خبر
نیازهای کودکان و نوجوانان در تابستان
- خبر
- نمایش از یکشنبه, 01 مرداد 1391 20:49
- بازدید: 4006
برگرفته از روزنامه اطلاعات
اوقات فراغت، پدیده‌ای است که از یک سو مناسب‌ترین بستر برای رشد و شکوفایی استعدادهای گوناگون و ابعاد مختلف وجود نوجوانان و جوانان به شمار می‌آید و از سوی دیگر زمینه ساز بسیاری از مشکلات اجتماعی و بزه کاری‌های فردی و اجتماعی است.
بنابراین اگر با آگاهی و دانش با آن روبه رو نشویم و برنامه‌ای سنجیده و منظم برای رویارویی با آن نداشته باشیم، دچار صدمات و ضررهای جبران ناپذیری خواهیم شد.به گزارش سایت تبیان، بیشتر وقت جوانان در فصل تابستان به اوقات فراغت اختصاص می‌یابد. طبق استانداردهای بین المللی تعداد روزهای فراغت کشورهای دیگر در سال، 80 روز و این رقم در کشور ما 90روز است.اما بررسی‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که فقط 61 درصد نوجوانان ایرانی اوقات فراغت خود را کافی و مفید می‌دانند.
با توجه به اهمیت اوقات فراغت در زندگی فرزندان، ضرورت برنامه ریزی در این زمینه دارای اهمیت بسیار زیادی است.
مفهوم اوقات فراغت
اوقات فراغت فقط زمان آزاد شده از بار کار نیست. بلکه فعالیتی غیر اجباری است.
فراغت در فارسی به معنی آسودگی و آسایش و آسودگی از کار و شغل است. در همه تعاریف بر عنصر آزادی و اختیار فرد در انتخاب نوع فعالیت در زمان فراغت و نیز لذت بخش و ارضاکننده بودن فعالیت تاکید شده است. اوقات فراغت زمانی است که شخص در اختیار خودش است و می‌تواند به کار دلخواه خود بپردازد.
نیازهایی که تأمین می‌شود
گذران اوقات فراغت نیازهایی را در پی دارد که به اختصار به آن اشاره می‌شود:
1) نیاز به استراحت و رفع خستگی
دانش آموزان پس از گذراندن یک سال تحصیلی، نیاز به استراحت و رفع خستگی دارند.
پیوستگی در انجام کارها و نبود زمان کافی برای استراحت و فراغت موجب نزول کیفیت کار و نیز پرخاشگری فرد فعال می‌شود. باید به کودکان و نوجوانان آموخت که زمان استراحت، زمان بطالت نیست. بلکه زمانی است که فرد به تمرکز اعصاب می‌پردازد و حاصل آن افزایش بازده است.
بدن و ذهن آدمی پس از مدتی کار، خود به خود نیاز مند استراحت است و به طور طبیعی بدان می‌پردازد. پس اوقات فراغت می‌تواند چنین نیازی را رفع کند.
2) نیاز به تفریح
پس از گذراندن ماه‌ها تلاش و درس خواندن و آزمون دادن، نوجوان نیاز دارد تا اوقاتی را صرف تفریح کند.
در ایام فراغت باید نوجوان را به سفر برد. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: "مسافرت کنید تا سلامت بمانید."
حتی سفرهای کوتاه به بیرون شهر در روزهای جمعه و خوردن ناهار در کنار رودخانه و سبزه زار می‌تواند تفریحی دل انگیز محسوب شود. به هر حال باید ترتیبی داد که در ایام سال کودکان و نوجوانان از تفریحات سالم برخوردار شوند.
3) سرگرمی و ایجاد تنوع
نیاز دیگری که در اوقات فراغت رفع می‌شود، نیاز کودکان و نوجوانان به سرگرمی و تنوع است. بخشی از درگیری‌های درون منزل که میان کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد، به این دلیل است که آنها وسیله‌ای برای سرگرمی ندارند.
در چنین حالتی، مشاجره و دعوا و کتک کاری مسأله‌ای طبیعی است. اما وقتی فرزندان به فراخور سن شان دارای سرگرمی باشند، فرصت کمتری برای درگیری با یکدیگر دارند. مسأله تنوع نیز امری مهم است و زندگی بدون تنوع خسته کننده می‌شود.
