختیار کودکان و نئوحوانان قراردهیم تا بخوانند. ما بازخورد این آموزش‌ها را در نقاشی‌هایی که بچه‌ها می‌کشند، به خوبی دیده‌ایم.

همه چیز استاندارد است

خانم خانی- مادر پارسای 3 ساله است که با دیدن پلاکاردهای نمایشگاه در سطح شهر، به آنجا آمده‌بودند. پارسا کمی از سروصداها و همهمة کودکان بزرگتر از خودش ترسیده بود. اما باز هم چشم از بادکنک‌ها و اسباب‌بازی‌ها برنمی داشت. مادرش می‌گوید: خواهران پارسا در خانه با او بازی می‌کنند و اصولا این بچه اهل بازی است، اما وسیله‌هایی را که با باتری کار می‌کنند و پر سرو صدا هستند و موزیک‌های تند و خسته‌کننده دارند، از او دور می‌کنم و برای همین این بچه از دیدن این همه عروسک با صداهای بلند، وحشتزده شده بود!

وی معتقد است: بازی‌های فکری و خلاقیت برانگیز که معمولا قیمت‌های خوب و مناسبی هم دارند، برای بچه‌ها سرگرم‌کننده ترند و دیرتر دلزده‌شان می‌کنند و از اینرو در خرید اسباب‌بازی به دنبال چنین بازی‌هایی می‌گردد.

خانم‌هاشمی- مادر کیان 1.5 ساله که به تنهایی به نمایشگاه آمده بود در خصوص انتخاب اسباب‌بازی‌ها برای فرزندش می‌گوید: من به نوشته‌های روی بستة اسباب بازی‌ها در خصوص ردة سنی و جنس مواد آن دقت بسیاری دارم و وقتی هم آن‌ها را به خانه می‌برم اگر با سطح هوش و علاقة فرزندم هماهنگی نداشته باشند، آن‌ها را برمی دارم و چند ماه بعد به او می‌دهم.

وی تأکید می‌کند: به مارک و قیمت اسباب‌بازی‌ها خیلی توجه ندارم. اگر وسیلة خیلی خوبی باشد تهیه می‌کنم، اما اگر خیلی ضروری نباشد و فرزندم شبیه اش را داشته باشد، نمی‌خرم. چون بچه‌ها خیلی زود اسباب‌بازی‌هایشان را کنار می‌گذارند و از آن‌ها خسته می‌شوند. از این‌رو می‌توان اسباب‌بازی‌های قدیمی را از جلوی چشمان شان برداشت و چند ماه بعد دوباره به آنان برگرداند و لازم نیست اسباب بازی مشابه و جدیدی برایشان خرید.

یکی از فروشندگان مواد نقاشی و بازی کودکان به این گفتگو می‌پیوندد و می‌گوید: رنگ‌ها و خمیرها و پلاستیک‌های تولیدکنندگان داخلی استاندارد است و دست‌زدن به آن‌ها خطر ندارد، اسباب‌بازی‌های وارداتی نیز استاندارد بازار جهانی را دارند و والدین نباید نگران استفاده از آن‌ها باشند.