پس تنوع در گذراندن اوقات فراغت باعث ایجاد تنوع در زندگی و مانع پدید آمدن بی حالی، بی حوصلگی و افسردگی می‌شود. آنچه افسرده‌ها از آن گله مند هستند، نداشتن تنوع در زندگی و یکنو اخت شدن آن است. پس با راهنمایی فرزندان به انجام فعالیت‌های متنوع، زمینه علاقه مندی آنان به زندگانی را فراهم آوریم.
4) شکوفایی استعدادهای شخصی
هر یک از فرزندان ما دارای استعداهایی هستند. در تعریف استعداد گفته‌اند که توانایی بالقوه‌ای است که اگر در محیط مساعدی قرار بگیرد، به شکوفایی می‌انجامد. فردی که استعدادهایش به نحو مطلوبی به شکوفایی رسیده باشد، به خود شکوفایی دست یافته است. یکی از زمینه‌هایی که موجب رشد استعدادها را فراهم می‌آورد، پرداختن به فعالیت‌هایی است که فرزند در اوقات فراغت انجام می‌دهد.
از جمله راه‌هایی که می‌توان از طریق آنها مبادرت به شناخت استعدادهای کودکان و نوجوانان کرد، ملاحظه کردن کارهایی است که آنان با علاقه انجام می‌دهند و نیز به تکرار آن می‌پردازند. پس در لحظه‌هایی که کودکان و نوجوانان خود مایلند به فعالیتی روی آورند، بهتر می‌توان به شناخت استعدادها و علایق آنان پی برد و تمهیدات و امکانات لازم را برای رشد و بالندگی استعدادهایشان فراهم کرد.
5) شکوفایی فردی و اجتماعی
گذران اوقات فراغت باید به نحوی باشد که زمینه‌های لازم برای شکوفایی فردی و اجتماعی را فراهم آورد. زیرا شکوفا کردن استعدادها از مهم‌ترین وظایف تعلیم و تربیت است. انسان بالنده فردی است که به خود شکوفایی رسیده باشد و یکی از عواملی که به خود شکوفایی فرد کمک می‌کند، اوقات فراغت است.
در حین گذران اوقات فراغت که فعالیتی آزاد و اختیاری است، فرد به دلخواه خود به فعالیتی می‌پردازد که استعداد انجام آن را دارد و به آن فعالیت علاقه مند نیز هست. هر گاه آدمی به فعالیتی بپردازد که هم استعداد آن را دارد و هم بدان
علاقه مند است، قطعا به شکوفایی در بعد فردی می‌رسد.شکوفایی در بعد اجتماعی نیز آن گاه محقق می‌شود که فرد در کنار جمعی به فعالیت می‌پردازد و از طریق فراگیری مهارتهای اجتماعی و مهارتهای زندگی، به رشد و بالندگی بیشتری دست یابد.علاوه بر این با قرار گرفتن در جمع انسان‌هایی که توان رهبری جمعی را دارند شناخته می‌شود و با به دست گرفتن رهبری جمع،استعدادهای رهبری وی به شکوفایی می‌رسد و علاوه بر آن استعدادهایی در او رشد می‌کند که لازمه آن حضور در اجتماع است.
6) اوقات فراغت و بهداشت روانی
گذران اوقات فراغت به خوبی و با برنامه ریزی درست، تضمین کننده سلامت و بهداشت روانی فرد است.
اشتغال مستمر و بدون وقفه فکری و عملی موجب خستگی جسمی و ذهنی می‌شود. به گونه‌ای که فرد به تدریج نشاط و سرزندگی خود را از دست می‌دهد. در واقع فشارهای ناشی از اشتغال ممتد ذهنی و جسمی (به خصوص ذهنی) نه تنها ممکن است با از دست رفتن نشاط و تعادل حیاتی فرد همراه باشد، بلکه در مواقعی عامل مهمی برای بروز بسیاری از اختلالات روانی همچون
افسرد گی‌ها و نارسایی‌های جسمی، به ویژه از نوع بیماری‌های روان تنی (سایکو سوماتیک) محسوب می‌شود.
در این شرایط برخورداری از یک برنامه جامع و پیش بینی فرصتی آزاد و فارغ از کار موظف و بهره بری از آن، اولین و مهم‌ترین گام در پیشگیری از آسیب‌های ذهنی و حفظ بهداشت روانی است.
بی توجهی به اوقات فراغت در زندگی روزمره، حتی به اندازه ساعتی یا کمتر از آن باعث افزایش اضطراب یا فشار روانی می‌شود و زمینه اختلال در قوای حسی و ادراکی را فراهم می‌آورد و فرد را در تفکر مولّد و خلّاق با مشکل جدی مواجه می‌کند.
به طور مسلم،همان طور که ذکر شد فشار ذهنی و روانی ناشی از فعالیت‌ها و مشغله‌های مستمر و بی وقفه نه تنها موجب اختلال در بهداشت روانی فرد می‌شود، بلکه قدرت فراگیری، ادراک مطالب ونگاه داری ذهنی را به حداقل می‌رساند.
بنابراین ضروری است که اولیا و مربیان ضمن توجیه کودکا ن و نوجوانان نسبت به اهمیت، ارزش و نقش حیاتی اوقات فراغت در چگونگی حسن گذران فرصت‌های آزاد، آنها را یاری دهند. از این رهگذر انتظار می‌رود فرصت استفاده مطلوب و برنامه ریزی شده از اوقات فراغت به آن دسته از دانش آموزانی که به عللی در بعضی از درس‌ها تجدید شده‌اند نیز داده شود. چه بسا
بهره مندی شایسته از اوقات خوشایند فراغت مانع خستگی ذهنی و فشار روانی دانش آموزان شده، با فراهم کردن نشاط و سرزندگی که از شاخصه‌های بهداشت روانی است، قدرت یادگیری و نگاه داری ذهنی در آنها افزایش می‌یابد. بدون شک در بعضی از موانع علت تجدیدی دانش آموزان را باید در وجود
بی نظمی و بی برنامه گی در رفتار تحصیلی آنها جست.
اوقات فراغت بدون اجبار
مسأله فراغت کودکان و نوجوانان، یکی از مهم‌ترین موضوعات قابل بحث در تربیت است که از یک سو می‌تواند عامل رشد و سعادت کودکان به حساب آید و از سو ی دیگر موجب بدبختی، فساد و انحطاط آنها می‌شود.
بنابراین ضرورت دارد که والدین و مربیان بتوانند به نحوی شایسته درباره آن برنامه ریزی کنند و مایه سعادت و پیروزی فرزندان خود شوند.
رهنمودهایی برای والدین
برنامه ریزی والدین برای فصل تابستان باید با مشورت و نظر خود فرزندان صورت بگیرد. نه فقط با اعمال نظر والدین. زیرا در غیر این صورت، مهم‌ترین مشخصه مفهوم اوقات فراغت که نبود اجبار است، کمرنگ می‌شود و در نتیجه کارکردهای مطرح شده جایگاه خود را از دست می‌دهند.
آنچه در این زمینه اهمیت دارد، توجه دادن والدین به این امر است که آنها باید همواره نقش راهنما داشته باشند و فرزندان را با توجه به علائق شان در جهت رشد و پرورش استعدادهایشان یاری کنند. از آنجا که بسیاری از نوجوانان توان مالی استفاده از امکاناتی همچون کلاس‌ها و اردوهای مختلف تفریحی و آموزشی را ندارند، راهکارهای زیر می‌تواند بهره وری فرزندان آنان را از این ایام تا حدودی افزایش دهد:
1) امکان معاشرت فرزندانتان را با دوستان قابل اعتماد آنها فراهم سازید. برای اطمینان بیشتر توصیه می‌شود به نحوی با خانواده آنها ارتباطی هر چند اندک برقرار کنید.
2) کتاب‌های متناسب با علائق آنان تهیه کنید.
3) امکان استفاده از کتابخانه را برای آنان فراهم کنید.
4) وقت بیشتری را به فرزندان تان اختصاص دهید تا درنتیجه ارتباط متقابل، شناخت متقابل شما از همدیگر بیشتر شود.
5) بخشی از کارهای منزل را به انتخاب فرزندان به آنها واگذار کنید. خیلی از بچه‌ها به کار کردن در خانه علاقه‌مند هستند، اما نمی‌خواهند کار برای آنها الزام و اجبار باشد. نمی‌خواهند که کار برای آنها تکلیف باشد.
